ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ
အရှေ့တောင်ဥရောပနိုင်ငံ / From Wikipedia, the free encyclopedia
ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ(/kroʊˈeɪʃə/ ( နားဆင်)၊ kroh-AY-shə၊ ခရိုအေးရှား: Hrvatska၊ pronounced [xř̩ʋaːtskaː])၊ တရားဝင်အသုံးခရိုအေးရှား သမ္မတနိုင်ငံ (ခရိုအေးရှား: Republika Hrvatska၊ အသံထွက် (ကူညီ·ချက်လက်))၊ [မှတ်စု 5]သည် ဥရောပတိုက်၏ အရှေ့တောင်ဘက်တွင်ရှိသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် အနောက်မြောက်ဘက်တွင် ဆလိုဗေးနီးယားနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဆားဘီးယားနိုင်ငံ၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် ဘော့စနီးယားနှင့် ဟာဇီဂိုးဗီးနားနိုင်ငံ၊ မွန်တီနီဂရိုးနိုင်ငံတို့နှင့် ထိစပ်နေပြီး အီတလီနိုင်ငံနှင့် ရေပြင်နယ်နိမိတ်ခြင်း ထိစပ်နေသည်။ နိုင်ငံ၏ မြို့တော် ဇာဂရက်မြို့(Zagreb)သည် နိုင်ငံ၏ အဓိကဒေသခွဲများထဲတွင် အခြားကောင်တီ ၁၂ ခုနှင့်အတူ ပါဝင်ပေသည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်းမှာ ၅၆,၅၉၄ စတုရန်း ကီလိုမီတာ (၂၁,၈၅၁ စတုရန်းမိုင်) ရှိပြီး လူဦးရေမှာ၄.၇ မီလီယံရှိသည့်အပြင် အများစုမှာ ကက်သလစ်ဘာသာကို ကိုးကွယ်ကြသည်။
ခရိုအေးရှား သမ္မတနိုင်ငံ | |
---|---|
နိုင်ငံတော် သီချင်း: "Lijepa naša domovino" ("Our Beautiful Homeland") | |
ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ၏ တည်နေရာ (အစိမ်းရင့်) – ဥရောပတိုက်အတွင်း (အစိမ်း နှင့် မီးခိုးရင့်) | |
မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့ | ဇာဂရက်မြို့[မှတ်စု 2] 45°48′N 16°0′E |
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ | ခရိုအေးရှား[မှတ်စု 3] |
စာရေးနည်းစနစ် | လက်တင်[မှတ်စု 4] |
လူမျိုးစု (၂၀၁၁[4]) |
|
ကိုးကွယ်မှု |
|
Demonym | |
အစိုးရ | ပြည်ထောင်စု ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံစနစ် |
• သမ္မတ | ဇိုရမ် မီလန်နိုဗစ်ချ် |
• ဝန်ကြီးချုပ် | အင်ဒရဲ ပလန်ကိုဗစ်ချ် |
• ပါလီမန်ဥက္ကဋ္ဌ | ဂေါ်ဒန် ယန်ဒရိုကိုဗစ်ချ် |
ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | ခရိုအေးရှား ပါလီမန် |
တည်ထောင် | |
• နယ်စား | ၉ ရာစု |
၉၂၅ | |
၁၁၀၂ | |
• ဟက်စ်ဘက်ဂ်မင်းဆက်နှင့် ပူးပေါင်းခြင်း | ၁၅၂၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁ ရက် |
၁၉၁၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၉ ရက် | |
၁၉၁၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၄ ရက် | |
၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၅ ရက်[5] | |
၁၉၉၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၁၂ ရက် | |
၂၀၁၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁ ရက် | |
ဧရိယာ | |
• စုစုပေါင်း | ၅၆,၅၉၄ km2 (၂၁,၈၅၁ sq mi) (အဆင့်: ၁၂၄) |
• ရေထု (%) | ၁.၀၉ |
လူဦးရေ | |
• ၂၀၂၀ ခန့်မှန်း | ၄,၀၅၈,၁၆၅[6] (အဆင့် - ၁၂၈) |
• ၂၀၁၁ သန်းခေါင်စာရင်း | ၄,၂၈၄,၈၈၉[7] |
• သိပ်သည်းမှု | ၇၃/km2 (၁၈၉.၁/sq mi) (အဆင့် - ၁၀၉) |
GDP (PPP) | ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $၁၂၁ ဘီလီယံ (၂၀၂၁ ခန့်မှန်း)[8] (အဆင့် - ၈၀) |
• Per capita | $၃၀,၂၂၂[8] (အဆင့် - ၄၉) |
GDP (nominal) | ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $၆၆ ဘီလီယံ (၂၀၂၁ ခန့်မှန်း)[8] (အဆင့် - ၈၁) |
• Per capita | $၁၆,၄၀၁ (nominal, ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း)[8] (အဆင့် - ၅၃) |
Gini (၂၀၂၀) | ၂၈.၃[9] နိမ့် |
HDI (၂၀၁၉) | ၀.၈၅၁[10] အလွန်မြင့် · ၄၃ |
ငွေကြေး | ခူးနာ (HRK) |
အချိန်ဇုန် | CET (UTC+1) |
• နွေရာသီ (DST) | CEST (UTC+2) |
ရက်စွဲပုံစံ | dd.mm.yyyy. (CE) |
ယာဉ်ကြောစနစ် | right |
တယ်လီဖုန်းကုဒ် | +၃၈၅ |
သူတော်စင် | စိန့်ဂျိုးဇက်[11] |
Internet TLD |
|
ခရိုအေးရှားတွင် ကျောက်ခေတ်ဟောင်းကာလကတည်းကပင် လူများ အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ခရော့(croats) လူမျိုးများသည် ဤဒေသသို့ ၆ ရာစုနှစ်လောက်တွင် ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး နယ်စားအုပ်ချုပ်သောတိုင်းပြည်(dukedom) အဖြစ် စတင်ခဲ့သည်။ ခရိုအေးရှားအား လွတ်လပ်သော နိုင်ငံအဖြစ် ပထမဆုံး အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်မှာ ဘရာနီမီယာ(Branimir)နယ်စား လက်ထက် ၈၇၉ ခုနှစ် ဇွန်လ ၇ ရက်တွင်ဖြစ်သည်။ အေဒီ ၉၂၅ တွင် ပထမဆုံးဘုရင် တိုမီဆလပ်ဗ် နန်းတက်ခဲ့ပြီး ခရိုအေးရှားသည် ဘုရင့်နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့ပြီး ရာစုနှစ် နှစ်ခုနီးပါး အချုပ်အခြာပိုင်နိုင်ငံအဖြစ် ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခဲ့သည်။ ခရိုအေးရှားဘုရင့်နိုင်ငံ၏ ဩဇာအာဏာသည် ၁၁၀၂ခုနှစ် Peter Krešimir IV လက်ထက်တွင် အထွတ်အထိပ်ရောက်ခဲ့သည်။ နန်းမွေဆက်ခံမှုပြဿနာကာလအတွင်း Trpimirović dynasty အုပ်စိုးမှု ကုန်ဆုံးသွားခဲ့ပြီး ၁၁၀၂ ခုနှစ်တွင်ဟန်ဂေရီနိုင်ငံနှင့် ပုဂ္ဂလပူးပေါင်းမှု(personal union၊ နိုင်ငံတစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုသော နိုင်ငံများသည် ၎င်းတို့၏ ဥပဒေ၊ နယ်နိမိတ်တို့သည် သီးခြားစီဖြစ်သော်လည်း ဘုရင့်တစ်ယောက်တည်းအောက်တွင် ပေါင်စည်းခြင်း) အဖြစ် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၅၂၇ ခုနှစ်တွင် အော်တိုမန်တို့၏ အောင်နိုင်မှုတို့နှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီး ဩစတြီးယားဘုရင် ပထမမြောက် ဖာဒီနန်(Ferdinand) အား ခရိုအေးရှားပါလီမန်မှ ခရိုအေးရှားထီးနန်း၏ မင်းအဖြစ်တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၁၉ အောက်တိုဘာလ၊ ပထမ ကမ္ဘာစစ်၏ နောက်ဆုံးနေ့ရက်များတွင် ဇာဂရက်မြို့၌ State of Slovenes, Croats and Serbs တို့သည် ဩစတီးယား-ဟန်ဂေရီ အင်ပါယာလက်အောက်မှ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီး ၁၉၁၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့ပြီး ၁၉၂၉ ခုနှစ်မှစ၍ ယူဂိူစလားဗီးယားဘုရင့်နိုင်ငံ[12]အဖြစ် အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။
၁၉၄၁ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဝန်ရိုးတန်းနိုင်ငံများမှ ယူဂိုစလားဗီးယားအား ကျူးကျော်ခဲ့ပြီးခရိုအေးရှားနယ်မြေအများစုကို နာဇီကျောထောက်နောက်ခံပြု နိုင်ငံဖြစ်သော လွတ်လပ်သော ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ(Independent State of Croatia) အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။ ထိုအတွက်ကြောင့် တော်လှန်ေရးလှုပ်ရှားမှုများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး ထိုသည်တို့မှ ခရိုအေးရှား ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံ(Federal State of Croatia) ကိုဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ကာ နောင်တွင် ယူဂိုစလားဗီးယား ဆိုရှယ်လစ်ဖက်ဒရယ်သမ္မတနိုင်ငံ(Socialist Federal Republic of Yugoslavia)၏ တည်ထောင်သူ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီး အပြည့်အဝအကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည်မှာ ထိုနှစ် အောက်တိုဘာ ၈ ရက်တွင်မှ ဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးကြေညာခဲ့ပြီးနောက် လေးနှစ်လောက်ကြာသည်ထိအောင် ခရိုအေးရှားလွတ်လပ်ရေးစစ်ပွဲများကို အောင်မြင်စွာ တိုက်ခိုက်နိုင်ခဲ့သည်။
အချုပ်ခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံဖြစ်သော ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် ပါလီမန်စနစ်အောက်တွင် အုပ်ချုပ်သော သမ္မတနိုင်ငံဖြစ်သည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် ဥရောပ သမဂ္ဂ (EU)၊ ကုလသမဂ္ဂ(UN)၊ ဥရောပကောင်စီ(Council of Europe)၊ နေတိုး(NATO)၊ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့(WTO)နှင့် မြေထဲပင်လယ်သမဂ္ဂ(Union for the Mediterranean)၏ တည်ထောင်သူအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။
ကုလသမဂ္ဂ ငြိမ်းချမ်းရေးတပ်ဖွဲ့၏ တက်ကြွသော အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် နေတိုးဦးဆောင်သော အာဖဂန်နစ္စတန်စစ်ဆင်ရေးများတွင် တပ်ဖွဲ့များအား ထောက်ပံ့ကူညီခဲ့ပြီး ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ အမြဲတမ်းမဟုတ်သော အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ၂၀၀၈–၂၀၀၉ ခုနှစ်ကာလအတွက် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ်မှစ၍ ခရိုအေးရှားအစိုးရသည် အခြေခံအဆောက်အဦဘက်တွင် တသမတ်တည်း ရင်းနှီးမြုပ်နှံခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် Pan-European corridors တစ်လျှောက် လမ်းများနှင့် ဝန်ဆောင်များတွင် ရင်းနှီးမြုပ်နှံခဲ့သည်။
ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့ဘဏ်၏ အဆင့်သတ်မှတ်ချက်တွင် ဝင်ငွေမြင့်မားသောနိုင်ငံဖြစ်ပြီး လူထုဖွံ့ဖြိုးရေးညွှန်းကိန်းတွင် အဆင့် ၄၆ တွင်ရှိသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။[13] ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးတွင် ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း၊ စက်မှုကဏ္ဍနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတို့မှ လွှမ်းမိုးကြီးစိုးထားသည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည်လည်း နိုင်ငံ၏ဘဏ္ဍာကို သိသာစွာ ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်သော ရင်းမြစ်ဖြစ်ပြီး ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ခရီးသွားလည်ပတ်လိုသည့် ရေပန်းစားသော ထိပ်ဆုံးနေရာ ၂၀ တွင် ပါဝင်သော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်မှ တောင့်တင်းခိုင်မာသော အစိုးရအသုံးစရိတ်ဖြင့် စီးပွားရေးတစိတ်တပိုင်းအား ထိန်းချုပ်ထားသည်။ ဥရောပသမဂ္ဂသည် ခရိုအေးရှားနိုင်ငံ၏ အရေးကြီးဆုံး ကုန်သွယ်ဖက်ဖြစ်သည်။ ခရိုအေးရှားနိုင်ငံသည် လူမှုလုံခြုံရေး၊ အထွေထွေ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ်၊ မူလတန်းနှင့် အလယ်တန်း အခမဲ့ပညာရေးတို့ကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး အများပြည်သူအဖွဲ့အစည်းများအကြား ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ပေးခြင်းနှင့် မီဒီယာနှင့် ထုတ်လုပ်ရေးတို့တွင် ပူးပေါင်းရင်းနှီးမြုပ်နှံခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်သည်။
ရုရှားတွင် ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၄ ရက်မှ ဇူလိုင်လ ၁၅ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့သော ၂၁ ကြိမ်မြောက် ကမ္ဘာ့ဖလားဘောလုံးပြိုင်ပွဲ၌ ခရိုအေးရှားအသင်းသည် အသင်းငယ်လေးပင် ဖြစ်လင့်ကစား အသင်းကြီးများကို ကျော်ဖြတ်ကာ ဖိုင်နယ်အဆင့်အထိ တက်ရောက်နိုင်ခဲ့ပြီး ဗိုလ်လုပွဲ၌ ပြင်သစ်အသင်းကို ၄ ဂိုး-၂ ဂိုး ဖြင့် အရေးနိမ့်ကာ ဒုတိယဆုကို ဆွတ်ခူးနိုင်ခဲ့သည်။