Butan

De Butanen sünd en Stoffgrupp binnen de Grupp vun de Alkanen, de dör de Summenformel C₄H₁₀ kenntekent sünd. De Grupp besteiht blots ut twee Vertreders, de as n-Butan un iso-Butan betekent warrt un to’nanner isomer sünd. Bi beide Stoffen hannelt sik dat üm brennbore Gasen ahn Klöör, de licht fletig to maken gaht (Fletiggas). Se löst sik kuum in Water, dorför aver goot in Ethanol un Ether^[3].

Egenschoppen in’n Vergliek
Naam	n-Butan[1]	Isobutan[2]
Strukturformel
CAS-Tall	106-97-8	75-28-5
Summenformel	C4H10
Molare Masse	58,12 g·mol−1
Kortbeschrieven	bi 20 °C un 1013 mbar gasförmig
Smöltpunkt	−138,29 °C	−159,42 °C
Kaakpunkt	−0,50 °C	−11,7 °C
Dampdruck (20 °C)	208 kPa	301,9 kPa
Dicht bi 0 °C, 1013 hPa	2,71 kg·m−3	2,70 kg·m−3
Löslichkeit	61 mg·l−1	49 mg·l−1
Ünnere Explosionsgrenz (UEG)	1,4 Vol%	1,5 Vol%
	33 g·m−3	37 g·m−3
Bövere Explosionsgrenz (OEG)	9,4 Vol%	9,4 Vol%
	231 g·m−3	231 g·m−3

Vörkamen un Dorstellen

De Butanen kamt natürlich in’t Eerdgas vör, warrt aver ok dör Cracken ut Eerdööl wunnen. Scheedt warrn künnt de beiden Isomeren dör Adsorpschoon un frakschoneerte Desorpschoon an Aktivkahl oder Zeolithen. Iso-Butan warrt in grote Mengden ut n-Butan dör Isomeriseren wunnen mit en Mischen ut Aluminiumchlorid un Chlorwaterstoff as Katalysater^[3].

Bruuk

In de cheemschen Industrie warrt Butanen veel to’n Dorstellen vun C₄-Alkenen as 1,3-Butadien, But-1-en, But-2-enen un Isobuten bruukt, as ok för de Synthees vun högere Kohlenwaterstoffen (för „Alkylatbenzin“), Thiophen oder Oxidatschoonsprodukten as tert-Butylhydroperoxid. Grote Bedüden hebbt de Gasen ok as Brenngas to’n Heizen, Küllmiddels oder as Driefgasen^[3][4].

Sekerheit

As all Alkanen hebbt ok de Butanen en narkotiseren Wirken. Bi en Atendepresschoon, de dordör utlöst warrt, künnt Effekten op dat Zentralnervensystem utlöst warrn, so as Opregen, Euphorie oder Övergeven. Hoge Dosen künnt sik ok slecht op den Bloodkreisloop un dat Hart utwirken un to’n Bispeel Hartrhythmusstören utlösen^[4].