Remove ads
Saidina Umar bin al-Khattab (Arab, عمر بن الخطاب) (c. 581 - November, 644), kadang-kadang dipanggil juga sebagai Umar al-Farooq ataupun Omar atau Umar ialah daripada Bani Adi iaitu salah satu golongan Bani Adi Quraisy. Beliau menjadi khalifah kedua Islam pada 23 Ogos (633-644 Masihi) bersamaan 22 Jamadilakhir tahun 13 Hijrah dan merupakan salah seorang Khulafa al-Rasyidin. Saidina Umar dilahirkan di Makkah. Bapanya bernama Al-Khattab bin Nufayl bin Abdul Uzza. Beliau dikatakan terdiri daripada golongan kelas pertengahan. Sewaktu kecilnya beliau pernah mengembala kambing dan pada zaman dewasanya beliau berniaga dengan berulang-alik ke Syam membawa barang dagangan. Beliau juga berilmu, perkara yang amat jarang berlaku pada masa tersebut, dan juga merupakan seorang pejuang dan wira yang gagah dan terkenal kerana kegagahannya.
| Umar | |
|---|---|
 | |
| Khat nama Umar seperti yang menghiasi Aya Sophia. | |
| Ketua Orang-orang beriman (Amir al-Mu'minin) | |
| Nama penuh | 'Umar bin al-Khattab bin Nufayl bin Abdul Uzza |
| Penaklukan | 23 Ogos 634 Masihi – 6 November 644 Masihi |
| Lahir | 582 Masihi (45 sebelum hijrah) |
| Tempat lahir | Makkah, Semenanjung Arab |
| Meninggal dunia | 6 November 644 Masihi (26 Zulhijjah 23 Hijrah)[1] |
| Tempat meninggal dunia | Madinah, Semenanjung Arab |
| Lokasi pengebumian | Masjid Nabawi, Madinah |
| Pendahulu | Saidina Abu Bakar |
| Pengganti | Saidina Uthman Affan |
| Ayahanda | Al-Khattab bin Nufayl |
| Ibunda | Hantamah binti Hisham ibn al-Mugheerah |
| Saudara lelaki | Zayd ibn al-Khattab |
| Saudara perempuan | Fatimah bint al-Khattab |
| Isteri | • Zaynab bint Maz'un • Umm Kulthum bint Ali • Quraybah bint Abi Umayyah al-Makhzumi • Umm Hakim bint al-Harith ibn Hisham • Jamilah bint Thabit • Atikah bint Zayd ibn Amr ibn Nufayl • Luhyah • Fukayhah |
| Anakanda lelaki | • `Abd Allah ibn `Umar • 'Abd ar-Rahman ibn 'Umar • 'Ubaid Allah ibn 'Umar • Zayd ibn 'Umar • Asim ibn Umar • Iyaad ibn 'Umar • 'Abd ar-Rahman ibn 'Umar • Abd ar-Rahman (Abu Shahmah) |
| Anakanda perempuan | • Hafsa bint 'Umar • Fatima bint 'Umar • Zaynab bint 'Umar |
| Keturunan | Farooqui |
| Gelaran lain | Al-Farooq ("Pembanding diantara benar dan salah") Amir al-Mo`mineen ("Ketua orang-orang beriman") [2] |
Remove ads
Saidina Umar bin al-Khattab telah mendapat hidayat Islam pada tahun ke-6 kenabian (Nabi Muhammad s.a.w berusia 46 tahun ketika itu) ketika berumur 33 tahun. Beliau memeluk Islam setelah mendengar adik perempuannya membaca ayat-ayat al-Quran sebelum memeluk islam dia adalah seorang yang kuat menentang islam. Dalam sebuah hadis yang diriwayatkan oleh At-Tabrani bahawa Rasulullah s.a.w juga pernah berdoa: Ya Allah , kuatkanlah Islam dengan Umar. Sebuah hadis daripada Ibnu Abbas yang diriwayatkan oleh Ibnu Majah bahawa Rasulullah s.a.w bersabda : Apabila Umar memeluk Islam, Jibrail pun datang dan berkata : Ya Muhammad , sesungguhnya seluruh makhluk langit bergembira dengan Islamnya Umar
Remove ads
Semasa Nabi Muhammad s.a.w. mula menyebarkan Islam secara terang-terangan, Saidina Umar mempertahankan ajaran tradisi masyarakat Quraisy. Saidina Umar ialah antara orang yang paling kuat menentang Islam pada masa itu.
Menurut ahli sejarah Islam, semasa Saidina Umar dalam perjalanan untuk membunuh Rasulullah s.a.w., beliau bertembung dengan rakannya Nu'aim bin 'Abdullah yang mengatakan bahawa beliau haruslah membetulkan adik perempuannya dahulu memandangkan adiknya telah memeluk Islam.
Saidina Umar pergi ke rumah adiknya serta suaminya dan mendapati mereka berdua dan Khabbab bin 'Aratt sedang membaca al-Quran daripada Surah Taha. Dalam keadaan yang marah dan kecewa beliau memukul adiknya. Apabila melihat adiknya berdarah, beliau meminta maaf dan sebagai balasan beliau akan membaca secebis ayat Al Quran kepada adiknya. Beliau berasa terharu apabila mendengar ayat-ayat al-Quran yang begitu indah sehinggakan beliau memeluk Islam pada hari itu juga.[3]
Selepas peristiwa terbabit, beliau berjanji akan melindungi Islam sehingga ke titisan darah terakhir. Peristiwa ini terjadi pada bulan Zulhijjah tahun keenam kenabian.[4]
Remove ads
Saidina umar merupakan antara individu yang berhijrah ke Yathrib (kemudiannya dikenali sebagai Madinah). Dia merupakan salah seorang daripada Sahabat Rasulullah s.a.w..
Pada tahun 625 M, anak perempuan Saidina Umar iaitu Hafsa mengahwini Nabi Muhammad s.a.w.
Nabi Muhammad s.a.w. wafat pada tahun 632 Masihi (8 Jun 632), ketika baginda berusia 63 tahun. Saidina Umar dikatakan amat sedih dengan kewafatan Rasulullah s.a.w sehinggakan beliau sanggup membunuh sesiapa sahaja yang mengatakan bahawa Rasulullah s.a.w. telah wafat. Beliau kemudiannya kembali tenang selepas Saidina Abu Bakar (khalifah pertama umat Islam) berucap "Sesiapa yang menyembah Muhammad ketahuilah bahawa baginda telah wafat, tetapi sesiapa yang menyembah Allah s.w.t., ketahuilah bahawa Allah itu hidup dan tidak akan mati." Saidina Abu Bakar kemudiannya membaca beberapa potong ayat Al Quran untuk mententeramkan umat Islam.
Saidina Abu Bakar dengan sokongan Saidina Umar menjadi khalifah pertama umat Islam. Semasa pemerintahan singkat Saidina Abu Bakar, Saidina Umar merupakan penasihat Saidina Abu Bakar. Saidina Abu Bakar mencalonkan Saidina Umar sebagai penggantinya sebelum kematiannya pada tahun 634 M. Dengan itu Saidina Umar menjadi khalifah kedua umat Islam.
Remove ads
Semasa pemerintahan Saidina Umar, empayar Islam berkembang dengan pesat; orang Islam menawan Mesopotamia dan sebahagian kawasan Parsi daripada Empayar Parsi (berjaya menamatkan Empayar Parsi), dan menawan Mesir, Palestin, Syria, Afrika Utara, dan Armenia daripada Byzantine (Rom Timur). Ada di antara pertempuran ini menunjukkan ketangkasan tentera Islam seperti Perang Yarmuk yang menyaksikan tentera Islam yang berjumlah 40,000 orang menumpaskan tentera Byzantine yang berjumlah 120,000 orang. Hal ini mengakhiri pemerintahan Byzantine di selatan Asia Kecil.
Pada tahun 637 Masihi, selepas pengepungan Baitulmaqdis yang agak lama, tentera Islam berjaya menakluk kota tersebut. Paderi besar Baitulmaqdis iaitu Patriarch Sophronius menyerahkan kunci kota itu kepada Saidina Umar. Beliau kemudiannya mengajak Saidina Umar supaya bersembahyang di dalam gereja besar Kristian iaitu gereja Church of the Holy Sepulchre. Saidina Umar menolak dan sebaliknya menunaikan solat tidak berapa jauh daripada gereja tersebut kerana tidak ingin mencemarkan status gereja tersebut sebagai pusat keagamaan Kristian. 50 tahun kemudian, sebuah masjid yang digelar Masjid Umar dibina di tempat Saidina Umar menunaikan solat.
Saidina Umar banyak melakukan reformasi terhadap sistem pemerintahan Islam seperti menubuhkan pentadbiran baru di kawasan yang baru ditakluk dan melantik panglima-panglima perang yang berkebolehan. Semasa pemerintahannya juga kota Basra♙ dan Kufah dibina.
Saidina Umar juga amat dikenali kerana kehidupannya yang sederhana.
Pembaharuan Dalam Bidang Pentadbiran.
Membentuk Majlis Syura.
Khalifah Umar telah membentuk satu Majlis Syura yang merupakan lembaga atau majlis perunding yang tertinggi. Ianya terbahagi kepada dua iaitu Majlis Syura Tertinggi dan majlis Syura Am.
Anggota Majlis Syura Tertinggi ialah terdiri daripada Uthman bin Affan, Ali bin Abi Talib, Zaid bin Tsabit, Abdul Rahman bin Auf, Saad bin Abi Waqas dan Mu'az bin Jabal. Semua pekara yang melibatkan masalah politik, keselamatan dan sosial negara akan dibincangkan bersama-sama dalam majlis tersebut. Majlis Syura ini juga bertanggungjawab menentukan polisi negara dalam soal pemerintahan dalaman dan hubungan luar.
Melalui amalan sistem syura, Khalifah Umar dapat mengetahui apa-apa permasalahan yang berlaku dalam semua segi. Beliau juga membuka peluang dan kebebasan yang seluas-luasnya kepada semua orang untuk mengemukakan fikiran dan pendapat mereka demi kebaikan dan keadilan Islam, Sehingga beliau menggangap semua manusia yang tidak mahu memberikan pendapat adalah manusia yang tidak berfaedah.
Membahagikan Wilayah-Wilayah Islam.
Perkembangan Islam yang semakin luas dengan pembukaan negara-negara Islam yang baru telah memerlukan kepada pentadbir bagi menguruskan sesebuah negara. Dengan perluasan kuasa ini, Khalifah Umar telah membahagikan kerajaan Islam yang semakin luas kepada beberapa wilayah demi menjaga kelicinan pentadbiran Islam. Umar meletakkan beberapa orang pegawai untuk menjalankan pentadbiran. Mereka yang dilantik hendaklah datang ke Mekah pada tiap-tiap tahun selepas menunaikan haji untuk membuat laporan. Khalifah Umar dikatakan berkebolehan dalam memilih pegawai-pegawai yang cekap bagi melicinkan pentadbiran, sebagai contohnya Muawiyah bin Abu Sufyan, Amru bin al-Ass, Al Mughirah bin Syu’bah dan Zaid bin Sumyah.
Sebelum seorang Gabenor itu dilantik, mereka haruslah mengisytiharkan harta mereka bagi mengelakkan dari menerima rasuah. Inilah syarat yang dikenakan oleh Khalifah Umar Al-Khattab bagi menjamin keadilan dan kesucian Islam.
Memperbaharui undang-undang pentadbiran tanah.
Perluasan kuasa Islam menuntut kepada Khalifah Umar untuk melakukan pembaharuan terhadap sistem tanah. Di Mesir, Syam dan Iraq misalnya, segala tanah-tanah awam adalah menjadi milik kerajaan tempatan dan segala hasil dari tanah tersebut akan digunakan untuk membiayai kemudahan-kemudahan awam negara itu juga. Khalifah Umar juga menetapkan tanah-tanah yang dimiliki oleh penduduknya tidak akan dirampas tetapi ianya akan dikenakan cukai.
Tentera atau umat Islam dari negara lain tidak dibenarkan mengambil tanah dari negara jajahan kecuali melalui pembelian. Ini berbeza dengan amalan-amalan sebelumnya dimana tanah-tanah akan dibahagikan kepada tentera yang menyertai peperangan.
Pembaharuan dalam bidang ekonomi.
Banyak pembaharuan yang dilakukan oleh Umar bagi mengagihkan pendapatan kepada rakyat dan juga negara mengikut kehendak Islam. Kadar dan sistem cukai telah diubah. Cukai yang dikenakan mengikut jenis tanaman yang ditanam. Syarat-syarat yang menyusahkan rakyat dan tidak adil akan dihapuskan. Beliau juga sering bertanyakan kepada golongan-golongan Dzimmi (orang bukan Islam) untuk mengetahui samada cukai yang dikenakan membebankan mereka. Inilah langkah yang dilakukan oleh Umar sebelum pekara ini diperbaharui. Kesemua ini menyebabkan pungutan cukai menjadi cekap dan perbendaharan negara bertambah. Beliau juga turut memajukan sistem pertanian dengan membuka tanah-tanah baru dan juga mengadakan projek pengairan, yang mana ianya telah dilaksanakan di Mesir dan Iraq bagi menambahkan lagi hasil pertanian.
Pembaharuan Dalam Bidang Sosial.
Melakukan polisi baru untuk golongan Dzimmi.
Khalifah Umar telah mengadakan cukai tanah dan juga jizyah kepada golongan ini. Cukai ini adalah berpatutan kerana rendah kadarnya dan tidak menyusahkan mereka. Pernah suatu kali khalifah Umar memanggil 10 orang Dzimmi dari Kufah dan 10 orang Dzimmi dari Basrah supaya mereka bersumpah, bahawa cukai yang dikenakan ke atas mereka tidak membebankan.
Taraf dan hak awam diberikan sama rata seperti apa yang dinikmati oleh orang Islam. Golongan Dzimmi yang masih menentang Islam akan dibuang atau dihalau keluar negara. Harta mereka tidak akan dirampas, malah harta mereka yang tidak dapat dipindahkan seperti ladang akan dibayar ganti rugi oleh kerajaan Islam.
Memperbaharui taraf kedudukan hamba.
Golongan hamba pada masa itu telah diberikan hak kepentingan sosial dan taraf yang baik. Hamba tidak lagi dihina dan ditindas, mereka boleh hidup bebas seperti orang-orang biasa, kecuali bagi orang-orang yang benar-benar menentang Islam dalam peperangan. Umar menetapkan bahawa hamba perempuan yang menjadi ibu tidak boleh dijual sewenang-wenangnya seperti hamba-hamba lain. Begitu juga dengan hamba yang berkeluarga tidak boleh dipisahkan dari keluarga mereka.
Taraf golongan hamba juga disamakan dengan tuannya dalam apa-apa hal tertentu, pegawai-pegawai yang tidak menghormati dan menjaga hal kebajikan hamba akan dikenakan tindakan oleh Khalifah Umar. Sebagai contoh, Umar pernah melucutkan jawatan seorang pegawainya yang tidak menziarahi pekerjanya yang sakit.
Menggalakkan kegiatan keilmuan dan pelajaran.
Pelbagai langkah telah dilakukan oleh Khalifah Umar untuk mengembangkan pelajaran al-Qur'an. Beliau menyediakan guru-guru bagi mengajar pelbagai ilmu berhubung dengan keilmuan dan dihantar ke serata tempat bagi yang memerlukan serta diberi gaji yang lumayan. Sekolah-sekolah ditubuhkan di masjid-masjid bagi diajar pelajaran Islam di seluruh wilayah Islam. Umat Islam diwajibkan menghafal surah-surah tertentu didalam al-Quran bagi menghuraikan prinsip-prinsip utama ajaran Islam seperti surah al-Baqarah, an-Nisa, al-Maidah dan sebagainya. Golongan ini akan diberikan pelbagai ganjaran sebagai satu usaha untuk menggalakkan menghafal kandungan al-Quran.
Pembaharuan Dalam Bidang Ekonomi.
Memajukan sistem pertanian.
Khalifah Umar Al Khattab telah mewujudkan terusan bagi memajukan sistem pertanian yang mana terusan tersebut seperti Terusan Amirul Mukminin yang menghubungkan Sungai Nil dengan Laut Merah sepanjang 69 batu dari bandar Fustat. Di Iraq pula beliau telah membina Empangan Abu Musa yang menyambungkan Sungai Dajlah (Tigris) dengan bandar Basrah.
Tanah juga telah dikaji selidik bagi menempatkan tanam-tanaman yang bermutu. Rakyat juga digalakan untuk membuka tanah-tanah baru bagi memperbanyakkan hasil pertanian. Tanah yang tidak dikerjakan akan ditarik balik sekiranya tidak terdapat hasil pertanian di dalamnya. Begitu juga beliau juga telah mengadakan sistem cukai bagi menambahkan pendapatan negara.
Remove ads
Pada tahun 638, Tanah Arab mengalami kemarau dan diikuti dengan kebuluran. Kebanyakan kaum Badwi mula mati akibat kelaparan dan wabak. Lama kelamaan, rizab makanan di Madinah pula semakin berkurangan, dan Umar mengutus surat kepada gabenor di Syria, Palestin, dan Iraq untuk menghulurkan bantuan. Keadaan darurat diumumkan di Madinah dan Semenanjung Tanah Arab. Gabenor yang pertama menyahut seruan itu ialah Abu Ubaidah al-Jarrah, gabenor Syria yang juga merupakan panglima tentera ketika itu. Beliau membalas dengan satu surat yang tertulis:
Saya menghantar buatmu kafilah yang satu hujungnya di Syria dan satu lagi di Madinah.
Kemudian, Abu Ubaidah sendiri turun melawat Madinah dan bertindak sebagai pegawai pengurusan bencana yang diketuai sendiri oleh Umar. Sebaik sahaja bekalan catuan mencukupi di Madinah, Umar mengerahkan orangnya untuk ke laluan Iraq, Palestin, dan Syria agar bekalan yang lain dihantar ke kawasan pedalaman Arab yang kemudiannya menyelamatkan jutaan nyawa daripada kebuluran. Bagi pelarian yang memohon perlindungan di Madinah pula, umar mengadakan makan malam setiap hari dan dianggarkan lebih dari seratus ribu rakyat yang hadir untuk menumpang makan.[5] Menjelang awal tahun 639, keadaan semakin pulih. Tanah Arab mula menerima hujan dan Umar sendiri menyelia perpindahan semula pelarian. Mereka diberikan catuan makanan yang mencukupi dan dikecualikan daripada zakat untuk tahun tersebut dan tahun seterusnya.
Remove ads
_by_mohammad_adil_rais.JPG)
Pada tahun 644, Umar dibunuh oleh Abu Lu'luah Bin Muljam yang berasal dari Parsi sebagai tindak balas dari Penaklukan Islam ke atas Parsi.[6] Pembunuhan tersebut dirancang beberapa bulan sebelumnya. Pada Oktober 644, Umar menunaikan Haji di Makkah, waktu pembunuh tersebut menyatakan kematian Umar pada tahun tersebut, dan menggunakan jemaah yang ramai sebagai penghadang kepada para konspirasi ini untuk bersebunyi. Diriwayatkan apabila Umar berdiri di Bukit Arafah, beliau mendengar suara berkata:
"Wahai Khalifah, tidak akan lagi kamu berdiri di atas Bukit Arafah".
Sahabat Umar, Jubayr bin Mut'im dilaporkan berkata:
Kami lihat seorang lelaki berdiri di atas bukit dan berkata 'Sesungguhnya ini adalah Haji terakhir buat Umar. Dia tidak akan datang ke sini lagi.'
Ketika salah satu ibadah Haji, iaitu melontar Jamrah, seseorang membaling batu kepada Umar sehingga melukakan kepala beliau, dan satu suara didengari mengatakan yang Umar tidak akan menunaikan Haji lagi.
Seorang hamba berbangsa Parsi, Abu Lu'luah, membawa rungutan kepada Umar tentang cukai tinggi yang dikenakannya oleh tuannya Mughirah. Umar menulis kepada Mughirah dan bertanya tentang cukai tersebut; jawapan Mughirah memuaskan hati, tetapi Umar menegaskan bahawa cukai yang dikenakan daripada Abu Lu'lu'ah adalah berpatutan, disebabkan pendapatan hariannya. Umar kemudian dilaporkan meminta kepada Abu Lu'luah: "Saya mendegar yang kamu membuat kincir angin; buatkan untuk saya satu." Dalam keadaan merengus, Abu Lu'luah menjawab, "Sesungguhnya aku akan buatkan kincir untuk kamu, biar satu dunia ingat akannya".[7]
Abu Lu'luah ditugaskan dengan misi membunuh Umar. Menurut rancangan, sebelum solat Subuh berlangsung, Abu Lu'luah akan memasuki Masjid al-Nabawi, masjid utama di Madinah yang solat tersebut akan diketuai atau diimam oleh Umar dan dia akan menyerang Umar semasa sedang bersolat, kemudian lari atau bersembunyi di kalangan jemaah masjid.
Pada 31 Oktober 644, Abu Lu'luah menyerang Umar ketika beliau sedang mengimamkan sembahyang Subuh, menikamnya dengan pisau yang bermata dua sebanyak tiga kali di belakangnya, yang menyebabkan maut. Umar dibiarkan berdarah ketika cuba melarikan diri, tetapi orang disekeliling dengan segera menangkapnya; dalam usahanya untuk melarikan diri, dikhabarkan dia mencederakan dua belas orang lain, enam atau sembilan orang daripadanya meninggal dunia, sebelum dia mengelar dirinya sendiri untuk membunuh diri.
Umar wafat pada tiga hari kemudian pada hari Rabu, 3 November 644 (26 ZūlḤijjah 23H) disebabkan luka yang sangat teruk.[8][9] Umar dilaporkan meninggalkan wasiat dengan menyuruh anaknya berjumpa dengan Saidatina Aisyah untuk meminta izinnya(Aisyah)untuk dimakamkan bersebelahan Rasulullah SAW.
Saidina Uthman bin Affan dilantik menjadi khalifah oleh suatu majlis syura selepas kewafatan Umar.
Rupa fizikal
Umar mempunyai badan yang kuat, tegap dan bagus dalam bergusti. Beliau dikatakan pernah menyertai pertandingan gusti ketika berlangsungnya pasar tahunan di Ukaz.[10] Dari sumber perdana menyatakan yang Umar mempunyai penampilan yang bertenaga, badan yang sangat tinggi dan tegap, di pasar beliau menonol dari kalangan orang ramai seperti menara. Bahagian depan kepala beliau botak, sentiasa A'sara Yusran (bekerja dengan dua tangannya),[11] kedua-dua mata beliau hitam, dengan kulit kekuningan, walau bagaimanapun, ibn Sa'ad di dalam bukunya menyatakan yang beliau tidak tahu yang Umar mempunyai kulit kuning kecuali jika seseorang mengambil keadaan ketika zaman beliau hanya memakan minyak (akibat kemarau panjang).[12] Ada juga sumber menyatakan beliau mempunyai kulit putih kemerahan. Gigi beliau adalah ashnabul asnan (sangat putih berkilat). Belau sentiasa mewarnakan jambangnya dan menjaga rambutnya degan sejenis tumbuhan.[12][13]
Sejarahwan Islam Ibnu Sa'ad dan Al-Hakim mencatatkan perihal Umar yang menyatakan bahawa Abu Miriam Zir, asal dari Kufah menerangkan tentang Umar sebagai:
Aku bersama orang Madinah pada suatu hari raya, dan aku lihat Umar berjalan berkaki ayam. Beliau kelihatan mendahului usianya, botak, warna kuning keperangan - orang bertangan kidal, tinggi dan menonjol ketinggiannya dari yang lain.[10]
Anak sulung Umar, Abdullah, menerangkan tentang penampilan fizikal bapanya seperti berikut:
Beliau seorang lelaki yang berkulit cerah, ternampak seri kemerah-merahan, tinggi, botak dan beruban.
Sejarahwan Salima bin al-Akwa'a pula berkata tentang beliau:
Umar sangat bijak, beliau mampu menggunakan kedua-dua tangannya dengan baik.
Ibn Asakir mencatatkan dari sanad Abu Raja al-U'taridi yang:
Umar seorang lelaki yang tinggi,botak, sangat kemerah-merahan dengan sedikit rambut di pipi, misainya besar dan hujungnya kemerahan.[10]
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads