Stadt in Neddersassen From Wikipedia, the free encyclopedia
Auerk is de Kreisstadt vun den Landkreis Auerk in Oostfreesland in' Noordwesten vun Neddersassen. Auerk is de tweetgröttste Stadt vun Oostfreesland - sowohl nah Inwahners (achter Emden) as ok nah de Flach (achter Wittmund). Mit rund 40.000 Inwahners is Auerk en sülvstännig Gemeend un wurrd in de Ruumordnung vun dat Land Neddersassen as Middelzentrum führt.
| Wapen/Flagg | Koort | |
|---|---|---|
|
|
| |
| Basisdaten | ||
| ||
| Flach: | 197,21 km² | |
| Inwahners: | 42.970 (31. Dezember 2022) | |
| Inwahnerdicht: | 217,9 Inwahners pro km² | |
| Hööchd: | 4 m över NN | |
| Postleettall: | 26603-26607 | |
| Vörwahl: | 04941 | |
| Geograafsche Laag: | 53° 28′ N, 7° 29′ O | |
| Grenzen bi OSM: | 898628  | |
| Öörd in de Gemeen: | 21 | |
| Börgermeester: | Horst Feddermann | |
| Websteed: | www.aurich.de | |
 | ||
Auerk weer in de Loop vun de Johrhunnerte nahnanner de Residenz vun de oostfreesch Fürsten, de Sitt vun de preußisch, hannobersch un weer preußisch Verwalten in Oostfreesland. Ok nah den Tweeten Weltkrieg weer de Stadt Sitt vun den glieknamigen Regeerensbezirk bit de mit de Regeerensbezirken Ollnborg un Ossenbrügge to'n Regeerensbezirk Werser-Eems verschmüllt (1978) wurr un de 2004 ganz uplööst wurr. Ut disse Traditschoon spiest sück de Sülvstbeteken vun Auerk as heimlich Hööftstadt vun Oostfreesland.[1]
Auerk is bit hüüd Sitt vun tallriek Behörden, dorünner ok Bunds- un Landsbehörden. In de Auerker Blücher-Kaserne is de 4. Luftwaffen-Division vun de Bundswehr to Huus. Buterdem het de Ostfreesch Landschap, dat Kulturparlament[2] vun Oostfreesland, in de Stadt ehrn Sitt.
Nah den Tweeten Weltkrieg hett sück in Auerk so nah un nah en Industrialiseeren vulltrucken un dormit en Wannel weg vun en rein Beamtenstadt.[3] In de 1990er Johren wurr dat besünners dör den Upstieg vun den Windenergieanlagenhersteller Enercon düütlich, de mittlerwiel mit mehr as 2.800 Beschäftigten de gröttste private Arbeitgever vun de Stadt is un in Auerk sien Sitt hett.
Siet 2004 is Auerk berechtigt, tweesprakig Oortschiller in hoochdüütsch un plattdüütsch uptostellen.
Auerk liggt midden vun de Oostfreessch Halfinsel un hett en Flach vun 197,25 Quadratkilometern bi en Noord-Süüd-Utdehnen vun 16 Kilometern un en Oost-West-Utdehnen vun 19 Kilometern.
Dat Intoogsrebeet reckt düütlich över de Stadt rut. Sowohl de Auerker Behörden as okr de Ünnernehmen beschäftigen nich blots Arbeitnehmer ut de Stadt un de direkt Ümlandgemeenden, sonnern ok vun wieder her. Ok as Inkoopsstadt strahlt Auerk – besünners dör sien zentraal Laag binnerhalv vun Oostfreesland bedingt – wiet över de Stadt un hör unmittelbor Nahbergemeenden ut.
Auerk wurrd in de Ruumordnung vun dat Land Neddersassen as Middelzentrum führt.[5] En Upstuufen to en Middelzentrum mit böverzentraal Deelfunktschonen, as se 2007 de Nahberstadt Emden kreeg, wurr vun de Raatsmehrheit un den Börgermeester fordert, aber vun dat Land torüchwiest.[6] Ok hett dat Land den Vörslag aflehnt, dat Auerk, Leer un Emden en gemeensam Middelzentrum mit böverzentraal Deelfunktschonen billen.
Dat middlere Ostfreesland weer fröher starker vun Mooren bedeckt, as dat aktuell Landkoorten erahnen laaten. Tüschen den Leegmooren an' Rand vun de Geest un vör allen up de Scheitellagen vun den Oostfreeschen Geestrügg befindlichen Hoochmooren wurrn sandig Geestdörraagen vun de Grundmoräne för Siedelsgsrünnen bruukt. Up so en, etwa dree bit negen Meter över den Meeresspegel, liggt de Auerker Karnstadt.
Geest un Moor prägen wiet Deelen vun dat, dat to meest dree Veertel landwertschaplich bruukt wurrd. Auerk hett todem – in' binneroostfreesschen Vergliek – en överdörsnittlich groot Waldflach. Good en Teihntel vun de Stadtflach is bewaldet, wat Auerk nah de Samtgemeend Haag un de Nahbargemeend Freebörg to de oostfreesch Kommune mit den darthööchsten Waldandeel an de Gesamtflach maakt. Neben Forsten maken ok Wallheech en Gooddeel vun den Boombestand vun de Stadt ut. Se prägen de Landschap in de up de Geest liggend Butenberieken vun dat Stadtrebeet.
De Nahbergemeenden (in' Klockricht, anfangend in' Westen) sünd Süüdbrookmerland un Grootheid (beid Landkreis Auerk), Eversmeer, Westerholt, Neeschoo un Blombarg (all Samtgemeend Holtriem in' Landkreis Wittmund), Dunum (Samtgemeend Esens in' Landkreis Wittmund), de Kreisstadt Wittmund sülvst as ok Freebörg (Landkreis Wittmund) un toletzt noch Wiesmoor, Grootfehn un Ihl (wedderum all in' Landkreis Auerk). Auerk is dormit de Kommune mit de meest Nahbergemeenden in Oostfreesland. Dat gellt ok denn, wenn de Liddmaatsgemeenden in de nömmt Samtgemeenden nicht eenzelt tellt wurrd.
Dör de Gemeendrebeetsreform 1972 sünd völ ehmalig sülvstännig Gemeenden in de Stadt Auerk ingleedert wurrn. De nee Oortsdeelen billen Oortsräde, in de de öörtliche Belange vertreden wurrd.[7]
De Bevölkerungsdicht in de Stadt Auerk is – en Utwirken vun de Kommunalreform – bannig ungliek verdeelt. In' Stadtkarn, de bit 1972 de Stadt Auerk dorstellen dee, is en Bevölkerungsdicht vörtofinnen, de grootstädtisch Niveau hett: mehr as 2.000 Inwahner pro Quadratkilometer. An dat anner Enn' vun de Skala reckt de vun Wald, Moor un landwertschaplich bruukt Flachen präägt Stadtdeel Brockzetel mit rund 20 Inwahners pro Quadratkilometer nich mal en Elftel vun den bundsrepubliekaanschen Dörsnitt.[8]
| Oortsdeel[9] | Flach in km² | Inwahner | Inw./ km² | Koort |
|---|---|---|---|---|
| Auerk (Karnstadt) | 5,83 | 12.194 | 2.091,60 |  |
| Brockzetel | 19,25 | 402 | 20,68 |  |
| Dietrichsfeld | 11,31 | 770 | 68,79 |  |
| Egels | 4,43 | 1.878 | 418,28 |  |
| Extum | 4,17 | 1.728 | 413,67 |  |
| Georgsfeld | 6,56 | 564 | 86,89 |  |
| Haxtum | 2,20 | 1.844 | 829,09 |  |
| Kirchdorf (mit Middelburg) | 4,77 | 1.377 | 290,78 |  |
| Langfeld | 4,79 | 457 | 93,95 |  |
| Middels | 23,01 | 1.248 | 54,15 |  |
| Palzdörp | 6,11 | 259 | 42,55 |  |
| Plaggenbörg | 13,47 | 1.475 | 108,69 |  |
| Popens | 1,88 | 1.973 | 1.045,21 |  |
| Rahe | 4,38 | 560 | 127,17 |  |
| Sandhörst | 10,77 | 3.994 | 374,56 |  |
| Schirum | 13,19 | 1.344 | 102,96 |  |
| Spekendörp | 13,37 | 484 | 36,80 |  |
| Tannhuusen | 16,92 | 1.845 | 110,17 |  |
| Walle | 8,26 | 2.550 | 310,77 |  |
| Wallinghuusen | 5,81 | 3.384 | 583,48 |  |
| Wiesens | 16,73 | 1.444 | 86,73 |  |
Stand: 31. Dezember 2005
Auerk liggt in de gemäßigten Klimazoon. Dat Stadtrebeet steiht hööftsächlich in' direkten Infloot vun de Noordsee. In' Sömmer sün de Temperaturen an' Dag faken deeper, in' Winter faken höhger as in dat wiedere Inland. Dat Klima is insgesamt vun de middeleuropäisch Westwindzoon präägt. Klimatisch beünnere Verhältnisse herrschen hengegen in de Hoochmoor-Rebeeden, de sück vör allen in' Oosten un Süüdoosten vun dat Stadtrebeet befinnen. Wegen de Ünnergrundverhältnisse in en Regenmoor sünd de Temperaturünnerscheeden tüschenTag un Nacht extrem. In' Sömmer kamm dat över Dag to düchtig hooch Temperaturen an' Grund kommen, so dat Moorbrände entstahn könnt. Todem sünd de Moorgegenden düchtig völ nebelintensiver as de Ümgegend.
Nah de Klimaklassifikatschoon vun Köppen befind sück Auerk in de Indeelen Cfb.
Dat dörsnittliche Johrestemperaturmiddel liggt bi 8,4 °C. De warmste Maand is de Juli mit en Maandtemperaturmiddel vun 16 °C. De koldste Maand is de Januar mit 1,0 °C in' Dörsnitt.
De Nedderslagsmenge binnerhalv vun en Johr liggt in Auerk bi knapp 830 mm. De meest Regen kummt in' November rünner mit 84,4 mm, de regenarmste Maand is de Februar mit 43,1 mm.
In't Johr schient in Auerk de Sünn all tosommen good 1.455 Stünn, wat en Middelwert vun good 121 Stünn pro Maand ergifft. In' Mai gifft dat mit 205 Stünn Sünnschien de meeste Sünn. Dat Gegendeel is in' Dezember. Denn schient de Sünn blots 29 Stünn lang.
De angeven Werte betrecken sück up dat langjohrig Middel vun de Johren 1961 bit 1990.
In Auerk gifft dat en Völtall vun Natuurschuul- un Landschapsschuulrebeeden as ok Natuurdenkmalen. Dat siet 2007 ünner Natuurschuul stahn un rund 279 ha groot Natuurschuulrebeet Kollrunger Moor befind sück up dat Rebeet vun de Stadt Auerk un de Nahbergemeend Freebörg (Landkreis Wittmund). Dat is Deel vun dat Fauna-Flora-Habitat-Rebeet „Kollrunger Moor und Klinge“ un ümfaat sowohl Resthoochmoorflachen as ok weddervernässte Rebeeden nah den Törfafbau. 171 ha groot is dat NSG Brockzeteler Moor dicht bi. Dat steiht siet 1986 ünner Natuurschuul. In' Noordwesten vun dat Stadtrebeet hett Auerk Andeel an dat 1.180 ha groot Natuurschuulrebeet „Ewiges Meer und Umgebung“. Dat Meer sülvst liggt up dat Rebeet vun de Nahbergemeend Eversmeer. Dat steiht siet 1990 ünner Natuurschuul un is Deel vun dat FFH-Rebeet „Ewiges Meer, Großes Moor bei Aurich“ un vun dat EU-Vagelschuulrebeet „Ewiges Meer“. Inrahmt wurrd dit Natuurschuulrebeet vun dat Landschapsschuulrebeet Berumerfehner-Meerhusener Moor (1726 ha). Dat is siet 1973 schuult. All siet 1966 steiht dat 871 ha groot „Egelser Wald und Umgebung“ ünner Schuul. Süüdlich vun den Stadtdeel Schirum hett Auerk Andeel an dat 833 ha groot LSG „Ihlower Forst und Niederung des Krummen Tiefs“, dat siet 1986 schuult is. Dorto kommen lüttgere Landschapsschuulrebeeden: Upstalsboom und Umgebung (6,4 ha, seit 1965), Wilhelminenholz (3,2 ha, siet 1964), Popenser Gehölz und Umgebung (15,6 ha, siet 1972) un Am Forstamt Sandhorst (8,5 ha, siet 1969). Siet 1986 steiht en 4,9 ha groot Amphibienbiotop in Brockzetel as Natuurdenkmal ünner Schuul. To de beid öldste Natuurdenkmalen (Ünnerschuulstellen 1941) hörrn dat Grootsteengraff Tannhuusen un de Lindenallee up den Auerker Stadtwall. De Linden- un Bökenallee an de Esenser Straat is siet 1969 as Natuurdenkmal schuult, de Bökenallee Moltkebahn siet 1983. Dorto kommt en Reeg vun wiederen Solitärbööm in dat Binnenstadtrebeet as ok in de Butenberieken vun de Stadt.
De Historie vun Auerk lett sück bit in dat 13. Johrhunnert torüchverfolgen. De Oorsprungssiedlung Aurechove wurrd eerstmalig in en freesch Rechtsupteken ut dat Johr 1276, den Brookmerbreef, nömmt. De öldste Siedensspoor in de Auerker Karnstadt (Gefäß-Brookstücken) stammt ut dat 9. Johrhunnert un wurr 2009 bi Utgravungen opdeckt.[10]
Se leeg um de Lambertikark herüm, de vun Grafen Moritz von Ollnborg stift un den Hilligen Lambertus, den in dat Johr 703 dood maakt Bischop vun Maastricht, weeht wurr. Hör wuchtig Karktoorn, de sück in hüüdig Form siet 1662 wiest, is en vun Wohrteken vun de Stadt.
In dat laat Middelöller geev dat en Tiet de vun Konflikten vun mehreren Hööftlings-Familien präägt wurr, de eerst to Enn' gung, as sück um 1350 de Cirksena dörsetten kunnen, dat latere Grafen- und Fürstengeschlecht. De hebbt eerst in Emden ehrn Sitt harrt, hebbt ehr Hoff aber 1561 nah Utnannersetten mit Repräsentanten vun de Habenstadt nah Auerk verleggt.
Nah dat Utstarven vun de Cirksena hebbt de Preußen de Herrschap över Oostfreesland övernommen. An' 7. Juni 1744 wurr Auerk ahn Wedderstand vun 500 preußisch Suldaten un Beamten besett. An' 23. Juni hett dat Land de preußisch Kroon huldigt. Auerk bleev Sitt vun de Landsbehörden, kreeg en Kriegs- un Domänenkamer un wurr Regeerenshööftstadt vun de preußisch Provinz Oostfreesland.
In de napoleoonsch Tiet hebbt tonächst holländsch, later franzöösch Suldaten de Stadt besett. Oostfreeskland wurr as „Departement de l’Ems-Oriental“ („Osterems“) dat franzöösch Kaiserriek angledert. Auerk werr Sitt vun den böversten franzöösch Beamten, den Präfekten.[11]
Nah den Wiener Kongress wurr de Stadt mit Oostfreesland to dat Königriek Hannober toslahn,[12] full denn nah den Düütschen Krieg 1866 weer an Preußen. Ehr Status as Verwaltenszentrum vun Oostfreesland kunn Auerk ünner de verscheeden Herrschapen erhollen. To en Industrialiseeren keem dat aber in de Tiet nich. Wertschaplich bleev de Stadt vun hör Stellung as bedüüdend Veehhannelsplatz präägt, de se siet dat 14. Johrhunnert immer wieder utbauen kunn.
In dat 20. Johrhunnert kreegen de Natschonalsozialisten af Midden vun de 1920er Johren immer mehr Toloop. Bi de Rieksdagswahlen 1932 hebbt 44,2 % vun de Stimmberechtigten in' Regeerensbezirk Auerk de NSDAP wählt.[13] De Wahlen van 1932 un 1933 weeren to glieker Tiet ok dat Enn' vun de jung Demokratie. För Jöden, Kommunisten un anner de nee Machthevers nich genehme sellschopplich Gruppen fung en Tiet vun dat Utgrenzen, de Verfolgung un den Mord an. Vun groot Bevölkerungsschichten wurrn de Natschonalsozialisten aber begeistert begrööt. In de Folgejohren keem dat to eenig Grootveranstaltungen in Auerk mit mehreren Duusend begeistert Tokierkers.[14]
In de Nacht van' 9. up den 10. November 1938 keem dat ok in Auerk to de vun de Rieksleitung vun de Natschonalsozialisten befohlen Utschreitungen gegen den Jöden, de later as „Reichskristallnacht“ oder Novemberpogrome 1938 betekent wurrn. Twee Johr later wurr de Stadt as judenfrei meld.
Wiels den Tweeten Weltkrieg bleev Auerk vun grötter Luftangreep. Dremal wurr de Stadt bombardeert. Dorbi keemen all tosommen 17 Minschen to Dood un 24 wurrn verletzt. De gröttsten Schäden sünd an' 27. September 1943 entstahn, as dör Spreng- un Brandbomben 30 Hüüs kumplett kört gungen, 180 swoor und 285 licht beschädigt wurrn. Alleen an dissen Dag keemen 13 Minschen to Dood un 18 wurrn verletzt.
Nah 1945 wurr de Stadt vun völ Flüchtlings bevölkert. Har se bi Kriegsutbröök 7.089 Inwahner, weer de Tall Enn' 1945 all up 10.350 ansteegen.
An' 1. Juli 1972 wurrn in' Rahmen vun de kommunal Rebeedsreform in Neddersassen völ hüüdig Oortsdeelen to dat Stadrebeet Auerk toslahn. Dör de Ingemeenden vun wiet Deelen vun dat hüüdig Stadtrebeet hett sich de Inwahnertall vun Auerk um etwa dat Düppelte vun sien vörherig Grött un hett de de 30.000-Inwahner-Marke düütlich överschreeden. Siet de Kommunalreform is Auerk somit nah Inwahner de tweetgröttste Kommune vun Oostfreesland.
In de 1990 Johren fung 1984 de Upstieg vun dat grünnd Windenergieanlagenherstellers Enercon, de binnerhalv vun twee Johrteihnten nah sien Grünnen to en Industrieunternehmen mit en veerstellig Mitarbeitertall in Auerk heranwuss.
Över de Düüden vun den Stadtnaam gifft dat verscheeden Hypothesen. Entweder he is en Person (Affo, oostfreessch Vörnaam) un sien Besitt (Riek) totoordnen oder he betreckt sück up en Waterwark an de fruchtbor, waterriek Neederung vun den lütten Stroom Aa (oder Ehe), an de de Stadt erricht wurr.[15] Bekannt sünd de Schrievwiesen Aurichove, Aurike, Aurikehove, Auryke, Auwerckhove, Auwerick, Auerk, Auwerck, Auwreke, Awerck, Awreke, Awrik, Auwerich un Aurickeshove.
De Stadt Auerk tellt hüüd good 40.000 Inwahner, weer um 1900 noch en lütt Stadt vun etwa 5.000 Inwahner. En wesentlich Schuuv in de Inwahnerentwicklung ergeev sück nah den Tweeten Weltkrieg, as völ Flüchtlings ut de fröhere Oostrebeeden vun dat Düütsch Riek upnommen weern. De Inwahnertall vun Auerk leeg 1945 temelk genau um 50 Perzent höhger as 1939. En tweet Schuuv in de Inwahnerentwicklung geev dat dör dat Ingemeenden vun völ lütt Umlandgemeenden in' Rahmen vun de Kommunalreform in Neddersassen 1972.
De Tonahm vun de Inwahnertall siet 1990 ergifft sück to'n Eenen ut Personen, de ut de nee Bundslänner nah Aurich trucken sünd, noch mehr aber ut Laatutsiedlers, de in Auerk en nee Heimat funnen hebbt. Siet Enn' vun de 1990er Johren liggt de Inwahnertall vun Auerk recht konstant bi en beeten wat mehr as 40.000. De Gebortensaldo is siet Anfang vun dat 21. Johrhunnert negativ, wurrd aber dör Totrecken weer utgleeken. Dorbi spelen Ruheständler ut anner Regionen vun Düütschland, de hör Levensavend in Oostfreesland verbringen will, en wichtig Rull.[8]
De Auerker Bevölkerung is överwiegend protestantisch. De Landkreise Auerk un Wittmund hebbt de hööchst Andeelen an Lutheranern an de Gesamtbevölkerung in ganz Düütschland.[19] De liggt bi rund 85 Perzent vun de Inwahner.
Dennoch präägt, as in dat övrige Oostfreesland, Völfalt dat religiöös Leven vun de Stadt. Neben de lutherschen Gemeenden gifft dat in Auerk ok de kathoolsch St.-Ludgerus-Gemeend, de reformeerte Kark, de neeapostoolsch Gemeend un dorneben noch völ Freekarken. Siet Midden vun de 1990 er Johren hebbt sück in de Stadt ok völ Muslime daallaaten. En jöödsch Gemeend gifft dat siet de Tieden vun den Natschonalsozialismus nich mehr.
De Evaangelsch-lutherisch Kark in Auerk harr lang Tiet blots en Goddeshuus, de Lambertikark. Nahdem de Stadt in Folge vun den Totoog vun de Verdreven nah den Tweeten Weltkrieg bannig anwuss, wurr dat bald notwennig, dat karlich Leven nee to ordnen. In eenzelt Oortschapen vun de Stadt wurrn bald nee Karkengemeenden grünnd. De Karkenkreis Auerk, to de ok wiet Rebeeden in dat zentraal Oostfreesland tellen, is mit mehr as 75.000 Liddmaaten, de tweetgröttste Karkenkreis vun des Landskark.[20]
Neben den Lutheraners gifft dat in Auerk siet de franzöösch Besetten en evangeelsch-reformeert Karkengemeend. De Gemeend entstunn dör de Ansiedlung vun hugenottsch Flüchtling an lutherschen Fürstenhoff. Later wuss se dör Totüüg ut de reformeert Rebeeden vun Oostfreesland un dör Gloovensflüchtlinge ut de Palz, de um 1800 bi Auerk de Palzdörper grünnen deen. De Bau vun hör Goddeshuus in de Karkstraat in de Johren 1812–1814 geiht up en Spende vun Napoleon torüch. Hüüd hörrn to de Gemeend etwa 1400 Personen.[21]
En Röömsch-kathoolsch Karkengemeend geev dat nah de Reformatschoon nich mehr. Eerst in dat 19. Johrhunnert weer de Antall an Katholiken in Auerk weer so anwussen, dat de königlich Regeeren in Hannober an' 2. Mai 1849 den Bau vun en kathoolschen Kark genehmigen dee. De wurr an' 17. Oktober 1849 inweeht. De St.-Ludgerus-Gemeend is vör allendör den Totoog vun Verdreven ut Schlesien in dat Johr 1946 enorm anwussen. Hüüd tellt se mehr as 3.000 Gemeendliddmaaten.[22]
Ünner de Freekarken kunn de Adventgemeend up de längste Historie torüchkieken. Hör Vörlöpergemeend wurr 1900 grünnd un 1972 uplööst. 1998 is se weer nee grünnd, aber 2010 ok weer uplööst wurrn.[23]
Evangeelsch-Freekarklich Christen, ok Baptisten nömmt, hebbt nahwieslich siet Midden vun dat 19. Johrhunnert in Auerk leevt.[24] Se wurrn tonächst vun de Baptistengemeend Hamswehrum (siet 1875 Jennelt) un af 1908 vun de Baptistengemeend Moorhusen ut betrüet. 1947 sünd de Auerker Baptisten en Twieggemeend wurrn, deren Betrüen anfangs de Moorhusener un af 1952 de Emder Baptisten övernehmen deen. 1961 kreeg de Evangeelsch-Freekarklich Gemeend hör Sülvstännigkeit.[25] Bit 1958 funnen de gemeendlichen Tosommenkünfte in dat Gymnasium Ulricianum statt. De 1958 inweeht Krüüzkark an' Eickebuscher Weg deen etwa 40 Johr lang as Gemeendeuentrum. Siet 1998 hett de Evangeelsch-Freekiarklich Gemeend Auerk hör Ünnerkommen in dat nee baut Gemeendzentrum an de Oldersumer Straat in Auerk-Rahe.
De Gemeendbezirk vun de Evangeelsch-methodistisch Kark besteiht ut de beid Gemeenden Auerk un Neeschoo. Beid tosommen hebbt etwa 400 Liddmaaten, vun de de meest in Neeschoo betrüet wurrn. De Goddesdeensten vun de Methodistisch Kark in Auerk wurrn siet 2010 mit de Bethlehemkark (Neeschoo) tosommenleggt, nahdem de lütt Stadtgemeend an' Sluss noch en Dörsnittsbesöök vun 12 Personen harr.[26]
De Free evangeeelsch Gemeend wurr 1980 grünnd. Se is Liddmaat in den Bund Freier evangelischer Gemeinden in Deutschland.[27]
Siet dat Totrecken vun Gastarbeiters un Flüchtlings, vör allen in' Tosommenhang mit den Jugoslawien-Konflikt gifft dat ok Muslime in de Stadt, de aber kien eegen Goddeshuus hebbt. Goddesdeensten wurrn to Tiet in privat Gebetsrüüm afhollen. De nächstliggend Moschee befind sück siet Oktober 2009 in Emden.[28] Se drocht de Naam Eyüp-Sultan-Moschee.
De jöödsch Gemeend Auerk bestunn över en Tietruum vun ruch weg 400 Johren vun hör Anfänge 1657 bit to hör Enn' an' 1. März 1940. Eerstmals nömmt wurrn jöödsch Inwahner all 1635. De jöödsch Gemeend weer de tweetgröttste vun Oostfreesland nah de Gemeend vun Emden. De hööchste Andeel an de Gesamtbevölkerung wurr 1925 mit 7,4 Perzent reckt, in afsluuten Tallen wurr 1885 mit 406 Liddmaaten de Hööchtpunkt reckt.
Nah 1933 utgrenzt un verfolgt, sünd völ Jöden emigreert. De 1810 baut Synagoog vun de jöödsch Gemeend wurr an' 9. November 1938 zerstört.Man nimmt an, dat etwa 200 vun de rund 400 Auerker Jöden in' Holocaust umkommen sünd, de Rest is över de ganze Welt verstrüet.
An de jöödsch Gemeend wurrd hüüd mit en Gedenksteen för de dallbrennt Synagoog up den Hohen Wall, en Gedenktafel to Erinnerung an de ehmalge Jöödsch School an dat Huus vun de Ärztekamer in de Karkstraat un en Henwiesschild an de Bullenhall in Auerk erinnert, in de de Jöden in de Nacht van' 9. up den 10. November 1938 tosommendreven wurrn. Todem is de jöödsch Karkhoff an de Emder Straat erhollen. Nah den letzten jöödschen Gemeendvörsteher Abraham Wolffs wurr en Straat nömmt.
Dör de Kommunalwahl in Neddersassen an' 11. September 2011 ergeev sück folgend Sittverdeelen för den Raat vun de Stadt Auerk[29]:
De Wahlbedeeligen leeg mit 51,01 Perzent licht ünne den neddersassischen Dörsnitt vun 52,5 Perzent.[30]
Auerk hörrt to de wenig Kommunen in Düütschland, de siet Johren Schulden afbauen. Leeg dat kumuleert Johresdefizit Mdden vun de 1990er Johren noch bi mehr as 50 Million Euro, so sullen dat nah Huushaltsplaan Enn' 2008 noch knapp 20 Million Euro ween. Besünners in de Wahlperiood 2001 bit 2006 wurrn düütlich Schulden afbaut. De Stadt harr in de vergangen Johren immer tüschen 40 un mehr as 50 Million Euro Gewarfstuern innommen, vör allen vun Enercon.
Mit en Wahlbedeeligen vun 57,18 Perzent geev dat an' 24. September 2006 en Steekwahl för dat Amt vun den Börgermeester vun de Stadt Auerk. To Wahl stunnen de Amtsinhaberin Sigrid Griesel un hör Herutforderer Heinz-Werner Windhorst, beid ehmalg SPD-Liddmaaten un intüschen parteilos. Griesel wurr vun de Auerker CDU un de GAP ünnerstütt, Windhorst vun de SPD, den Grönen as ok de Auerker Wählergemeenschap (AWG). Griesel kreeg 44,7 Perzent vun de Stimmen, Herutforderer Windhorst 55,29 Perzent. Windhorst hett sien Amt an' 1. November 2008 antreden. Siet 2006 gellt in Neddersassen för Börgermeester en Amtstiet vun acht Johren. Se is dormit um dree Johr länger as de för de Raatsliddmaaten.
In' Landdag vun Neddersassen (Legislaturperiood bit 2013) is to Tiet en Afordneter ut den Wahlkreis 86 (Auerk, Südbrookmerland, Ihl, Grootfehn, Brookmerland, Grootheid) vertreden. Dat Direktmandat wunn bi de Wahl 2008 de Sozialdemokrat Wiard Siebels. Över Listenplatzen vun de Parteien is kien wiedere Politiker ut den Wahlkreis in den Landdag in.
De Bundsdagswahlkreis Aurich/Emden umfaat de Stadt Emden un den Landkreis Auerk. Bi de Bundsdagswahl in' Harvst 2005 wurr de Sozialdemokrat Garrelt Duin direkt wählt. Mit en Tweetstimmen-Ergevnis van 55,9 Perzent gelung de SPD in' Wahlkreis Auerk/Emden dat best Resultat in Düütschland. Buterdem wurrd de Wahlkreis vun den Bündnisgrönen Thilo Hoppe ut Auerk vertreden. De truck bi de Wahl över de Landslist in de Bundsdag in.
De Ergevnisse vun de Bundsdagswahl, Wahlkreis 25: Auerk/Emden an' 28. September 2005 in' Eenzelnen:[31]
| Partei | Kandidat | Eerststimmen | in Perzent | Tweetstimmen | in Perzent |
|---|---|---|---|---|---|
| SPD | Garrelt Duin | 82.618 | 58,3 | 79.448 | 55,9 |
| CDU | Hermann Reinders | 38.467 | 27,1 | 35.368 | 24,9 |
| Bündnis 90. Die Grünen | Thilo Hoppe | 8.748 | 6,2 | 8.868 | 6,2 |
| FDP | Hanno Kunz | 4.441 | 3,1 | 8.800 | 6,2 |
| Die Linke. | Heiko Moll | 5.516 | 3,9 | 6.357 | 4,5 |
| Annern | – | 2.020 | 1,5 | 3.385 | 2,4 |
| Gesamt | 141.810 | 100 | 142.226 | 100 |
Auerk is Ünnernehmenssitt vun den Windkraftanlagenhersteller Enercon, de alleen de Stadt siet Johren en tweestelligen Millionenbetrag an Gewarfstüern betahlt.[32] Auerk isdorüm een vun 36 so nömmt abundanten Kommunen in Neddersassen, de kien Slöteltowiesen vun dat Land krriegen, sonnern völmehr en Deel vun hör Stüerkraft as Finanzutglieksumlaag afführen mooten.[33]
{{Wappenbeschreibung|Wappenbild=DEU Aurich COA.svg|Blasoneeren=In Sülver up gröön Boden tüschen twee bewuddelt gröön Loovbööm en mit en golden Loovkroon kröönt root Schild mit den golden gootschen Grootbookstaven A. De Farven vun de Stadt sünd root-gold. Dat Deenstseegel enthollt dat Wappen un de Ümschrift „Stadt Aurich (Ostfriesland)“.[7]|Beschrieven=Stadtwappen sünd meestens ut Seegeln hervörgahn. An' 16. März 1539 wurrn Auerk de Stadtrechte dör Graf Enno II. mit de Berechtigung verleeht, en sückser Seegel to führen. 1736 wurr en nee un grötter, repräsentativer Seegel inführt. Wohrschienlich is to disse Tiet ok dat eerste Wappen entstaahn. Nipp un nau Tietangaven sünd aber nicht bekannt.
De Flagg besteiht ut twee gliek breet Striepen Root un Gold mit dat Stadtwappen.
Siet September 1989 ünnerhollt Auerk en Städerpartnerschap mit Appingedam (Nedderlannen).[34] De Verbindungen tüschen Auerk un Appingedam gaht bit in dat 14. Johrhunnert torüch. 1327 kreeg Appingedam offiziell de Sülvstännigkeit in Gerichtsborkeit un Verwalten. Dat Appingedamer Stadtrechtsprivileg, fastleggt in den so nömmten Buurbreef, is vermootlich in Auerk beslooten wurrn, den Oort, wo eenst de freeschen Länner tosommen keemen. Eenmal in't Johr wurrd disse Partnerschap mit Festen in de Städer fiert. Buterdem finnen regelmatig Schöleruttuuschen statt.
Auerk is Speeloort vun de Landesbühne Niedersachsen Nord, de över dat Johr verdeelt etwa teihn Inszeneeren in de Stadt präsenteert. Veranstaltensoort is de Stadthalle Auerk, de rund 500 Sitzplatzen beden kann.[35] Neben de Landesbühne bruuken punktuell ok anner Theater as dat Ohnsorg-Theater den Veranstaltensoort.
In Auerk is dat Niederdeutsche Theater Aurich to Huus. Siet sien Grünnen 1923 as „Spöldeel“ vun den Heimatvereen Auerk präsenteert de Laienspeelbühne Theaterstücken in plattdüütsch un sett sück för de Pleeg vun de Spraak in. Dat Theater hett rund 60 Liddmaaten, vun de etwa de Hälft Dorsteller sünd. Pro Johr wurrn twee Upführungen speelt. Dat Theater bruukt för sien Proben un Versammlungen Rüüms in de ehmalge Gordenbauversööksanstalt Auerk-Haxtum. Stännig Speelloort in Auerk is dat Ostfrieslandhaus Aurich.[36]
Dat Historsch Museum befind sück in de „Alten Kanzlei“, en historsch Bauwark in de Footgängerzoon in de Binnenstadt. Dat Bauwark wurr um 1530 vun Graf Enno II. as Stadthuus ut Steens vun de 1529 afbraken Klosterkark in Ihl för sien Bröer Johann baut, dornah deen dat lang Tiet as Raat- un Wienhuus. Dat Museum wiest siet den 5. Juli 1985 Exponate ut de Historie, Kunst un Kultur in Auerk un Oostfreesland vun de Steentiet bit hüüd.
Dat MaakMitMuseum „miraculum“ befind sück in de Borgstraat in de Footgängerzoon vun Auerk. Dat is en Kinner- und Jöögdmuseum un vermiddelt in jedes Johr wesselnd Utstellungen up spelerisch Oort un Wies ok komplizeert Sachverhalte. De Utstellungen as to'n Bispeel „Piraten und ihre wahren Taten“, wurrd speziell för Kinner un Jöögd entwickelt un vun de Kunstsschool „miraculum“ mit Kinner inhaltlich vörbereit. Dat Ümsetten vun de Ausstellungskonzeptschoon un de Bau vun de Utstellungsobjekte wurrd hööftsächlich dör de Jöögdprojektwerkstätten vun de Kreisvolkshoochschool Auerk maakt.[37]
Dat Mühlenfachmuseum Stiftsmühle befind sück in de Stiftsmöhlen, de mit en Gesamthööcht vun 29,95 Meter tweethöchst Möhlen in Oostfreesland. 1977 hett de Heimatvereen Auerk de Möhlen in de Oldersumer Straat vör den Verfall bewohrt un hett ut den Galerieholländer en Museum maakt. Binnen wurrd dor över de fiev Etagen diverse Exponate as Maschinen, Mahlgeräte un Möhlenmodelle utstellt. Up Schautafeln wurrd de eenzelt Träen vun den Mahlbedriev dorstellt, todem wurrd de Mahlbedriev to bestimmt Tieden anschaulich vörführt.[38]
De hüüdig Kunstpavillon an' Ellernfeld wurr 1803 ünner de Naam Teehäuschen dör den Auerker Architekten Conrad Bernhard Meyer (1755–1830) as Gordenhuus för den Bauherrn Christian Bernhard Conring baut. Dat klassizistisch Bauwark hett in de Loop vun de Tiet völ Veränderungen erfohren. De Gordenpavillon deen van 1937 bit 1945 as Kinnergorden, later as Obdachlosenquartier un wurr 1969 vun de Stadt Auerk erwurben. Van 1973 bit 1986 deen dat den Bildhauer Friedrich Büschelberger as Wahnung un Atelier. Nah Saneeren vun dat gesamt Objekt is dat hüüd dat Domizil vun den Kunstvereen Auerk, wurrd för Kunstutstellungen bruukt un as Kunstpavillon betekent.
In de Stadt Auerk gifft dat en Völtall vun Bauwarken, de ünner Denkmalschuul staht. 2007 is Auerk in en Städtebau-Förderungsprogramm vun dat Land Neddersassen upnommen wurrn. Bit 2019 wurrd all tosommen rund 19 Millionen Euro in de Saneeren vun de Oltstadt investeert – gemeensom vun Land un Kommune.
As en vun de Wohrteeken vun de Stadt gellt dat Pingelhus. Dat steiht in unmiddelbor Nahberschap to dat Bauwark vun de Oostfreesch Landschap, is aber düütlich öller. Dat wurr um 1800 vun den Baumeester Conrad Bernhard Meyer baut. Dat oorsprünglich tweegeschossig Bauwark deen de Treckfohrtssellschopp as Habenwärter- un Speditschoonshuus, as de Haben noch dor leeg, wo sück hüüd de Georgswall befind. 1934 verschwunn dat ünnere Stockwark as se de old Haben toschütt hebbt. Dat Pingelhus hett sien Naam vun dat Pingeln (up düütsch so völ as Klingeln, Glockenläuten). Immer teihn Minüüt vör Affohrt vun dat Fohrgastschipp nah Emden wurr mit de Pingel en Signal geven. De Fohrttiet nah Emden bedroog etwa dree Stünn. Siet 1959 wurrd dat Huus dör den Heimatvereen Auerk bruukt, ünner annern för Hochtieden und ähnliches (dorbi wurrd denn ok hüüd noch pingelt).
Ebenfalls as en Wohrteken vun de Stadt gellt de Lambertikark. In hör hüüdig Form wiest se sück siet 1835.
Dat Knodtsche Huus, en Börgerhuus in' nedderlannschen Laatbarockstil, wurr um 1735 rüm vun den fürstlichen Hoffbaumeester Heinrich Horst baut. Tonächst wurr dat vun Horst as eegen Wahnuus bruukt. In de Binnerrüüms gifft dat noch erhollen Deckenstuckaturen un en Fayence-Aben ut dat Johr 1780 in' Stil vun Louis XVI. Dat Bauwark wurr later nömmt nah den langjohrigen Eegendömer, en Afkaat mit Naam Knodt. Hüüt is in dat Bauwark direkt an' Auerker Marktplatz en Wertschapp mit Beergorden ünnerbracht.
Ebenfalls an' Marktplatz, doch düütliche nee'eren Datums is de Sous-Toorn. Um den grooten Marktplatz en Sehenswürdigkeit to geven, hett de Stadt Auerk den ut Würselen bi Aken stammen Künstler Albert Sous beupdragt, en Plastik to maken. 1990 wurr dat Kunstobjekt, en 25 Meter hooch Toorn, de ut mit Plexiglas verkleed Stahlröhr besteiht, upstellt. De Baumaterialien weern in' Wesentlichen Afgefall ut dat Forschenszentrum Jülich. Dat Bauwark weer (un is) nich unumstreden. An den Toorn sülvst is en Schild anbrocht, dat up de Utnannersetten över den Sous-Toorn ingeiht. Ziteert wurrd darop de Emder Publizist Henri Nannen mit de Wöör: „Der Turm in Aurich ist anstößig, und Kunst muss Anstöße geben, also anstößig sein“. De Toorn sall verscheeden Zivilisatschoonsstufen dorstellen. Doch as so daken bi modern Kunst, erslutt sück de Sinn vun dat Wark oder de Afsicht vun den Künstler nich up den eersten Blick. De Interpretation blifft den Betrachter överlaaten. De Auerkers nömmt dat Wark ok spöttisch Auerker Dööpsieder, futuristisch Schrotthoopen oder ok Weltruumpenis. Bi Besökers un Gasten vun de Stadt is dat allerdings en geern nommen Fotoobjekt.
De Auerker Slottbezirk weer de fröhere Residenz vun de oostfreesch Fürsten, later vun de hannobersch un preußisch Verwalltenstipp vun Oostfreesland. De öldste erhollen Bau in den Slottbezirk is de Marstall van 1588, dat Hööftgebäude stammt ut de Johren 1851 bit 1855 un is in' engelschen Tudorstil hollen. Wiedere Bauwarken grupperen sück um en gröön Binnenhoff: Ünnerbrocht sünd in den Komplex dat Landgericht, dat Amtsgericht un de Böverfinanzdirektschoon Neddersassen, Afdeelen 4 – Landesweite Bezüge- und Versorgungsstelle Aurich. Dat is plaant, dat de Toorn vun dat Slott dör all togänglich maakt wurrd, um en Rundblick över Auerk mögelk to maken.
Mit en Gesamthööcht vun 29,95 Metern is de Stiftsmöhlen nah de Windmöhlen in Haag de tweethööchste Möhlen in Oostfreesland. De Galerieholländer erstreckt sück över fiev Stockwarken un wurr ut rund 200.000 Tichelsteen müert. En Flögelpaar mett 24 Meter Längt. De Möhlen wurr 1858 baut. Anfang vun de 1930er Johren wurr se vun den Sethestift – dorher de Beteken Stiftsmöhlen – övernommen, de de Möhlen vör de Afriss bewohrt hett. 1977 hett de Heimatvereen Auerk dat Bauwark övernommen un dorin en Möhelnfachmuseum maakt.[38]
Dat Auerker Mausoleum is en neoromaansch Teihneckbau mit Kuppelgewölbe. Baut hett dat 1875/76 de Auerker Müermeester Gerhard Neemann. Siet 1880 befind sück in dat Mausoleum de Ruhstäe vun de Grafen- un Fürstenfamilie Cirksena vun Oostfreesland.
De Auerker Bahnhoff wurr 1883 vun de preußisch Staatsbahn för de Bahnstreck in Richt Emden inweeht. In' September 1967 wurr de Personenverkehr nah Auerk instellt. Siet 1995 beherbargt dat ehmalig Bahnhoffsgebäude Ünnerrichtsrüüms vun dat benahbert Gymnasium Ulricianum. De Musiker vun de School hebbt hier hör Domizil funnen.
Dat Grootsteengraff Tannhuusen (in' Volksmund ok Botter, Brood un Kääs nömmt) sünd twee groot Megalithanlagen ut de Vörtiet, de eng benahbert dicht bi den Auerker Stadtdeel Tannhuusen liggen.
Sportlich „Uthangschild“ vun de Stadt is de Handball-Drittligist OHV Aurich. De Afkörten OHV steiht för Ostfriesischer Handballverein.
Gröttst Sportvereen vun Auerk un de tweetgröttst in Oostfreesland (nah den ISV Emden) is de MTV Aurich.[39] As Grootvereen mit mehr as 2.500 Liddmaaten is de MTV ok Liddmaat in' Freiburger Kreis, in de de liddmaatstarksten Sportvereens vun Düütschland tosommenslooten sünd. Neben völ anner Sportoorten wurrd bi den MTV ok Basketball un Volleyball angeboten. De Basketballer speelt to Tiet in de Regionalliga un sünd dormit das hööchstklassig spelende Team vun Oostfreesland. De Footballers vun de Sportvereinigung (SpVg) Auerk speelt to Tiet in de Bezirksvöverliga, de af de Saison 2008/09 söbenthööchst Speelklass. In mehreren Vereens wurrn ok de Freesen-Sportoorten Boßeln un Klootscheeten bedreven.
De Vereen Playground bedrifft in Auerk de nah eegen Angaven gröttst rein Skateboarding-Hall vun Düütschland mit en Binnenflach vun 3.500 m².[40] De Hall sülvst befind sück in Besitt vun de Stadt.
De Kunstvereen Auerk, grünnd 1988, bütt veer bit söss Kunstutstellungen oder Workshops pro Johr in dat Kunstpavillon an' Ellernfeld. Utstellungen finnen doröver herut ok regelmatig in dat städtisch Raathuus un dat Kreishuus, den Sitt vun de Kreisverwalten vun den Landkreis Auerk, statt.
De Auricher Filmklappe is en Körtfilmwettbewarf för Schölerinnen un Schölers, de sück an all Schoolen vun Oostfreesland richt. Teel is dat, Kinner un Jöögd en Plattform to beden, hör Biller un Geschichten to verapenlichen. De Priesverleehn find jedes Johr in' Juni in den Grooten Saal vun dat Auerker Kino statt. Intüschen gifft dat twalv Filmklappen in Neddersassen. Ut disse lokal Filmklappen is Die Niedersachsen Filmklappe entstaahn, de eenmalig in Düütschland is un vun de Medienberaders in Neddersassen bedreven wurrn. Se wurr to'n eersten Mal in' Oktober 2008 in de Stadthall in Auerk verleeht un steiht ünner de Schermherrschap vun de Kultusministerin vun dat Land Neddersassen. In Auerk liggt de Pennführen bi dat Medienzentrum vun den Landkreis. In de tokommen Johren sall in Auerk in' Oktober de Neddersassen Filmklapp verleeht wurrn.
Jedes Johr find – tomeest in' Juli – dat Auricher Open-Air-Festival statt, dat ok ünner den Naam Seaside-Festival firmeert. Seaside betreckt sück up den Veranstaltensoort, dat Mehrzweckgelände an' Badesee in' Stadtdeel Tannhuusen. Dat Festival treckt jedes Johr mehrere Dusend Rock- un Metal-Frünnen an.
De Auricher Wissenschaftstage sünd ut en Projekt vun dat Gymnasium Ulricianum un de Beropsbillend Schoolen Auerk hervörgahn. Schöler präsenteeren dorbi Ergevnisse vun hör Nahwuss-Forschertätigkeiten. 2010 funnen de all to'n 20. Mal statt. Jedes Johr wurrd dorto renommeert Referenten to wesselnd Fachthemen inlaaden. De Vördrääg sünd apenlich.[41]
An Veranstaltungsöörd in Auerk finnen in jeden Laatsömmer ok een oder mehrere Konzerte vun den Musikalischen Sömmer in Oostfreesland statt, en Konzertreeg mit tomeest klassisch Musik. Dat Eröffnungskonzert find traditschonell in de Auerker Lambertikark statt.
Dat Auerker Stadtfest wurrd in’ August in de Binnenstadt fiert.
Todem liggt neben dat Gymnasium Ulricianum siet Mai 2009 en Multifunktschoonshall, de den Sponsoring-Naam Sparkassen-Arena drocht. Dor finnen nich blots Sportveranstaltungen (vör allen de Spelen vun den Handballvereen OHV Aurich), sonnern ok Messen un kulturelle Veranstaltungen as to’n Bispeel Konzerte statt. Ahn Stöhl könnt dor maximal 3.000 Personen ünnerbrocht wurrn[42] En anner Veranstaltungsort för kulturelle Zwecke is de Auerker Stadthall. Hier finnen ok regelmatig Upführungen vun de Landesbühne Niedersachsen Nord statt.
In Auerk wurrd neben Hoochdüütsch ok Plattdüütsch snackt. Wiel in Auerk aber de Tall vun de nich in Oostfreesland boren un dementsprekend nich mit Plattdüütsch upwussen Personen höhger is as in de Umlandgemeenden, liggt de Andeel vun de Plattdüütschsnackers leeger. De Stadt is vun dat Neddersassisch Binnenministerium berechtigt wurrn, tweesprakig Oortsingangsschiller mit de Naams Aurich un Auerk uptostellen.
De bi wieden fakenst Naam is Janssen, wenn ok in verscheeden Schrievwiesen. Disse Naam find sück in dat Auerker Telefonbook över 1.158-mal. Up Rang twee folgt mit grooten Afstand de Naam Meyer (475), dornah Saathoff (471), Harms (432) un Hinrichs (380).[43]
Auerk weer wegen sien völ Behörden över Johrhunnerten de „Schrievdisch vun Oostfreesland“. De apenliche Hand stellt mit en veerstellig Tall vun Beschäftigten ok hüüd noch en wichtig Arbeitsmarktfaktor dor. Jedoch hett sück in de Stadt nah den Tweeten Weltkrieg nah un nah ok Industrie ansiedelt – beziehungsweise dat hebbt sück ut bescheeden Anfängen gröttere Industriebetrieven entwickelt.
De Elektrotechnik un de Maschinenbau tellen to de industriell Swoorpunkten vun Auerk. De Windenergieanlagen-Hersteller Enercon, de mit 14 Perzent Weltmarktandeel[44] (2007) Veert in de Branche achter Vestas (Däänmark), Gamesa (Spanien) un GE Wind (USA) is, bringt de Region up de een Siet mehr as 2.800 Arbeitsplatzen in Auerk un de Stadtkass todem tweestellig Millionenbeträäg an Gewarfstüerninnahmen, führt aber up de anner Siet ok in en nich unkritische Afhängigkeit vun een enkeld Ünnernehmen.
De Firma WIMA (110 Mitarbeiter) mit een vun hör Standöörd in Auerk is up dat Rebeet vun de Folienkondensatoren Weltmarktführer. Dat is för Ünnernehmen in den Elektronikbaudeelensektor mit Standoort Düütschland en Rarität. Dat Elektrotechnik-Ünnernhemen Rolf Janssen (etwa 400 Mitarbeiter[45]) hett sück ünner annern up Kraftwarkstechnik un Schippselektrik spezialiseert. De Nehrendmiddelindustrie (ünner annern mit de Mulkeree Rücker GmbH) as ok de Stahl- un Metallbau sünd ebenfalls in de Stadt vertreden. In’ Beriek Nehrensmiddel is neben de Mulkeree dat Ünnernehmen Auricher Süßmost to nennen, en Hersteller vun Appelsaft. De Bedriev wurrd vun Aaftbuern ut de Region as ok vun Privatlüüd mit Appels beleefert un verarbeit to Spitzentieden etwa 150 Tünn Appels jeden Dag.[46] Aurich is ok Sitt vun de Sporkass Auerk/Nörden.
Dör de Nähe to de Küst is de Tourismus en wichtig Standbeen vun de heimisch Wertschap. Eerstmals kunn Auerk 2010 mehr as 200.000 Übernachtungen verteeken.[47] Todem wurr de Stadt faken vun Tagestouristen besöcht, de hör Urlaub in Oostfreesland verbringen.
Auerk nimmt – sünners dör sien zentraal Laag binnerhalv vun Oostfreesland begünstigt – en heruthaben Funktschoon in den regionalen Eenzelhannel in. De Eenzelhannelszentralität leeg 2007 bi 153 %.[48] De 387 Eenzelhannelsgeschäfte mit tosommen etwa 121.000 Quadratmeter Verkoopsflach hebbt 2007 en Johresumsatz vun good 325 Millionen Euro makt.[48]
Deenstleistungsünnernehmen hebbt en Andeel vun rund 40 Perzent an de Bruttowertschöpfung. Wiedere 35 Perzent entfallen up dat verarbeitend Gewarf. De Hannel hett en Andeel vun 15 Perzent. De restlichen 10 Perzent vun de Bruttowertschöpfung entfallen up de Landwertschap, de in de utdehnt Butenberieken vun de Stadt immer noch en wichtig Rull speelt. In Auerk is de Umslagplatz vun den Vereen vun de Oostfreesch Stammveehtüchter (VOSt), en indragen Genossenschap to’n Afsatz vun Melkveeh, to Huus. To Tiet sünd de Veehhallen noch binnenstadtnah ünnerbrocht, söllt aber in dat Gewarfrebeet in Schirum in’ Süüden vun de Stadt verleggt wurrn.[49] Eenzelt Buern hebbt sück up de ökologisch Landwertschap verleggt, sowohl bi den Ackerbau as ok in de Deertenhollen.[50]
Dör de Stadt Auerk verloopen de Bundsstraten B 210 (Emden–Willemshaven) un B 72 (Nörddiek–Schneiderkrug in’ Landkreis Cloppenburg), de tüschen Georgsheil un Auerk över desülvige Trass führt wurrn. Auerk wurr bither nich an dat Autobahnnett anslooten. En mögelk Tobringer un togliek en Oortsümgahn vun Auerk, de B 210n vun de Anslussstäe Riep an de A 31 um Auerk herüm bit to de B 210 in Richt Wittmund, wurrd to Tiet plaant. Dat Vörhaben is wegen de Ingreep in de Landschap aber nich unumstreeden.[51] Dat hett sück en Börgerinitiative grünnd, de dat Teel hett, de so nömmt B 210 nee to verhinnern.[52]
De Auerker Utfallstraaten tellen to de an’ starksten belast Bunds- un Landsstraaten in Oostfreesland. An de B 72 in Auerk-Extum wurrn 2005 meest nipp un nau 28.000 Fohrtüüch tellt, wat dissen Afsnitt to den an’ starksten befohren ünner de oostfreesch Bundsstraaten maakt.[53] De östlich Deel vun den Auerker Binnenstadtring (ebenfalls B 72) wurr vun meest 26.300 Fohrtüüch befohren. Dorünner weern knapp 1400 Lastkraftwagen, wat den hööchsten Wert för den Swoorverkehr up de Bundsstraaten vun Oostfreesland dorstellt. Achtergrund is, dat dat Industrierebeet Sandhörst, in dat ünner annern Enercon produzeert, in’ Nörden vun de Stadt liggt, de Afsatzrebeeden aber meest utnahmslos süüdlich vun de Stadt liggen. Up de Esenser Straat (B210), de Utfallstraat in Richt Wittmund/Willemshaven, sünd jeden Dag dörsnittlich etwa 23.000 Fohrtüüch fohren. De Landsstraat 34, de en Deel vun den Landkreis Wittmund un de ööstlich Auerker Stadtdeelen an de Binnenstadt ansluuten, wurr vun knapp 14.400 Gohrtüüch jeden Dag befohren, wat den hööchsten Wert ünner de Landsstraaten in Oostfreesland dorstellt. Neben de upführt Straaten führen noch dree wiedere Landsstraaten ut Auerk herut: de L1 nah Süüden in Richt Riep mit den dortigen Autobahnansluss an de A 31, de L 7 in Richt Nörden nah Dornum un de L 14 vun de süüdlichen Auerker Stadtdeel Schirum nah Neermoor mit Togang to de glieknaamig Anslussstäe an de A 31.
An’ 14. Juni 1883 funn in Nörden de fierliche Inbedrievnahm vun de Küstenbahn tüschen Emden un Wittmund statt, to de de Streck Auerk–Abelitz bahntechnisch as Nebenbahn hörrn dee. Se wurr an’ 15. Juni 1883 in Bedriev nommen. De Personenverkehr up de Streck wurr 1967 instellt. Sietdem wurrd de Personenverkehr mit Bussen afwickelt. De letzt Gödertoog vör de Reaktivierung is 1996 fohren. En Makborkeitsstudie übbersöcht to Tiet de Fortführung vun de Bahnstreck nah Wittmund, wo en Ansluss in Richt Ollnborg un Willemshaven besteiht.
Fröher fung in Auerk ok en Streckenast vun de Kreisbahn Auerk an, de de Städer Leer, Auerk, Esens un Wittmund un den Küstenoort Bensersiel up 1.000 mm Spoorbreet verbunn un vörnehmlich den Göderverkehr, aber ok den Personentransport deenen dee. Deelen vun de old un längst afbaut Bahnstreck sünd hüüd Radweeg.
Bus-Överlandlinien führen in all Nahberstäder as Emden, Nörden, Leer un Willemshaven (överr Wittmund un Jever). Vun besünner Wichtigkeit sünd dorbi de Verbinnen, de in de Städer mit Personenbahnhööf ümto führen, vör allen de nah Leer. Överlandbussen verkehren todem in de Landgemeenden ümto. Binnerhalv vun Auerk gifft dat intüschen kien Stadtbuslinien mehr. De Busverkehr binnerhalv vun de Stadt wurrd – tosätzlich to de Haltepunkte an de Överlandlinien – dör Anroopbusse sekerstellt. Dorto wurrd Lüttbusse un ok Taxis insett.
An dat Bahnnett vun de Düütsch Bahn is Auerk siet den 4. April 2008 in’ Göderverkehr weer offiziell anslooten. An de Dag hett de dormolige Ministerpräsident vun Neddersassen, Christian Wulff de Bahnstreck Abelitz-Auerk, de siet 1996 stillleggt weer, weer för den Verkehr freegeven. De Streck tüschen Auerk un Abelitz wurrd vun de Eisenbahninfrastrukturgesellschaft Aurich-Emden mbH (EAE) bedreeven.[54] De Windenergieanlagen-Hersteller Enercon weer de andrievend Kraft achter den Utbau[55] un hett deswegen de Eisenbahngesellschaft Ostfriesland Oldenburg (e.g.o.o.) övernommen. An’ 14. April 2008 is de eerste Gödertoog vun dat Industriegebiet Nord in Auerk in den Emder Hafen fohren, wo Enercon sien Anlagen up Scheep laaden lett.[56] Intüschen fohrt de e.g.o.o. jeden Warkdag en Gödertoog mit Lademaatöverschreeden, de Windanlagenkomponenten transporteert, wobi en speziell veerdeelig Flachwagen, up de en meest 40 Meter lang Rotorblatt monteert is, en Besünnerheit dorstellt. Dat ok weer regelmatig Personenverkehr inführt wurrd, is nich vörsehn. Woll wurrd aber över dat Anleggen vun en Bahnstieg för Sünnerfohrten to bestimmte Anlaaten, as ok mit de Museumsiesenbahn Küstenbahn Oostfreesland nahdocht[40] De Bahnstreck vun Auerk draapt in Abelitz up de Strecke vun de Oostfreesch Küstenbahn in Richt Emden.
Auerk is todem över den 1880 bit 1888 bauten Eems-Jade-Kanal mit Emden un Willemshaven verbunnen. Disse Kanal mit en Gesamtlängt vun 72,3 km hett intüschen aber meest blots noch Nedüüden för de Sportschippfohrt. Blots de Transport vun Baustoffen vun' Emder Hafen in den lütten Auerker Hafen fallt noch en beeten in't Gewicht. Allerdings wurrd to Tiet (Stand: Frohjohr 2008) in de regionaal Politik diskuteert, den Eems-Jade-Kanal uttobauen, um so en leistungsfähige Verbinnen tüschen den Jade-Werser-Port in Willemshaven, Auerk un Emden to schaffen.[57] Dat würr Willemshaven nich blots mit Emden, sonnern ok över de Eems un den Düörpm-Eems-Kanal ok mit den Mittellandkanal un dat Ruhrrebeet verbinnen. De Waterverbinnen tüschen Auerk un Emden is aber all öller: Dat Treckfohrtsdeep wurr in de Johren 1798/99 anleggt un hett siether de beid Städer up den Waterweg mitnanner verbunnen. Bi de Bau vun de Eems-Jade-Kanal wurrn Deelen vun dat Deep integreert.
De nächstliggen zivil Floogplatzen finnen sück in Leer, Nörddiek un Emden. De nächstliggen internatschonal Verkehrsflooghaben is in Bremen. In Brockzetel liggt dat Segelflooggelände Auerk-Brockzetel.
In Auerk sünd de Ostfreesch Nahrichten ansässig, en eegenstännig Dagblatt för den Oltkreis Auerk. Buterdem liggt de Stadt in dat Verbreedensrebeet vun de Ostfriesen-Zeitung un is Sitt vun de Bezirksredaktschoon för Auerk un Wittmund. En tweemal in' Week rutkommen Anzeigenblatt is dat Heimatblatt/Sonntagsblatt, dat to de Emder Zeitung hörrt. Dorneben is in Auerk en vun dree Studios vun den Börgerrundfunksenner Radio Ostfriesland to Huus.
In den Oortsdeel Popens bedrifft de Norddüütsch Rundfunk den Grundnettsenner Ostfreesland för TV (DVB-T) un Radio (DAB, UKW-Rundfunk). As Antennendräger kummt en 227 Meter hooch, afspannt Stahlröhrmast to'n Insatz, de dormit dat sösshööchst Bauwark vun Oostfreesland is - nah fiev up dat Rbeeet vun de Gemeend Ostrhauderfehn stahn Antennen vun den Längstwellensenner DHO38 vun de Marine.
As ehmalige Residenzstadt vun dat oostfreesch Fürstenhuus hett Auerk en lang Traditschoon as Verwaltensstandoort. Neben de Stadtverwalten un de Kreisverwalten vun den Landkreis Auerk sünd in de Stadt noch en Reeg vun wiederen Behörden un sonstig Körperschaften vun dat apenlich Recht to Huus.
Neben Grundscholen, den wiederführend Scholen vun dat dreegleedrig Schoolsystem, Beropsbillend Scholen (BBS) un Förderscholen gifft dat in Auerk ok twee Gesamtscholen.
In Auerk gifft dat een Hööftschool un en Realschool as ok twalf Grundscholen. De befinnen sück all in städtisch Drägerschap.
In Drägerschap vun den Landkreis Auerk befinnen sück dat Gymnasium Ulricianum as ok de Beropsbillend Scholen I un II. An de wurrd nich alleen Schöler ut den Landkreis Auerk ünnerricht, sonnern ok ut de Kreisen ümto un de Stadt Emden. Dat passeert in' Rahmen vun en Kooperatschoon un Afstimmen vun de Angebote, dormit nich an mehreren BBSen dat glieker Angebot vorhollen wurrn moot. Ebenfalls in Drägerschap vun den Landkreis Auerk befinnen sück de Integreerte Gesamtschool (IGS) Auerk-West (bit Johrgang 13) un de IGS Waldschool Egels (bit inslöuutend Johrgang teihn).
An de IGS Auerk-West wurrd zirka 1.600 Schöler ünnerricht. De Nahfraag is dorbi höhger as dat Angebot: To dat Schooljohr 2007/08 kunnen 70 interesseert Schöler nich upnommen wurrn.[62] An dat Gymnasium Ulricianum wurrn sogor rund 2.000 Schüler ünnerricht, womit dat Gymnasium to de koppstarksten in Neddersassen tellt. Dorbi is allerdings en Butenstäe in Moorhusen in de Nahbergemeend Südbrookmerland inrekent.[63]
In Auerk gifft dat todem twee Förderscholen för Körperbehinnerte un för Lernbehinnerte, beid in Drägerschap vun den Landkreis.
Neben de Plichtscholen för Kinner un Jöögd gifft dat in Auerk noch en Kreisvolkshochschool, en Kunstschool mit de Naam Miraculum un een vun de beid Standöörd vun de Musikschool Landkreis Auerk gGmbH, deren alleenig Sellschopper de Landkreis Auerk is. De anner Standoort befind sück in Nörden.
De Stadt is Sitt vun de Ostfreesch Landschap, de hier de Landschapsbibliothek mit en Bestand vun zirka 115.000 Bannen un 640 loppend Tietschriften ünnerhollt[64] un de historsch Regionalforschung fördert. Dorneben gifft dat noch de för jedermann togänglich Stadtbibliothek, de siet 1999 in de historsch Rüüms vun de Ostfreesch Sporkass ansässig is un en Bestand vun 34.000 Bannen umfaat.
In de Auerker Karnstadt[65] un den Auerker Stadtdeel Middels[66] befinnen sück je een vun rund 1800 Meetstäern vun dat Radioaktivitätsmeetnett vun dat Bundssamt för Strahlenschuul (BfS). De Meetstatschoon mett de Gamma-Oortsdosisleistung (ODL) an' Meetoort un send de Daten an dat Meetnett. De över 24 Stünn gemiddelt Daten könnt direkt in dat Internet afroopen wurrn.[67]
Siet August 2011 wurrd in Auerk ok en Meteomedia Weerstatschoon bedreven. Se steiht in den Oordsdeel Brockzetel un leefert aktuell Weerdaten, de över dat Nett vun Meteomedia un up de Internetesiet vun de Stadt Auerk afroopen wurrn könnt.
Dat Ehrenbörgerrecht is de hööchste Würdigung vun de Stadt Auerk. In de Verwalten geiht man dorvan ut, dat de Ehrenbörgerschap mit den Dood vun den Inhaber to Enn' is, weshalb man ok nichts ünnernommen hett, Adolf Hitler de Ehrenbörgerschap wegtonemmen. De Stadt hett bither blots fiev Personen dormit uttekent:[68]
De woll berühmteste Söhn vun de Stadt Auerk is Rudolf Eucken, Nobelpriesdräger för Literatur in dat Johr 1908. He is dormit ok de eenzig Oostfrees, de överhoopt en Nobelpries kreegen hett. He weer de Vader vun den Natschonalökonomen Walter Eucken. Ünner de noch leven Personen is de Philosoph Hermann Lübbe to nennen.
As traditschonell Verwaltens- un Justizstandoort hett Auerk ok dree bedüüdend Personen in' juristischen Beriek hervörbrocht: Rudolf von Jhering, Cirk Heinrich Stürenburg un Karl Heinrich Ulrichs, de as Vörkämper vun de Lesben- un Schwulenbewegen gellt. De ehmalige Binnenminister vun Nordrhien-Westfalen, Herbert Schnoor, is ebenfalls gebörtig Auerker.
De evangeelsch Theoloog un Sozioloog Karl Dunkmann stamm ut Auerk, as ok de Theoloog un Mathematiker Michael Walther de Jüngere.
Um de Kultur in Oostfreesland un doröver herut hebbt sück de Pädagoog un up plattdüüsch schrievend Schriever Ewald Christophers as ok de Künstler un Musikjournalist Hannes Flesner verdeent maakt. De Koopmann Conrad Bernhard Meyer weer ok Künstler un Architekt.
Up dat Rebeet vun de Medizin is de Internist un Oogendokter Friedrich Theodor von Frerichs to nennen. Wilhelm Plagge (1794–1845) weer en Pharmakoloog un Hoochschoollehrer in Gießen. De in Auerk boren Medizininalraat Friedrich Wilhelm von Halem (1762-1835) weer Mitbegrünner vun dat Seebad Nörderneei.
De latere preußisch General Friedrich August Peter von Colomb hett sück as spoodriek Freekorpsführer vun de Befreeungskriege tegen Napoleon Bonaparte en Naam maakt.
In dat Düütsch Kaiserriek wurr de in Auerk boren Georg Franzius in Kiel de woll bedüüdenst Waterbauingenieur. Sien noch in Wittmund boren Bröer Ludwig Franzius hett dat Gymnasium in Auerk besöcht. De wurr dör de so nömmt Werserkorrektschoon un den Utbau vun de Havens in Bremen berühmt.
De in Auerk ünner de Naam Franz Reuss boren Jurist Yitzhak Raveh (1906–1989) weer een vun de vörsitten Richters vun den Eichmann-Prozess.
Marie Hoppe, Dochter vun de Auerker Grönen-Bundsdagsafordneten Thilo Hoppe, is siet Juni 2011 Afordneten vun de Bremisch Börgerschap för de Grönen-Fraktschoon.
In den Beriek Sport sünd de Dressurriederin Karin Rehbein (* 1949) un de Footballspelers Frank Löning (* 1981) und Jens Wemmer (* 1985) to nennen.
En Reeg vun Personen sünd woll nich in Auerk boren, hebbt aber dor wirkt un sück in hör jeweilig Fachrebeeden Vereenste erwurben.
En Reeg vun Politikers hett in Auerk wirkt – dorünner gliek dree vun Bündnis 90/De Grönen: de ut Willemshaven stammen Gila Altmann (fröhere Bundsdagsafordnete un parlamentarische Staatssekretärin in dat Bundsumweltministerium), de in Leer boren latere sleswig-holsteensch Umweltminister Rainder Steenblock un de aktuell Bundsdagsafordnete vun den Wahlkreis Auerk/Emden, Thilo Hoppe. De ehmalig Auerker Landdagsafordnete Wolfgang Ontijd (CDU) wurr up Borkum boren.
Aloys Wobben, Grünner un Inhaber vun den Windenergieanlagenhersteller Enercon, stammt ut de Gemeend Rastdörp in dat Eemsland.
Wilhelm Büning, Volker Jürgens un Oda-Gebbine Holze-Stäblein weern Landssuperintendenten vun den Sprengel Oostfreesland vun de ev.-luth. Kark.
Bi’n Wikiborn gifft dat Originalschriften över dat Thema oder vun den Schriever: Auerk in de Topographia Westphaliae (Mathäus Merian).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
