झारखण्ड
भारतीय राज्य / From Wikipedia, the free encyclopedia
झारखण्ड पूर्वी भारतको एक राज्य हो।[8] पूर्वमा पश्चिम बङ्गाल, पश्चिममा छत्तीसगढ, उत्तरपश्चिममा उत्तर प्रदेश, उत्तरमा बिहार र दक्षिणमा उडिसा लगायतका राज्यहरूसँग यसको सिमाना जोडिएको छ।[3] यसको क्षेत्रफल ७९,७१६ वर्ग किलोमिटर (३०,७७९ वर्ग माइल) रहेको छ। यो क्षेत्रफलको आधारमा भारतको १५औँ ठुलो राज्य हो र जनसङ्ख्याको आधारमा १४औँ ठुलो राज्य हो। हिन्दी राज्यको आधिकारिक भाषा हो। राँची सहर यसको राजधानी हो र दुम्का यसको उप-राजधानी हो।[9][10] राज्य यसको झरना, पहाड र पवित्र स्थानहरूको लागि परिचित छ। वैद्यनाथ धाम, पारसनाथ, देउरी र राजरप्पा प्रमुख धार्मिक स्थलहरू हुन्। यस राज्यको गठन १५ नोभेम्बर २००० मा गरिएको थियो, जुन पहिले बिहारको दक्षिणी आधा भाग थियो।
झारखण्ड | |
---|---|
निर्देशाङ्क (राँची): २३.३५°N ८५.३३°E / 23.35; 85.33 | |
देश | भारत |
क्षेत्र | पूर्वी भारत |
स्थापना | १५ नोभेम्बर २००० |
राजधानी | राँची |
उप-राजधानी | दुम्का |
सबैभन्दा ठुलो सहर | जमशेदपुर |
जिल्ला | २४ |
सरकार | |
• अङ्ग | झारखण्ड सरकार |
• प्रदेश प्रमुख | रमेश बैस |
• मुख्यमन्त्री | हेमन्त सोरेन |
• विधान सभा | एकसदनात्मक
|
• लोक सभा | |
• उच्च अदालत | झारखण्ड उच्च अदालत |
क्षेत्रफल | |
• जम्मा | ७९,७१६ किमी२ (३०७७९ वर्ग माइल) |
• क्रम | १५औँ |
जनसङ्ख्या (सन् २०११)[1] | |
• जम्मा | ३२,९८८,१३४ |
• क्रम | १४औँ |
• घनत्व | ४१४/किमी२ (१०७०/वर्ग माइल) |
वासिन्दा | झारखण्डी |
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (सन् २०१९–२०) | |
• जम्मा | ₹३.८३ लाख करोड (युएस$५४ बिलियन) |
• प्रतिव्यक्ति आय | ₹७९,८७३ (युएस$१,१००) |
भाषा | |
• आधिकारिक भाषा | हिन्दी[3] |
• अतिरिक्त आधिकारिक भाषाहरू | |
समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय) |
मानव विकास सूचकाङ्क (सन् २०१९) | ०.५९८ (मध्यम) ३४औँ |
साक्षरता (सन् २०११) | ६६.४१% (३१औँ) |
लिङ्ग अनुपात (सन् २०२१) | १,०५० ♀/१००० ♂[6] |
वेबसाइट | www |
झारखण्डका प्रतीकहरू | |
प्रतीक | झारखण्डको निसान छाप |
चरा | कोइली |
फूल | पलाँस[7] |
स्तनपायी | भारतीय हात्ती[7] |
रुख | साल[7] |
† बिहार पुनर्गठन ऐन, सन् २००० द्वारा निर्मित |
झारखण्डले भारतको खनिज स्रोतको ४०% भन्दा बढी हिस्सा ओगटेको छ[11] , तर यसको जनसङ्ख्या ३९.१% गरिबीको रेखामुनि छ र पाँच वर्ष मुनिका १९.६% बालबालिका कुपोषित छन्।[12] झारखण्ड मुख्यतया ग्रामीण क्षेत्र हो र यसको जनसङ्ख्याको लगभग २४% शहरमा बसोबास गर्दछन्।[13] यो आर्थिक वृद्धिको मामलामा अग्रणी राज्यहरू मध्ये एक हो।[14] सन् २०१७–१८ मा राज्यको कुल ग्राहस्थ उत्पादनको वृद्धिदर १०.२२ प्रतिशत रहेको थियो।[15] भारत सरकारद्वारा सञ्चालित सन् २०११ को जनगणना अनुसार यस राज्यको आधिकारिक साक्षरता दर ६७.६३% (पुरुष: ७८.४५%; महिला: ५६.२१%) रहेको थियो जसमा राज्यमा पुरै राष्ट्रको औसत साक्षरता दर भन्दा नौ जिल्लाहरूको साक्षरता दर बढी थियो।[16][17]