Plattdüütsch

Plattdüütsch, kort Platt, ook Nedderdüütsch oder Neddersassisch heten, is ene Regionaalspraak un Dialektgropp, de 2 bet 5 Millionen Minschen in Noorddüütschland un an de 2 Millionen Minschen in Oostnedderland snackt. Besünners dat mennistsche Plautdietsch het de Spraak ook weltwied uutbreidt. De Spraak höört to’n Westgermaanschen, het den hoogdüütschen Luudwannel nich mitmaakt un is so ene nedderdüütsche Spraak, de tohoop mit’n Freeschen un Engelschen to de noordseegermaanschen Spraken tellt.

Weitere Informationen Offitschell Status, Spraakkoods ...

Plattdüütsch Plattdüütsk, Plattduitsk Neddersassisch Nedersaksisch, Neddersass’sch
Snackt in	Düütschland Düütschland Nedderlannen (Europa) Nedderlannen Danemark Däänmark In Spraakeilannen: Belize Belize Brasilien Brasilien Bolivien Bolivien Kanada Kanada Kasachstan Kasachstan Kirgisistan Kirgisistan Mexiko Mexiko Paraguay Paraguay Russland Russland Vereenigte Staaten Vereenigte Staaten
Sprecher	4–8 Millionen weltwied Düütschland: ≈ 2,2 Mio. gode Sprekers, ≈ 5 Mio. Sprekers allens tohoop^[1] Nedderlannen: ≈ 1,6–2,15 Mio.^[2] Brasilien: ≈ 0,3–0,4 Mio. Plautdietsch: ≈ 0,5 Mio.
Klassifikatschoon	Ιndoeuropääsch Germaansch Westgermaansch Plattdüütsch
Offitschell Status
Minnerheden/ Regionaalspraak in	Düütschland Düütschland Nedderlannen (Europa) Nedderlannen Brasilien Brasilien
Spraakkoods
ISO 639-1	–
ISO 639-2	nds
ISO 639-3	För de ganze Spraak: nds^[3] För enkel Dialekten: Achterhooksch: act Drents: drt Grönnegs: gos Oostfreesch: frs Plautdietsch: pdt Sallandsch: sdz Stellingwarfs: stl Twentsch: twd Veluws: vel Westföölsch: wep

Schließen

Vun’n Ooldsassischen in’n froen Middelöller, het dat Middelsassische in’n hogen Middelöller as Hansespraak Inflood op Noordeuropa namen un weer Schrievspraak för Recht un Hannel. In de fröhe Neetied het dat Hoogdüütsche de Rull as Schrievspraak övernamen, so dat Plattdüütsch nu sünner Standard- un Schrievspraak ünner de Dackspraken Düütsch un Nedderlandsch un in verscheden Dialekten deelt wieder besteit. Vundaag laat Düütschland un de Nedderlannen Plattdüütsch na de Europääsche Charta vun de Regionaal- oder Minnerheidenspraken as ene Regionaalspraak gellen, liekers is de Spraak bedroot un in Delen vun dat Spraakrebeed meist uutstorven.

Klassifikatschoon

Spraakverwandschop

Dat westgermaansche Plattdüütsch tellt as germaansche Spraak to de indoeuropääsche Spraakfamilie. De Spraak het den hoogdüütschen Luudwannel, de Hoogdüütsch vun den annern westgermaanschen Spraken ünnerscheed, nich mitmaakt, un is so ene nedderdüütsche Spraak.

Plattdüütsch stünn in siene Historie besünners mit’n Hoogdüütschen, Freeschen un Nedderfrankschen in Kuntakt. Sünnerlich Ooldsassisch, dat Plattdüütsche sienen Vöörlöper, wiest vele Gemeensamkeiden mit dat Ooldengelsche un Ooldfreesche (so as Nasaalswund in fief statts hoogdüütsch fünf oder he statts hoogdüütsch er). De dree Spraken billt daarüm de noordseegermaansche Grupp.

Striedig is, of de noordseegermaanschen Spraken vun enen gemeensamen Vöörlöper afstammt oder mit Spraakkuntakt langs de Noordseeküst opkamen sünd. Den Ooldsassischen sünd man wegen den ooldhoogdüütschen Inflood al wat noordseegermaansche Kennteken verlüstig gaan, so dat Plattdüütsch twüschen de vun öllers her noordseegermaansche Grundlaag un den Hoogdüütschen steit.^[4]

Stand as Spraak

Wieldes Oold- un Middelsassisch allgemeen Spraken heten warrt, is de Stand as Spraak för’t Plattdüütsch vundaag striedig.^[5] Dat Plattdüütsch in öllere Tieden op den Weg to ene schreven Standardspraak weer, warkt vundaag as „plattdüütschen Spraakmythos“ na un bringt de Fraag na dat Plattdüütsche sienen Stand jümmers wedder op.^[6]^[7] Dat givt allgemeen dree Positschonen:

Plattdüütsch as Spraak: Dat eerste Argument is meist de Historie. Plattdüütsch warrt as ene Süsterspraak vun dat Hoogdüütsche ankeken, de den düütschen Luudwannel nich mitmaakt het un egenstännig ranwussen is, ook wenn se jümmers in Kuntakt mit Hoogdüütsch un Nedderlandsch stünn.^[8] Ook de vöörmalige Status as Schrievspraak is een anner Argument för den Stand as egen Spraak. De Ünnerscheden in Grammatik un Woordschatt twüschen Hoog- un Plattdüütsch oder ook Nedderlandsch un Platt sünd na de Lüüd, de Plattdüütsch as egen Spraak bekiekt, groot noog, Platt as egen Spraak antospreken.^[9]
Plattdüütsch as Dialekt: De Argumenten för Plattdüütsch as Dialekt kiekt besünners op de sotscholinguistschen Begevenheiden vundaag. De Situatschonen, in de Plattsnackerschen un -snackers eer Spraak vundaag bruken köönt, sünd verminnert. Plattdüütsch is siene Funktschoon na ene Spraak för dat Ümfeld neeg bi, so as in Familien oder de Naverschop. Se is stark regionaal präägt un het kene överegionale Schriftspaak.^[9] Dat Hoogdüütsche oder Nedderlandsche sünd je na Staat Dackspraken. Dat will seggen, se överneemt de Funktschoon as Schriev- un Standardspraak. So kann Plattdüütsch för enen düütschen oder nedderlandschen Dialekt gellen, denn de Sprekerschen un Sprekers bruukt Platt, so as ook anner Dialektsprekerschen un -sprekers dat doot, de unner dat Dack vun ene Standardspraak staat.^[10] De Afstand twüschen Platt- un Hoogdüütsch oder twüschen Platt un Nedderlandsch bekiekt warrt jümmerto ringer, denn Platt steit in enen Kuntinuum mit sienen Dackspraken un het sik över lange Tied an düsse Standardspraken angleken.
Plattdüütsch as Afstandsspraak un Schiendialekt: Ene Middelpositschoon, de versöcht de Spraakhistorie un de Begevenheiden vundaag mittobedenken, is Plattdüütsch as ene Afstandsspraak un togliek enen Schiendialekt to seen. De Begrepen gaat op Heinz Kloss torügg un beschrievt, dat Plattdüütsch in de verleden Tied as ene egenstännige Spraak ranwussen is un ook vundaag noch so veel Afstand to sienen Dackspraken Hoogdüütsch un Nedderlandsch wiest, dat’t langt, dat as egen Spraak antospreken. Liekers bruukt de Sprekerschen un Sprekers Plattdüütsch vundaag so, dat de Spraak as enen Dialekt schient.^[11]

Naam vun de Spraak

De plattdüütschen Lüüd in dat Rebeed, dat vöörneemlich Hoogdüütsch as Schriftspraak het oder harr, seggt Plattdüütsch, fakener ook kort Platt. In dat Rebeed, in dat Nedderlandsch de vöörneemliche Schriftspraak is, het sik de Naam Nedersaksisch döörsett. Wetenschopslüüd bruukt faken den Begreep Nedderdüütsch. Lüüd, de dat Woord düütsch in plattdüütsch ümgaan wüllt, dat de Lüüd buten Düütschland sik ook behaaglich föölt, un de den gemeensamen Oorsprung vun de verschedenen Spraakvarianten ünnerstrieken wüllt, bruukt fakener den Uutdruck Neddersassisch. Ook de Naam Sassisch, de sik op den olen Egennaam to Hansetieden betüüt, warrt welk Tieden bruukt, hüüd aver weniger faken as in öllere Tieden.

Dat Woord „Plattdüütsch“ keem toeerst bi Cornelis Lettersnijder in dat 16. Jhd. op. Vöördem bruken de Minschen den Uutdruck sassesch oder, wenn se sik nich vun de annern düütschen Varietäten afsetten möten, eenfach düdesch. De normalen Alldagssnackerschen un -snackers in Düütschland bruukt alleen Plattdüütsch oder Platt wiedhen. All de annern Uutdrück warrt alleen in formalen Kontexten bruukt. In’n Nedderlannen bruukt de Lüüd in’n Alldag meersttieds de Naams för Dialekten vun de egen Kuntrei, so as Drents Plat oder Twents Plat. De Uutdruck Nedersaksisch breedt sik aver jümmers meer uut. Faken denkt de Lüüd, Plattdüütsch kümmt vun dat platte Land, woneem dat snackt warrt. De Uutdruck platt kümmt aver uut’n 16. Jhd. vun de Nedderlannen weg un bedüüdt eenfache Spraak, de Spraak vun de eenfachen Lüüd.^[12] In’n 17. Jhd. is de Naam Plattdüütsch denn ook in Noorddüütschland begäng worrn.^[13] De Naam Platt het sik ook in ganz Westdüütschland uutbreidt un so givt dat ook welk Rebeden, de nich dat egentliche Plattdüütsch, man enen middeldüütschen Dialekt, snackt un doch den egen Dialekt Platt nöömt.^[14]

Anners as bi Plattdüütsch kümmt de Uutdruck Nedderdüütsch würklich vun de geograafsche Laag af. Nedderdüütsch steit in Gegensatz to dat hoogdüütsche Spraakrebeed in’n Süden, dat veel höger liggt. De Uutdruck is in dat 15. Jhd. in’n Middelnedderlandschen as neder duutsche gegenöver dat hoghen duutsche opkamen.^[15] Bet in dat 17. Jhd. rin weer „Nedderdüütsch“ man raar. Eerst later het sik mit de Dialektologie, de den düütschen Spraakruum in Nedder-, Middel- un Böverdüütsch deelt, de Begreep Nedderdüütsch in de hoogdüütsch präägte Wetenschop döörsett.^[16] Nedderdüütsch seggt döör dat düütsch uut, dat de Spraak nix Egenstännigs is un ünnermuurt so den hoogdüütschen Anspröök, dat Plattdüütsch alleen een Dialekt is un gegenöver Hoogdüütsch minner gellt. De Begreep is man ook meerdüdig. Wat öllerhaftig kann Nedderdüütsch in’n wiedsten Sinn de plattdüütschen un nedderfrankschen Dialekten mitsams de Standardspraken Nedderlandsch un Afrikaans beteken. De Nedderlanners un Flamen hebbt sik ook lange noch sülvenst as nederduits betekent. Annersieds betekent Nedderdüütsch in de düütsche Dialektologie meist alleen dat Plattdüütsche in Düütschland. Faken is man nich klaar, of de nedderrhienschen Dialekten op de düütsche Sied mit to Nedderdüütsch tellt, oder alleen sassische Dialekten meent sünd.^[17]

Sassisch as Naam för de Spraak is al teemlich oold un is sied de ole Sassentied un de Hansetied döör bruukt worrn. Al to Hansetieden hebbt sik de Plattdüütschen nich meer as egen Volk, sonnern as Deel vun de Düütschen föölt. Un so hebbt se eer Spraak denn faken ook eenfach düdesch nöömt.^[18] To de Tied stünnen de beiden düütschen Höövdvarianten noch op den glieken Rang un dat weer noch nich nödig, sik vun de annere Variant aftosetten (hüüd denkt de Lüüd bi düütsch direkt an de hoogdüütsche Standardspraak, wenn de Kuntext dat nich jüst uutsluten deit, to de Tied kunn düdesch aver noch för beide Spraken jüstso good staan). Wenn dat Nood dee, sik vun dat Middelnedderlandsche oder Hoogdüütsche aftogrenzen, sünd Begreep as unse düdesch ‘uns Düütsch’, sassesch düdesch ‘sassisch Düütsch’ bruukt worrn. Dat geev man ook noch in de moderne plattdüütsche Tied Lüüd, de versöchen den Naam Sassisch wedder opleven to laten (so as Scheller, Wolke, Ruseler, Eimers,^[19] Hahn), aver wiedhen döörsett het sik dat nich.

Neddersassisch is nu een Uutdruck, op halven Weg vun Sassisch to Nedderdüütsch. De Naam Sassen, de vun öllers her för de Lüüd in’n Noorden stünn, is mit de Tied na Süüd wannert, as dat Hartogdom Sassen grötter worrn is, so dat de Naam vundaag dat Bundsland „Sassen“ betekent. Toeerst heet de Süden denn „Böversassen“ un de Noorden „Neddersassen“. Mit de Tied het de Süden aver dat Överwicht kregen un heet denn bloot noch Sassen un för den Noorden het sik so Neddersassen inbörgert.^[20] Dat Woord Nedersaksisch is nu ene Variant vun Neddersassisch, de dat Nedderlandsche uut’n Hoogdüütschen oder Latienschen uutleent het. De Begreep keem in’n 20. Jhd. bi Spraakwetenschoppers un besünners vun de 1950-er Jaren an in de Nedersaksische Beweging op. Welk Lüüd bruukt de Begreep Neddersassisch alleen för dat ole sassische Stammland, also meist synonym mit Westnedderdüütsch. Dat givt aver jüstso Lüüd, de heel de Spraak vun Eestland bet Urk as Neddersassisch anspreken doot.

Wegen de wirrige Laag mit de Begrepen versöch William Foerste dat neutrale Saxonisch för de Spraak un Saxonia för dat Spraakrebeed intobörgern, wat sik man nich döörsett het.^[21]^[22]

Historie

Översicht

De Spraakwetenschop deelt Plattdüütsch in dree Perioden in: Ooldsassisch (ca. 750–1150), Middelsassisch (ca. 1150–1600) un Plattdüütsch (af 1600). De eerste wichtige Text is dat Heliand-Epos uut’n 9. Jhd. Groot is de Tall schreven Borns uut de middelsassische Tied, besünners to’n Hoogpunkt vun de Hansetied mit velen Texten üm Juristeree, Theologie un Historienschrieveree. Een wichtigen Wennpunkt för’t Plattdüütsche weer dat 16./17 Jhd., in den Hoogdüütsch de middelsassiche Schrievspraak wegdrängt het. Plattdüütsch is to’n groten Deel as mündliche Spraak mit velen verscheden Dialekten bestaan bleven. In’n 19. Jhd. begünnen Schrieverslüüd sik wedder op de Spraak to besinnen un schreven nu Literatuur op Platt. Vundaag leevt Plattdüütsch as mündliche Spraak un in schreven Dialektliteratuur wieder, is man in sienen Wiederbestand bedroot.^[23]

Oorindoeuropääsch un Oorgermaansch

As ene germaansche Spraak sünd de Vöörlöpers för’t Plattdüütsche dat Oorgermaansche un noch wieder torügg dat Oorindoeuropääsche. De oorindoeuropääsche Spraak keem uut de oosteuropääsche Stepp na Middeleuropa, dat noordüütsche Deepland un Skandinavien. Vun hier het sik de oorgermaansche Spraak bilütten na Süüd to uutbreidt.^[25] Mit Wannels in de kumplexe oorindoeuropääsche Flekschoon, so as dat Sanskrit, Ooldgreeksch un Latiensch noch kennt, un Luudwannels so as de eerste germaansche Luudwannel het sik dat Oorgermaansche lütt bi lütt vun’n Oorindoeuropääschen un anner indoeuropääschen Spraken wegbeweegt un is to enen egen Telg binnen de Familie ranwussen.^[26]

Düssen Stremel in de Spraakhistorie is man nich daalschreven worrn. Dat is mit de Methoden vun de histoorsch-vergleken Spraakwetenschop uut later schreven Borns rekonstrueert. In de Tied uut de eerste schreven Borns nableven sünd, harr sik de oorgermaansche Spraak al in verscheden Telgen un Spraken deelt: Noordgermaansch, Oostgermaansch un Westgermaansch mit Angelsassisch, Ooldnedderfranksch, Ooldfreesch, Ooldhoogdüütsch un Ooldsassisch, de Vöörlöper för dat Plattdüütsche vundaag.

Ooldsassisch

Ooldsassisch is de öllste schreven Spraak in dat Stammland vun’n Sassen, enen germaanschen Stamm över den de greeksche Caludius Ptolemäus dat eerste Maal in’n 2. Jhd. n. Chr. bericht.^[28] De Sassen breiden sik in’n 3. un 4. Jhd. vun de Elvmünn na Süüd to uut un billen mit annern Stämmen den sassischen Grootstamm.^[29] As sik de Sassen na Süüd to uutbreiden, het de sassische Spraak ook woll meer elv- un wesergermaansche Kennteken annamen, as siene noordseegermaanschen Verwandten.^[30] In’n 5. Jhd. tögen een Deel Sassen tohoop mit Angeln, Fresen un Jüten na Britannien. De egen Spraak, dat later Angelsassische, bröchten se mit op dat Eiland.^[31] Uut düsse Tied, de fröhe oder vöörooldsaasische Periode, sünd man een paar Egennamen unner anners keen schreven Borns nableven. Uutnaam sünd villicht de Weserrunen.^[32] In’n 8. Jhd. is de Kunflikt twüschen den frankschen Riek un den Sassen, de al unner Karl Matell un Pippin anfungen weer, eernster worrn un opletst mit den Sassenkriegen 772–804 ünner Karl den Groten to Enn kamen. Dat Ooldsassische an un för sik begünnt eerst mit de schreven Borns üm 820/830, also na de Sassenkriegen, in den de Franken de Sassen betwungen un to’n Christendom bekeert, dat Stammland enen Deel vun’n frankschen Riek maakt un Kloosters as ook Bischopdömer gründ harrn.^[33]

De gröttste Deel Texten in de ooldsassische Tied weer op Latiensch.^[34] De ooldsassische Schrieveree stammt uut Kloosters un lütte religiöse Texte so as Dööplöövnissen, Bichtformels oder Översichten över Grundbesittafgaven kemen op. Wichtig is man sünnerlich dat grote Bibeldichtwark, so as een Stück uut de Genesis un de Heliand, een Epos uut de Tied üm 830 mit meist 6000 Versen, dat in Stavriemen dicht worrn is un Jesus sien Leven navertellt.^[35] Uut’n 10. un 11. Jhd. sünd noch lütter Spraakdenkmalen so as Glossen nableven. Üm 1100/1150 geit de ooldsassische Schrieveree denn avers to Enn.^[32]

Dat ooldsassische Spraakrebeed kümmt mit den Rebeed vun Westfalen, Neddersassen, Süüdwestholsteen, Drenthe un Oaveriessel vundaag övereen. Dat Rebeed streck sik twüschen den Rhien un Elv un vun de Noordsee bet na Kassel un Merseburg in’n Süden. In’n Noorden grenz de Spraak langs de Eider an dat Oolddäänsche, in’n Noordwesten an dat Ooldfreesche, na West to an dat Ooldnedderfranksche un in’n Süden an de ooldhoogdüütschen frankschen Dialekten. De Süüdgrenz is wat swarer to bestemmen, in’n Westen köönt wi an Oordsnamen seen, dat de Grenz to’n groten Deel de ik/ich- un de maken/machen-Isogloss folgt.^[36] Na Oosten warrt dat wat unsekerer.^[37] De Lien leep in de Tied bummelig vun Dössen – Essen – Wopperdaal – Äulpe över Waldegge – Kassel – Worbis, denn süüdlich vun de Horz na Nordhusen un Eisleben bet an de Saale bi Merseburg.^[38] Oosten de Elv un de Lien Kiel – Loonborg grenz dat Ooldsassische an slaawsche Spraken, so as Polaabsch un Sorbsch.^[39]

De grote Deel ooldsassische Texten stammt uut’n Süden vun dat Spraakgebeed. De Texten wiest Spraakünnerscheden, of dat avers Dialektünnerscheden sünd, de mit den sassischen Deelstammen Westfalen, Engern, Oostfalen un Noordalbinger övereengaat, köönt wi mit dat wenige Materiaal nich ruutlesen.^[35] Kennteken för dat Ooldsassiche sünd de vullen Vokalen in Nevensülven, so as nigun ‘negen’. De germaansche dentale Frikativ *þ un dat labiovelare *w sünd bewaart bleven un worrn <th> oder <đ> un <uu> schreven.^[40] De rieke ooldgermaansche Flekschoon is to’n groten Deel bewaart bleven.^[41] So as de annern noordseegermaanschen Spraken weer dat Ooldsassische man wat innovativer as dat vergleken konservativer Ooldhoogdüütsch. Ünnerscheden to anner westgermaanschen Spraken weer de Wannel vun *hs to /s/ so as flas ‘Flass’, man ooldhoogdüütsch flahs un dat /ƀ/, enen olen germaanschen bilaliaben stemmhaften Frikativ, den dat Ooldsassiche twüschen Vokalen bewaart het.^[42]

Middelsassisch

Uut’n Ooldsassischen is dat Middelsassische, ook Middelnedderdüütsch heten, ranwussen. Twüschen den Spraakperioden is man an de 150 Jaren lang alleen op Latiensch schreven worrn.^[43] Eerst üm 1230 – later as Middelhoogdüütsch – begünnt dat mit de fröhe middelsassische Schrieveree. De Sassenspegel, een Rechtsbook vun 1225 is dat eerste grote middelsassische Wark. In de Tied kümmt de grote Deel middelsassische Texten uut den elvoostfäälschen Ruum ööstlich vun’n Horz. Üm 1250 begünnt dat mit middelsassische Texten un Oorkunnen uut’n Städen. Üm 1350 het sik dat Middelsassische as Schrievspraak gegen dat Latiensche wiedhen döörsett.^[43] Meer un meer Texten kaamt in’n Westen un Noorden vun dat Spraakgebeed un de Anhängers vun de Devotio moderna, ene religiöse Bewegung besünners in’n Westen vun dat middelsassische Rebeed, de sik stark för de Volksspraak insett het, faat vele religiöse Texten af. In den verscheden Regionen billt sik regionale Schrievspraken ruut, so as Westfäälsch, Oostfäälsch, Märksch, Noordneddersassisch un Oosterlandsch oder de Baltsche Schrievspraak.^[44] An de Westkant hadde de Utrechstsche Schrievspraak groten Inflood, so dat de Iessellandsche Schrievspraak twüschen Middelsasssisch un Middelnedderlandsch stünn.^[45] Mit dat 15. Jhd. begünn de middelsassische Hoogtied, de Tied as „Hansespraak“ an un för sik. Mit dat 15. Jhd. het besunners Lübeek för den middelsassischen Bookdruck de Leidkraft un Kennteken för enen överregionalen Uutgliek in de Schrievspraak find sik.^[44] De lüübschen Kennteken neemt man na Süüd un West to af.^[45] In’n Westen blievt de religiösen Texte in de Övetall.^[46] Annerster as dat Middelhoogdüütsche mit siene höövsche Literatuur bleev dat Middelsassische to’n groten Deel ene Schriftspraak för Saaktexten üm Recht, Hannel, Historienschrieverie un didaktsche so as ook religöse Texten.^[47] Eerst later sünd ook literaarsche Warken, so as Dyl Ulenspegel oder besünners uut dat Middelhoogdüütsche översett Literatuur opkamen. Mit de Reformatschoon weer Middelsassisch ook noch de Spraak in de dat Evangelium nu in Noorddüütschland verkünnt warrn schull. So kemen de Bugenhagenbibel un reformatersche Schriften op, de to de late middelsassische Tied tellt. Al fro richten de Reformaters man en Blick na dat Oostmiddeldüütsch, dat mit de Reformatschoon jümmerto Inflood winnen kunn. Nu begünnt ook allnagraad de Schrievsprakenwessel to’n Hoogdüütschen hen un de middelsassische Literatuur treckt sik na Noord to torügg.^[46]

Vergleken mit dat Ooldsassische is dat Spraakgebeed in middelsassische Tied düüdlich grötter worrn. Mit de Oostkolonisatschoon het sik de Spraak vun’t 12. Jhd. an över dat ole Stammland hen uutbreidt. Sassische un nedderfranksche Kolonisten trocken na Oost to, grünnen Dörper un Städen un billen eerst Spraakeilannen, de sik later uutbreiden un de slaawschen Spraken ümto wegdrängen.^[43]^[47] As de lingua franca hebbt de Hansekooplüüd dat Middelsassische rund üm de Noord- un Oostsee uutbreidt. Vele sassische Handwarkers wannern na däänsche Städen in Sleswig uut oder hebbt sik in Norwegen, Sweden oder in Visby op Gootland daallaten.^[47] So harr dat Middelsassische groten Inflood op dat Däänsche, Sweedsche un Norweegsche, de enen groten Deel Leenwöör uut’n Middelsassischen afkregen hebbt.^[48] In Oost-Freesland un Grönneng begünn in’n 15. Jhd. dat Middelsassische de ooldfreesche Rechtsspraak un de oostfreeschen Mundaarden to verdrängen. In Sleswig is in’n 15. Jhd. dat Däänsche bet an de Slie un dat Danewark ran verdrängt worrn.^[48] Annersieds güngen in’n Süüdoosten vun dat Spraakrebeed al in’n 14. Jhd. Städen so as Halle, Mansfeld, Eisleben, Wittenberg un Merseburg to de oostmiddeldüütsche Schrievspraak över un ook de eenfachen Lüde sünd hier al in’n 15. Jhd. anfungen middeldüütsche Mundaarden to snacken.^[49]

Vergleken mit dat Ooldsassische het Middelsassisch de Vokalen in Nevensülven afslepen, so as os. daga > dage ‘Daag/Dage’oder melo > mele ‘Meel’.^[50] Korte Vokale in apen Sülven mit Akzent sünd lang worrn: bĕki > bēke ‘Beek/Beke’.^[51] De ooldsassische Diphthong /io/ is een Monophthong worrn, so as liof> lêf ‘leev’ un dat ooldsassische /þ/ is /d/ worrn, so as in that > dat.^[52] Vergleken mit dat moderne Plattdüütsch weren to’n Bispeel de Fäll noch bewaart.^[53] De Schrievspraak het dialektale Unnerscheden in de Tied to’n groten Deel verdeckt. Een paar regionale Kennteken find sik man, so as to’n Bispeel in Westfalen sal statts schal oder mik un dik för mi un di in Oostfalen.^[54]

Schrievsprakenwessel

Mit den Schrievsprakenwessel begünn de Wessel vun de middelsassische to de düütsche oder ook nedderlandsche Schrievspraak. Nadem dat de middelsassische Schrievspraak sik in’n 14. Jhd. gegen dat Latiensche döörsett un as Hansespraak ook wiedhen in Noordeuropa Inflood namen harr, gung dat Prestige un de Belang in’n 16. un 17. Jhd. daal, so dat de oostmiddeldüütsche Schrievspraak dat Middelsassische verdrängt het. Mit den eersten Natschonaalstaten, de in de Tied starker warrt, de Kunkurrenz uut süüddüütschen Städen un de verscheden Interessen vun de Hansestäden sülvenst is de Hanse bilütten daalgaan un so ook de wichtigste Dreger för de middelsassische Schrievspraak.^[55] Annerster as in dat süüdliche Rebeed üm Halle, Wittenberg un ümto, wo Hoogdüütsch al in’n 14. Jhd. Schrievspraak worrn weer, bleev dat Sassische annerwegens as plattdüütsche Dialekten bestaan.^[56] In den Nedderlannen verdräng de hollandsche Schrievspraak dat Iessellandsche un dat Oostfreesche in Grünneng, as sik de Kuntreien daar meer na Holland to uutrichten.

De Wessel vun Middelsassisch to de oostmiddeldüütsche Schrievspraak begunn eerst bi den Eddellüden un gung denn in de Kanzleen vun de Hansestäden wieder.^[57] Se begünnen na buten hen mit süüddüütschen Städen, den Institutschonen vun dat Hillige Röömsche Riek un den Landsförsten Hoogdüütsch to schrieven, bleven man eerst noch bi för egen Saken Middelsassisch to schrieven. De Schrievsprakenwessel begünn geograafsch in de Mark Brannenborg, besünners in Berlin un in Städen so as Danzig un Goslär. Al üm 1570, in Branneborg noch eer, weer de Wessel hier afslaten. Mekelnborg mit de Hansestäden Wismer, Swerin, Rostock un Pommern mit Straalsund, Gripswold, Wolgast, Stettin un Stolp so as ook de oostfäälschen Städen Hannober, Bronswiek, Lümborg un Chöttingen begünnen üm 1570 Hoogdüütsch na buten hen to bruken un geven twüschen 1620 un 1650 Middelsassisch ook för egen Saken op. Hamborg, Sleswig-Holsteen mit Lübeek un Flensborg so as ook Builefeld oder Ossenbrügge in Westfalen begünnt üm 1580/1590 Hoogdüütsch to bruken un geevt de middelsassische Schrievspraak eerst üm 1650 ganz op. Wieder op de Afsied schrievt Oostfreesland oder dat norweegsche Bergen ook noch kort vöör 1700 Middelsassisch. Daarna is de Schrievsprakenwessel to Enn brocht.^[58] In den Nedderlannen het dat Iesselandsche, dat al vele nedderlandsche Kennteken harr, lütt bi lütt meer hollandsche un fläämsche Kennteken övernamen un is opletst ganz vun fröneenedderlandsche Spraak wegdrängt worrn.

De Schrievsprakenwessel weer een Övergang, de eerst mit hoogdüütschen Wöör in middelsassischen Texten begünnt, so as ich, mich statts ik un mi. Denn begünnt de Schrievsprakenwessel an un för sik. De Schrievers överdregen de nedderdüütschen Formen na’t Hoogdüütsche, so as schriven to schreiben oder krut to Kraut. Faken kümmt so ook hyperkorrekte Formen op, so as ropen to raufen statts rufen, bref to Breiff statts Brief. Ook sassische Seggwiesen so as thal lauffen för dal lopen statts hoogdüütsch hinablaufen find sik. Toletst is de schreven Spraak Hoogdüütsch, man vele middelsassische Rester oder Oordsnamen sünd noch to finnen, so as Mittbörger, orkonde, erffkop oder Flensborch, karpsell, wisch, spiker. Düsse Rester warrt mit de Tied minner, bet dat de Schrievsprakenwessel vullstännig afslaten is.^[59]

In Oostfreesland, Lingen oder Tekenborg dicht bi de düütsch-nedderlandsche Grenz weer de Vöörgang noch kumplexer. Eer dat sik Hoogdüütsch uutbreiden kunn, harr sik hier Nedderlandsch as Kultuurspraak döörsett; ook wegen de veel reformeerten Karken. Eerst vun 1815 an het sünnerlich Preußen un de luthersche Meerheid de hoogdüütssche Spraak ook hier allerwegens döörsetten kund.^[60]

De Spraak- un Literatuurwetenschop deelt de Tied na den Schrievsprakenwessel deelwies in de fröhe neenedderdüütsche Tied (1600–1800/1850) un nedderdüütsche Tied an för sik (vun 1800/1850 an) in.

Na den Schrievsprakenwessel, weer bi de betern Lüüd weer nu dat Hoochdüütsche un Nedderlandsche de feinere Spraak, tominnst bi Geschäftssaken, tohuus weer ook daar Plattdüütsch noch begäng.^[61] De middelsassische Uutglieksspraak, de sik ruutbillt harr, füll nu aver sünner de Klammer, de de Hansespraak billt harr, in enkelte Dialekten uutenanner.^[62] Dat Hoogdüütsche weer in de Teid ene Männerspraak, Fruenlüüd tohuus scnackne meist alleen Platt.^[63]Bloot in ganz enkelte Ecken bleev dat Plattdüütsche noch in de Schrift bestaan. De Stadt Lübeck het ehr Oberstadtbook noch bet 1809 op Plattdüütsch schreven.^[62] Besünners in barocken Theaterstücken kümmt Plattdüütsch in den Twüschenspelen vöör un warrt bi Rullen bruukt, de Buren un lütte Lüüd vun’n Land wiest. In’n 17. un 18. Jhd. warrt Plattdüütsch besünners in Gelegenheidsdichtungen schreven, so as Hoogtiedsgedichten oder as Satire in Schimpschriften. Daar bi is dat Plattdüütsche jümmers Dialekt, de in’n Gegensatz to de hoogüütsche Schrievspraak steit. De Schrievnorm uut middelsassische Tied nimmt man noch lange Inflood op de fröhe neenedderdüütsche Schrieveree.^[57] Ook eerste Stimmen weren opkamen, de in’n Sinn vun de Opklärung Plattdüütsch as Hemmnis för de Bildung vun de eenfachen Lüüd anseen deen.

Dat Neenedderdüütsche an un för sik begünnt eerst an’t Enn vun dat 18. Jhd., as de eersten Schrievers wedder anfüngen, Literatuur in de Spraak optoschrieven, de middewiel den Naam Plattdüütsch annamen harr. To de eersten höör Jan Hinrich Voß. Plattdüütsch in Schrift bröcht hebbt denn besünners Fritz Reuter un Klaus Groth in de Jaren 1850. Toglieks is aver ook dat Hoogdüütsche in düsse Tied vun de böverste Schicht in den Städen nich bloot as Schriftspraak begäng wesen, man ook as Ümgangsspraak keem dat bi düsse Lüüd nu ganz in Bruuk.^[64] Düsse Spraakverlust bi gooduutbillten börgerlichen Städers dat Plattdüütsche as idyllsch un oorsprünglich bekieken maakt. Mit düsse Sicht kemen ook rassistsche un antisemitsche Ansichten op, de Plattdüütsch nich alleen as Spraak man ook de Plattdüütschen as ene reine un oorsprüngliche Spraak- un Volksgemeenschop anseen deen, un sik as plattdüütsche Bewegung organiseert hebbt. Vertreders vun düsse völkische plattdüütsche Bewegung hebbt so nich alleen dat Plattdüütsche, man ook Rassismus un Antisemtismus in Noorddüütschland vöörran bröcht un den Weg för den Natschonaalsotschalismus in dat 20. Jhd. free maakt.

Dat Plattdüütsche het vun dat 16. bet 20. Jhd. bloots as Spraak för neeg bi un Spraak vun de eenfachen Lüüd deent. In School un Kark wöör jümmer meer Hoogdüütsch oder Nedderlandsch de Spraak. Vun de Midd vun dat 20. Jhd. an is dat Hoogdüütsche denn ook bi de eenfachen Lüüd op’n Land meer un meer indrungen. Hoogdüütsch harr dat gröttere Prestige. Dat leeg ünner annern daar an, dat de Lüüd mobiler worrn sünd un för’n Beroop un in’n Alldag meer rümkemen. Vöördem weer dat Dörp de wichtigste Levensmiddelpunkt un veel Lüüd harrn kuum Kuntakt na buten dat egene Dörp oder tominnst keen Kuntakt mit Lüüd vun wieder weg. As de moderne Mobiliteet mit Autos un Massenmedien in de Standardspraak opkemen un mit de velen Dörpslüüd, de na de Städen trocken sünd, het sik de Verkeersruum för de Lüüd vergröttert un de Naspraak Plattdüütsch het nich mehr noog Kommunikatschoonsreckwiet för düssen groten Kommunikatschoonsruum had.^[65]

In welk Delen vun dat Spraakrebeed is dat Plattdüütsche in de Nutied nu bloot noch Spraak vun enkelte ole Lüüd un in welk folkloristsche Nischen, annerwegens is Platt tominnst de normale private Ümgangsspraak bi de wat öllern Lüüd. In wieden Delen vun dat Spraakgebeed kenntekent een Spraakverfall dat Plattdüütsche, indem sik Plattdüütsch meer un mer an de dat Hoogdüütsche oder Nedderlandsche angliekt un egen Kenntteken verlüstig gaat. Hinzu kommt der Dialektverlust: Regionen so Westfalen, Oostfalen un Brannenborg sünd vundaag meist kumplett dialektfree, hier is dat Plattdüütsche boold uutstorven .Man ook annerwegens stried de Spraakverlust vööran. Plattdüütsch het minner un minner Situatschonen, in den dat spraken warrt un Kinners leert de Spraak minner un minner tohuus. In velen Regionen warrt Plattdüütsch alleen as Hobbyspraak pleegt, besunners in de Beriekn Literatuur un Theater. Mit de Spraakpleeg geit de Kompetenz in den Basisdialekten verlsütig un mit Meiden, Literatuur un Theater breid sik deelwies enplattdütschen Kultuurdialekt uut. Düsse Spraakpleeg het mit de Opnaam in de Europääsche Charta för Minnerheiden un Regionaalspraken 1999 enen rechtlichen Ramen kregen.^[66]

Spraakrebeed

Plattdüütsch warrt vöör allen in’n Noorden vun Middeleuropa snackt, in Noorddüütschland un de Oostnedderlannen. Aver ook buten Middeleuropa givt dat döör Utwannerers Rebeden, in de Plattdüütsch snackt warrt oder snackt worrn is. De Grenz von Nedderdüütsch na Süüd hen is de maken/machen-Linie, de ook „Benrather Linie“ heet.

Karnrebeed

De Grenz to dat Nedderlandsch-Nedderfranksche un dat Westfreesche liggt an de Noordsee bi’t Lauwersmeer. Dat liggt an de Grenz vun de nedderlandschen Provinzen Grunneng un Freesland. De Spraakgrenz folgt nu grov de Grenzen vun de Provinz Freesland. De Stellingwarven in de Provinz Freesland snackt man ook Neddersassisch. Op de ne’en Polder in dat Iesselmeer warrt kuum Plattdüütsch snackt. De Spraakgrenz folgt de ole Waterkant vun dat Iesselmeer. Bloots dat fröhere Eiland Urk, dat nu in’n Noordoostpolder indiekt is, höört to dat plattdüütsche Spraakrebeed. Dat Rebeed reckt bet an de Grenz na de Provinz Utrecht un löppt denn döör de Provinz Gelderland na de düütsche Grenz to. Twüschen Emmerik un Bokelt löppt de Spraakgrenz över de düütsche Staatsgrenz.

Se folgt nu de Süüdgrenz vun Westfalen bet na de Grenz to dat Bundsland Hessen. Dor löppt se nu, knapp op hessisch Rebeed, langs na Noordoosten to, knappt de süüdlichste Eck vun dat Bundsland Neddersassen af un löppt denn an de Grenz to Döringen lang, bloots mit dat Neddereikfeld op plattdüütsch Rebeed. In Neddersassen in’n Horz liggt een lütt Spraakeiland, in dat middeldüütsche Dialekten snackt warrt, de uut dat Erzgebirge inwannert sünd. De süüdliche Spraakgrenz löppt wieder döör dat Bundsland Sassen-Anholt an de Münn vun de Saale in de Elv langs na dat Bundsland Brannenborg rin. De Verloop vun de Spraakgrenz weer in Sassen-Anholt in fröhere Tieden en ganz Stück wieder in’n Süden, meist bet na Leipzig ran. Uut düt Rebeed is dat Plattdüütsche aver vun middeldüütsche Dialekten verdrängt worrn. Ook in Wittenbarg warrt hüdigendaags Middeldüütsch snackt, aver op dat Rebeed vun Brannenborg kümmt dat plattdüütsche Spraakrebeed noch meist wedder bet op de Höögd vun Wittenbarg daal. Denn maakt de Grenz aver en groten Bagen na Noorden üm Berlin rüm un geit denn een Stück noorden vun Frankfort an de Oder an de poolsche Grenz ran. In meist dat ganze Brannenborger Rebeed is dat Plattdüütsche bloots noch swack vertreden un nich meer vitaal, wiel dat sik hier al in’n laten 19. un fröhen 20. Jhd. dat middeldüütsche Berlinersch uutbreidt het. Daarüm givt dat hier vundaag kene klare Spraakgrenz meer.

In de Rebeden achter de Grenz na Polen to givt dat, sieddem de Düütschen na’n Tweden Weltkrieg verdreven worrn sünd, kuum meer Plattdüütsche. De Spraakgrenz folgt nu de Staatsgrenz bet an de Oostsee. Ook vöör 1945 geev dat achter de hüdige poolsche Grenz kene klare Spraakgrenz. Dat weer een groot Mischmasch uut düütsche un poolsche Spraakeilannen. Bi Kulm geev dat ook een böverdüütsch Spraakeiland un in dat Rebeed vun Marienborg un Allensteen in Oostpreußen een middeldüütsch Spraakeiland. De Rest vun Oostpreußen un dat Rebeed üm Danzig weren Plattdüütsch.

De Grenz to dat Däänsche is ook kene klare. In öllere Tieden weer Sleswig däänsch un in’n Westen noordfreesch. Doch mit dat Middelsassische het sik dat Düütsche uutbreidt. Hüüd is grov de Staatsgrenz ook Spraakgrenz.

Fröher weren ook de Freeslannen keen Deel vun dat plattdüütsche Spraakrebeed. In Oost-Freesland het dat Plattdüütsche dat Oostfreesche aver kumplett verdrängt. Bloots dat Saterland is daar as freesch Spraakeiland nableven. In dat Saterland un Noordfreesland harr dat Plattdüütsche lang ene Opgaav as Spraak mit grötter Kommunikatschoonsreckwied blangen dat Freesche as Naspraak.

Uutwannerers

Mit Uutwannererten is dat Plattdüütsche ook in annere Delen vun de Welt kamen un het sik daar över meer oder minner lange Tied hollen. Vöör allen de Mennisten, de ethnischen Mennoniten, de uut dat Wiesseldelta stammt un dat nedderpreußsche Plautdietsch snacken doot, sünd hier vun Belang. Se leevt in Gegenden in Argentinien, Brasilien (to’n Bispeel in Fernheim un Curitiba), Kanada, Mexiko, Paraguay un de USA. Dat givt aver ook Rebeden, in de kene Mennisten leevt un in de sik Plattdüütsch hollen het. Daarto höört to’n Bispeel Rebeden in de USA un in Brasilien (to’n Bispeel Westfäälsch in dat brasiliaansche Westfália oder Pommersch as Wisconsin Pomeranian in de USA oder as Pomerano in dat brasiliaansche Pomerode un Domingos Martins).

Ook vun de Bessarabiendüütschen, de vun 1814 af an in Bessarabien inwannert sünd, keem een Deel uut de plattdüütschen Rebeden Pommern, dat Hartogdom Warschau un Mekelborg, un het siene Spraak in Bessarabien bibehollen. De Kolonisten uut Süüddüütschland, vöör allen Swaben, weren aver in de Övertall un hebbt de plattdüütschen Mundaarden bedrängt. De Germanist Albert Eckert het 1938 de Mundaarden in de 24 düütschen Moderkolonien ünnersöcht un de Mundoort vun de Kolonien Arzis, Neu-Arzis, Paris, Brienne, Leipzig, Kulm un Tarutino as Plattdüütsch vöörfunnen. 1940 is in’n Hitler-Stalin-Pakt beslaten worrn, dat de Bessarabiendüütschen ümsedelt warrt. De Bessarabiendüütschen kemen na dat besett Polen un sünd 1945 denn noch wedder verdreven worrn na de Rebeden vun dat hüdige Düütschland. De bessarabienplattdüütsche Spraakgemeenschop is to düsse Tied denn ganz uuteneenfullen.^[67]

1858 sünd Lüüd uut de Ümgegend vun Ankum un Steiwelt na de Slowakei trocken, hebbt dor twee Adelsgöder köfft un sik mit mehr as 400 Lüüd in de Dörper Tscherman un Groß Rippen daallaten. Eer plattdüütsche Spraak hebbt se bibehollen. Düsse Lüüd sünd na’n Tweten Weltkrieg verdreven worrn.

Aver ook binnen Düütschland het dat een lütt plattdüütsch Spraakeiland geven. De Glashött in Gerresheim het vun 1864 af an siene Glasblasers vöör allen in de plattdüütschen Rebeden oosten de Elv anworven. Un so keem dat, dat sik in de Arbeiderkolonien op de Hött in Gerresheim en plattdüütschen Dialekt döörsett het, dat Hötter Platt. Düsse Dialekt is vundaag aver meist uutstorven.^[68]

De Spraak gellt in dat egene Spraakrebeet nich vull

As Spraak mit grötter Kommunikatschoonsreckwied warrt nu in all Delen vun Düütschland vun Sprekers vun dat Freesche jüst so as vun Sprekers vun dat Plattdüütsche dat Hoogdüütsche bruukt, in de Nedderlannen jüstso dat Nedderlandsche. Plattdüütsch is bloots Naspraak. Aver ook as Naspraak hebbt vele Lüüd de Spraak opgeven, so dat in groten vele Delen vun dat Spraakrebeed de Lüüd, de Plattdüütsch snackt, in de Minnertall sünd. Ook för de Spraakeilannen in annere Länner gellt dat to’n Deel, daar hebbt dat Hoogdüütsch, dat anner Uutwannerten mitbröchten oder de Landsspraken (meerstendeels Engelsch oder Spaansch) düsse Opgaven.

Fröher

De Oorsprung vun de Sassen liggt in Holsteen. Vun daar het sik de Sassenstamm ook in dat hüdige Bundsland Neddersassen, in Westfalen, in Oostfalen un bet na dat Rebeed in’n Oosten vun de hüdigen Nedderlannen breed maakt. Waarschienlich weer dat meer so, dat sik de Stämm, de in düsse Rebeden leevt hebbt, ünnern Naam Sassen verenigt hebbt, as dat de holsteenschen Sassen sik utbreedt hebbt. In Oostholsteen, in dat Wendland un Oosten vun Oostfalen seten in düsse Tied de Slawen. In Wusten, Grunneng un Oostfreesland weren de Fresen. Mit dat 9. Jhd. is nilütten de Oostkolonisatschoon anfungen, de de Slawen jümmer wieder na Oosten wegdrängen dee. Dat güng bet in dat 15. Jhd., as sik dat Plattdüütsche bet na Eestland in dat Baltikum uutbreedt harr. In Eestland is de Spraak vöör allen in de Städen bruukt worrn, denn düütsche Buren harrn sik in Eestland kuum daallaten. Mit dat Enn vun de Hansetied is denn Hoogdüütsch in Eestland an de Steed vun dat Plattdüütsche treden. In dat 18. un 19. Jhd. dee de gröttste Deel vun de Düütschen in Eestland Hoogdüütsch snacken un bloot noch wenig Lüüd Plattdüütsch. Welk slaawsche Spraakeilannen sünd in de Rebeden vun de Oostkolonisatschoon aver noch bet in dat 18. Jhd. nableven, dat Polaabsche in’t Wendland to’n Bispeel is waarschienlich in de Jaren 1750 uutstorven. Noch bet in de letzten Jaren vöör 1945 het dat Plattdüütsche sik in’n Oosten uutbreedt un to’n Bispeel dat Masuursche oder dat Kuursche verdrängt. Ook de Sprekerschen un Sprekers vun dat Kaschuubsche twüschen Westpreußen un Oostpreußen hebbt meersttieds beide Spraken snackt.

Bi de Fresen güng de Spraakwessel besünners vun Grunneng uut. Vun dat 15. Jhd. af an hebbt de Fresen Plattdüütsch as Schriftspraak bruukt. In de oostlauwerschen Ommelanden hebbt de Lüüd teemlich gau de plattdüütsche Spraak annamen un sogaar eer freesche Identität afleggt. In Oostfreesland hebbt se eer Spraak wat langsamer verloren, aver ook hier is vun dat Freesche nix nableven (vun dat Saterfreesche afseen, dat aver egentlich al buten Oostfreesland an un för sik liggt). Eer freesche Identität hebbt de Oostfresen aver behollen. Dat Jeverland het dat Freesche mit dat 17. Jhd. verloren. In Wusten het sik dat bet so üm un bi 1720 hollen un ook in dat Harlingerland het dat Plattdüütsche dat Freesche mit dat 18. Jhd. verdrängt. Toletst weren bloot dat Saterland un Wangeroog nableven, aver ook dat Wangeroger Freesche is 1950 uutstorven. Bi de westerlauwerschen Fresen kunn dat Plattdüütsche aver keen Foot faten.

Ook gegenöver dat Noordfreesche un dat süüdjüütsche „Plattdäänsche“ in Sleswig het dat Plattdüütsche Land wunnen. Dat vöörmaals noordfreesche Eidersteed is in’n 17. Jhd kumplett plattdüütsch worrn.^[48] En goden Deel vun Anholt un ook vun Brannenborg, de vundaag enen middeldüütschen Dialekt snackt, het fröher ook enen plattdüütschen Dialekt had.^[56]

Status

Offitschellen Status

Dat Plattdüütsche warrt na de Europääsche Charta för Regionaal- oder Minnerheidenspraken sied 1998 in Düütschland un de Nedderlannen schuult. In Düütschland warrt dat in de Bundslänner Bremen, Hamborg, Mekelnborg-Vöörpommern, Neddersassen un Sleswig-Holsteen na Deel III vun de Sprakencharta schuult, in de Bundslänner Brannenborg, Noordrhien-Westfalen un Sassen-Anholt un in de Nedderlannen na Deel II. Mit Deel III sünd meer Plichten mit vermaakt. Deel II is to’n groten Deel symboolsch.

De acht düütschen Bundslänner geevt alle dree Jaren enen Bericht af woans se Plattdüütsch föddern doot. De Bunnsraat för Nedderdüütsch mit twee Vertreders je Bundsland vertridd de plattdüütsche Spraakgemeenschop in Düütschland un seggt as Stellvertreder för de plattdüütsche Spraakgemeenschop wat to düssen Bericht. Dat Bundsbinnenministerium faat beide Berichten to enen Staatsbericht tohoop un een Uutschuss vun den Europaraad beweert de Maatregels, de för Spraakpleeg vöörandreven woorn sünd. Oplest reageert de Bundsregerung op den Bericht vun den Europaraad.^[69]

In de Nedderlannen, wo Platt na Deel II schuult is, hebbt de oostnedderlandschen Provinzen 2018 dat Convenant Neddersassisch ünnertekent un vereenbaart mit de Gesetten un Regels, de al bestaat, dat Neddersassische starker to föddern, statts de Spraak ünner Deel III vun de Charta to stellen.^[70] So wull de nedderlandsche Rieksoverheid nee’e Plichten för sik ümgaan.

Dat Plattdüütsche is meist nich för Amtssaken tolaten. En wichtigen Fall to’n Status vun dat Plattdüütsche bi Amtssaken weer de „Läägeünnerloage“, för de de Firma Twistringer RBM Dränfilter in’t Jaar 2000 en Patent anmellt harr. De Patentschrift weer op Plattdüütsch schreven un dat Patentamt harr eer dorvun torügwiest. De Bundsgerichtshov harr toletzt seggt, dat dat rechtens is, en Patent op Plattdüütsch intorecken, aver gellen deit dat bloot, wenn de Patentschrift ook hoogdüütsch översett bigeven oder nareckt warrt.^[71] Welk Juristen leggt Deutsch, so as in dat Sleswig-Holsteensche Landesverwaltungsgesetz, so uut, dat Hoog- un Plattdüütsch meent sünd. Plattdüütsch schall so ook as Amtsspraak gellen.^[72] Ook wenn dat Land Sleswig-Holsteen düsse juristsche Sicht woll deelt, het Plattdüütsch in’n Alldag as Amtsspraak in Sleswig-Holsteen man kenen Belang.

Plattdüütsch in Kinnergaarn, School un Universiteet

→ Kiek ook bi: Plattdüütsch (Schoolfack)

Welk Kinnergaarns in Noorddüütschland, besünners in Neddersassen un Sleswig-Holsteen versöcht Plattdüütsch an de Kinners wieder to geven. Woveel Platt een Kinnergaarn vermiddelt unnerscheed sik man stark. Dat langt vun een paar plattdüütschen Ledern bet to’n dagdääglichen Plattsnacken mit de Kinners. Plattdüütsch in’n Kinnergaarn is op Egeninitschativen anwiest. Stütt oder Vöörgaven vun de düütschen Länner givt dat meist nich.^[73]

För den Plattdüütschünnerricht in de School givt dat kene Vörgaven över de Bunslandsgrenzen henweg. Nadem dat lange Tied alleen een paar Lessen to regionale Spraak in’n Düütschünnerricht geev, is Plattdüütsch nu in den noorddüütschen Bundslänner Hamborg, Sleswig-Holsteen, Mekelnborg-Vöörpommern un Bremen een Schoolfack. In Neddersassen is Plattdüütschünnerricht een Deel vun anner Fäcker, een egen Schoolfack givt dat hier nich. In den Noorddelen vun Noordrhien-Westfalen, Brannenborg un Sassen-Anholt givt dat Plattunnerricht alleen as Arbeidsgemeenschop (AG) na de School. In kenen düütschen Bundsland givt dat allerwegens regulären Plattdüütschunnerricht; Platt ünnerricht bloot een paar Scholen hier un daar.^[73] Hamborg is 2010 as dat eerste Bundsland mit Plattdüütschünnerricht in de Grundschool anfungen, 2014 sünd Sleswig-Holsteen un Bremen, 2016 Mekelnborg-Vöörpommern folgt. 2017 is Plattdüütsch een Schoolfack worrn, dat de Kultusministerkonferenz för dat mündliche un schriftliche Abituur gellen laat. Bet nu givt dat man alleen in Mekelnborg-Vöörpommern Plattdüütschunnerricht ook bet to’n Abituur hen.^[73] Ook in den Nedderlannen givt dat Plaans de neddersassischen Varietätenin de Grundschool to ünnerrichten un de Schölerschen un Schölers ene positve Sicht op de regionale Spraak to vermiddeln, Informatschonen över dat Neddersassische un eenfache Leder un enen Grundwoordschatt to leren.^[74]^[75]

Op de Universiteet beed verscheden Hoogscholen nedderdüütsche Philologie as enen Studiengang Nedderdüütsch an, to’n Bispeel de Universiteten Flensborg, Hamborg, Kiel, Münster, Ollnborg un Rostock. Regelmatig Semianren to Plattdüütsch givt dat ook in Bremen, Frankfort an’e Oder, Chöttingen, Lümborg, Meideborg, Ossenbrügge, Paderbuorn un Potsdam. De nedderdüütsche Philologie is op den Universiteten meist een Unnerdeel vun de Germanistik oder de düütsche Philologie. In’n Nedderlaanen büdd alleen de Rieksuniversität Grönnen Seminaren un Kursen över Neddersassisch an. Bloot een paar Universitäten leert Plattdüütsch ook as Spraak, de meisten befaat sik alleen mit den spraak- un literatuurwetenschoplich Unnersöök an dat Plattdüütsche. De Spraak, de in den Kursen un Semianren spraken un schreven warrt, is Hoogdüütsch. Een paar Bachelor-Arbeiden op Platt givt dat man. Se sünd man ene rare Uutnaam un hebbt meist Betog to’n Plattdüütschen.^[73]

Bi de Plattdüütschen

De Status ünner de Lüüd, de de Spraak snacken doot, is ook verscheden. De Süden vun dat Spraakrebeed, mit West- un Oostfalen un de Brannenborgsche Mark, daar is de Willen, de Spraak to bewaren minn stark as in’n Noorden, woneem de noordneddersassischen Dialekten spraken warrt. In Delen vun Brannenborg is de Spraak meist ganz dood. Dor is keen Willen meer vörhannen, de Spraak to bewaren, dat givt keen Spraakvereens för Plattdüütsch un keen Speeldelen. Ganz anners süüt dat to’n Bispeel in Oostfreesland uut. Dar is de Spraak noch op dat beste as Alldagsspraak bewaart. Ook in Delen vun Sleswig-Holsteen un dat Dreeeck twüschen Elv un Weser sünd daar noch Plattsnackers, de sik ook aktiv för dat Plegen vun de Spraak insetten doot.

Na de Ümfraag Status und Gebrauch des Niederdeutschen seet in Noordüütschland 59,2 % Plattdüütsch as enen Dialekt an, 39 % bekiekt Plattdüütsch as ene egen Spraak. De Ansichten unnerscheed sik man na Regioon: Mit 52 % in Hamborg un 50,7 % in Sleswig-Holsteen seet hier de Meeheid Plattdüütsch as ene egen Spraak an. In Sassen-Anholt (80,7 %) un Brannenborg (80,5 %) is de Andeel Lüüd, de Plattdüütsch as enen Dialekt beteken besünners hoog. Groten Inflood op de Ansicht of Plattdüütsch een Dialekt oder ene Spraak is, het de Plattdüütschkompetenz: Wer sülvenst Plattdüütsch snackt, süüt Platt eer as egen Spraak an. Lüüd, de keen Platt snacken köönt, bekiekt dat as enen Dialekt. Ook Lüüd, de sik stärker mit de egen Regioon verbunnen föölt un enen positiven Blick op dat Plattdüütsche hebbet, seet Platt eer för ene Spraak as enen Dialekt an.

Medien un apentlich Leven

De Medien in Düütschland sünd hoogdüütsch domineert. In de Regionaalmedien kümmt Plattdüütsch as Nischenprogramm vöör, in de landswieden Medien meist gaarnich. Noorddüütschland gellt daarvun bi veel Lüüd, de dat Land nich so kennt, as rein hoogdüütsch. De bayersche Dialekt to’n Bispeel warrt vun de Medien bitieden noch geern as Stilmiddel opgrepen, dat för heile Welt steit, wied af vun allens Moderne. De Medien gaat daarvun uut, dat de Döörsniddsdüütsche Bayersch kennt un grippt de Klischees över de Spraak op, zoomt op de Klischees noch en beten rop. Plattdüütsch gellt as en Saak, de bi’n Döörsniddsdüütschen meest gaarnich bekannt is un warrt daarvun vun de Medien noch duller uutblennt.

Plattdüütsche Tiedschriften oder Dagbläder givt dat nich. Vele Dagbläder in Noorddütschland hebbt man plattdüütsche Kolumen, de meist humoristsche oder regionale Themen behannelt. Plattdüütsche Artikels in anenrs hoogdüütschen Blädern sünd raar un Platt bruukt se meist regionale Themen een beten uuttosmücken. Uutnaam weer alleen dat Hamburger Abendblatt mit siene Wienachtsuutgaav 2010, de op Platt un Hoog ruutkamen is. 2016 is wedder bi’t Hamborger Abendblatt de Uutgaav för den 23./24. April mit enen platttdüütschen Titelbladd ruutkamen.^[76]

Dat Hoogdüütsche heerscht in allerwegens vöör. Schreven Plaattdüütsch find sik man hier un daar in dat apentliche Leven.^[77] Sied de 2000-er Jaren givt dat in Düütschland meer un meer Oorden tweesprakige Oordschiller.^[78] In den letsten Jaren sünd ook de Nedderlannen mit een paar tweesprakig Oordschiller anfungen. Enige Stratennamen un Huusinschriften uutbenomen find sik schreven Plattdüütsch in de Apentlichheid meist nich. In de Reklaam oder deelwiese in den Tourismus find sik schreven Plattdüütsch een oold, kommodig, traditschonell oder regionaal Gefööl to wiesen.^[79]

Buten Düütschland un de Nedderlannen is meist de Existenz vun Plattdüütsch al gaarnich bekannt.

Internet un Technik

Bi de moderne Technik un in dat Internet is Plattdüütsch wenig präsent. Software so as KDE oder Gnome, Ubuntu un Fedora för Linux, givt dat as Linux op Platt.^[80]^[81] Dat Brennprogramm „Brann-Stuuv 7“ vun Ashampoo, weer ook op Platt to kriegen.^[82] Online sünd de gröttsten plattdüütschen Sieden de twee Spraakuutgaven vun de Wikipedia: de plattdüütsche Wikipedia för de düütsche Siede mit 85.190 Artikels un de nedderlandsch-neddersassische Uutgaav mit 7982 Artikels. De plautdietsche Wikipedia stickt in’n Wikimedia Incubator fast.^[83]

Spraakechnologie givt dat meist alleen för dat Noordneddersassische.^[84]^[85] Allgemeen hinkt Plattdüütsch bi de Spraaktechnologie achterran, denn de plattdüütschen Spraakkorpora, de dat för good Spraaktechnologie bruukt, sünd recht lütt un meist nich annoteert oder taggt.^[86] Up’t wichtigste sünd hier dat Zwirner-Korpus,^[87] dat Korpus Deutsche Mundarten: DDR,^[88] dat Korpus Ehemalige deutsche Ostgebiete^[89] un dat Korpus Russlanddeutsche Dialekte.^[90] Dat ümfangriekste Korpus is nich för dat moderne Plattdüütsch man för’t Middelsassisch, dat Reference Corpus Middle Low German/Low Rhenish (1200–1650).^[91]

Sprekertall

Sprekertallen laat sik blot swaar angeven. In’n Zensus is faken de Moderspraak nich affraagt worrn un wenn se affraagt worrn is, denn hebbt de Behöörden keen Ünnerscheed maakt twüschen Plattdüütsch un Hoogdüütsch oder Plattdüütsch un Nedderlandsch. För de öllere Tied lett sik aver daar von uutgaan, dat so teemlich all Minschen in Plattdüütschland ook Plattdüütsch snackt hebbt. Ganz grov lett sik de Tall also för 1800 mit 7 Millionen angeven un 1900 mag dat woll so knapp 20 Millionen Minschen geven hebben, de Plattdüütsch snackt hebbt. (Düt Rebeed het vundaag en Inwanertall von meist 30 Millionen Minschen.) Na 1900 un besünners na 1945 füng de Tall aver teemlich an to dalen. Alltohoop givt dat also dat vundaag so üm un bi 5 Millionen Minschen, de Plattdüütsch snacken doot.

Düütschland

An de 60 % vun’n Noorddüütschen snackt tomindst een beten Platt. Daar mang sünd man an de 25 %, de bloot een paar Wöör snacken könnt. Plattdüütsch verstaan könnt an de 76 %.

Dat eerste Maal, dat een würklich versöcht het, ruttokriegen, woveel Lüüd Plattdüütsch snacken doot, weer 1984 dat Institut för nedderdüütsche Spraak, dat en repräsentative Ümfraag mit 2000 Lüüd maakt het. Disse Ümfraag weer bloot in de Bundsrepubliek Düütschland ahn de Düütsche Demokraatsche Republik un sünner Nedderland. In düt Rebeed hebbt 20 % vun de Lüüd „sehr gut“Platt snackt, 15 % good un 21 % en beten.^[93]

Een anner Ümfraag 2007, de nu in ganz Düütschland maakt worrn is wiest, dat 6 % Platt „sehr gut“ snackt, 8,3 % good un 23,4 % en beten Platt snacken köönt. Dat sünd also so bi 3 Millionen Lüüd, de good oder „sehr gut“ Platt snackt. De nee’esten Tallen sünd uut de Telefoonümfraag Status un Gebrauch des Niederdeutschen 2016, bi de 1632 Lüüd in den noorddüütschen Bundslänner, Westfalen (uutbenamen de Süüddeel) un den plattdüütschen Deel vun Sassen-Anholt un Brannenborg fraagt worrn sünd.^[94] De Tallen sünd vergleken mit 2007 meist gliek: 6,2 % vun de Lüüd köönt „sehr gut“, 9,5 % good un 16,7 % een beten Platt snacken. 25,4 % snackt een paar Wöör un 42,2 % snackt gaar keen Platt.^[95] De passive Spraakkompetenz, also de Tall Lüüd, de Platt verstaan köönt, liggt bi 76,9 %.^[96]

Wer Plattdüütschen snackt, hangt vun verscheden sotschodemograafschen Faktoren af, dat sünd Schoolafsluss, Geslecht un besünners Öller. Je öller, je eer snackt de Lüüd Platt. An de 10 % (1,4 % „sehr gut“, 3,1 % good, 5,3 % „mäßig“) vun de Lüüd twüschen 16 bet 29 Jaren kunnen 2016 Platt snacken, bi den över 60 jaren Olen sünd dat mit 52,3 % fiev maal so vele. De Sprekertallen ünnerscheed sik stark na Regioon. De Bundslänner in’n Noorden, Sleswig- Holsteen un Mäkelborg-Vöörpommern wiest mit rund 50 % ene hoge aktive Spraakomptenz. In Neddersassen köönt rund een Drüddel Platt snacken. In den Stadstaden Bremen un Hamborg un wieden Delen vun Westfalen geevt rund een Veerdel an, dat se tomindst een beten Platt snackt. De Noorden vun Brannenborg bericht den ringsten Stand an Plattdüütschsnackers mit 11,6 %. Na Landkreisen opdeelt wiest de Sprekertallen, dat de Spraak in’n Noordwesten langs de Noordseeküst, so as Sleeswig, Noordfreesland, Dithamarschen, dat Elv-Weser-Dreeeck un Oostfreesland, op dat stärkste is un na Süüdoost to bet na Brannenborg, wo de Spraak op’t swäckste is, afnimt.^[96]

Nedderland

In Nedderland het dat 2005 en Ümfraag geven. Bi düsse Ümfraag is rutkamen, dat 1.616.000 Lüüd een von de nedderlandschen plattdüütschen Dialekten snackt.^[97]

Weitere Informationen Gebede, Sprekers Tohuus ...

Aantal sprekers Nedersaksisch eind 2002 volgens Bloemhoff (2005)
Gebede	Sprekers Tohuus	Sprekers allens tohoop	Andeel Sprekers in Percent	Andeel Sprekers goed/zeer goed	Andeel zeer goed
Grönnen	262.000	446.400	77,7%	60,9%	40,5%
Twente	334.200	412.800	76,1%	52,6%	30,2%
West-Oaveriessel	326.100	378.500	73,0%	58,8%	34,5%
Drenthe	255.200	369.600	76,6%	59,8%	40,9%
Achterhook	211.000	258.400	73,0%	57,9%	42,1%
Veluwe	174.800	229.600	48,6%	33,0%	14,9%
Steenwiekerland	21.100	29.000	67,4%	48,1%	23,5%
Weststellingwerf	13.800	16.800	64,6%	48,1%	33,0%
Ooststellingwerf	6.400	10.500	48,8%	30,1%	18,4%
Allens tohoop	≈1,6 Millionen	≈2,15 Millionen	70,9%

Schließen

De Tallen na een lütter Unnersöök vun 2011 unnerscheed sik man stark. De Andeel Öllern, de Neddersassisch mit eenanner snackt is vun 34 % 1995 op 15 % 2011 torüggegaan, de Andeel Kinner, mit de Öllern oder Broders un Sösters Platt snackt weer 1995 noch and 7 %, man is 2011 op 1 % torüggegaan. Vergliek de Tallen hier unner:^[98]

	1995	2001	2011
Öllern	34%	24%	15%
Kind-Moder	7%	5%	1%
Kind-Vader	8%	6%	2%
Kind-Broder/Söster	7%	5%	1%
Kind-Frünnen	6%	5%	1%

Weltwied

Den plautdietschen Dialekt von de Mennoniten snackt ok noch wedder so bi 500.000 Minschen.

Dialekten un Varieteten

Dialekten

Plattdüütsch is ene Spraak sunner Standard, de sik in verscheden Dialekte un Dialektgroppen deelt. De plattdüütschen Dialekten unnerscheed sik unner eenanner nich so stark, as to’n Bispeel de hoogdüütschen Dialekte. So is dat ook vergleken swarer de verscheden Varietäten in Groppen intodelen.^[99]

Dat Plattdüütsche gledert sik in de groten Dialektgroppen: Westfäälsch, Oostfäälsch, Brannenbörgsch, Mäkelborgsch un Noordneddersassisch. Eerdat de Düütschen na’n tweden Weltkrieg uut dat hüdige Polen wegdreven worrn sünd geev dat ook de Dialektgroppen Pommersch un Nedderpreußsch.

Traditschonell unnerdeelt de Dialektologie Plattdüütsch in twee grote Groppen: Westnedderdüütsch westen vun de Elv un in Holsteen un Oostnedderdüütsch oosten vun de Elv. Westnedderdüütsch sünd daarbi de Dialekten in dat ole sassische Stammland, man ook in Gebeden wo sik Plat later uutbreed het as Oost-Freesland, Grönneng un Sleswig. Dat Oostnedderdüütsche daargegen warrt in de Rebeden snackt, woneem vöördem Slawen leevt hebbt (ünner annern Polaben un Sorben) un eerst later Düütsche in de Tied vun de Oostkolinisatschoon henkamen sünd. De Minschen uut dat Sassenland hebbt sik daarbi mit Nedderlanners un Flamen tohoop daallaten un de Spraak het daarüm vun de slaawschen Spraken een Spier un vun dat Nedderlandsche een beten wat af. De Grenz löppt döör den Oosten vun Holsteen, sniedt vun dat Bundsland Neddersassen dat Wendland af un löppt denn in de Neegd vun de Grenz twüschen de Bundslänner Sassen-Anholt un Brannenborg na Süden. De grote Ünnerscheed twüschen düsse beiden Groppen is de Eenheidspluraal op -(e)t, so as wi maakt/maket gegenöver -en so as in wi maken.^[100]

Nee’eren dialektometrischen Unnersöök, de den Spraakafstand twüschen Dialekten meten deit, stellt man de traditschonele Aard de plattdüütschen Dialekte in West un Oost to delen in Fraag. Dat traditschonell oostnedderdüütsche Mäkelborger Platt steit dichter bi dat westnedderdüütsche Noordneddersassisch, as bi dat even so oostnedderdüütsche Brannenborgsch. De traditschonell westnedderdüütschen Dialektgroppen Oostwestfäälsch un oostfäälsch hebbt meer Gemeensamkeiden mit eenanner as mit dat Noordneddersassische. So kann de plattdüütsche Spraakruum ook in ene nöördliche Groppe mit Noordneddersassisch, Mäkelborgsch un Pommersch un ene süüdliche Groppe mit Oostwestfäälsch un oostfäälsch indeelt warrn. Dat Brannenborgsche is ook Deel vun de nöördliche Groppe, steit daarbi man wat apart as enen Övergang twüschen Plattdüütsch un Middeldüütsch.^[101]

En wichtigen Ünnerscheed, de sik na de Dackspraken richt, is ok de twüschen dat Nedderlandsch-Neddersassische un den Rest vun dat Plattdüütsche. Disse Verscheel is nich vun öllers her un is eerst mit de letsten Jaarhunnerden un besünners in dat 20. Jhd. vun de nedderlandsche un de hoogdüütsche Standardspraak kamen. De Dialekten in de Nedderlannen hebbt ne’e Wöör opnamen, de uut dat Nedderlandsche stammt un de Dialekten in Düütschland hebbt düsse ne’en Begrepen uut dat Hooddüütsche övernamen.^[102] So dat de Dialekten langs de Genze ook jümmers wieder uut een anner wasst.^[103] De Dialekten vun de Mennoniten hebbt ook Hoogdüütsch as Dackspraak had, je na Land hebbt aver bavento ook dat Russ’sche, Engelsche oder Spaansche Inflood namen un veel technische Begrepen sünd daarvun bi de Plautdietschen teemlich verscheden.

Varietätenspektrum

Eensprakig Plattdüütsche givt dat vundaag nich meer, so dat alle Sprekerschen un Sprekerschen tomindsten ook de düütsche oder nedderlandsche Standardspraak snackt. Unklaar is, of een düsse Situatschoon beter os Tweesprakigkeid oder Diglossie beschrieven kann.^[104]

För den noorddüütschen Ruum givt dat verscheden Modellen de Spraaksituatschoon to beschrieven. Dat Diglossie-Modell ünnerscheed dat Hoog- un Plattdüütsche as twee klaar scheden Spraakschichten. Dat Kunvergenzmodell, in dat Hoog- un Plattdüütsch een Diasysteem billt, beschrivt de noorddüütsche Spraaklandschop, in de Hoog- un Plattdüütsch op een Inflood neemt un de Grenz twüschen den Vairetäten verswümmt. So bruukt Plattsprekers to’n Bispeel Code Mixing un bruukt in eer Plattdüütsch hoogdüütsche Wöör, besunners Wöör, de in den Dialekt feelt oder ook Funktschoonswöör so as Abverbien, Kunjunktschonen oder Partikeln. Morphologie un Syntax blievt annerdsieds grotendeels plattdüütsch. In dat spraken Hoogdüütsch in Noordüütschland sliekt sik man plattdüütschen Kennteken in so scheden Pronominaaladverbien oder den oblique Kasus. So gliekt sik Plattdüütsch un dat noordüütsche Hoogdüütsch jümmer starker an.^[104]

Mischspraken

As Resultaat vun den Spraakkontakt sünd Mischspraken so as Missingsch sied dat 17. Jhd opkamen, as noch meist alle Minschen in Noorddüütschland Plattdüütsch opwussen. Anner Bispelen sünd dat Flensborger Petuh, dat ook däänshen Inflood wiest, oder dat Ruhrdüütsch mit wat slwaachen, schellsschen Inflood.. Plattdüütsch weer in de Tied spraken Spraak, Hoogdütsch meist rein schreven Spraak. Wenn Plattsprekers nu de Afsicht harrn Hoogdüütch to snacken fünnen plattdüütsche Kennteken Ingang in de Spraak, so dat een intendeert Hogdüütsch mit starken plattdütschen intereferentzen opkamen is. Eerst weer Missingsch noch de Spraak vun Lüden, de plattdüütsch opwussen weren, un Hoogdüütsch snacken versöken. Later is dat ook de Ümgangsspraak vun inschen wesen, de meist keen Plattdüütsch scnakcne kunnen, un Missingsch as ere enig ehoogdüütsche Vareteet snacken kunnen. Sied de twede Halve vun dat 20. Jhad is dat Mssingsch tohoop mit dat Plattdüütsche döör dat Hoogdüütsche verdraöngt worrn.^[105]

Missingsch Kennteken sünd to’n Bispeel unversaven Kunsonaten, so as Dalaer oder ik, de Reduktschoon vun /pf/ to [f], so as gefiffen statts gepfiffen, dat s in’n anluud statss sch, so as einslafen. Unsekerheiden mit den kasusu, so as glaub mich, ich geh mal eben zu die Schenridn.. oder de doonPeriphraas in Nevensätzen, sa s wie sich die Familie benehmen ut.^[105]

Prominent is dat Missingsch mit dat Theater un de Literatuur worrn, Mit eersten Warken uut’t 17 .Jhd givt dat besunner to’n Enne vund at 19. Jhad un den fröhen 20. Jhd enen Hoogpunkt vun Misingsch literatuur mit so prottypschen Charaktern as As Onkel Bräsig uut Fritz Reuter sien Ut miens Strotird. Upletst hebbt de in dat Missingsch överdregen Ohnesorg-Thaeterstücken för dat Fernseen düsse noorddüütsche Spraakveriatät wiedhem bekannt maker. Vundaag, wo Missingsch meist nich meer spraken warrt, un emsit ene Medieninsezenierung is, is Missnchs ene Arrd Identitaatmarkmaal in noordüütschen Städen so as Bremen un Hamborg un Flensborg .^[105] Änlich gellt dat för dat Rurdüütsche.

Phonetik un Phonologie

Kunsonanten

Dat Kunsonanteninventaar is in den verscheden plattdüütschen Dialekten to’n groten Deel gliek. In de Tabelle unner sünd Phonemen fett wiest, Allophonen in Klamers: ^[106]

Weitere Informationen bilabiaal, labio- dental ...

	bilabiaal		labio- dental		alveolaar		post- alv.		palataal		velaar		uvulaar		glottaal
	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.
Plosiven	p	b			t	d					k	g			(ʔ)
Nasaalen		m				n						ŋ
Vibranten						r
Taps/Flaps
Frikativen			f	v	s	z	ʃ	(ʒ)	ç	ʝ	x	(ɣ)			h
Lateralen						l

Schließen

An’n Woordenn warrt de stemmhaftigen Kunsonaten stemmloos,
/p t k/ köönt aspireert [pʰ tʰ kʰ] oder unaspireert [p t k] sien,
/b/ kann twüschen Vokalen ook [v] sien,
/d/ kann twüschen Vokalen uutfallen, so as Tieden /tiːdn̩/ → [tiːn],
/g/ is an’n Woordenn een Frikativ, na Vöörvokalen [ç], na Achtervokalen [x], westföölsch, angelsch un nedderlandsch-neddersassisch in allen Positschonen,
/m n ŋ/ un /l/ köönt sülvsche Kunsonanten sien,
/ŋ/ kann ook för een Kunsonantenkluuster [ŋg] gellen,
/r/ is je na Dialekt [r~ɾ] oder [ʀ]. De uvulare Uutspraak warrt in Düütschland jümmers fakener,
Dat /s/ is an’n Woordanfang stemmloos [z],in Westfalen stemmloos [s],
/ʃ/ kümmt vun öller *sk un is in welk Dialekten as [sk~ʃk~sx] bewaart,
Dat /ʒ/ kann in Frömdwöör opkamen, so as Garage [ga.ra:ʒ], oder warrt as [ʃ] uutsnackt. Welk noordneddersassischen Dialekten snackt /ʝ/ as [ʒ] uut,
Dat /l/ kann an’n Woordenn velaar uutspraken warrn: [ɫ].

Vokalen

Kort- un Langvokalen

Dat plattdüütsche ünnerscheed meist seven Kortvokalen: /a ɛ ɪ ɔ ʊ œ ʊ y/. Bavento givt dat enen Schwa-Luud /ǝ/, meist ook /ɐ/ as Allophoon. In welk Dialekten so as Brannenborgsch oder Nedderpreußsch mit’n Plautdietschen sünd de runnen Vokalen /œ/ un /y/ mit’n unrunnen /ɛ/ un /ɪ/ tohoopfullen.

De gröttsten Ünnerscheden twüschen den Dialekten wiest de Langvokalen. De Dialektologie unnerscheed na de Afkumst twee Groppen för’t Plattdüütsch: de ooldlangen un de toonlangen Vokalen.

De ooldlangen Vokalen weren al oorgermaansche Langvokalen oder Diphthongen un kriegt meist een Zirkumflex as Kennteken. Dat ooldlange /â/ is je na Dialekt [ɒː~ɔː~oː]. Ooldlang /î û ü̂/ sünd meist Monophthongen bleven, wieldes Düütsch un Nedderländsch eer diphtongeert hebbt. Bloot in’n oostfäälschen, oost- un süüdwestfäälschen Mundaarden sünd dat aparte Diphthongen worrn.^[107]

De Dialektolgie ünnerscheed ooldlang ô₁ un ô₂. ô₁ is meist de enen lichten Diphtong [ɔʊ̯] oder [aʊ̯] in Mekelnborg, Oostholsteen un Süüdwestfalen. Dat ô₂ is een Monophthong [oː], fallt man deelwies mit ô₁ tohoop, oder in is Westfalen ook [aʊ̯]. Jüstso givt dat ooldlang ö̂₁ un ö̂₂. ö̂₁ is meist een Diphthong [œʏ̯] oder [ɔʏ̯], ö̂₂ meist een Monophthong [œː~øː].

Dat givt veer ooldlange ê-Luden: ê₁, ê₂, ê₃ un ê₄. Se sünd in allen Dialekten to twee oder dree Luden tohoopfullen, je na Dialektgropp man op verscheden Aard. Dat ê₂ het sik in ê_2a un ê_2b spleten, de in welk Dialekten mit je ünnerscheedlichen ê-Luden tohoopfullen sünd. So sünd to’n Bispeel in dat westliche Noordneddersassisch, Noordmärksch, Westmönsterlandsch un Twentsch ê₁, ê₂ un ê₄ to enen Luud tohoopfullen, ê₃ is as een Diphthong för sik bleven. Annersieds het to’n Bispeel dat Süüdwestfäälsche dree ê-Luden: ê_1, ê₂ sünd apart bleven, ê₃ un ê₄ sünd tohoopfullen. In’n Oostwestfäälschen un een Deel vun’n Oostfäälschen wedderüm is ê₁ mit ê_2a tohoopfullen un ê_2b is mit ê₃ un ê₄ versmolten.^[108]

De toonlagen Vokale kriegt enen Makron as Kennteken un sünd eerst mit’n Övergang vun Ooldsassisch na Middelsassich opkamen. In ooldsassische Tied weren dat noch korte Vokalen, de mit’n Övergang to’n Middelsassischen in apen Stammsülven mit Akzent to de toonlangen Vokalen deent worrn sünd. De acht verscheden ooldsassischen Kortvokalen /a e ë i o ö u ü/ sünd in’n Westfäälschen as söven Diphtongen bewaart bleven.Oostfäälsch het dat to fiev Luden vereenfacht: /ā ē ī ō ȫ/. Noordneddersassische un Oostnedderdüütsch ünnerscheed alleen dree toonlange Vokalen: /ā ē ȫ/.^[108]

Överlange Vokalen

Welk noordneddersassische Dialekten unnerscheed dree Vokaallängden: kort, lang un överlang. Welk Forscherlüüd nöömt de överlangen Vokalen ook enen Sleeptoon oder Knick. De överlangen Vokalen sünd döör de e-Apokoop opkamen. As dat Schwa /ə/ an’n Woordenn wegfullen is, is de Vokaal in de Stammsülv daarför deent worrn un noch länger as een langen Vokaal worrn.^[109]

Akzent

De Akzent in’n Plattdüütschen is dynaamsch, dat dat heet de Sülv mit den Akzent warrt luder uutsnackt. De Akzent liggt in’n Plattdüütschen allgemeen op de eerste Sülv, to’n Bispeel: bruken [ˈbruː.kn̩] oder Backstuuv [ˈbak.ˌstuːf] .^[110] Frömdwöör köönt den Akzent ook op de leste oder vöörletste Sülv dregen, so as blümerant oder verdeffenderen.^[111]

Luudstand

Dat Kontinentalwestgermaansche, dat op de Dialekten keken, ganz grov een Kontinuum billt, deelt sik op in dree Ünnerrebeden, de düüdliche Ünnerscheden in de Phonologie hebbt: Dat Nedderfränksch, dat Hoochdüütsche un dat Plattdüütsche. De Ünnerscheed to dat Hoogdüütsche kemen vöör allen döör den Hoogdüütschen Luudwannel in de twede Hälvd vun dat 1. Jaardusend tostann. Düsse Vöörgang weer een Reeg Luddwannels, bi den sik vun dat Oorgermaansche uut de Plosiven in’n Ooldhoogdüütschen wannelt hebbt. De böverdüütschen Dialekten hebbt den gröttsten Deel Luudwannels mitmaakt, de middeldüütschen Dialekten maken deelwies mit un de nedderdüütschen Spraken sünd bi de unverschaven Kunsonaten bleven.

Weitere Informationen Hoogdüütsch Luudwannel (Germ. → Ohd.), Bispelen ...

Hoogdüütsch Luudwannel (Germ. → Ohd.)	Bispelen	Gebeed
/*p/→/ff/→/f/	nds. slapen, engl. sleep → schlafen; nds. Schipp, engl. ship → Schiff	Böver- un Middeldüütsch
/*p/→/pf/	nds. Peper, engl. pepper → Pfeffer; nds. Ploog, engl. plough → Pflug; nds. scherp, engl. sharp → hd. scharpf/scharf	Böverdüütsch
/*t/→/ss/→/s/	nds. dat, wat, eten, engl. that, what, eat → das, was, essen	Böver- un Middeldüütsch
/*t/→/ts/	nds. Tied, engl. tide → Zeit; nds. tellen, engl. tell → zählen; nds. Timmer → Zimmer^[112]	Böver- un Middeldüütsch
/*k/→/xx/→/x/	nds., nl. ik, ooldengl. ic → ich; nds. maken, engl. make → machen; nds., nl. ook, wfr. ek → auch	Böver- un Middeldüütsch
/*k/→/kx/ un →/x/	dt. Kind → süüdbair. Kchind, hoog- un höögstalem. Chind	Süüdbaiersch, Hoog- und Höögstalemannsch
/*b/→/p/	dt. Berg, bist → zimbr. Perg, pist	Baiersch un Alemannsch deelwies
/*d/→/t/	nds. Dag, engl. day → Tag; nds. Vader, nfri. faader → Vater	Böverdüütsch
/*g/→/k/	dt. Gott → bair. Kott	Baiersch un Alemannsch deelwies

Schließen

De Wannel vun þ/ð → d hangt deelwies mit’n hoogdüütschen Luudwannel tohoop, so as in dat, man engelsch that, wat op oorgermaansch þat torügggeit. De Ünnerscheed bi /b/, /v/ un /f/ steit ook vun den hoogdüütschen Luudwannel apart: Engelsch het wives [waɪvz], Hoogdüütsch Weiber [ˈvaɪ̯bɐ] un Plattdüütsch kennt Wiever [viːvɐ], aver ok Wieber [ˈvibɐ]. De Eentall Wief [ˈvif] warrt aver jümmer as [f] spraken (Hoogdüütsch b, Weib). Ook dat Kliister s + Kunsonant an’n Woortanfang is een Ünnerscheed to dat Hoogdüütsche: Swien un slapen hebbt op Hoogdüütsch een sch /ʃ/: Schwein un schlafen (s + Kunsonant warrt man ook in welk plattdüütsche Dialekten as sch + Kunsonant uutspraken). De ole westgermaansche velare Frikativ /ɣ/ is in’n Hoogdüütschen /g/ worrn, een groten Deel plattdüütsche Dialekten het den Wannel ook mitmaakt, Dialekten so as Westfäälsch hebbt man tohoop mit dat Nedderlandsche den Friaktiv bewaart.

Bi de Kunsonanten is also en groten Ünnerscheed twüschen Hoogdüütsch un Plattdüütsch. Dat Nedderfranksche geit bi de Kunsonanten ganz mit dat Plattdüütsche. Ünnerscheden givt dat aver deelwies bi Luden, de sik eerst in jüngere Tiet verännert hebbt. To’n Bispeel is de Övergang vun old na oud en wichtigen Ünnerscheed, de dat Nedderfranksche vun dat Plattdüütsche scheed. De Plattdüütschen hebbt oold un Woold, de Nedderlandschen hebbt oud un woud.

Noordseegermaansche Kennteken, ook Ingwäonismen, verbinnt Plattdüütsch mit Engelsch un Freesch, de beid noch meer noordseegermaansche Gemeensamkeiden hebbt un daarüm ook de anglo-freesche Ünnergropp billt. Vergleken mit’n Anglo-Freeschen sünd al in dat Ooldsassische un noch meer in dat moderne Plattdüütsch noch meer noordseegermansche Kennteken verlüstig gaan. To den Kennteken tellt dat Nasaal-Spirant-Gesett, na dat een Nasaal (/n/ oder /m/) vöör enen Spirant /s/, /f/ oder /þ/) verlüstig geit un den Vokaal tovöör lang maakt, so as in *uns > ūs, *gans > Goos, *fimf > fiev. Wieldes Ooldsassisch noch meer Wöör mit Nasaalswund wiest, het dat al dat Middelsassische wedder Formen mit Nasaal övernamen, so as uns oder Gans statts us un Goos. Kennteken sünd ook de Wegfall vun /t/ in *ist > is, de Wegfall vun dat /ʀ/ bi’n Pronomen, so as *wiʀ > wi, de Formen he un ji statts er un ihr un de Eenheidspluraal bi’n Verben. Anner sünd de Metathees vun /r/ so as bi *brinnan ‘brennen’ → engl. burn, wat bloot deelwies op Plattdüütsch finnt, so as in dat Woord „Barnsteen“. Dat Ooldsasssiche kenn ook de noordseegermaansche Assibiliatschoon, de man met dat Middelsassiche wedder troügggann is un vundaag bloot noch welk Reliktwöör as „Zever“ oder Naams so as „Celle“ oder „Zeven“ to finnen is.^[113]

Bi de Vokalen hängt de wichtigste Ünnerscheed mit den neehoogdüütschen Luudwannel tohoop, de in dat 12. Jhd. anfungen is. Uut ene Reeg Monophthongen sünd daarbi Diphthongen worrn. Dat is nich alleen in dat Hoogdüütsche passeert, man ook in dat Nedderfranksche un Engelsche. Wo Plattdüütsch in Huus den Monophthong /û/ het, het Hoogdüütsch den Diphthong /au/, so as in Haus, dat Engelsche house hört sik jüstso so as dat hoogdüütsche Woord; dat nedderlansche Woord huis wiest enen Diphthong de een beten anners is. Wenn Engelsch dike het, sprickt Nedderlandsch dijk ook een beten anners, dat höört sik meer na Däik an. Beide Engelsch un Nedderlandsch spreekt dat nich as Diek in Plattdüütsch uut. Alleen dat de meisten Dialekten vun dat Plattdüütsche sünd bi de olen Monophthongen bleven. Wat Dialekten is Oostwestfalen, Süüdwestfalen un ook Oostfalen hebbt de olen Monophthongen man ook diphthongeert. Meist sünd daar man heel anner Luden bi ruutkamen, so as /iu/ in Hius oder /ui/ in Duik.

Grammatik

Verben

Dat Plattdüütsche bögt Verben na Persoon, Numerus (Antall), Tempus (Tied) un Modus (Uutsaagwies) un ünnerscheed so as anner germaansche Spraken starke un swacke Verben.

In dat Präsens (Nutied) markeert dat Plattdüütsche den Singulaar (Eentall) mit dree verscheden Suffixen (Nasülven): -(e) för de 1. Person (ik/ek), -(e)st för de 2. Persoon (du), un -(e)t för de 3. Persoon (he, se, dat/et). Dat -e is in’n Rebeden mit e-Apokoop wegfullen, ook dat /e/ in -et is meist uutfullen. In’n Pluraal (Meertall) bruukt dat Plattdüütsche enen Eenheidspluraal, dat heet de dree Personen kriegt dat lieke Suffix: -(e)t oder -en. Dat -(e)t is de Eenheidspluraal in’n olen plattdüütschen Stammland, also Neddersassen, Holsteen, Westfalen un de grote Deel vun Oostnedderland. Daar wo sik dat Plattdüütsche later uutbreed het, so as in’n oostnedderdüütschen Ruum, Oostfreesland, Grönnen un Sleswig is de Pluraal -en.^[114]^[115] Starke Verben un een paar unregelmatige swacke Verben verännert in de 2. un 3. Persoon Singulaar den Stammvokaal; de Stammvokaal warrt kort un krigt wenn mööglich enen Ümluud.

Weitere Informationen Swacke Verben (maken), Singulaar ...

Präsens (Nutied)
	Swacke Verben (maken)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik/ek mak-e/maak-∅	wi, ji, se mak-et/maak-t/mak-en
2. Persoon	du mak-est/maak-st
3. Persoon	he, se, dat/et mak-et/maak-t
	Starke Verben (slapen)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik slap-e/slaap-∅	wi, ji, se slap-et/slaap-t/slap-en
2. Persoon	du slöp-st
3. Persoon	he, se, dat/et slöp-t

Schließen

Dat Präteritum (verleden Tied) billt dat Plattdüütsche op twee verscheden Aarden: De swacken Verben hebbt dat Präteritum oorsprünglich met de Nasülven -e-de för de 1. un 3. Persoon, -e-dest för de 2. Persoon in’n Singulaar un -e-den för den Pluraal billt.^[114] De Endsülven sünd man velen plattdüütschen Dialekten afslepen un in Gebeden mit e-Apokoop sünd de 1. un 2. Persoon Singulaar in dat Präsens un Präteritum sogaar ganz tohoopfullen.^[115] De starken Verben billt dat Präteritum mit Afluud; se wannelt den Stammvokaal un hängt för de 2. Persoon Eentall -(e)st un för de Meertall -en an, de 1. un 3. Persoon Singulaar kriegt kene Endsülv.^[115] De Afluud kann sik je na Dialekt ünnerscheden un is in’n Noordneddersassischen starker vereenfacht, as in’n Westfäälschen, dat deelwies noch verscheden Afluden binnen dat Präteritumsparadigma kennt.

Weitere Informationen Swacke Verben (maken), Singulaar ...

Präteritum (Verleden Tied)
	Swacke Verben (maken)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik/ek mak-(e)de/mak-e/maak-∅	wi, ji, se mak-(e)den/mak-en
2. Persoon	du maak-d(e)st/mak-est/maak-st
3. Persoon	he, se, dat/et mak-(e)de/mak-e/maak-∅
	Starke Verben (slapen)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik sleep	wi, ji, se slep-en
2. Persoon	du sleep-st
3. Persoon	he, se, dat/et sleep

Schließen

Anner Tieden billt dat Plattdüütsche mit Hülpverben: Dat Perfekt (tohoopsett verleden Tied) sett dat Plattdüütsche so as Hoogdüütsch un Nedderlandsch uut den Hülpverben hebben oder wesen/ween/sien un dat Partizip Perfekt vun dat Vullverb tohoop. Annerster as Hoogdüütsch bruukt dat Plattdüütsche fakener dat Hülpverb hebben, so as bi Verben, de angeevt, dat sik wat beweegt. Se bruukt op Platt hebben, wenn kene Richt angeven is, so as Ik heff lapen statts Ich bin gelaufen, man Ik bün na Huus lapen. Dat Plusquamperfekt bruukt ook de Hülpverben hebben un wesen/ween/sien, de man in dat Präteritum staat, un dat Partizip Perfekt, so as ik weer na Huus lapen.^[116] Dat Futuur (Tokumst) bruukt de Hülpverben schölen/sollen, warrn/werrn un willen/wollen, so as du schalst di wunnern oder he will woll noch kommen. Faken steit man dat Präsens för dat Futuur, besünners wenn een Adverb de Tied angivt, so as ik kaam glieks statts Ik schall glieks kamen.^[117] För dat Futuurperfekt bruukt Plattdüütsche de Hülpverben schölen/sollen, warrn/werrn, willen/wollen, dat Partizip Präteritum un den Infinitiv hebben oder wesen/ween/sien, so as ik will/schall/warr lapen hebben. Dat Futuurperfekt is raar. Dat Perfekt kann, so as ook op Hoogdüütsch, för dat Futuurperfekt instaan, to’n Bispeel: Ik segg Bescheed, wenn allens ünnersocht worrn is statts Ik schall Bescheed seggen, wenn allens ünnersocht warrn sien warrt. Is wer sik wat vermoden wat all daan is, find sik dat Futuurperfekt man wat fakener, so as: Dat will he woll maakt hebben oder Ik denk, he schall een beten rümlapen hebben.^[118]

Dat Plattdüütsche kennt twee Partizipien: Partizip Perfekt un Partizip Präsens. Dat Partizip Perfekt billt de swacken Verben mit dat Suffix -(e)d/-(e)t (so as riep-(e)t vun riepen, bruk-et/bruuk-t vun bruken), de starken Verben mit Afluud un dat Suffix -en (so as hulp-en vun hölpen, grep-en vun griepen). Dat Präfix (Vöörsülv) ge-, so as sik dat op Hoog un Nedderlandsch find, is – dat Brannenborgsche je- uutbenamen – kumplett affullen. Een e- as Rest vun dat ole Präfix finnt sik noch in’n Oostfäälschen un Geldersch-Overiesselschen.^[114] Dat Partizip Präsens warrt mit dat Suffix -d billt, dat man in groten Delen vun dat Spraakgebeed affullen is, so dat hier Partizip Präsens un Infinitiv gliek klingt.^[119]

De plattdüütschen kennt dree Modi (Uutsaagwiesen): Indikativ (Würklichskeidsform), Konjunktiv (Mööglichkeidsform) un Imperativ (Befeelsform). De Indikativ beschrivt allens, wat echt un würklich is. De Formen sünd baven beschreven. De Konjunktiv beschrivt Wünschen, allens wat unwürklich is un ook de indirekte Reed. In den groten Deel Dialekten sünd Konjunktiv un Präteritum gliek. Dat Westfäälsche het bi velen starken Verben egen Konjunktivformen bewaart, so as ik gönk (Konjunktiv) gegenöver ik gonk (Präteritum).^[120] Man faken köönt ook Modaalverben so as warrn oder schölen/sollen den Konjunktiv ümschrieven.^[121] De Imperativ is in’n Singulaar de slichte Verbstamm, in de Meertall kümmt dat Suffix -(e)t achteran, so as griep! un griep-(e)t!^[117]

Dat Passiv bruukt op Platt dat Hülpverb warrn un dat Partizip Perfekt, so as He warrt vun enen Hund beten. Faken steit man dat Aktiv statts Passiv: Em het’n Hund beten. Een Tostandspassiv kann dat Plattdüütsche mit dat Hülpverb ween/wesen/sien un dat Partizip Perfekt billen: De Posten is al besett.^[122]

Substantiven

De Substantiven bögt dat Plattdüütsche na Kasus (Fall), Numerus (Antall) un Genus (Slecht). De Kasus sünd vergleken mit öller Spraakperioden, man ook mit dat Hoogdüütsche, stark vereenfacht. De meisten Dialekten hebbt man een beten meer vun den Kasus bewaart as dat Nedderlandsche, dat Fastlandskandinaavsche oder Engelsche un ünnerscheed noch enen Subjektfall (Nominativ) un enen Objektfall (Obliquus/Dativ-Akkusativ/Akkudativ), in de so as op Nederlandsch oder Engelsch de Dativ un Akkusativ tohoopfullen sünd. Dat Sleswiger, Oostfreesch unoostnedderlandsch Platt ünnerscheed man kene Kasus meer; se hebbt enen Eenheidskasus. De ole Dativ find sik noch in Kortformen na Präpositschonen, so as in’n Jaar, man ook de Objektfall in dat Jaar is begäng. Na Süüd to neemt de olen Dativrester to. Dat Suurländsche ünnerscheed sogaar noch Dativ un Akkusativ as twee egen Fäll. De ole Genitiv find sik alleen in starren Uutdrücken so as Tieds genoog oder winterdages un warrt süss ümeschreven, to’n Bispeel mit vun, so as dat Enne vun de Straat, oder mit sien/eer, so as Vader sien Hov.^[123]^[124]

De Spraak ünnerscheed dree Genera (Slechter): maskulin (männlich), so as de Mann, feminin (wievlich), so as de Fru un neutrum (saaklich), so as dat Kinds. An dat Substantiv sülvenst kann een meist nich seen, wat dat Genus is. Deelwies is dat Genus ook anners as op Hoogdüütsch oder ünnerscheed sik je na Dialekt, to’n Bispeel: dat Lief (neutrum) – hoogdüütsch der Leib (maskulin), de Beke (maskulin oder feminin), dat/de Spegel (neutrum oder maskulin).^[125]

Plattdüütsch ünnerscheed de Numeri (Antallen): Singulaar (Eentall) un Pluraal (Meertall). De Singulaar is unmarkeert, den Pluraal kenntekent verscheden Suffixen oder Ümluud. De Formen för de Pluraal wiest vele Ünnerscheden in den verscheden Dialekten. Dat Oostfreesche Platt bruukt to’n Bispeel kenen Ümluud un markeert de Meertaal mit -en, so as Bispeel Bomen, Husen statt Bööm/Böme, Hüüs/Hüser.^[126] De meisten plattdüütschen Dialekten kennt de Suffixen -er un -en un -s. Dat -e, dat sik so in’n Westfäälschen un Oostfäälschen find, is in Dialekten mit e-Apokoop affullen. De Ümluud, de deent Stammvokaal oder een stemmhaft Endkunsonant sünd man ook na de Apokoop vun -e as Pluraalkennteken nableven. Deelwies bruukt de Dialekten mit e-Apokoop man ook een anner Suffix (meist -en) oder de Pluraal blivt unmarkeert. De Suffixen -er un -e billt sowied mööglich enen Ümluud.

Weitere Informationen -(e)/-∅, -er ...

Översicht Pluraal op Plattdüütsch^[127]
		-(e)/-∅	-er	-s	-(e)n	-∅
-∅	m.	Dag > Dag-e/Daag-∅	Book >Bök-er	Keerl > Keerl-s	Oss(e) > Oss-en
	f.	Muus > Müs-e/Müüs-∅		Deern > Deern-s	Göre/Göör > Gör-en
	n.	Bredd > Breed	Kind > Kinn-er
-er	m.			Hamer > Hamer-s		Finger > Finger-∅
	f.			Moder > Moder-s
	n.			Fenster > Fenster-s
-el	m.			Düwel > Düwel-s	Appel > Appel-n
	f.
	n.			Buddel >Buddel-s

Schließen

Artikels

Plattdüütsch het so as anner westgermaansche Spraken bestemmte un unbestemmte Artikels, de vöör dat Substantiv staat. De bestemmte Artikel is in de Eentall de för maskuline un femnine Substantiven un dat (Brannenborgsch det) för’t Neutrum. In de Pluraal hebbt alle Genera den Artikel de. De grote Deel plattdüütsche Dialekten ünnerscheed bi’n bestemmten Artikel ene oblique Form för dat Maskulinum den; de Artikels för dat Femininum un Neutrum blievt gliek. Dat Sleswiger, Oostfreesch un Oostnedderlandsche Platt hebbt enen Eenheidsfall; hier ännert sik de Artikels nich.^[128] In’n Süden givt dat Dialekten, de Dativ un Akkusativ bi den Artikels noch scheden.

Weitere Informationen Numerus, Kasus ...

Bestemmt Artikels op Plattdüütsch
Numerus	Kasus	Genus
Numerus	Kasus	maskulin	feminin	neutrum
Singulaar	Subjektfall	de	de	dat
Singulaar	Objektfall	den	de	dat
Pluraal	Subjektfall	de	de	de
Pluraal	Objektfall	de	de	de

Schließen

De unbestemmte Artikel is een/en un staat bloot bi Substantiven in’n Singulaar. Enen unbestemmten Artikel in’n Pluraal givt dat nich. De unbestemmte Artikel warrt na Kasus un Genus bögt: In’n Singulaar het de Subjektfall de Formen: een (maskulin/neutrum) un ene (feminin). In’n Objektfall het alleen dat Maskulinum een egen Form: enen. De unbestemmten Artikels för Feminin un Neutrum blievt gliek. Dat Suurländsche unnerscheed noch Dativ un Akkusativ, dat Brannenborgsche doot dat bloot bi’n Maskulinum. Faken is de unbestemmte Artikels verkört to ’n (maskulin/neutrum), ’ne (feminin) oder ’nen (maskulin Objektfall). De Achterföögsels för Kasus un Genus sünd man meist afslepen, besünners bi’n Plattsnacken, so is de unbestemmte Artikel faken alleen een/en oder afkört ’n för alle Genera un Kasus.^[129]

Weitere Informationen Vullformen, Kortformen ...

Unbestemmt Artikels op Plattdüütsch
	Vullformen			Kortformen
	maskulin	feminin	neutrum	maskulin	feminin	neutrum
Subjektfall	een-∅/en-∅	en-e	een-∅/en-∅	’n	’ne/’n	’n
Objektfall	en-en	en-e	een-∅/en-∅	’nen/’n	’ne/’n	’n

Schließen

Adjektiven

Adjektiven stemmt na Kasus, Genus un Numerus mit dat Substantiv op dat se Beotg neemt övereen. So as anner germaansche Spraken kennt ook Plattdüütsch twee verscheden Deklinatschonen för de Adjektiven: de starke Deklinatschoon, wenn dat Adjektiv alleen vöör dat Substantiv steit, un de swacke Deklinatschoon, de na enen Artikel steit. Adjektiven to stiegern bruukt dat Plattdüütsche dat Suffix -er för den Komparativ un -(e)st för den Superlativ. De Stamm kann enen Ümluud kriegen un Assimlilatschonen köönt opkamen, so as jung – jüng-er - jüng-st, oold – öll-er – öll-st. Een paar Adjektiven hebbt unregelmatige Formen, so as good – beter – best un veel – meer – meist/meerst. Annerster as op Hoogdüütsch bruukt Platt den Superlativ ook twee Grötten to verglieken: He is de jüngst vun de beiden gegenöver Er ist der jüngere von den beiden.^[130]

Weitere Informationen Numerus, Genus ...

Deklinatschoon Adjektiven^[131]
Numerus	Genus	Kasus	stark	swack
Singulaar	maskulin	Subjektfall	dick-e Kopp	de dick-e Kopp
	maskulin	Objektfall	dick-en Kopp	den dick-en Kopp
	feminim	Subjektfall	ol-e Kann	de ol-e Kann
	feminim	Objektfall	ol-e Kann	de ol-e Kann
	neutrum	Subjektfall	oold-∅/-et Book	dat ol-e Book
	neutrum	Objektfall	oold-∅ Book	dat ol-e Book
Pluraal		Subjektfall	dick-e Köpp	de dick-en Köpp
Pluraal		Objektfall	dick-e Köpp	de dick-en Köpp

Schließen

Pronomen

Personaalpronomen

De Personaalpronomen ünnerscheed dree Personen, de Numeri Singulaar un Pluraal un den Subjekt- un Objektfall. De drüdde Persoon Singulaar ünnescheed ook de Genera maskulin, feminin un neutrum. In’n Subjektfall sünd de Formen: ik/ek (1. Persoon), du (2. Persoon) un in de 3. Person na Genus ünnerscheden: he (maskulin), se (feminin), et/dat (neutrum). In’n Pluraal sünd de Formen: wi/we (1. Persoon), ji/je/i (2. Persoon), se (3. Persoon). Alle Dialekten kennt Formen för den Objektfall, de sik je na Dialekt un Dialektgropp stark ünnerscheden köönt. För de 1. un 2. Persoon Singulaar sünd dat mi un di (oostfäälsch mik/mek un dik/dek). För de 3. Persoon Singulaar sünd dat em/en/enne (maskulin un neutrum), eer/öör (feminin). Oostfreesch un de oostnedderländschen Dialekten hebbt ook Formen mit /h/ vöörn: hüm, hör. För de 1. Person Pluraal is dat us/uns (oostfäälsch üsk/ösk), för de 2. Persoon is ju mit velen regionalen Varianten as jü, jau, jo, jö, juug, u un oostfäälsch juck/jock/jück/jöck . De 3. Persoon Pluraal is eer, se, ennen oder jüm.^[132]

Possesivpronomen

De Possesivpronomen sünd in’n Singulaar: mien (1. Persoon), dien (2. Persoon), sien (3. Persoom maskulin/neutrum), eer (3. Persoon feminin) mit dialektaal verscheden Luudvarianten. In’n Pluraal sünd dat: uns/us (1. Persoon) un ju/jo (2. Persoon), eer (3. Persoon). De drüdde Persoon het ook regionale Varianten, so as se, jemeer, ennen etc. De Possesivpronomen bögt dat Plattdüütsche so as de Adjektiven, faken givt dat man ook unböögte Formen: Ik see mienen/mien-∅ Vadder.^[133]

Reflexivpronomen

Ene egen Form för dat Reflexipronomen kennt alleen de 3. Persoon Singulaar un Pluraal: sik (oostfreesch sük, oostfäälsch sek, brannenborgsch/oostnedderlandsch sich), to’n Bispeel: he/se höögt sik. De anner Personen bruukt den Objektfall vun dat Personaalpronomen, to’n Bispeel: ik höög mi, du höögst di, wo höögt u(n)s, ji höögt jo/ju/juug/jük.^[134] Slewswig un Delen vun Holsteen bruukt sik ook för de 2. Persoon Singulaar, so as: Ji freut sik.^[135] Dat Reflexivpronomen för de 3. Persoon is uut’n Hoogdüütschen uutleent, Ooldsassisch, so as ook Engelsch un Noordfreesch vundaag noch, harr keen egen Reflexivpronomen un bruuk dat eenfache oblique Personaalpronomen.^[136]

Syntax

De plattdüütsche Syntax stemmt grotendeels mit’n Satzbo in anner kuntinentaalwestgermaanschen Spraken övereen, is man präägt döör den Bruuk as ene Spraak, de vööral snackt man nich schreven warrt. So finnt sik op Plattdüütsch meist Satzregen, de nich mit Kunjunktschonen verbunnen sünd. Nevensätze sünd rarer un köönt faken ook sünner Kunjunktschonen begünnen.^[137] To’n Bispeel: He kümmt nich, he is bang oder Dat regent, ik bliev to Huus.^[138] Doch givt’t ook op Platt vele verscheden Wöör, de enen Satz inleiden oder ünnerornen köönt.

Ook as Kennteken vun spraken Spraak find sik ook in schreven Plattdüütsch eer een verbalen Stil as enen nominalen Stil, so as wat vundaag passeert is statts die Ereignisse des Tages.^[139]

Een Ünnerscheed to de düütsche Standardspraak is dat Preposition Stranding, dat will seggen dat Pronominaaladverbien scheden warrt, so as daar will ik nix mit to doon hebben statts hoogdüütsch Damit will ich (...).^[62] De scheden Pronominaaladverbien kümmt ook in dat noorddüütsche Hoogdüütsch op.

Annerster as de düütsche Standardspraak kennt dat Plattdüütsche dubbelt Negatschoon, so as Dat hev ik nie nich seggt.^[62] Dat Phänomeen is ook in hoogdüütschen Dialekten verbreidt un so keen spetschell Kennteken för’t Plattdüütsche.

Annerster as de düütsche Standardspraak, man just so as hoogdüütsche Dialekten, kennt Plattdüütsch ene Periphraas uut doon + Infinitiv, de dat Verb betonen kann, so as Verköpen deit se mi nix.^[62]^[140] Se finnt sik allerwegens in dat Plattdüütsche, dat givt man regionale Ünnerscheed, doon in Nevensätzen is fakener in dat Noordneddersassische to finnen, dat Westfäälsche het meer doon-Periphrasen in Höövdsätzen.^[141] De doon-Periphraas geit man döör den hoogdüütschen Inflood torügg.^[142]

Anner spetschell plattdüütsche Periphrasen, sünd Kunstruktschonen de enen Aspekt uutdrückt, so as Beginn oder de Duur vun wat. Se finnt sik faken ook in de hoogdüütsche Ümgangsspraak vun Noorddüütschland So kann de Periphraas uut Kopula + an/bi + Infinitiv de Duur vun wat uutdrücken, so as He weer an’t Studeren dat Dansen to leren oder Ik bün jüst bi't Eten.^[117] De Form finnt sik as Rheinische Verlaufsform ook in de düütsche un nedderlandsche Ümgangsspraak. Wenn wat anduurt, kann de Periphraas uut hebben + to + Infintiv dat uutdrücken, so as he het ehr lütt Kind op’n Schoot to sitten oder he het veel Kram to liggen.^[117] Den Beginn vunwat kann de Periphraas kamen + Infintiv uutdrücken, so as denn keem he op’n Rüch to liggen.^[117]

Starker as Hoogdüütsch bruukt Plattdüütsch Topikalisatschoon, dat heet dat Satzleden na rechts oder links hen versett warrt, eer so to betonen un dat Topik vun’n Satz to maken. Bispelen sünd: Dat Peerd, dat schüdde mit’n Kopp, wo dat Peerd na links hen versett is, oder Nu hett he en Knecht had, de Buur, de het Hans heten, wo de Buur na rechts hen versett is un so as Topik starker betoont is.

Woordschatt

Woordformatschoon

Plattdüütsch kann nee’e Wöör mit Kompositschoon (Tohoopsetten), Derivatschoon (Afleiden) un Kunverschoon (Woordaarwessel) billen.

Bi de Kompositschoon kann dat plattdüütsche twee oder meer Substantiven to enen nee’en Woord tohoopsetten, so as Fack-wark-huus oder Aven-döör. Platt bruukt man vergleken mit Hoogdüütsch minner tohoopsett Wöör un billt daarför to’n Bispeel een Präpositschonaalattribut, so as Weg na Huus statts Nahuusweg. Besüners lange tohoopsett Wöör in’n Hoogdüütschen warrt oplööst oder kört, so as Automaat för’t Torüggeven vun Pandbuddels oder fakener Pandbuddelautomaat statts dat hoogdüütsche Pfandflaschenrückgabeautomat. Vergleken mit’n Hoogdüütschen bruukt Plattdüütsch fakener Wöör, de uut enen Imperativ (Befeelsform) billt sünd, so as Kiek-in-de-Luft, Wüppsteert (vun wüppen un Steert) oder Kiekuut (vun uutkieken).^[143]

Ene Besünnerheid, de so in’n Hoogdüütschen nich faken to finnen is, sünd tohoopsett Verben. Se köönt uut Substantiven, Adjektiven un Verben tohoopsett warrn oder uut twee Verben billt warrn, so as haartagen (Substantiv + Verb), geelsnacken (Adjektiv + Verb), smuustergrienen (Verb + Verb).^[144] Besünners sünd ook de Verben de sik uut den Verbstamm un denn enen Lievdeel as tweed Lidd tohoopsett, so as begriesmulen (begriesen + Muul), duuknacken (duken + Nacken), plinkögen (plinken + Oog).^[145]

Mit Affixen (Anföögsels) kann Plattdüütsch nee’e Wöör afleiden (Derivatschoon), so as ver-tellen uut tellen mit dat Präfix ver-, een Woord de Woordaard wesseln maken (Kunverschoon), so as dat Adjektiv schiet-ig uut’n Substantiv Schiet mit dat Suffix -ig.^[146] Deelwies bruukt Plattdüütsch man anner Affixen as Hoogdüütsch dat sülve Woord to billen, so as Düüster-nis statts Dunkel-heit oder ver-supen un be-leven statts er-saufen un er-leben.^[147]

Nee’e Wöör un Juxwöör

In moderen Tieden het Plattdüütsch veel Wöör för nee’e Technolgie uut sienen Dackspraken Hoogdüütsch oder Nedderlandschen övernamen.^[148] Statts Leenwöör uut den Dackspraken to övernemen givt dat deelwies Versöök egen plattdüütsche Wöör uuttodenken.^[149] Een Deel vun so’ne Wöör kümmt uut de spraken Spraak un het ook Ingang in de plattdüütsche Ümgangsspraak funnen, anner sünd künstliche Vöörslääg, de nüms bruken deit. Een groten Deel sünd humoristsch Juxwöör, de meist keen Plattdüütschen as seriöös Woord bruukt, un keen eernsthaftigen Versöök för plattdüütschen Spraakuutbu. So seet een Deel Plattdüütschsnackerschen un -snackers düssen Slag Wöör kritsch, denn se maakt noch meer een „Spraak to’n Högen“.^[150] Bispelen för so Wöör sünd Plüüschmoors för ‘Hummel’, Snutenpulli för ‘Munddook’.^[151]

De Kategorie „beste aktuelle plattdüütsche Uutdruck“ bi dat Plattdüütsch Woort vun’t Johr tekent meist wenig eernsthaftige nee’e Wöör uut, so as Ankiekbook för ‘Facebook’, Brägenplietschmaschin för ‘künstliche Intelligenz’ oder fuurtsen-roewertrecken-Code för ‘QR-Kood’.^[150]

Plattdüütsche Wöör uut anner Spraken

Mit de Oostkolinsatschoon hebbt besünners in de oostnedderdüütschen Mundaarden slaawsche Wöör övernamen. Welk Reliktwöör find sik besünners in Oords- un Floornaams. Vöör all dat Wendlänner Platt het veel Reliktwöör uut dat Polaabsche, so as Molaiten ‘Himberen’. As Leenwöör hebbt sik welk slaawsche Wöör, so as Döns, ook in dat ole Stammland hen uutbreid. Al in’t Middelsassische setten sik wat slaawsche Leenwöör döör, so as Pietsch(e) för öller Sweep. Dat Nedderpreußische un Baltendüütsch harrn bet in de Neetied direkten Kuntakt mit’n Slaawschen un Baltschen, so dat sik hier besünners veel Leenwöör finnt.^[152]

Nedderlandsch as Kultuurspraak weer in de Neetied ook in Delen vun Westdüütschland begäng, so dat sik hier ook wat Neddeerlandschs in’n Woordschatt finnt. In’n Mark-Brannenborger Platt finnt sik welk nedderlandsche Reliktwöör, de flaamsche Kolonisten in de Gegend bröchten.^[153]

Langs de Noordseeküst, wo Plattdüütsch de freeschen Spraken verdrängt het, finnt sik freesche Reliktwöör, so as oostfreesche Wöör in dat Oostfreesch Platt oder Wöör uut dat noordfreesche Eidersteder Freesch in’n Eidersteder Platt. Dat nedderlandsche Stellingwarvsch un Kollumerpompstersch hebbt vele Wöör uut’n Westfreesch.^[154]

In de Seemannsspraak het Plattdüütsch al frö wat engelsche Wöör övernamen, so as Boot oder Dock.^[155] In nee’ere Tied kemen över’t Hoogdüütsche oder Nedderlandsche vermiddelt ook anner engelsche Wöör in’t Plattdüütsche, so as Computer oder Notebook.^[156]

Plattdüütsche Begrepen in annere Spraken

In de Hansetied het dat Plattdüütsche dull op de skandinaavschen Spraken (Sweedsch, Norweegsch, Däänsch) inwarkt. So gaat daar vele in de Skandinavistik vun uut, dat bet to de Halv vun de sweedsche Woordschatt enen plattdüütschen Oorsprung het. Ook na’t Baltikum, na Russland, na England un Iesland sünd döör de Hanse wat plattdüütsche Wöör kamen.^[157]

Mang den westslaawschen Spraken hebbt Polaabsch un Kaschuubsch enen besünners groten Andeel plattdüütsch Wöör övernamen. Dat uutstorven Polaabsch het na de överbleven Wöörlisten an de 20 % plattdüütsche Wöör uutleent; ook veel Grundvokalaar so as komot ‘kamen’ un brinďot ‘bringen’.^[158] Mang den rund 3000 germaanschen Leenwöör in’t Kaschuubsche sünd rund de Halv plattdüütsch, besünners hinnerpommersch. De Andeel is in’n Noordkaschuubschen un Slowinzschen wat höger as in’n Süüdkaschuubschen.^[159] Dat Poolsche het eer hoogdüütsche statts plattdüütsche Leenwöör. Man besünners de Wöör üm de Seefaart, so as bak ‘Baak’, śluza ‘Slüüs’ oder sztymbort ‘Stüürboord’, sünd plattdüütsch. De masuurschen Dialekten hebbt wedder een beten meer Platt övernamen, so as brukować ‘bruken’ oder dek ‘Dack’.^[160] Ook Neddersorbsch, dat in öllere Tieden ene gemeensame Grenz mit dat Plattdüütsche harr, het Wöör övernamen. Een lütten Deel Platt is so över’t Neddersorbsche ook in’t Böversorbsche kamen, dat süss eer middeldüütsche Wöör uutleent het.^[152]

Al dat Ooldfreesche un later besünners de oost- un noordfreeschen Mundaarden stünnen sied de middelsassische Tied mit’n Plattdüütschen in engen Kuntakt, so dat se veel Wöör, deelwies ook Grundvokabulaar, övernamen hebbt.^[154] So het to’n Bispeel dat Amrumer Freesch de Tallen sööwen, dörtig, sööwentig un hunnert uut dat Platdüütsche övernamen.^[161]

Later sünd as de hoogdüütsche Standardspraak opkamen weer, an dat ook Lüüd uut plattdüütsche Rebeden Andeel harrn, döör Schrievers uut’n Noorden ook welk plattdüütsche Wöör Deel vun dat Hoochdüütsche worrn, so as dröge oder Achterdeck. Anner Wöör uut dat Plattdüütsche sünd man nich Deel vun de Schriftspraak, aver vun de Ümgangsspraak in Noorddüütschland worrn, so as: schnacken, küern, Trecker oder duun.

Seggwöör un Wellerismen

Typsch för’t Plattdüütsch sünd Wellerismen. Se bestaat uut dree Delen: een Seggwoord, denn een, de dat seggt (…, see he/se/de …,), un opletst de Ümstänn in de dat seggt warrt. De letste Deel givt den Seggwoord meist enen komischen Drei.^[162] Bispelen sünd: „Dubbelt höllt beter, see de Jung, daar streu he sik Zucker op’n Sirop.“; oder: „De Saak het enen Haken, see de Heekt, daar weer he an de Angel.“^[163]

Schrievwies

Dat Plattdüütsche bruukt dat latiensche Alphabeet, in Düütschland fröher ook as Fraktuurschrift. Bi’n eersten ooldsassischen Texten hebbt de Schrievers besünners na dat franksche Ooldhoogdüütsch keken. As middelsassische Hansespraak stünn dat plattdüütsche an’n Anfang vun ene överegionale Schrievwies, so dat vergleken wenig Dialektkennteken in schreven Texten finnt. As Resultaat vun de lange Tied as ünnerdrückt Spraak, het Plattdüütsch vundaag kene eenheidliche Schrievwies, de för alle Dialekten gellt un is in verscheden regionalen Schrievtraditschonen opdeelt.^[164] De Spraakwetenschop bruukt meist ene phoneetsche Transkriptschoon, also ene Schrievwies, de Luden exakt weddergivt, man för Laien swaar to lesen is.

De verscheden Schrievwiesen in Düütschland kiekt meist na hoogdüütsche Orthografie; de Schrievwiesen in den Nedderlannen na de nedderlandsche Schrievwies. Problemen maakt so avers Luden, de dat in’n Dackspraken nich givt, so as dat düüster plattdüütsche lange [ɑː~ɔː], oder Ünnerscheden, de Düütsch un Nedderlandsch nich kennt, so as de ö-Luden [œː] un [œʏ].^[165]

För dat Noordneddersassische is de Schrievwies na Johannes Saß, de sik stark na dat Hoogdüütsche richt, wied verbreedt.^[166] In Mekelnborg-Vöörpommern raadt dat Kompetenzzentrum für Niederdeutschdidaktik de Schrievwies na Renate Herrmann-Winter an, de Sünnerteken so as <å> un <œ> bruukt.^[167]^[168] De west- un oostfäälschen Dialekten bruukt vele verscheden regionale Schrievwiesen.^[166] För dat Mönsterlandsche givt dat man uutarbeid Schrievwiesen, so as de vun Klaus-Werner Kahl.^[169] Dat Brannenborgsche leent sik an de Schrievwiesen ümto an, het man nie ene starke egen Schrievtraditschoon uutsunnen.^[166] Dat Plautdietsche het egen unafhängige Schrievwiesen uutdacht, de ook na’t Hoogdüütsche kiekt oder sik deelwies stärker aftogrenzen versöökt.^[170] Dat Pomerano in Brasilien is lange nich schreven worrn, bruukt man vundaag meist ene Schrievwies, de op Ismael Tressmann torügggeit un sik mit Sünnerteken un lütt schreven Substantiven stärker vun dat hoogdüütsche Schriftbild ünnerscheid.^[166] In’n Nedderlannen richt sik de Orthografie na dat nedderlandsche Vöörbild. Hier bestaat för de verscheden regionalen Dialekte egen Schrievtraditschonen. Versöök för överregionale Schrievregels so as de Vosbergenschriefwies uut’n 1950-er Jaren, de ook versöcht het Dialekten op de düütsche Sied mit tobedenken, oder de SONT-spelling uut’n 2000-er kunnen sik nich döörsetten.

Mit dat late 20. Jhd. un in’n 21. Jhd sünd besünners in’n Internett Initschativen opkamen, so as Intersassische Schrievwiesen, de versöcht den egen Charakter vun dat Plattdüütsche ruuttostellen, sik vun de Dackspraken Düütsch un Nedderlandsch afsetten wüllt un den ene gemeensame Schrievwiese för düütsche un nedderlandsche Plattdüütschdialekten finnen wüllt. Bispelen sünd Snorre Björkson sien Nordlannsk, Reinhard F. Hahn siene Algemeyne Schrywys’ oder de Nysassiske Skryvwyse, de man buten dat Internett meist nich bruukt warrt.^[166]^[171]

Nedderdüütsche Philologie

De Wetenschop, de plattdüütsche Dialekten, Spraak un Literatuur in verscheden Spraakperioden ünnersöcht, heet Nedderdüütsche Philologie oder nedderdüütsche Spraak- un Literatuurwetenschop. Se is in Düütschland meist een Deel vun de Germanistik, in’n Nedderlannen vun de Nedderlandistik.^[172] Anners as to’n Bispeel de Frisistik in Westfreesland, de ook Westfreesch as Wetenschopsspraak bruukt, is Platt in de Nedderdüütsche Philologie Platt kene Wetenschopsspraak, so dat daar Hoogdüütsch un deelwies Nedderlandsch för bruukt warrt.^[173]

Dat wetenschoplich Interess an’t Plattdüütsche is in dat 18. Jhd. mit Idiotika, de Wöör uut den Volksmundaarden sammelt, anfungen, so as Michael Richey sien Idioticon Hamburgense oder Johann Carl Dähnert sien pommersch Platt-Deutsches Wörterbuch. So weer de Lexikografie de Vöörlöper för de nedderdüütsche Philologie later.^[172]

Mit den 19. Jhd. is de Germanistik as Wetenschop an un för sik opkamen. Eerst weer de nedderdüütsche Philologie noch to’n gröttsten Deel op uut de öllsten Spraakdenkmalen, so as den Heliand, to editeren un kritsche Textuutgaven uutogeven. Mit’n Enn vun dat 19. Jhd begünnt de nedderdüütsche Philogie ook de modernen plattdüütschen Dialekten intensiver uuttoforschen. So stünnen nu besünners de Dialektologie in’n Vöörgrund. 1874 grünn sik de Verein für niederdeutsche Sprachforschung mit de Afsicht de plattdüütsche Spraak mit eer Literatuur un Dialekten in Spraakperioden uuttoforschen.^[172] Mit de tweden Halv vun dat 20. Jhd. kemen in de nedderdüütsche Philologie sotscholinguistsche Fragen op, de to’n Bispeel ünnersöökt woans sik Plattdüütsch un siene Dackspraken mit eenanner verhöllt.

Eerst mit 20. Jhd. sünd egenstännige Professuren för nedderdüütsche Philologie inricht worrn, vöördem weer Ünnersöök an’n Plattdüütschen meist een Ünnerdeel vun de allgemene Germanistik oder mit Leeropdrägen afdeckt.^[172] Ook vundaag is de nedderdüütsche Philolgie an velen noorddüütschen Universiteten een Ünnerdeel vun de Germanistik un keenn egen Leerstool. As lütt Fack sünd de egenstännigen Leerstööl för Nedderdüütsche Philologie jümmerto in de Bredouille, dat se nich wedder besett warrt, nadem dat een Perfesser eremiteert worrn is.

Kultuur

Dat plattdüütsche Kultuurleven, Verenen, Speeldelen un meist ook Schrieverslüüd, de sik mit de Spraak befaten oder eer plegen doot, richt den Blick op de egen Regioon un sünd meist nich överregionaal organiseert. Wenige Institutschonen sünd ook överregionaal opstellt, so as dat Institut för nedderdüütsche Spraak, de Tiedschrift Quickborn, de Beemsen-Dagfohrt oder de nedderdüütsche Bökeree vun de Carl-Töpfer-Stiftung. Ook een Priesen för plattdüüsche Schrieveree un Kultuur sünd meist överegionaal uutricht, so as de Fritz-Reuter-Pries, de Freudenthal-Pries, de Klaus-Groth-Pries oder Literatuurpries vun de Stad Kappeln.^[174]

Literatuur

Ene wichtige Positschoon hebbt de Autorensellschoppen, de enen groten Deel to plattdüütsche Kultuur bidreegt. Wichtig sünd de Fehrs-Gill, de Freudenthal-Sellschop, de Klaus-Groth-Sellschop, de Fritz-Reuter Sellschop oder de Augustin Wibbelt-Sellschop.^[174] Se geevt ook vele verscheden Priesen för plattdüütsche Literatuur ruut.

Mit Misschoon bi den olen Sassen kemen literaarsche Warken as de Heliand oder de ooldsasssiche Genesis. Nadem dat Sassisch lange Tied nich schreven worrn is begünnt mit dat 13. Jhd. de Schrievereee op Plattdüütsch, dat nu to’n Middelsassischen ranwussen is. Rechtsböker so as de Sassenspegel oder Chröönken so as de Sassische Weltchronik sünd hier besünners wichtig. Mit den 15. un 16. Jhd. geit de middelsassische Schrievspraak daal un Noorddüütschland överneemt Hoodgüütsch oder deelwies Nedderlandsch as schreven Spraak. Na den Schrievsprakenwessel geev dat alleen af un an Dichtwarken to besünner Begevenheiden, so das Hoogtiedsgedichten. Mit’n Beginn vun dat 19. Jhd. versöchten Schrievers Plattdüütsch as schreven Spraak wedder in’t Leven to halen. Een Beginn in’n 18. Jhd. weren Jan Hinrich Voß siene Vierländer Idyllen. Man eerst mit Klaus Groth sienen Gedichtband Quickborn kümmt dat 1852 to’n Döörbrook . In’n 19. un 20. Jhd. folgt velen Warken un Schrievers in de Nafolg vun Klaus Groth un de Mekelnborger Fritz Reuter. Wieldes warrt de plattdüütsche Literatuur vun dat 20. Jhd. jümmers rarer un höört in welken Regionen ganz op.^[175] De plautdietsche Schrieveree is eerst laat in dat 20. Jhd mit Schrievers as Arnolt Ditj un Ruben Ap anfungen.

Musik

Plattdüütsche Musik is mit Gedichten, de Volksleder worrn sünd anfungen, so as Klaus Groth sien Matten Has oder Fritz Reuter sien Eikboom.^[176] Bi anner Leder is de Schriever unkünnig bleven, so as Dat du mien Leevsten büst oder Herrn Pastor sien Kauh.

In de 1960-er un 1970-er Jahren hebbt Folkmusiker plattdüütsche Musik wedder in’n Leven haalt. Mit enen plattdüütschen Stück het Knut Kiesewetter op sienen Album Ihr solltet mich nicht vergessen den Anfang maakt un ook anner Musiker so as Hannes Wader inspireert. Ook in Mekelnborg weren plattdüütsche Leder in de Volksszeen vun de DDR populäär, so as dat Duo Piatowski & Rieck oder de Singer Kurt Nolze. Populäre Folkgroppen geev dat ook in’n Nedderlannden, so as Törf, de op Grönnengsch süngen. Een beten later is hier mit de achterhooksche Band Normaal de Burenrock opkamen.

In de 1980-er kemen ook Groppen op, de volkstümliche Musik op Platt maken, so as Godewind, De Plattfööt oder Speelwark. In de 2000-er Jaren weren Ina Müller ere Alben mit Covers vun Popsongs populäär un 2009 is de Hamborger Popgroppe De Tüdelband opkamen. Anner Musikstilen find sik hier un daar so as de Hardcore-Punkgroppe COR mit dat Album Snack Platt orrer stirb oder De fofftig Penns mit elektroonschen Hip-Hop.

Een Pries för plattdüütsche Musik is de Bad-Bemsen-Pries, man ook anner plattdüütsche Priesen tekent Musikers uut. Mit Plattsounds un Plattbeats givt dat Musikweddstrieden, de sik an junge Lüüd richt un opmünnern schöölt plattdüütsche Musik to maken.

Theater

Een wichtigen Deel in’t plattdüütsche Kultuurleven neemt de Speeldelen in, so dat de UNESCO dat plattdüütsche Theater 2014 as immateriell Kultuurarv opnamen het.^[177]

Nadem dat de middelsassische Schrievspraak wegdrängt worrn is, find sik Plattdüütsch noch in Fastelavendstücken mit groffen un erootschen Humoor. In de Barocktied sünd plattdüütsche Twüschenspelen in anners hoogdüütschen Stücken begäng, in den groffe Burenfiguren Platt snackt. Mit dat 19. Jhd. kemen wedder eerste Dramen op Platt op un mit de nedderdüütsche Bühnenbewegung üm 1900 hebbt sik ook proffeschonellere plattdütsche Speeldelen grünnt.

De bekannteste plattdüütsche Speeldeel is dat Ohnsorg-Theater in Hamborg, da sied den 1950-er Jaren ook in ganz Düütschland bekannt worrn is (De Stücke sünd man för’t Feernseen in Missingsch överdregen worrn). Dat anner profeschonell Theater is de Fritz-Reuter-Bühne Swerin. Halvproffeschonelle Theaters givt an de 35, de in den dree Landsverbünnen vun’n Nedderdüütschen Bühnenbund organiseert sünd. Bavento givt dat an de 3000 Laienspeeldelen.^[177]

Radio un Höörspeel

Een vull Radioprogramm op Platt givt’t nich. De Initschativ Funklock stoppen het vun 2020 an versöcht een plattdüütsch Radioprogramm op de Been to stellen. Se mossten dat Programm Plattradio man wedder instellen, üm dat’t juristsche Problemen mit dat Finanzeren geev.^[178] De plattdüütschen Nahrichten op Radio Bremen sennt sössmaal de Week aktuelle Informatschonen op Platt.^[179]

Besünners vun 1950 bet in de 1990-er Jaren sünd plattdüütsche Höörspelen in’t Radio geern anhöört worrn. Se hebbt man mit Maatregels to’n Geldsparen un den vundaag ringeren Tohörertallen een good Stück vun eer olen Stand verloren.^[177] In’n 1920-er Jaren begünn Hans Böttcher bi de Noordsche Rundfunk AG (NORAG) mit de Niederdeutsche Funkbühne plattdüütsche Theaterstücken in’t Radio to bringen. Later sünd richtige Höörspelen alleen för’t Radio produzeert worrn. Mit Hans Böttcher sienen Dood 1936 keem de Arbeid an plattdüütschen Höörspelen eerstmaal to’n Enn un mit’n Natschonaalsotschalismus sünd in Düütschland de regionalen Senner gliekschalt worrn, so dat plattdüütsch Programm meist nich meer mööglich weer. Na’n Tweden Weltkrieg begünn dat plattdüütsche Höörspeel vun Nee’en, as de Besatters Rundfunkantstalten inrichten. De Landssenner Swerin in de sowjetsche Zoon senn eerst regelmatig wat plattdüütschs un eenmaal de Week ene plattdüütsche Höörspeelfolg. As later de DDR de Länner oplööst un regionalen Senner vereent harr, geev dat daar meist nix plattdüütschs meer to hören. In Bremen is dat Radio Bremen grünnt worrn, wo se 1949 in dat Afdeel Heimatfunk de Arbeid an plattdüütschen Höörspelen begünn. Bi’n Hamborger Noordwestdüütschen Rundfunk (NWDR) in de britsche Zoon hebbt se versöcht Böttcher siene Traditschoon wedder opleven to laten. Later hebbt de NDR in Hamborg un dat Radio Bremen gemeensam an den Hööspelen arbeidt. 1972 geev de Hamborger Redaktschoon de Höörspelen op, so dat se de plattdüütschen Stücken nu noch alleen in Bremen produzeert.^[180]

Film un Feernseen

In dat Feernseen is Plattdüütsch vundag meist gaarnich to seen. De NDR wiest een beten plattdüütsch Programm, de WDR, RBB un MDR, de deelwies to’n plattdüütsche Spraakrebeed bihöört, sennt meist nix plattdüütschs.^[181] De nedderlandschen Regionaalsenners RTV Drenthe, RTV Noord un RTV Oost sennt deelwies een beten Programm op Platt.

1954 begünn de NDR Ohnsorg-Theaterstücken op Missingsch statt Platt to sennen; een paar Stücken op anner Speeldelen sünd man op Platt uutstraalt worrn. In de DDR geev dat vun de Fritz-Reuter-Bühne ook plattdüütsche Stücken in’t Feernseen. De nedderlandsche-neddersassische Serie Bartje keem 1972 ruut. Vun 1977 an leep bi’n NDR de Reeg Wi speelt op Platt, de bet 1984 plattdüütsche Theaterstücken uutstraalt het. Vun 1977 bet 1982 geev dat 20 Folgen Platt in III. 1978 senn de NDR dat eerste Maal de Talkshow Klönschnack, bet 1982 Talk op Platt, dat Formaat aflööst het. Mit Wat Recht is, mutt Recht bliewen geev dat 1981 enen deelwies plattdüütschen Tatort. Sied 1999 wiest de NDR op Ooldjaarsavend Dinner for one - op Platt. Regiosoaps so as dat twentsche Van Jonge Leu en Oale Grond un dat grönnengsche Boven Wotter sünd in’n 2000-er Jaren produzeert worrn. De NDR is 2006, na dat anner plattdütsch Programm instellt worrn sünd, mit nee’en Formaten anfungen, so as Billerbook Düütschland oder Die Welt op Platt. Nadem dat de Formaten ook instellt worrn sünd, geev dat alleen noch Hallo Niedersachsen op Platt un nu den Nafolger De Noorden op Platt eenmaal den Maand.^[181]

Ene plattdüütsche Filmbranche oder Filmszeen givt dat nich. As eersten plattdüütschen Film kann Wir fahren mit der U-Bahn nach St. Pauli vun 1970 gellen.^[182] De grote Deel plattdüütsche Films sünd Komödien, so as Ostfriesisch für Anfänger, de Krimikomödien Boot un Dood un De Krooch an de Wiedau, de Dithmarscher Films Landeier, Landfrauen un Brandnest, de twentsche Tragikömodie De Beentjes van Sint-Hildegard oder de Sciene-Fiction-Parodien uut de Reeg Apparatspott. Anner Films weren dacht Kinners Platt to leren, so as Ritter Trenk op Platt. Uutnamen sünd de plautdietsche Film Stellet Licht un dat mönsterlandsche Drama 1000 Rosen.

Plattdüütsch in de Kark

Sied de 1960-er Jaren keem Plattdüütsch as Spraak wedder in de Predigt op. In velen Regionen givt dat tomindst eenmaal dat Jaar plattdüütsche Goddsdeensten. Översett Leder, Andachts-un Gebeedböker oder de översett Bibel geevt so Initschativen Stütt. In den Rebeden wo Platt noch Alldagsspraak is, het de Spraak ene wichtige Rull för de Seelsorg. De plattdüütschen Pasters un Laien sünd vergleken mit anner plattdüütschen Kultuurorganistschonen düchtig good vernett.^[183]

Kiek ook bi

Portal: Plattdüütsch – Översicht to Artikels to’n Thema Plattdüütsch

Literatuur

Allgemeen

Gerhard Cordes, Dieter Möhn (Ruutgevers): Handbuch zur niederdeutschen Sprach- und Literaturwissenschaft. (NSL.) E. Schmidt: Berlin 1983, ISBN 3-503-01645-7.
Klaas Hinrich Ehlers: Mecklenburgisch-Vorpommersch, Mittelpommersch, Brandenburgisch. In: Joachim Herrgen, Jürgen Erich Schmidt: Sprache und Raum. Ein internationales Handbuch der Sprachvariation. Band 4: Deutsch (= Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft. Band 30.4). De Gruyter Mouton: Berlin/Boston 2019, ISBN 978-3-11-018003-9, S. 590–615.
Michael Elmentaler: Nordniederdeutsch, Ostfälisch, Westfälisch, Nordrheinmaasländisch. In: Joachim Herrgen, Jürgen Erich Schmidt: Sprache und Raum. Ein internationales Handbuch der Sprachvariation. Band 4: Deutsch (= Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft. Band 30.4). De Gruyter Mouton: Berlin/Boston 2019, ISBN 978-3-11-018003-9, S. 550–590.
William Foerste: Geschichte der niederdeutschen Mundarten. In: Wolfgang Stammler (Ruutgever): Deutsche Philologie im Aufriss. 1. Bands. 2. Oplaag, Erich Schmidt Verlag: Berlin 1957, Sp. 1730–1898.
Jan Goossens (Ruutgever): Niederdeutsch. Band 1: Sprache. 2. Oplaag. Wachholtz: Niemünster 1983, ISBN 3-529-04510-1.
Klaas Heeroma: Niederländisch und Niederdeutsch. 3. Oplaag. Bonn 1976 (Nachbarn 2).
Willy Sanders: Sachsensprache, Hansesprache, Plattdeutsch. Sprachgeschichtliche Grundzüge des Niederdeutschen. Vandenhoeck & Roprecht: Chöttingen 1982, ISBN 3-525-01213-6 (Sammlung Vandenhoeck).
Dieter Stellmacher: Niederdeutsche Sprache. 2. Oplaag. Weidler: Berlin 2000, ISBN 3-89693-326-4 (Germanistische Lehrbuchsammlung 26).
Henk Bloemhoff, Jurjen van der Kooi, Hermann Niebaum, Siemon Reker (Ruutgevers): Handboek Nedersaksische taal- en letterkunde, Van Gorcum: Assen 2008.
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, In: Rahel Beyer, Albrecht Plewina (Ruutgevers): Hand der Sprachminderheiten in Deutschland, Narr Francker Attempo Verlag: Tübingen 2020.

Wöörböker

Renate Herrmann-Winter: Kleines plattdeutsches Wörterbuch für den mecklenburgisch-vorpommerschen Sprachraum. Hinstörp: Rostock 1985 (un anner Oplagen).
Renate Herrmann-Winter: Neues hochdeutsch-plattdeutsches Wörterbuch für den mecklenburgisch-vorpommerschen Raum. Hinstörp: Rostock 1999 (un anner Oplagen).
Johannes Sass: Der neue Sass – Plattdeutsches Wörterbuch – Plattdeutsch – Hochdeutsch, Hochdeutsch – Plattdeutsch. 6. Oplaag, Wachholtz: Niemünster 2011, ISBN 978-3-529-03000-0.

Grootlandschopswöörböker

Hamburgisches Wörterbuch. 5 Bd.. Wachholtz: Niemünster 1985–2006.
Mecklenburgisches Wörterbuch. 7 Bd. Wachholtz: Niemünster, later Akademie, Berlin 1937–1992. Nadruck Wachholtz: Niemünster 1996. Nadrags- un Registerband ook daar 1998.
Niedersächsisches Wörterbuch. Band 1 ff. Wachholtz: Niemünster 1953 ff.
Schleswig-Holsteinisches Wörterbuch. 5 Bd. Wachholtz: Niemünster 1927–1935; Nadruck ook daar 1985.
Westfälisches Wörterbuch. 5 Bd. Wachholtz: Kiel/Hamborg 1969–2021.

Grammatiken

Martin Durrell: Westphalian and Eastphalian. In: Charles V. J. Russ (Ruutgever): The Dialects of Modern German. A Linguistic Survey. Routledge: London 1990, ISBN 0-415-00308-3, S. 59–90.
Reinhard Goltz, Alastair G. H. Walker: North Saxon. In: Charles V. J. Russ (Ruutgever): The Dialects of Modern German. A Linguistic Survey. Routledge: London 1990, ISBN 0-415-00308-3, S. 31–58
Rudolf Ernst Keller: North Saxon: Lower Elbe. In: German Dialects. Phonology & Morphology, with selected texts. Manchester University Press: Manchester 1961, S. 339–381.
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik (= Schriften des Instituts für Niederdeutsche Sprache. Reihe Dokumentation 20). Schuster: Leer 1998, ISBN 3-7963-0332-3.
Helmut Schönfeld: East Low German. In: Charles V. J. Russ (Ruutgever): The Dialects of Modern German. A Linguistic Survey. Routledge: London 1990, ISBN 0-415-00308-3, S. 91–135.
Heinrich Thies: Plattdeutsche Grammatik. Formen und Funktionen. A–Z (= Kiek mal rin – zum Nachschlagen). 2. Oplaag. Wachholtz: Niemünster 2011, ISBN 978-3-529-03200-4.

Plattdüütsche Literatuur

Heinrich Krüger: Geschichte der niederdeutschen oder plattdeutschen Literatur vom Heliand bis zur Gegenwart. Stiller: Swerin 1913.
Wolfgang Stammler: Geschichte der niederdeutschen Literatur. Von den ältesten Zeiten bis auf die Gegenwart. Teubner: Leipzig 1920.
Claus Schoppenhauer: Plattdeutsche Klassiker 1850–1950. Wege zur niederdeutschen Literatur (= Schriften des Instituts für Niederdeutsche Sprache. Reihe Dokumentation 7). Schuster: Leer 1982, ISBN 3-7963-0209-2.

Spraaksituatschoon

Birte Arendt: Niederdeutschdiskurse: Spracheinstellungen im Kuntextvon Laien, Printmedien und Politik (= Philologische Studien und Quellen. H. 224). E. Schmidt: Berlin 2010, ISBN 978-3-503-12223-3.
Michael Elmentaler, Peter Rosenberg: Norddeutscher Sprachatlas. Olms, Hilmessen: 2015–2022.
Hans-Joachim Gernentz: Niederdeutsch – gestern und heute. Beiträge zur Sprachsituation in den Nordbezirken der Deutschen Demokratischen Republik in Geschichte und Gegenwart (= Hinstörp-Bökerie. Niederdeutsche Literatur. 11). 2. Oplaag, Hinstörp: Rostock 1980.
Ulf-Thomas Lesle: Plattdeutsch zwischen gestern und morgen: Geschichtsbeschleunigung und die Suche nach der identitas. In: Robert Peters, Horst P. Pütz, Ulrich Weber (Ruutgevers): Vulpis Adolatio. Festschrift für Hubertus Menke zum 60. Geburtstag. Heidelberg: 2001, S. 429–449.
Ulf-Thomas Lesle: Das Eigene und das Fremde: ‚Der Fall des Niederdeutschen‘ – Beispiel eines Identitätsdiskurses. In: Zeitschrift für Religions- und Geistesgeschichte. Jg. 66, Heft 1, 2014, S. 32–55.
Ulf-Thomas Lesle: Identitätsprojekt Niederdeutsch. Die Definition von Sprache als Politikum. In: Robert Langhanke (Ruutgever): Sprache, Literatur, Raum. Festschrift für Willy Diercks. Verlag für Regionalgeschichte: Builefeld 2015, ISBN 978-3-89534-867-9, S. 693–741.
Ulf-Thomas Lesle: Germanistik und Niederdeutsch. Liaison im Schatten eines Essentialismus. In: Michael Fahlbusch u. a. (Ruutgevers): Völkische Wissenschaften: Ursprünge, Ideologien und Nachwirkungen. De Gruyter: Berlin/Boston 2020, ISBN 978-3-11-065272-7, S. 79–101.
Hubertus Menke: Een’ Spraak is man bloots een Dialekt, de sik to Wehr setten kann. Nachlese zur Diskussion um die Europäische Sprachenschutzcharta. In: Ursula Föllner (Ruutgever): Niederdeutsch. Sprache und Literatur der Region (= Literatur – Sprache – Region. 5). Lang: Frankfort an’n Main u. a. 2001, ISBN 3-631-37194-2, S. 9–33.
Hubertus Menke: Niederdeutsch: Eigenständige Sprache oder Varietät einer Sprache? In: Nina Hartel, Barbara Meurer, Eva Schmitsdorf (Ruutgevers): Lingua Germanica. Studien zur deutschen Philologie. Jochen Splett zum 60. Geburtstag. Waxmann: Mönster u. a. 1998, ISBN 3-89325-632-6, S. 171–184.

Weblenken

Wöörböker

Plattmakers-Wöörbook (plattdüütsch)
plattdüütsch Wöörbook (hoogdüütsch, plattdüütsch)

Websieden

Plattmaster (hoogdüütsch, plattdüütsch, engelsch)
Nu is de Welt platt!, wat in de hele Welt för de Spraak bereten ward (meersprakig)
Drempels un Tegels vun't Neddersassische (Nedderdüütsche, Plattdüütsche), so wat as’n lütte Grammatik (düütsch, engelsch)
Websteed vun Klaus-Werner Kahl mit Wöörböker un velen annern Kraam in Mönsterlänner Platt (plattdüütsch)
Webportal mit en List vun plattdüütsche Sieden in’t Internett un mit Narichten to plattdüütsche Themen (plattdüütsch)

Organisatschonen

Streektaal-Organisatie in het Nedersaksisch Taalgebied (nedderlandsch)
Bunnsraat för Nedderdüütsch (plattdüütsch)

Footnoten

[1]
Astrid Adler u. a: Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016. (online)
[2]
Henk Bloemhoff: Taaltelling Nedersaksisch 2005. (online)
[3]
SIL International: nds | ISO 639-3. Afropen an’n 12. Januar 2021.
[4]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 29. (online)
[5]
Jan Wirrer: Zum Status des Niederdeutschen, S. 308.
[6]
Jan Goossens: Niederdeutsche Sprache, S. 26 f.
[7]
Dieter Stellmacher: Zur Verwendung des Niederdeutschen heute. In: Mehrsprachigkeit in der Stadtregion ( = Jahrbuch des Instituts für deutsche Sprache 1982) Schwann: Düsseldörp 1982. S. 152. (online)
[8]
Hubertus Menke: Een’ Spraak is man bloots een Dialekt, de sik to Wehr setten kann. S. 27 f.; Hubertus Menke: Niederdeutsch: Eigenständige Sprache oder Varietät einer Sprache? S. 183.
[9]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 188 f.
[10]
Ulrich Ammon: Was ist ein deutscher Dialekt? In: Klaus Mattheier, Peter Wiesinger (Ruutgever): Dialektologie des Deutschen. Forschungsstand und Entwicklungstendenzen (= Germanistische Linguistik. 147). Niemeyer: Tübingen 1994, S. 369–384, S. 376 f.
[11]
Heinz Kloss: Abstandsprachen und Ausbausprachen. In: Joachim Göschel u. a. (Ruutgever): Zur Theorie des Dialekts (= ZDL Beih. N. F., Nr. 16). Wiesbaden 1976, S. 303, 305; un ook Heinz Kloss: Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800 (= Sprache der Gegenwart, 37). 2. Oplaag. Düsseldörp 1978, S. 67–70, 181–198.
[12]
Vergliek: Platt, in: Duden online; Atlas zur deutschen Alltagssprache (AdA), In: uni-augsburg.de, archiveert bi archive.org; M. Philippa u. a.: Etymologisch Woordenboek van het Nederlands . Amsterdam 2009.
[13]
platt, In: Wolfgang Pfeifer: Etymologisches Wörterbuch des Deutschen.
[14]
Mundart/Platt/Dialekt. In: atlas-alltagssprache. Afropen an’n 27. November 2024.
[15]
Luc de Grauwe: Theodistik. Zur Begründung eines Faches und ein Plädoyer für eine kontinentalwestgermanische Sicht auf die neuzeitliche Bifurkation Deutsch/Niederländisch; In: Raphael Berthele u. a. (Ruutgevers): Die deutsche Schriftsprache und die Regionen: Entstehungsgeschichtliche Fragen in neuer Sicht. Walter de Gruyter: Berlin 2003, ISBN 3-11-017497-9, S. 127 ff., hier S. 136 f.
[16]
Werner Besch u. a. (Ruutgevers): Sprachgeschichte: Ein Handbuch zur Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung, 2. Oplaag., Bd. 3, 2003, S. 2211.
[17]
Jan Goossens: Niederdeutsche Sprache, S. 14 f. (online)
[18]
Agathe Lasch: Mittelniederdeutsche Grammatik, § 6.
[19]
John Eimers (Ruutgever): Up sassisch Eer: Ut de nedderdüütshe Lyrik von uns Daag: rutgewen von John Eimers inn Updragg von de Nedderdüütsh Sellshopp in Hammborg. Diedrichs: Jena 1910. (onlien=
[20]
Willy Sanders: Sachsensprache, Hansesprache, Plattdeutsch, S. 24–27.
[21]
William Foerste: Een woordatlas van Saxonia In: Driemaandelijkse Bladen 1949. S. 85.
[22]
So to’n Bispeel in: Saxonische dialektstudie. In: De Nieuwe Taalgids. Jaargang 48;. oder: Hoofdstuk III Methodiek, Nederlandse dialectkunde.
[23]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 17.
[24]
Na: Herman Kinder, Werner Hilgemann: dtv-Atlas Weltgeschichte. Karten und chronologischer Abriss. Band 1: Von den Anfängen bis zur Französischen Revolution. Deutscher Taschenbuch Verlag: München 1995.
[25]
Andrew Bell-Fialkoll: The Role of Migration in the History of the Eurasian Steppe: Sedentary Civilization v. "Barbarian" and Nomad. Palgrave Macmillan: 2000. S. 117.
[26]
Ingerid Dal: Geschichte der Niederdeutschen Sprache, In: NSL, S. 69 ff.
[27]
Na Willy Sanders: Altsächsiche Sprache, Kaartenanhang 1.
[28]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 30. (online)
[29]
Ingerid Dal: Geschichte der Niederdeutschen Sprache, In: NSL S. 79 f.
[30]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 18 f.
[31]
Ingerid Dal: Geschichte der Niederdeutschen Sprache, In: NSL S. 78.
[32]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, In: Niederdeutsche Sprache und Literatur, S. 33. (online)
[33]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, In: Niederdeutsche Sprache und Literatur S. 30. (online)
[34]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 19.
[35]
Hermann Niebaum: Het Nederduits, In: Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde, S. 431 f.
[36]
Willy Sanders: Altsächsiche Sprache, S. 47f.
[37]
Robert Peters Norddeutscher Raum
[38]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 31 f. (online)
[39]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 176 f.
[40]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 35. (online)
[41]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 47. (online)
[42]
Benjamin W. Fortson IV: Indo-European Language and Culture, An Introduction. Second Edtion. Blackwell Publishing: Oxford 2010, S. 370.
[43]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 177.
[44]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 21 f.
[45]
Hermann Niebaum: Het Nederduits, In: Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde, S. 433.
[46]
Gerhard Cordes: Mittelniederdeutsche Dichtung, In: NSL, S. 352.
[47]
Karl Bischoff: Mittelniederdeutsch, In: NSL, S. 98 ff.
[48]
Karl Bischoff: Mittelniederdeutsch, In: NSL, S. 108 f.
[49]
Robert Peters: Mittelniederdeutsche Sprache. In: NSL, S. 69 f. (online)
[50]
Agathe Lasch: Mittelniederdeutsche Grammatik, § 212.
[51]
Agathe Lasch: Mittelniederdeutsche Grammatik, § 39–41.
[52]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 20.
[53]
Gerhard Cordes: Mittelniederdeutsche Grammatik, In: NSL, S. 269
[54]
Robert Peters: Mittelniederdeutsche Sprache. In: NSL, S. 70 (online)
[55]
Artur Gabrielsson: Die Verdrängung der mnd. durch die nhd. Schriftsprache. In: NSL S. 119–125.
[56]
Timothy Sodmann: Der Untergang des Mittelniederdeutschen als Schriftsprache, S. 117. (online)
[57]
William Foerste: Geschichte der niederdeutschen Mundarten, Sp. 1800.
[58]
Artur Gabrielsson: Die Verdrängung der mnd. durch die nhd. Schriftsprache. In: NSL S. 146–150.
[59]
Artur Gabrielsson: Die Verdrängung der mnd. durch die nhd. Schriftsprache. In: NSL S. 126–130.
[60]
Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Band II: 17. und 18. Jahrhundert. Walter de Gruyter: Berlin 2013, ISBN 978-3-11-031454-0, S. 240.
[61]
William Foerste: Geschichte der niederdeutschen Mundarten, Sp. 1799.
[62]
Heinz Kloss: Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800. 2., gröttere Oplaag, Pädagogischer Verlag Schwann, Düsseldörp 1978, ISBN 3-590-15637-6, S. 68.
[63]
Bichel 1985, 1886
[64]
Robert Peters: Sprachgeschichte des Norddeutschen Raumes, S. 30.
[65]
Robert Peters: Sprachgeschichte des Norddeutschen Raumes, S. 31 ff.
[66]
Robert Peters: Sprachgeschichte des Norddeutschen Raumes, S. 30–32.
[67]
Albert Eckert: Die Mundarten der deutschen Mutterkolonien Bessarabiens und ihre Stammheimat. (= Deutsche Dialektgeographie. 40). Elwertʼsche Verlagsbuchhandlung: Marburg 1941.
[68]
Hötter Platt. Institut für Landeskunde und Regionalgeschichte, archiveert von dat Original am 4. April 2024; afropen an’n 26. Dezember 2024.
[69]
Umsetzung der Sprachencharta. In: niederdeutschsekretariat.de. Niederdeutschsekretariat, afropen an’n 20. Dezember 2022.
[70]
Convenant Nedersaksisch. In: Rijksoverheid.nl. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 10. Oktober 2018, afropen an’n 26. Dezember 2024.
[71]
BGH, Läägeünnerloage, Besluut vun’n 19. 11. 2002 – X ZB 23/01. In: lexetius.com. Afropen an’n 25. Dezember 2024.
[72]
Umsetzung der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen in Schleswig-Holstein – Sprachenchartabericht 2007. In: www.schleswig-holstein.de. Schleswig-Holsteinischer Landtag, S. S. 62, archiveert von dat Original am 9. Juli 2012; afropen an’n 25. Dezember 2024.
[73]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 182–184.
[74]
Kerndoelen Nedersakisch: Nedersaksisch in het basisonderwijs 2019 (online, Archiv)
[75]
Nedersaksisch in het onderwijs. In: Nedersaksisch. Archiveert von dat Original am 24. April 2024; afropen an’n 1. Dezember 2024.
[76]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 187 f.
[77]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 209.
[78]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 211.
[79]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 215.
[80]
https://fedoraproject.org/wiki/L10N/Teams/LowGerman
[81]
pro-linux.de: Linux op Platt wiederbelebt (8. Dezember 2010).
[82]
Kurios: Ashampoo veröffentlicht CD-Brennprogramm auf Plattdeutsch. In: computerbild.de, abgerufen am 22. November 2015.
[83]
Wp/pdt/Hauptsied – Wikimedia Incubator. Afropen an’n 17. Juni 2022 (engelsch).
[84]
oscar – Datasets at Hugging Face. Afropen an’n 17. Juni 2022.
[85]
Korpusdownload Low German. Afropen an’n 17. Juni 2022.
[86]
Die Universal Dependencies v.2.8 beinhaltete ein Sample-Korpus von 83 (!) Sätzen, vgl. https://universaldependencies.org/treebanks/nds_lsdc/index.html. 2024 enthält das Korpus etwa 1000 Sätze, vgl. https://aclanthology.org/2024.lrec-main.1388.pdf
[87]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[88]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[89]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[90]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[91]
Frank Schätzlein: Reference Corpus Middle Low German/Low Rhenish (1200–1650). Afropen an’n 17. Juni 2022 (engelsch).
[92]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 203.
[93]
Dieter Stellmacher: Wer spricht Platt? Schuster, Leer 1987, S. 95.
[94]
Astrid Adler u. a.: Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016, S. 7 (online)
[95]
Astrid Adler u. a.: Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016, S. 13 ff. (online)
[96]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 201 f.
[97]
Henk Bloemhoff: Taaltelling Nedersaksisch 2005. (online)
[98]
Geert Driessen: Ontwikkelingen in het gebruik van Fries, streektalen en dialecten in de periode 1995-2011, ITS, Radboud Universiteit Nijmegen, S. 3.
[99]
Alfred Lameli: Raumstrukturen im Niederdeutschen, Eine Re-Analyse der Wenkerdaten, S. 20 f. (online)
[100]
Dieter Stellmacher: Phonologie und Morphologie, In: NSL, S. 240.
[101]
Alfred Lameli: Raumstrukturen im Niederdeutschen. (online)
[102]
Gooskens, C. S. & Kürschner, S. 2009 Low Saxon dialects across borders — Niedersächsische Dialecte über Grenzen hinweg. Lenz, A. N., Charlotte, G. & Siemon, R. (eds.). Franz Steiner Verlag, p. 273 - 297 (Beihefte Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik; no. 138)
[103]
Jan Goossens: Niederdeutsche Spracke, Versuch einer Defintion. In: Jan Goossens (Ruutgever.): Niedereutsch, Sprache und Literatur, S. 9–27.
[104]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 197 ff.
[105]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 199 ff.
[106]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 245–265.
[107]
Emma Hoffmann: Die Vocale der lippischen Mundart. Helwingsche Verlagsbuchhandlung: Hannober 1887, S. 23, 26 f.
[108]
Olaf Bordasch: Die westfälischen Dialekte. In: plattdeutsch-niederdeutsch.net. 19. August 2020, archiveert von dat Original am 23. Januar 2025; afropen an’n 23. Januar 2025.
[109]
Steffen Höder: Tonalität im nördlichen Niederdeutschen und in Skandinavien: eine areale Perspektive.In: Niederdeutsches Jahrbuch 143 (2020), Wachholtz: Niemünster. S. 49–67.
[110]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik , S. 30.
[111]
Klaus-Werner Kahl: Betonung. In: Plattdeutsch.net. 6. August 2013, archiveert von dat Original am 15. September 2024; afropen an’n 27. Januar 2025.
[112]
Eintrag „Zimmer“, in Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, Bd. 31, Sp. 1285 ff.
[113]
Adolphe van Loey: Schönfeld’s Historische Grammatica van het Nederlands. Kankleer, vormleer, woordvorming. 8. Druck. Thieme, Zutphen 1970, ISBN 90-03-21170-1, Kap. 9, S. XXXIII.
[114]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL S. 268.
[115]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 65 f.
[116]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 62. (online)
[117]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 269.
[118]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 62–65. (onlien)
[119]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 79. (online)
[120]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 68 f., 115.
[121]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 68.
[122]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 85 f. (online)
[123]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 271.
[124]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 139–142. (online)
[125]
Wolfgang Lindow u. a: Niederdeutsche Grammatik, S. 68 f.
[126]
Wolfgang Lindow u. a: Niederdeutsche Grammatik, S. 145 f.
[127]
Na Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 270.
[128]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 149 f. (online)
[129]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 152 f. (online)
[130]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 192 ff.
[131]
Wolfgang Lindow u. a: Niederdeutsche Grammatik, S. 191.
[132]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 274.
[133]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 275.
[134]
Wolfgang Lindow u. a. Niederdeutsche Grammatik, S. 157 f.
[135]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 157. (online)
[136]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 274 f.
[137]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 321. f. (online)
[138]
Laurits Saltveit: Syntax, In: NSL, S. 285.
[139]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 285. ff. (online)
[140]
Ingrid Schröder: Niederdeutsch in der Gegenwart. Sprachgebiet – Grammatisches – Binnendifferenzierung. In: Dieter Stellmacher (Ruutgever): Niederdeutsche Sprache und Literatur der Gegenwart, S. 44.
[141]
Michael Elmentaler, Felix Borchert: Niederdeutsche Syntax im Spannungsfeld von Kodex und Sprachpraxis, S. 119.
[142]
Elmentaler, M., & Borchert, F. (2012). Niederdeutsche Syntax im Spannungsfeld von Kodex und Sprachpraxis. Germanistische Linguistik, (220), 101–135.
[143]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 251. ff. (online)
[144]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 62 f.
[145]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 253 ff. (online)
[146]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 249, 263.
[147]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 273 f. (online)
[148]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 279 f. (online)
[149]
Sass — neue plattdeutsche Wörter. Afropen an’n 25. Dezember 2024.
[150]
Mehr Wöör för Platt - Woans geiht Spraakutbo? In: www.niederdeutschsekretariat.de. S. 14. f., afropen an’n 16. Dezember 2024.
[151]
Weten: Lustige Wörter. Afropen an’n 25. Dezember 2024.
[152]
Walter Kaestner: Niederdeutsch-slavische Interreferenzen, In: NSL, S. 690–693.
[153]
Gilbert de Smet: Niederländische Einflüüse im Niederdeutschen, In: NSL, S. 730–761.
[154]
Arne Spenter: Niederdeutsch-friesische Interferenzen, In: NSL, S. 762–782.
[155]
Christopher Moss: Niederdeutsch-englische Sprachzusammenhänge, In: NSL, S. 664.
[156]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 279 f. (online)
[157]
Karl Hyldgaard-Jensen: Mittelniederdeutsch und die skandinavischen Sprachen, In: NSL, S. 666–677.
[158]
Kazimierz Polański: Polabian. In: Bernhard Comrie, Greville Corbet (Ruutgevers): The Slavonic languages, Routledge: London/New York 1993, S. 822.
[159]
Walter Kaestner: Niederdeutsch-slavische Interferenzen, In: NSL, S. 687 f.
[160]
Walter Kaestner: Niederdeutsch-slavische Interferenzen, In: NSL, S. 689 f.
[161]
Nils Århammar: Die Amringer Sprache. In: Amrum. Geschischte und Gestalt einer Insel. Hansen & Hansen: Itzhoe 1969, S. 132.
[162]
Michael Töteberg: Sprichwort, Rätsel, Sage und Märchen, In: NSL, S. 491 f.
[163]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 317 f. (online)
[164]
Dieter Stellmacher: Phonologie und Morphologie, In: NSL, S. 239.
[165]
Gerhard Hinsch: Schreibung des Niederdeutschen, In: NSL, S. 184, 189.
[166]
Rechtschreibung des Plattdeutschen. In: plattmakers.de. Afropen an’n 9. Dezember 2024.
[167]
Wörterbuch Mecklenburg-Vorpommern. Afropen an’n 18. Juni 2022.
[168]
Renate Herrmann-Winter: Hör- und Lernbuch für das Plattdeutsche, S. 184 f.
[169]
Platt schreiben. In: plattdeutsch.net. Archiveert von dat Original am 11. Dezember 2024; afropen an’n 8. Januar 2025.
[170]
Woo schriew wie Plautdietsch? Afropen an’n 18. Juni 2022.
[171]
Birgit Kellner: Zwischen Anlehung und Abgrenzung, S. 295–307.
[172]
Jürgen Meier, Dieter Möhn: Geschichte un Methoden der niederdeutschen Philologie, In: NSL, S. 1–6.
[173]
Dieter Stellmacher: Frisian Reference Grammar, Omkearwurdboek fan de Fryske taal, Ta de Fryske syntaksis, Wurdfoarried en Wurdgrammatika (Rezenschoon), In: Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik, 57. Jg. Heft 1 (1990), S. 117.
[174]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 184 f.
[175]
Robert Langhanke: Neuniederdeutsche Literatur: Über Beginn und nahenden Abschluss einer überschaubaren Literaturtradition (online)
[176]
Heike Müns (Ruutgeversche): Niederdeutsches Liederbuch. Volkstümliche Lieder aus 5 Jahrhunderten. Hinstörp, Rostock 1981.
[177]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 186.
[178]
Startsiet – Plattradio. Afropen an’n 5. Dezember 2024.
[179]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 186.
[180]
Ulf Bichel: Hörspiel, In: NSL, S. 466–486.
[181]
Plattdeutsch im Fernsehen. In: plattmakers.de. Archiveert von dat Original am 23. Februar 2024; afropen an’n 9. Dezember 2024.
[182]
Plattdeutsche Filme. In: plattmakers.de. Archiveert von dat Original am 24. März 2023; afropen an’n 9. Dezember 2024.
[183]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 188.

Plattdüütsche Spraakperioden

Ooldsassisch | Middelsassisch | Neenedderdüütsch (Plattdüütsch)

Moderne germaansche Spraken

Noordgermaansch:
Däänsch | Färöösch | Islandsch | Norweegsch | Sweedsch

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Wikiwand for Chrome

Wikiwand for Edge

Wikiwand for Firefox

Weitere Informationen Offitschell Status, Spraakkoods ...

Plattdüütsch Plattdüütsk, Plattduitsk Neddersassisch Nedersaksisch, Neddersass’sch
Snackt in	Düütschland Düütschland Nedderlannen (Europa) Nedderlannen Danemark Däänmark In Spraakeilannen: Belize Belize Brasilien Brasilien Bolivien Bolivien Kanada Kanada Kasachstan Kasachstan Kirgisistan Kirgisistan Mexiko Mexiko Paraguay Paraguay Russland Russland Vereenigte Staaten Vereenigte Staaten
Sprecher	4–8 Millionen weltwied Düütschland: ≈ 2,2 Mio. gode Sprekers, ≈ 5 Mio. Sprekers allens tohoop^[1] Nedderlannen: ≈ 1,6–2,15 Mio.^[2] Brasilien: ≈ 0,3–0,4 Mio. Plautdietsch: ≈ 0,5 Mio.
Klassifikatschoon	Ιndoeuropääsch Germaansch Westgermaansch Plattdüütsch
Offitschell Status
Minnerheden/ Regionaalspraak in	Düütschland Düütschland Nedderlannen (Europa) Nedderlannen Brasilien Brasilien
Spraakkoods
ISO 639-1	–
ISO 639-2	nds
ISO 639-3	För de ganze Spraak: nds^[3] För enkel Dialekten: Achterhooksch: act Drents: drt Grönnegs: gos Oostfreesch: frs Plautdietsch: pdt Sallandsch: sdz Stellingwarfs: stl Twentsch: twd Veluws: vel Westföölsch: wep

Schließen

Klassifikatschoon

Spraakverwandschop

Stand as Spraak

Plattdüütsch as Spraak: Dat eerste Argument is meist de Historie. Plattdüütsch warrt as ene Süsterspraak vun dat Hoogdüütsche ankeken, de den düütschen Luudwannel nich mitmaakt het un egenstännig ranwussen is, ook wenn se jümmers in Kuntakt mit Hoogdüütsch un Nedderlandsch stünn.^[8] Ook de vöörmalige Status as Schrievspraak is een anner Argument för den Stand as egen Spraak. De Ünnerscheden in Grammatik un Woordschatt twüschen Hoog- un Plattdüütsch oder ook Nedderlandsch un Platt sünd na de Lüüd, de Plattdüütsch as egen Spraak bekiekt, groot noog, Platt as egen Spraak antospreken.^[9]
Plattdüütsch as Dialekt: De Argumenten för Plattdüütsch as Dialekt kiekt besünners op de sotscholinguistschen Begevenheiden vundaag. De Situatschonen, in de Plattsnackerschen un -snackers eer Spraak vundaag bruken köönt, sünd verminnert. Plattdüütsch is siene Funktschoon na ene Spraak för dat Ümfeld neeg bi, so as in Familien oder de Naverschop. Se is stark regionaal präägt un het kene överegionale Schriftspaak.^[9] Dat Hoogdüütsche oder Nedderlandsche sünd je na Staat Dackspraken. Dat will seggen, se överneemt de Funktschoon as Schriev- un Standardspraak. So kann Plattdüütsch för enen düütschen oder nedderlandschen Dialekt gellen, denn de Sprekerschen un Sprekers bruukt Platt, so as ook anner Dialektsprekerschen un -sprekers dat doot, de unner dat Dack vun ene Standardspraak staat.^[10] De Afstand twüschen Platt- un Hoogdüütsch oder twüschen Platt un Nedderlandsch bekiekt warrt jümmerto ringer, denn Platt steit in enen Kuntinuum mit sienen Dackspraken un het sik över lange Tied an düsse Standardspraken angleken.
Plattdüütsch as Afstandsspraak un Schiendialekt: Ene Middelpositschoon, de versöcht de Spraakhistorie un de Begevenheiden vundaag mittobedenken, is Plattdüütsch as ene Afstandsspraak un togliek enen Schiendialekt to seen. De Begrepen gaat op Heinz Kloss torügg un beschrievt, dat Plattdüütsch in de verleden Tied as ene egenstännige Spraak ranwussen is un ook vundaag noch so veel Afstand to sienen Dackspraken Hoogdüütsch un Nedderlandsch wiest, dat’t langt, dat as egen Spraak antospreken. Liekers bruukt de Sprekerschen un Sprekers Plattdüütsch vundaag so, dat de Spraak as enen Dialekt schient.^[11]

Naam vun de Spraak

Wegen de wirrige Laag mit de Begrepen versöch William Foerste dat neutrale Saxonisch för de Spraak un Saxonia för dat Spraakrebeed intobörgern, wat sik man nich döörsett het.^[21]^[22]

Historie

Översicht

Oorindoeuropääsch un Oorgermaansch

Ooldsassisch

Middelsassisch

Schrievsprakenwessel

Plattdüütsch

Spraakrebeed

Karnrebeed

Uutwannerers

De Spraak gellt in dat egene Spraakrebeet nich vull

Fröher

Status

Offitschellen Status

Plattdüütsch in Kinnergaarn, School un Universiteet

→ Kiek ook bi: Plattdüütsch (Schoolfack)

Bi de Plattdüütschen

Medien un apentlich Leven

Buten Düütschland un de Nedderlannen is meist de Existenz vun Plattdüütsch al gaarnich bekannt.

Internet un Technik

Sprekertall

Düütschland

An de 60 % vun’n Noorddüütschen snackt tomindst een beten Platt. Daar mang sünd man an de 25 %, de bloot een paar Wöör snacken könnt. Plattdüütsch verstaan könnt an de 76 %.

Nedderland

In Nedderland het dat 2005 en Ümfraag geven. Bi düsse Ümfraag is rutkamen, dat 1.616.000 Lüüd een von de nedderlandschen plattdüütschen Dialekten snackt.^[97]

Weitere Informationen Gebede, Sprekers Tohuus ...

Aantal sprekers Nedersaksisch eind 2002 volgens Bloemhoff (2005)
Gebede	Sprekers Tohuus	Sprekers allens tohoop	Andeel Sprekers in Percent	Andeel Sprekers goed/zeer goed	Andeel zeer goed
Grönnen	262.000	446.400	77,7%	60,9%	40,5%
Twente	334.200	412.800	76,1%	52,6%	30,2%
West-Oaveriessel	326.100	378.500	73,0%	58,8%	34,5%
Drenthe	255.200	369.600	76,6%	59,8%	40,9%
Achterhook	211.000	258.400	73,0%	57,9%	42,1%
Veluwe	174.800	229.600	48,6%	33,0%	14,9%
Steenwiekerland	21.100	29.000	67,4%	48,1%	23,5%
Weststellingwerf	13.800	16.800	64,6%	48,1%	33,0%
Ooststellingwerf	6.400	10.500	48,8%	30,1%	18,4%
Allens tohoop	≈1,6 Millionen	≈2,15 Millionen	70,9%

Schließen

	1995	2001	2011
Öllern	34%	24%	15%
Kind-Moder	7%	5%	1%
Kind-Vader	8%	6%	2%
Kind-Broder/Söster	7%	5%	1%
Kind-Frünnen	6%	5%	1%

Weltwied

Den plautdietschen Dialekt von de Mennoniten snackt ok noch wedder so bi 500.000 Minschen.

Dialekten un Varieteten

Dialekten

Varietätenspektrum

Mischspraken

Phonetik un Phonologie

Kunsonanten

Dat Kunsonanteninventaar is in den verscheden plattdüütschen Dialekten to’n groten Deel gliek. In de Tabelle unner sünd Phonemen fett wiest, Allophonen in Klamers: ^[106]

Weitere Informationen bilabiaal, labio- dental ...

	bilabiaal		labio- dental		alveolaar		post- alv.		palataal		velaar		uvulaar		glottaal
	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.	stl.	sth.
Plosiven	p	b			t	d					k	g			(ʔ)
Nasaalen		m				n						ŋ
Vibranten						r
Taps/Flaps
Frikativen			f	v	s	z	ʃ	(ʒ)	ç	ʝ	x	(ɣ)			h
Lateralen						l

Schließen

An’n Woordenn warrt de stemmhaftigen Kunsonaten stemmloos,
/p t k/ köönt aspireert [pʰ tʰ kʰ] oder unaspireert [p t k] sien,
/b/ kann twüschen Vokalen ook [v] sien,
/d/ kann twüschen Vokalen uutfallen, so as Tieden /tiːdn̩/ → [tiːn],
/g/ is an’n Woordenn een Frikativ, na Vöörvokalen [ç], na Achtervokalen [x], westföölsch, angelsch un nedderlandsch-neddersassisch in allen Positschonen,
/m n ŋ/ un /l/ köönt sülvsche Kunsonanten sien,
/ŋ/ kann ook för een Kunsonantenkluuster [ŋg] gellen,
/r/ is je na Dialekt [r~ɾ] oder [ʀ]. De uvulare Uutspraak warrt in Düütschland jümmers fakener,
Dat /s/ is an’n Woordanfang stemmloos [z],in Westfalen stemmloos [s],
/ʃ/ kümmt vun öller *sk un is in welk Dialekten as [sk~ʃk~sx] bewaart,
Dat /ʒ/ kann in Frömdwöör opkamen, so as Garage [ga.ra:ʒ], oder warrt as [ʃ] uutsnackt. Welk noordneddersassischen Dialekten snackt /ʝ/ as [ʒ] uut,
Dat /l/ kann an’n Woordenn velaar uutspraken warrn: [ɫ].

Vokalen

Kort- un Langvokalen

De gröttsten Ünnerscheden twüschen den Dialekten wiest de Langvokalen. De Dialektologie unnerscheed na de Afkumst twee Groppen för’t Plattdüütsch: de ooldlangen un de toonlangen Vokalen.

Överlange Vokalen

Akzent

Luudstand

Weitere Informationen Hoogdüütsch Luudwannel (Germ. → Ohd.), Bispelen ...

Hoogdüütsch Luudwannel (Germ. → Ohd.)	Bispelen	Gebeed
/*p/→/ff/→/f/	nds. slapen, engl. sleep → schlafen; nds. Schipp, engl. ship → Schiff	Böver- un Middeldüütsch
/*p/→/pf/	nds. Peper, engl. pepper → Pfeffer; nds. Ploog, engl. plough → Pflug; nds. scherp, engl. sharp → hd. scharpf/scharf	Böverdüütsch
/*t/→/ss/→/s/	nds. dat, wat, eten, engl. that, what, eat → das, was, essen	Böver- un Middeldüütsch
/*t/→/ts/	nds. Tied, engl. tide → Zeit; nds. tellen, engl. tell → zählen; nds. Timmer → Zimmer^[112]	Böver- un Middeldüütsch
/*k/→/xx/→/x/	nds., nl. ik, ooldengl. ic → ich; nds. maken, engl. make → machen; nds., nl. ook, wfr. ek → auch	Böver- un Middeldüütsch
/*k/→/kx/ un →/x/	dt. Kind → süüdbair. Kchind, hoog- un höögstalem. Chind	Süüdbaiersch, Hoog- und Höögstalemannsch
/*b/→/p/	dt. Berg, bist → zimbr. Perg, pist	Baiersch un Alemannsch deelwies
/*d/→/t/	nds. Dag, engl. day → Tag; nds. Vader, nfri. faader → Vater	Böverdüütsch
/*g/→/k/	dt. Gott → bair. Kott	Baiersch un Alemannsch deelwies

Schließen

Grammatik

Verben

Dat Plattdüütsche bögt Verben na Persoon, Numerus (Antall), Tempus (Tied) un Modus (Uutsaagwies) un ünnerscheed so as anner germaansche Spraken starke un swacke Verben.

Weitere Informationen Swacke Verben (maken), Singulaar ...

Präsens (Nutied)
	Swacke Verben (maken)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik/ek mak-e/maak-∅	wi, ji, se mak-et/maak-t/mak-en
2. Persoon	du mak-est/maak-st
3. Persoon	he, se, dat/et mak-et/maak-t
	Starke Verben (slapen)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik slap-e/slaap-∅	wi, ji, se slap-et/slaap-t/slap-en
2. Persoon	du slöp-st
3. Persoon	he, se, dat/et slöp-t

Schließen

Weitere Informationen Swacke Verben (maken), Singulaar ...

Präteritum (Verleden Tied)
	Swacke Verben (maken)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik/ek mak-(e)de/mak-e/maak-∅	wi, ji, se mak-(e)den/mak-en
2. Persoon	du maak-d(e)st/mak-est/maak-st
3. Persoon	he, se, dat/et mak-(e)de/mak-e/maak-∅
	Starke Verben (slapen)
	Singulaar	Pluraal
1. Persoon	ik sleep	wi, ji, se slep-en
2. Persoon	du sleep-st
3. Persoon	he, se, dat/et sleep

Schließen

Substantiven

Weitere Informationen -(e)/-∅, -er ...

Översicht Pluraal op Plattdüütsch^[127]
		-(e)/-∅	-er	-s	-(e)n	-∅
-∅	m.	Dag > Dag-e/Daag-∅	Book >Bök-er	Keerl > Keerl-s	Oss(e) > Oss-en
	f.	Muus > Müs-e/Müüs-∅		Deern > Deern-s	Göre/Göör > Gör-en
	n.	Bredd > Breed	Kind > Kinn-er
-er	m.			Hamer > Hamer-s		Finger > Finger-∅
	f.			Moder > Moder-s
	n.			Fenster > Fenster-s
-el	m.			Düwel > Düwel-s	Appel > Appel-n
	f.
	n.			Buddel >Buddel-s

Schließen

Artikels

Weitere Informationen Numerus, Kasus ...

Bestemmt Artikels op Plattdüütsch
Numerus	Kasus	Genus
Numerus	Kasus	maskulin	feminin	neutrum
Singulaar	Subjektfall	de	de	dat
Singulaar	Objektfall	den	de	dat
Pluraal	Subjektfall	de	de	de
Pluraal	Objektfall	de	de	de

Schließen

Weitere Informationen Vullformen, Kortformen ...

Unbestemmt Artikels op Plattdüütsch
	Vullformen			Kortformen
	maskulin	feminin	neutrum	maskulin	feminin	neutrum
Subjektfall	een-∅/en-∅	en-e	een-∅/en-∅	’n	’ne/’n	’n
Objektfall	en-en	en-e	een-∅/en-∅	’nen/’n	’ne/’n	’n

Schließen

Adjektiven

Weitere Informationen Numerus, Genus ...

Deklinatschoon Adjektiven^[131]
Numerus	Genus	Kasus	stark	swack
Singulaar	maskulin	Subjektfall	dick-e Kopp	de dick-e Kopp
	maskulin	Objektfall	dick-en Kopp	den dick-en Kopp
	feminim	Subjektfall	ol-e Kann	de ol-e Kann
	feminim	Objektfall	ol-e Kann	de ol-e Kann
	neutrum	Subjektfall	oold-∅/-et Book	dat ol-e Book
	neutrum	Objektfall	oold-∅ Book	dat ol-e Book
Pluraal		Subjektfall	dick-e Köpp	de dick-en Köpp
Pluraal		Objektfall	dick-e Köpp	de dick-en Köpp

Schließen

Pronomen

Personaalpronomen

Possesivpronomen

Reflexivpronomen

Syntax

Ook as Kennteken vun spraken Spraak find sik ook in schreven Plattdüütsch eer een verbalen Stil as enen nominalen Stil, so as wat vundaag passeert is statts die Ereignisse des Tages.^[139]

Woordschatt

Woordformatschoon

Plattdüütsch kann nee’e Wöör mit Kompositschoon (Tohoopsetten), Derivatschoon (Afleiden) un Kunverschoon (Woordaarwessel) billen.

Nee’e Wöör un Juxwöör

Plattdüütsche Wöör uut anner Spraken

Plattdüütsche Begrepen in annere Spraken

Seggwöör un Wellerismen

Schrievwies

Nedderdüütsche Philologie

Kultuur

Literatuur

Musik

Theater

Een wichtigen Deel in’t plattdüütsche Kultuurleven neemt de Speeldelen in, so dat de UNESCO dat plattdüütsche Theater 2014 as immateriell Kultuurarv opnamen het.^[177]

Radio un Höörspeel

Film un Feernseen

Plattdüütsch in de Kark

Kiek ook bi

Portal: Plattdüütsch – Översicht to Artikels to’n Thema Plattdüütsch

Literatuur

Allgemeen

Gerhard Cordes, Dieter Möhn (Ruutgevers): Handbuch zur niederdeutschen Sprach- und Literaturwissenschaft. (NSL.) E. Schmidt: Berlin 1983, ISBN 3-503-01645-7.
Klaas Hinrich Ehlers: Mecklenburgisch-Vorpommersch, Mittelpommersch, Brandenburgisch. In: Joachim Herrgen, Jürgen Erich Schmidt: Sprache und Raum. Ein internationales Handbuch der Sprachvariation. Band 4: Deutsch (= Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft. Band 30.4). De Gruyter Mouton: Berlin/Boston 2019, ISBN 978-3-11-018003-9, S. 590–615.
Michael Elmentaler: Nordniederdeutsch, Ostfälisch, Westfälisch, Nordrheinmaasländisch. In: Joachim Herrgen, Jürgen Erich Schmidt: Sprache und Raum. Ein internationales Handbuch der Sprachvariation. Band 4: Deutsch (= Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft. Band 30.4). De Gruyter Mouton: Berlin/Boston 2019, ISBN 978-3-11-018003-9, S. 550–590.
William Foerste: Geschichte der niederdeutschen Mundarten. In: Wolfgang Stammler (Ruutgever): Deutsche Philologie im Aufriss. 1. Bands. 2. Oplaag, Erich Schmidt Verlag: Berlin 1957, Sp. 1730–1898.
Jan Goossens (Ruutgever): Niederdeutsch. Band 1: Sprache. 2. Oplaag. Wachholtz: Niemünster 1983, ISBN 3-529-04510-1.
Klaas Heeroma: Niederländisch und Niederdeutsch. 3. Oplaag. Bonn 1976 (Nachbarn 2).
Willy Sanders: Sachsensprache, Hansesprache, Plattdeutsch. Sprachgeschichtliche Grundzüge des Niederdeutschen. Vandenhoeck & Roprecht: Chöttingen 1982, ISBN 3-525-01213-6 (Sammlung Vandenhoeck).
Dieter Stellmacher: Niederdeutsche Sprache. 2. Oplaag. Weidler: Berlin 2000, ISBN 3-89693-326-4 (Germanistische Lehrbuchsammlung 26).
Henk Bloemhoff, Jurjen van der Kooi, Hermann Niebaum, Siemon Reker (Ruutgevers): Handboek Nedersaksische taal- en letterkunde, Van Gorcum: Assen 2008.
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, In: Rahel Beyer, Albrecht Plewina (Ruutgevers): Hand der Sprachminderheiten in Deutschland, Narr Francker Attempo Verlag: Tübingen 2020.

Wöörböker

Renate Herrmann-Winter: Kleines plattdeutsches Wörterbuch für den mecklenburgisch-vorpommerschen Sprachraum. Hinstörp: Rostock 1985 (un anner Oplagen).
Renate Herrmann-Winter: Neues hochdeutsch-plattdeutsches Wörterbuch für den mecklenburgisch-vorpommerschen Raum. Hinstörp: Rostock 1999 (un anner Oplagen).
Johannes Sass: Der neue Sass – Plattdeutsches Wörterbuch – Plattdeutsch – Hochdeutsch, Hochdeutsch – Plattdeutsch. 6. Oplaag, Wachholtz: Niemünster 2011, ISBN 978-3-529-03000-0.

Grootlandschopswöörböker

Hamburgisches Wörterbuch. 5 Bd.. Wachholtz: Niemünster 1985–2006.
Mecklenburgisches Wörterbuch. 7 Bd. Wachholtz: Niemünster, later Akademie, Berlin 1937–1992. Nadruck Wachholtz: Niemünster 1996. Nadrags- un Registerband ook daar 1998.
Niedersächsisches Wörterbuch. Band 1 ff. Wachholtz: Niemünster 1953 ff.
Schleswig-Holsteinisches Wörterbuch. 5 Bd. Wachholtz: Niemünster 1927–1935; Nadruck ook daar 1985.
Westfälisches Wörterbuch. 5 Bd. Wachholtz: Kiel/Hamborg 1969–2021.

Grammatiken

Martin Durrell: Westphalian and Eastphalian. In: Charles V. J. Russ (Ruutgever): The Dialects of Modern German. A Linguistic Survey. Routledge: London 1990, ISBN 0-415-00308-3, S. 59–90.
Reinhard Goltz, Alastair G. H. Walker: North Saxon. In: Charles V. J. Russ (Ruutgever): The Dialects of Modern German. A Linguistic Survey. Routledge: London 1990, ISBN 0-415-00308-3, S. 31–58
Rudolf Ernst Keller: North Saxon: Lower Elbe. In: German Dialects. Phonology & Morphology, with selected texts. Manchester University Press: Manchester 1961, S. 339–381.
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik (= Schriften des Instituts für Niederdeutsche Sprache. Reihe Dokumentation 20). Schuster: Leer 1998, ISBN 3-7963-0332-3.
Helmut Schönfeld: East Low German. In: Charles V. J. Russ (Ruutgever): The Dialects of Modern German. A Linguistic Survey. Routledge: London 1990, ISBN 0-415-00308-3, S. 91–135.
Heinrich Thies: Plattdeutsche Grammatik. Formen und Funktionen. A–Z (= Kiek mal rin – zum Nachschlagen). 2. Oplaag. Wachholtz: Niemünster 2011, ISBN 978-3-529-03200-4.

Plattdüütsche Literatuur

Heinrich Krüger: Geschichte der niederdeutschen oder plattdeutschen Literatur vom Heliand bis zur Gegenwart. Stiller: Swerin 1913.
Wolfgang Stammler: Geschichte der niederdeutschen Literatur. Von den ältesten Zeiten bis auf die Gegenwart. Teubner: Leipzig 1920.
Claus Schoppenhauer: Plattdeutsche Klassiker 1850–1950. Wege zur niederdeutschen Literatur (= Schriften des Instituts für Niederdeutsche Sprache. Reihe Dokumentation 7). Schuster: Leer 1982, ISBN 3-7963-0209-2.

Spraaksituatschoon

Birte Arendt: Niederdeutschdiskurse: Spracheinstellungen im Kuntextvon Laien, Printmedien und Politik (= Philologische Studien und Quellen. H. 224). E. Schmidt: Berlin 2010, ISBN 978-3-503-12223-3.
Michael Elmentaler, Peter Rosenberg: Norddeutscher Sprachatlas. Olms, Hilmessen: 2015–2022.
Hans-Joachim Gernentz: Niederdeutsch – gestern und heute. Beiträge zur Sprachsituation in den Nordbezirken der Deutschen Demokratischen Republik in Geschichte und Gegenwart (= Hinstörp-Bökerie. Niederdeutsche Literatur. 11). 2. Oplaag, Hinstörp: Rostock 1980.
Ulf-Thomas Lesle: Plattdeutsch zwischen gestern und morgen: Geschichtsbeschleunigung und die Suche nach der identitas. In: Robert Peters, Horst P. Pütz, Ulrich Weber (Ruutgevers): Vulpis Adolatio. Festschrift für Hubertus Menke zum 60. Geburtstag. Heidelberg: 2001, S. 429–449.
Ulf-Thomas Lesle: Das Eigene und das Fremde: ‚Der Fall des Niederdeutschen‘ – Beispiel eines Identitätsdiskurses. In: Zeitschrift für Religions- und Geistesgeschichte. Jg. 66, Heft 1, 2014, S. 32–55.
Ulf-Thomas Lesle: Identitätsprojekt Niederdeutsch. Die Definition von Sprache als Politikum. In: Robert Langhanke (Ruutgever): Sprache, Literatur, Raum. Festschrift für Willy Diercks. Verlag für Regionalgeschichte: Builefeld 2015, ISBN 978-3-89534-867-9, S. 693–741.
Ulf-Thomas Lesle: Germanistik und Niederdeutsch. Liaison im Schatten eines Essentialismus. In: Michael Fahlbusch u. a. (Ruutgevers): Völkische Wissenschaften: Ursprünge, Ideologien und Nachwirkungen. De Gruyter: Berlin/Boston 2020, ISBN 978-3-11-065272-7, S. 79–101.
Hubertus Menke: Een’ Spraak is man bloots een Dialekt, de sik to Wehr setten kann. Nachlese zur Diskussion um die Europäische Sprachenschutzcharta. In: Ursula Föllner (Ruutgever): Niederdeutsch. Sprache und Literatur der Region (= Literatur – Sprache – Region. 5). Lang: Frankfort an’n Main u. a. 2001, ISBN 3-631-37194-2, S. 9–33.
Hubertus Menke: Niederdeutsch: Eigenständige Sprache oder Varietät einer Sprache? In: Nina Hartel, Barbara Meurer, Eva Schmitsdorf (Ruutgevers): Lingua Germanica. Studien zur deutschen Philologie. Jochen Splett zum 60. Geburtstag. Waxmann: Mönster u. a. 1998, ISBN 3-89325-632-6, S. 171–184.

Weblenken

Wöörböker

Plattmakers-Wöörbook (plattdüütsch)
plattdüütsch Wöörbook (hoogdüütsch, plattdüütsch)

Websieden

Plattmaster (hoogdüütsch, plattdüütsch, engelsch)
Nu is de Welt platt!, wat in de hele Welt för de Spraak bereten ward (meersprakig)
Drempels un Tegels vun't Neddersassische (Nedderdüütsche, Plattdüütsche), so wat as’n lütte Grammatik (düütsch, engelsch)
Websteed vun Klaus-Werner Kahl mit Wöörböker un velen annern Kraam in Mönsterlänner Platt (plattdüütsch)
Webportal mit en List vun plattdüütsche Sieden in’t Internett un mit Narichten to plattdüütsche Themen (plattdüütsch)

Organisatschonen

Streektaal-Organisatie in het Nedersaksisch Taalgebied (nedderlandsch)
Bunnsraat för Nedderdüütsch (plattdüütsch)

Footnoten

[1]
Astrid Adler u. a: Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016. (online)
[2]
Henk Bloemhoff: Taaltelling Nedersaksisch 2005. (online)
[3]
SIL International: nds | ISO 639-3. Afropen an’n 12. Januar 2021.
[4]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 29. (online)
[5]
Jan Wirrer: Zum Status des Niederdeutschen, S. 308.
[6]
Jan Goossens: Niederdeutsche Sprache, S. 26 f.
[7]
Dieter Stellmacher: Zur Verwendung des Niederdeutschen heute. In: Mehrsprachigkeit in der Stadtregion ( = Jahrbuch des Instituts für deutsche Sprache 1982) Schwann: Düsseldörp 1982. S. 152. (online)
[8]
Hubertus Menke: Een’ Spraak is man bloots een Dialekt, de sik to Wehr setten kann. S. 27 f.; Hubertus Menke: Niederdeutsch: Eigenständige Sprache oder Varietät einer Sprache? S. 183.
[9]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 188 f.
[10]
Ulrich Ammon: Was ist ein deutscher Dialekt? In: Klaus Mattheier, Peter Wiesinger (Ruutgever): Dialektologie des Deutschen. Forschungsstand und Entwicklungstendenzen (= Germanistische Linguistik. 147). Niemeyer: Tübingen 1994, S. 369–384, S. 376 f.
[11]
Heinz Kloss: Abstandsprachen und Ausbausprachen. In: Joachim Göschel u. a. (Ruutgever): Zur Theorie des Dialekts (= ZDL Beih. N. F., Nr. 16). Wiesbaden 1976, S. 303, 305; un ook Heinz Kloss: Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800 (= Sprache der Gegenwart, 37). 2. Oplaag. Düsseldörp 1978, S. 67–70, 181–198.
[12]
Vergliek: Platt, in: Duden online; Atlas zur deutschen Alltagssprache (AdA), In: uni-augsburg.de, archiveert bi archive.org; M. Philippa u. a.: Etymologisch Woordenboek van het Nederlands . Amsterdam 2009.
[13]
platt, In: Wolfgang Pfeifer: Etymologisches Wörterbuch des Deutschen.
[14]
Mundart/Platt/Dialekt. In: atlas-alltagssprache. Afropen an’n 27. November 2024.
[15]
Luc de Grauwe: Theodistik. Zur Begründung eines Faches und ein Plädoyer für eine kontinentalwestgermanische Sicht auf die neuzeitliche Bifurkation Deutsch/Niederländisch; In: Raphael Berthele u. a. (Ruutgevers): Die deutsche Schriftsprache und die Regionen: Entstehungsgeschichtliche Fragen in neuer Sicht. Walter de Gruyter: Berlin 2003, ISBN 3-11-017497-9, S. 127 ff., hier S. 136 f.
[16]
Werner Besch u. a. (Ruutgevers): Sprachgeschichte: Ein Handbuch zur Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung, 2. Oplaag., Bd. 3, 2003, S. 2211.
[17]
Jan Goossens: Niederdeutsche Sprache, S. 14 f. (online)
[18]
Agathe Lasch: Mittelniederdeutsche Grammatik, § 6.
[19]
John Eimers (Ruutgever): Up sassisch Eer: Ut de nedderdüütshe Lyrik von uns Daag: rutgewen von John Eimers inn Updragg von de Nedderdüütsh Sellshopp in Hammborg. Diedrichs: Jena 1910. (onlien=
[20]
Willy Sanders: Sachsensprache, Hansesprache, Plattdeutsch, S. 24–27.
[21]
William Foerste: Een woordatlas van Saxonia In: Driemaandelijkse Bladen 1949. S. 85.
[22]
So to’n Bispeel in: Saxonische dialektstudie. In: De Nieuwe Taalgids. Jaargang 48;. oder: Hoofdstuk III Methodiek, Nederlandse dialectkunde.
[23]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 17.
[24]
Na: Herman Kinder, Werner Hilgemann: dtv-Atlas Weltgeschichte. Karten und chronologischer Abriss. Band 1: Von den Anfängen bis zur Französischen Revolution. Deutscher Taschenbuch Verlag: München 1995.
[25]
Andrew Bell-Fialkoll: The Role of Migration in the History of the Eurasian Steppe: Sedentary Civilization v. "Barbarian" and Nomad. Palgrave Macmillan: 2000. S. 117.
[26]
Ingerid Dal: Geschichte der Niederdeutschen Sprache, In: NSL, S. 69 ff.
[27]
Na Willy Sanders: Altsächsiche Sprache, Kaartenanhang 1.
[28]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 30. (online)
[29]
Ingerid Dal: Geschichte der Niederdeutschen Sprache, In: NSL S. 79 f.
[30]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 18 f.
[31]
Ingerid Dal: Geschichte der Niederdeutschen Sprache, In: NSL S. 78.
[32]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, In: Niederdeutsche Sprache und Literatur, S. 33. (online)
[33]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, In: Niederdeutsche Sprache und Literatur S. 30. (online)
[34]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 19.
[35]
Hermann Niebaum: Het Nederduits, In: Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde, S. 431 f.
[36]
Willy Sanders: Altsächsiche Sprache, S. 47f.
[37]
Robert Peters Norddeutscher Raum
[38]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 31 f. (online)
[39]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 176 f.
[40]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 35. (online)
[41]
Willy Sanders: Altsächische Sprache, S. 47. (online)
[42]
Benjamin W. Fortson IV: Indo-European Language and Culture, An Introduction. Second Edtion. Blackwell Publishing: Oxford 2010, S. 370.
[43]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 177.
[44]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 21 f.
[45]
Hermann Niebaum: Het Nederduits, In: Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde, S. 433.
[46]
Gerhard Cordes: Mittelniederdeutsche Dichtung, In: NSL, S. 352.
[47]
Karl Bischoff: Mittelniederdeutsch, In: NSL, S. 98 ff.
[48]
Karl Bischoff: Mittelniederdeutsch, In: NSL, S. 108 f.
[49]
Robert Peters: Mittelniederdeutsche Sprache. In: NSL, S. 69 f. (online)
[50]
Agathe Lasch: Mittelniederdeutsche Grammatik, § 212.
[51]
Agathe Lasch: Mittelniederdeutsche Grammatik, § 39–41.
[52]
Robert Peters: Zur Sprachgeschichte des norddeutschen Raumes, S. 20.
[53]
Gerhard Cordes: Mittelniederdeutsche Grammatik, In: NSL, S. 269
[54]
Robert Peters: Mittelniederdeutsche Sprache. In: NSL, S. 70 (online)
[55]
Artur Gabrielsson: Die Verdrängung der mnd. durch die nhd. Schriftsprache. In: NSL S. 119–125.
[56]
Timothy Sodmann: Der Untergang des Mittelniederdeutschen als Schriftsprache, S. 117. (online)
[57]
William Foerste: Geschichte der niederdeutschen Mundarten, Sp. 1800.
[58]
Artur Gabrielsson: Die Verdrängung der mnd. durch die nhd. Schriftsprache. In: NSL S. 146–150.
[59]
Artur Gabrielsson: Die Verdrängung der mnd. durch die nhd. Schriftsprache. In: NSL S. 126–130.
[60]
Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Band II: 17. und 18. Jahrhundert. Walter de Gruyter: Berlin 2013, ISBN 978-3-11-031454-0, S. 240.
[61]
William Foerste: Geschichte der niederdeutschen Mundarten, Sp. 1799.
[62]
Heinz Kloss: Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800. 2., gröttere Oplaag, Pädagogischer Verlag Schwann, Düsseldörp 1978, ISBN 3-590-15637-6, S. 68.
[63]
Bichel 1985, 1886
[64]
Robert Peters: Sprachgeschichte des Norddeutschen Raumes, S. 30.
[65]
Robert Peters: Sprachgeschichte des Norddeutschen Raumes, S. 31 ff.
[66]
Robert Peters: Sprachgeschichte des Norddeutschen Raumes, S. 30–32.
[67]
Albert Eckert: Die Mundarten der deutschen Mutterkolonien Bessarabiens und ihre Stammheimat. (= Deutsche Dialektgeographie. 40). Elwertʼsche Verlagsbuchhandlung: Marburg 1941.
[68]
Hötter Platt. Institut für Landeskunde und Regionalgeschichte, archiveert von dat Original am 4. April 2024; afropen an’n 26. Dezember 2024.
[69]
Umsetzung der Sprachencharta. In: niederdeutschsekretariat.de. Niederdeutschsekretariat, afropen an’n 20. Dezember 2022.
[70]
Convenant Nedersaksisch. In: Rijksoverheid.nl. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 10. Oktober 2018, afropen an’n 26. Dezember 2024.
[71]
BGH, Läägeünnerloage, Besluut vun’n 19. 11. 2002 – X ZB 23/01. In: lexetius.com. Afropen an’n 25. Dezember 2024.
[72]
Umsetzung der Europäischen Charta der Regional- oder Minderheitensprachen in Schleswig-Holstein – Sprachenchartabericht 2007. In: www.schleswig-holstein.de. Schleswig-Holsteinischer Landtag, S. S. 62, archiveert von dat Original am 9. Juli 2012; afropen an’n 25. Dezember 2024.
[73]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 182–184.
[74]
Kerndoelen Nedersakisch: Nedersaksisch in het basisonderwijs 2019 (online, Archiv)
[75]
Nedersaksisch in het onderwijs. In: Nedersaksisch. Archiveert von dat Original am 24. April 2024; afropen an’n 1. Dezember 2024.
[76]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 187 f.
[77]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 209.
[78]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 211.
[79]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 215.
[80]
https://fedoraproject.org/wiki/L10N/Teams/LowGerman
[81]
pro-linux.de: Linux op Platt wiederbelebt (8. Dezember 2010).
[82]
Kurios: Ashampoo veröffentlicht CD-Brennprogramm auf Plattdeutsch. In: computerbild.de, abgerufen am 22. November 2015.
[83]
Wp/pdt/Hauptsied – Wikimedia Incubator. Afropen an’n 17. Juni 2022 (engelsch).
[84]
oscar – Datasets at Hugging Face. Afropen an’n 17. Juni 2022.
[85]
Korpusdownload Low German. Afropen an’n 17. Juni 2022.
[86]
Die Universal Dependencies v.2.8 beinhaltete ein Sample-Korpus von 83 (!) Sätzen, vgl. https://universaldependencies.org/treebanks/nds_lsdc/index.html. 2024 enthält das Korpus etwa 1000 Sätze, vgl. https://aclanthology.org/2024.lrec-main.1388.pdf
[87]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[88]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[89]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[90]
Archiv für Gesprochenes Deutsch. Afropen an’n 16. August 2022.
[91]
Frank Schätzlein: Reference Corpus Middle Low German/Low Rhenish (1200–1650). Afropen an’n 17. Juni 2022 (engelsch).
[92]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 203.
[93]
Dieter Stellmacher: Wer spricht Platt? Schuster, Leer 1987, S. 95.
[94]
Astrid Adler u. a.: Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016, S. 7 (online)
[95]
Astrid Adler u. a.: Status und Gebrauch des Niederdeutschen 2016, S. 13 ff. (online)
[96]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 201 f.
[97]
Henk Bloemhoff: Taaltelling Nedersaksisch 2005. (online)
[98]
Geert Driessen: Ontwikkelingen in het gebruik van Fries, streektalen en dialecten in de periode 1995-2011, ITS, Radboud Universiteit Nijmegen, S. 3.
[99]
Alfred Lameli: Raumstrukturen im Niederdeutschen, Eine Re-Analyse der Wenkerdaten, S. 20 f. (online)
[100]
Dieter Stellmacher: Phonologie und Morphologie, In: NSL, S. 240.
[101]
Alfred Lameli: Raumstrukturen im Niederdeutschen. (online)
[102]
Gooskens, C. S. & Kürschner, S. 2009 Low Saxon dialects across borders — Niedersächsische Dialecte über Grenzen hinweg. Lenz, A. N., Charlotte, G. & Siemon, R. (eds.). Franz Steiner Verlag, p. 273 - 297 (Beihefte Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik; no. 138)
[103]
Jan Goossens: Niederdeutsche Spracke, Versuch einer Defintion. In: Jan Goossens (Ruutgever.): Niedereutsch, Sprache und Literatur, S. 9–27.
[104]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 197 ff.
[105]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 199 ff.
[106]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 245–265.
[107]
Emma Hoffmann: Die Vocale der lippischen Mundart. Helwingsche Verlagsbuchhandlung: Hannober 1887, S. 23, 26 f.
[108]
Olaf Bordasch: Die westfälischen Dialekte. In: plattdeutsch-niederdeutsch.net. 19. August 2020, archiveert von dat Original am 23. Januar 2025; afropen an’n 23. Januar 2025.
[109]
Steffen Höder: Tonalität im nördlichen Niederdeutschen und in Skandinavien: eine areale Perspektive.In: Niederdeutsches Jahrbuch 143 (2020), Wachholtz: Niemünster. S. 49–67.
[110]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik , S. 30.
[111]
Klaus-Werner Kahl: Betonung. In: Plattdeutsch.net. 6. August 2013, archiveert von dat Original am 15. September 2024; afropen an’n 27. Januar 2025.
[112]
Eintrag „Zimmer“, in Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, Bd. 31, Sp. 1285 ff.
[113]
Adolphe van Loey: Schönfeld’s Historische Grammatica van het Nederlands. Kankleer, vormleer, woordvorming. 8. Druck. Thieme, Zutphen 1970, ISBN 90-03-21170-1, Kap. 9, S. XXXIII.
[114]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL S. 268.
[115]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 65 f.
[116]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 62. (online)
[117]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 269.
[118]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 62–65. (onlien)
[119]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 79. (online)
[120]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 68 f., 115.
[121]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 68.
[122]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 85 f. (online)
[123]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 271.
[124]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 139–142. (online)
[125]
Wolfgang Lindow u. a: Niederdeutsche Grammatik, S. 68 f.
[126]
Wolfgang Lindow u. a: Niederdeutsche Grammatik, S. 145 f.
[127]
Na Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 270.
[128]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 149 f. (online)
[129]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 152 f. (online)
[130]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 192 ff.
[131]
Wolfgang Lindow u. a: Niederdeutsche Grammatik, S. 191.
[132]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 274.
[133]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 275.
[134]
Wolfgang Lindow u. a. Niederdeutsche Grammatik, S. 157 f.
[135]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 157. (online)
[136]
Dieter Stellmacher: Phonologie un Morphologie, In: NSL, S. 274 f.
[137]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 321. f. (online)
[138]
Laurits Saltveit: Syntax, In: NSL, S. 285.
[139]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 285. ff. (online)
[140]
Ingrid Schröder: Niederdeutsch in der Gegenwart. Sprachgebiet – Grammatisches – Binnendifferenzierung. In: Dieter Stellmacher (Ruutgever): Niederdeutsche Sprache und Literatur der Gegenwart, S. 44.
[141]
Michael Elmentaler, Felix Borchert: Niederdeutsche Syntax im Spannungsfeld von Kodex und Sprachpraxis, S. 119.
[142]
Elmentaler, M., & Borchert, F. (2012). Niederdeutsche Syntax im Spannungsfeld von Kodex und Sprachpraxis. Germanistische Linguistik, (220), 101–135.
[143]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 251. ff. (online)
[144]
Wolfgang Lindow u. a.: Niederdeutsche Grammatik, S. 62 f.
[145]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 253 ff. (online)
[146]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 249, 263.
[147]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 273 f. (online)
[148]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 279 f. (online)
[149]
Sass — neue plattdeutsche Wörter. Afropen an’n 25. Dezember 2024.
[150]
Mehr Wöör för Platt - Woans geiht Spraakutbo? In: www.niederdeutschsekretariat.de. S. 14. f., afropen an’n 16. Dezember 2024.
[151]
Weten: Lustige Wörter. Afropen an’n 25. Dezember 2024.
[152]
Walter Kaestner: Niederdeutsch-slavische Interreferenzen, In: NSL, S. 690–693.
[153]
Gilbert de Smet: Niederländische Einflüüse im Niederdeutschen, In: NSL, S. 730–761.
[154]
Arne Spenter: Niederdeutsch-friesische Interferenzen, In: NSL, S. 762–782.
[155]
Christopher Moss: Niederdeutsch-englische Sprachzusammenhänge, In: NSL, S. 664.
[156]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 279 f. (online)
[157]
Karl Hyldgaard-Jensen: Mittelniederdeutsch und die skandinavischen Sprachen, In: NSL, S. 666–677.
[158]
Kazimierz Polański: Polabian. In: Bernhard Comrie, Greville Corbet (Ruutgevers): The Slavonic languages, Routledge: London/New York 1993, S. 822.
[159]
Walter Kaestner: Niederdeutsch-slavische Interferenzen, In: NSL, S. 687 f.
[160]
Walter Kaestner: Niederdeutsch-slavische Interferenzen, In: NSL, S. 689 f.
[161]
Nils Århammar: Die Amringer Sprache. In: Amrum. Geschischte und Gestalt einer Insel. Hansen & Hansen: Itzhoe 1969, S. 132.
[162]
Michael Töteberg: Sprichwort, Rätsel, Sage und Märchen, In: NSL, S. 491 f.
[163]
Hein Thies: Plattdeutsche Grammatik, S. 317 f. (online)
[164]
Dieter Stellmacher: Phonologie und Morphologie, In: NSL, S. 239.
[165]
Gerhard Hinsch: Schreibung des Niederdeutschen, In: NSL, S. 184, 189.
[166]
Rechtschreibung des Plattdeutschen. In: plattmakers.de. Afropen an’n 9. Dezember 2024.
[167]
Wörterbuch Mecklenburg-Vorpommern. Afropen an’n 18. Juni 2022.
[168]
Renate Herrmann-Winter: Hör- und Lernbuch für das Plattdeutsche, S. 184 f.
[169]
Platt schreiben. In: plattdeutsch.net. Archiveert von dat Original am 11. Dezember 2024; afropen an’n 8. Januar 2025.
[170]
Woo schriew wie Plautdietsch? Afropen an’n 18. Juni 2022.
[171]
Birgit Kellner: Zwischen Anlehung und Abgrenzung, S. 295–307.
[172]
Jürgen Meier, Dieter Möhn: Geschichte un Methoden der niederdeutschen Philologie, In: NSL, S. 1–6.
[173]
Dieter Stellmacher: Frisian Reference Grammar, Omkearwurdboek fan de Fryske taal, Ta de Fryske syntaksis, Wurdfoarried en Wurdgrammatika (Rezenschoon), In: Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik, 57. Jg. Heft 1 (1990), S. 117.
[174]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 184 f.
[175]
Robert Langhanke: Neuniederdeutsche Literatur: Über Beginn und nahenden Abschluss einer überschaubaren Literaturtradition (online)
[176]
Heike Müns (Ruutgeversche): Niederdeutsches Liederbuch. Volkstümliche Lieder aus 5 Jahrhunderten. Hinstörp, Rostock 1981.
[177]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 186.
[178]
Startsiet – Plattradio. Afropen an’n 5. Dezember 2024.
[179]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 186.
[180]
Ulf Bichel: Hörspiel, In: NSL, S. 466–486.
[181]
Plattdeutsch im Fernsehen. In: plattmakers.de. Archiveert von dat Original am 23. Februar 2024; afropen an’n 9. Dezember 2024.
[182]
Plattdeutsche Filme. In: plattmakers.de. Archiveert von dat Original am 24. März 2023; afropen an’n 9. Dezember 2024.
[183]
Reinhard Goltz, Andrea Kleene: Niederdeutsch, S. 188.