Ketua Komanwel

Ketua Komanwel (bahasa Inggeris: Head of the Commonwealth) ialah seorang pemimpin yang melambangkan gabungan negara-negara merdeka dalam sebuah pertubuhan antarabangsa yang dipanggil Negara-negara Komanwel. Pertubuhan ini mempunyai 56 negara berdaulat di dalamnya. Ketua Komanwel tidak mempunyai tempoh masa tertentu untuk tugas mereka atau had berapa lama mereka boleh tinggal. Jawatan itu tidak mempunyai sebarang kuasa undang-undang yang penting di mana-mana negara di Komanwel. Pada masa ini, Raja Charles III ialah ketua Komanwel.^[1]

Ketua Komanwel
Head of the Commonwealth
Penyandang Charles III sejak 8 September 2022
Institusi	Negara-Negara Komanwel
Pusat	Marlborough House, London
Dilantik oleh	Ketua kerajaan negara-negara Komanwel
Tempoh jawatan	Seumur hidup
Penjawat sulung	George VI
Dibentuk	28 April 1949; 75 tahun yang lalu (1949-04-28)
Tapak web	thecommonwealth.org
sunting · sunting di Wikidata Lihat pendokumenan templat ini

Pada tahun 1949, terdapat sekumpulan lapan negara yang dikenali sebagai Komanwel British, dan mereka semua mempunyai Raja George VI sebagai raja mereka. Walau bagaimanapun, India mahu menjadi sebuah republik sementara masih kekal sebagai sebahagian daripada Komanwel. Untuk menampung ini, gelaran baru yang dipanggil Ketua Komanwel telah dicipta untuk raja. Pada tahun 1950, India menjadi sebuah republik. Kemudian, apabila Ratu Elizabeth II menjadi ratu, lebih banyak negara seperti Pakistan, Sri Lanka, Ghana, dan Singapura turut menjadi republik tetapi masih mengiktiraf baginda sebagai ketua Komanwel.^[2] Mengikut persetujuan yang dicapai di CHOGM (Mesyuarat Ketua-Ketua Kerajaan Komanwel) pada tahun 2018, Charles menggantikan Elizabeth II sebagai ketua Komanwel selepas kemangkatannya pada 2022.^[3]

Sejarah

Pada akhir 1800-an dan awal 1900-an, Empayar British mula dipanggil Negara-negara Komanwel. Beberapa koloninya memperoleh lebih banyak kemerdekaan dan dikenali sebagai Dominion.^[4] Walau bagaimanapun, perpaduan Komanwel ini adalah berdasarkan kesetiaan kepada raja British. Semasa berunding untuk menamatkan Perang Kemerdekaan Ireland, Éamon de Valera, presiden Ireland, mencadangkan hubungan yang dipanggil "persatuan luar". Ini bermakna Ireland akan menjadi sebuah republik yang berkaitan dengan Komanwel British, tetapi tanpa mengiktiraf raja British sebagai raja atau ketua negara mereka. Malangnya, cadangan ini telah ditolak, dan perjanjian yang menamatkan perang menjadikan Negara Bebas Ireland kekal sebagai sebahagian daripada Komanwel sebagai Dominion.^[5]

Deklarasi Balfour pada tahun 1926 dan Statut Westminster pada tahun 1931 menjadikan Dominion sama rata dan bebas antara satu sama lain, termasuk hak untuk membuat undang-undang mengenai ketua negara bersama mereka. Apabila Edward VIII turun takhta dan adindanya George VI menjadi raja baharu, setiap Dominion terpaksa mengambil tindakan berasingan. Dalam kes Negara Bebas Ireland, yang diketuai oleh de Valera, mereka mengubah undang-undang mereka untuk mewujudkan Presiden Ireland yang dipilih dan mengehadkan tugas raja kepada tugas upacara dalam hubungan luar negeri.^[6] Ini menimbulkan kekeliruan tentang siapa ketua negara di Ireland dari 1922 hingga 1949, kerana Komanwel yang lain masih menganggap George VI sebagai raja bersama mereka, walaupun de Valera mendakwa Ireland adalah sebuah republik.^[7] Akhirnya, Ireland meluluskan Akta Republik Ireland pada tahun 1949, menghapuskan baki tugas raja dan menamatkan keahlian mereka dalam Komanwel.

Perdana Menteri dari negara-negara Komanwel bersama Raja George VI di Istana Buckingham untuk Persidangan Perdana Menteri Komanwel, 1949

Semasa George VI menjadi raja, India ingin menjadi sebuah republik tetapi masih mahu menjadi sebahagian daripada Komanwel. Mereka tidak mahu meninggalkan Komanwel seperti Ireland. Oleh itu, satu perjanjian yang dipanggil Deklarasi London telah dibuat pada tahun 1949,^[13] yang menyatakan bahawa India akan kekal dalam Komanwel dan menganggap Raja sebagai simbol persatuan sukarela negara-negara Komanwel, walaupun baginda bukan raja mereka. Ini bermakna India dan negara lain boleh menjadi republik tanpa meninggalkan Komanwel.

Apabila India menerima pakai perlembagaan republik pada tahun 1950, George VI tidak lagi menjadi rajanya, dan Presiden India menjadi ketua negara. Walau bagaimanapun, India masih menganggap George VI sebagai Ketua Komanwel.

Selepas George VI mangkat, puteri sulung baginda iaitu Elizabeth II menjadi Ketua Komanwel apabila baginda menjadi ratu pada tahun 1952. Dia menyifatkan Komanwel sebagai konsep baharu berdasarkan persahabatan, kesetiaan, kebebasan dan keamanan.^[14]

Untuk melambangkan peranan baginda sebagai Ketua Komanwel, Ratu Elizabeth II telah mencipta bendera khas pada tahun 1960. Bendera ini digunakan semasa baginda mengunjungi negara Komanwel di mana baginda menjadi ketua negara tetapi tidak mempunyai bendera diraja khusus untuk negara itu.^[15] Ia juga digunakan pada majlis Komanwel di United Kingdom.^[16]

Ratu Elizabeth II bersama perdana menteri dari negara-negara Komanwel, termasuk Kwame Nkrumah (tiga dari kanan), di Istana Windsor, Mei 1960

Afrika Selatan, yang mempunyai dasar aparteid kaum, menjadi sebuah republik pada tahun 1961 dan tidak dibenarkan memasuki semula Komanwel. Ramai ahli Komanwel, terutamanya di Afrika dan Asia, serta Kanada, menentang aparteid. Ratu Elizabeth II menyokong majoriti pemimpin Komanwel dan tidak bersetuju dengan Perdana Menteri negara baginda, Margaret Thatcher, mengenai mengenakan sekatan terhadap Afrika Selatan.^[17] Pendirian baginda dilihat berpengaruh dalam menamatkan apartheid,^[18] dan Afrika Selatan telah diterima semula ke Komanwel pada 1994 selepas pilihan raya berbilang kaum yang pertama.^[19]

Walaupun baginda tidak pernah bertitah secara terbuka tentang apartheid, gambar tarian baginda dengan Presiden Ghana, Kwame Nkrumah, pada tahun 1961 dilihat sebagai simbol pendirian anti-apartheid baginda.^[20] Ini menyinggung perasaan kerajaan kulit putih Afrika Selatan.^[17] Lawatan baginda ke Ghana adalah untuk mengekalkan keahlian negara itu dalam Komanwel dan menghalangnya daripada terlalu dekat dengan Kesatuan Soviet, walaupun terdapat kebimbangan keselamatan pada masa itu.^[21]

Selepas Ratu Elizabeth II mangkat pada 8 September 2022, putera sulung baginda, Charles, menjadi Raja baharu United Kingdom dan negara-negara Komanwel yang lain. Pada 13 Mac 2023, yang merupakan ulang tahun ke-10 Piagam Komanwel, Raja Charles III menyampaikan titah perutusan pertama baginda pada Hari Komanwel. Baginda bertitah bahawa Piagam itu mewakili nilai-nilai penting yang menentukan seseorang, seperti keamanan dan keadilan, toleransi, hormat-menghormati, dan perpaduan. Baginda juga menekankan keperluan untuk menjaga alam sekitar dan menyokong mereka yang paling terdedah dalam komuniti.^[22]

Gelaran

{{{annotations}}} Gelaran Elizabeth II di Kanada, menunjukkan tulisan Head of the Commonwealth (Ketua Komanwel), pada proklamasi diraja Bendera Kanada

Gelaran Ketua Komanwel dicipta semasa mesyuarat pemimpin dari negara-negara yang menjadi sebahagian daripada Komanwel pada tahun 1949. Gelaran ini diberikan kepada seseorang yang mewakili dan mengetuai Komanwel. Dalam bahasa Latin, ia dipanggil Consortionis Populorum Princeps,^[23] dan dalam bahasa Perancis, ia dikenali sebagai Chef du Commonwealth.^[24] Pada asasnya, ini bermakna bahawa individu dalam peranan ini bertanggungjawab untuk mengawasi dan membimbing Komanwel, iaitu sekumpulan negara yang bekerjasama dan berkongsi nilai dan matlamat yang sama.

Peranan dan tugas

Ketua Komanwel ialah seorang pemimpin yang bekerja bersama setiausaha agung Komanwel dan pengerusi Komanwel. Walaupun Charles III ialah raja kepada 15 negara anggota Komanwel, baginda tidak mempunyai peranan perlembagaan di mana-mana negara Komanwel kerana kedudukan baginda sebagai ketua Komanwel. Baginda sentiasa mendapat maklumat terkini mengenai hal-hal Komanwel dengan kerap berkomunikasi dengan setiausaha agung Komanwel dan Sekretariat, yang merupakan organisasi pusat Komanwel.^[25]

Terdapat mesyuarat dwitahunan yang dipanggil Mesyuarat Ketua-Ketua Kerajaan Komanwel (CHOGM), di mana ketua Komanwel atau wakilnya hadir. Tradisi ini dimulakan oleh Ratu Elizabeth II pada tahun 1973,^[26] dan ia diadakan di lokasi Komanwel yang berbeza. Semasa CHOGM, ketua Komanwel mengadakan mesyuarat peribadi dengan ketua kerajaan dari negara Komanwel, menghadiri majlis resepsi dan makan malam, dan memberikan titah perutusan.

Ketua Komanwel atau wakil juga hadir di Sukan Komanwel, yang diadakan setiap empat tahun. Sebelum acara dimulakan, ada acara yang dipanggil Queen's Baton Relay yang membawa mesej daripada ketua Komanwel kepada semua negara dan wilayah Komanwel.^[27][28]

Pada Hari Komanwel, yang jatuh pada hari Isnin kedua pada bulan Mac, ketua Komanwel menyampaikan titah perutusan khas kepada 2.5 bilion penduduk Komanwel.^[29] Pada hari yang sama, baginda menghadiri upacara keagamaan di Westminster Abbey yang menghimpunkan orang dari pelbagai denominasi.^[30]

• 
  Elizabeth II pada majlis penutupan Sukan Komanwel Brisbane, 1982
• 
  Elizabeth II menyerahkan Baton kepada Presiden Patil dari India untuk acara lari berganti-ganti Baton untuk Sukan Komanwel Delhi, 2009
• 
  Ketua Komanwel menyampaikan titah sulung di CHOGM 2011 di Perth, Australia

Pewarisan

Presiden India, Ram Nath Kovind merafak sembah ucapan tahniah kepada Putera Charles berikutan pemilihan baginda sebagai ketua Komanwel seterusnya

Jawatan ketua Komanwel tidak secara automatik diturunkan dalam sesebuah keluarga, tetapi dipilih oleh pemimpin negara Komanwel. Sebaik sahaja seseorang menjadi ketua Komanwel, tidak ada had untuk berapa lama mereka boleh kekal dalam jawatan itu.

Perkataan "Ketua Komanwel" adalah sebahagian daripada gelaran rasmi raja di setiap negara Komanwel. Pada tahun 1958, Ratu Elizabeth II mengeluarkan surat paten yang menyatakan bahawa Putera Wales dan waris baginda akan menjadi ketua Komanwel masa depan. Terdapat perbincangan mengenai siapa yang harus menjadi ketua Komanwel seterusnya apabila Ratu Elizabeth II semakin tua. Sesetengah orang mencadangkan bahawa Putera Charles harus dipilih sebagai ketua, sementara yang lain berpendapat ia harus secara automatik pergi ke raja alam Komanwel.

Terdapat juga perbincangan tentang mempunyai ketua Komanwel yang dipilih atau berdasarkan konsensus, atau secara bergilir. Sesetengah pemimpin mahukan proses yang lebih demokratik dan percaya bahawa jawatan itu tidak sepatutnya turun temurun.

Dihujahkan bahawa kedudukan itu harus berakhir apabila Ratu Elizabeth II mangkat, kerana Putera Charles mempromosikan diri baginda akan dilihat sebagai sombong, dan tidak menunjukkan minat akan menjadi cuai. Sesetengah orang percaya bahawa Putera Charles menjadi ketua Komanwel akan mengukuhkan pandangan negatif Komanwel sebagai peninggalan Empayar British dan menghalang pengaruh Sekretariat Komanwel.

Pada 2018, perwakilan di Mesyuarat Ketua-Ketua Kerajaan Komanwel (CHOGM) mengisytiharkan bahawa Putera Charles akan menjadi ketua Komanwel seterusnya, walaupun jawatan itu kekal bukan keturunan. Selepas kemangkatan Ratu Elizabeth II pada 2022, Putera Charles secara automatik menjadi ketua Komanwel.

Senarai ketua

Bil.	Potret	Nama	Penggal
			Mula	Tamat	Tempoh
1		George VI (1895–1952)	26/28 April 1949[a]	6 Februari 1952	2 tahun, 286 hari
2		Elizabeth II (1926–2022)	6 Februari 1952	8 September 2022	70 tahun, 214 hari
3		Charles III (diputerakan 1948)	8 September 2022	Penyandang	2 tahun, 65 hari

=Catatan

Nota kaki

1. Berdasarkan Deklarasi London.^[8]

Rujukan

1. The Commonwealth - About Us, TheCommonwealth.org Diarkibkan 10 September 2022 di Wayback Machine. Dicapai 10 September 2022
2. "Our history". Commonwealth (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 11 September 2022. Dicapai pada 2022-09-11.
3. "Charles 'to be next Commonwealth head'". BBC News (dalam bahasa Inggeris). 20 April 2018. Dicapai pada 20 April 2018.
4. "History – Though the modern Commonwealth is just 60 years old, the idea took root in the 19th century". thecommonwealth.org (dalam bahasa Inggeris). Commonwealth Secretariat. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 Jun 2010. Dicapai pada 29 Julai 2011.
5. "Appendix 18: The President's alternative proposals". Treaty debates. Oireachtas. 10 Januari 1922. Dicapai pada 18 Ogos 2012.
6. Akta Pihak Berkuasa Eksekutif (Perhubungan Luar) 1936, s. 3: Exercise of foregoing power (No. 58 bagi 1936, s. 3). Digubal pada 12 Disember 1936. Akta bagi Oireachtas. Diambil semula dari Irish Statute Book pada 4 September 2021.
7. "Committee on Finance. – Vote 65—External Affairs". Dáil Éireann debates. 17 Julai 1945. m/s. Vol. 97 No. 23 p.22 cc2569–70. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 Mei 2018. Dicapai pada 25 Jun 2013.
8. London Declaration (PDF), Commonwealth Secretariat, diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 28 April 2023, dicapai pada 24 April 2023
9. Key Commonwealth Documents: The London Declaration (PDF), Institute of Commonwealth Studies, University of London, diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 24 April 2023, dicapai pada 24 April 2023
10. S. A. de Smith (1949), "The London Declaration of the Commonwealth Prime Ministers, April 28, 1949", The Modern Law Review, Wiley on behalf of the Modern Law Review, 12 (3): 351–354, doi:10.1111/j.1468-2230.1949.tb00131.x, JSTOR 1090506
11. Queen Elizabeth II and the Royal Family: A Glorious Illustrated History, Dorling Kindersley Limited, 2016, m/s. 118, ISBN 9780241296653
12. "MEETING of PRIME MINISTERS, APRIL, 1949 Text of Final Communique Issued at the Conclusion of the Meeting of Prime Ministers Held at London from 22 to 27 April, 1949, Together with Press Statement by the Right Hon. P. Fraser London, 28 April, 1949". Papers Past. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 Ogos 2022. Dicapai pada 6 September 2021.
13. ^{[8][9][10][11][12]}
14. "Head of the Commonwealth". Commonwealth Secretariat. Diarkibkan daripada yang asal pada 31 Mac 2012. Dicapai pada 23 Mac 2009.
15. "Personal Flags". Royal Household. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 Mei 2016. Dicapai pada 27 Julai 2022.
16. "Mailbox". Royal Insight. September 2006. m/s. 3. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 November 2008.
17. Harris, Carolyn (13 Disember 2013), "'This Wonderful Man' -- The Queen and Nelson Mandela", The Kingston Whig Standard, diarkibkan daripada yang asal pada 9 September 2022, dicapai pada 12 Februari 2023
18. Ramphal, Shridath (30 Mac 2021), "The Queen and her stand against racism in the Commonwealth", The Round Table: The Commonwealth Journal of International Affairs, Taylor & Francis, 110 (2): 290–291, doi:10.1080/00358533.2021.1904611, S2CID 233464382, diarkibkan daripada yang asal pada 13 Februari 2023, dicapai pada 12 Februari 2023
19. Commonwealth Observer Group (1999). The National and Provincial Elections in South Africa, 2 June 1999. m/s. 7. ISBN 978-0-85092-626-2. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 Mac 2023. Dicapai pada 2 Mei 2023.
20. Kettler, Sara (7 Mac 2019), How Queen Elizabeth II's Controversial Trip to Ghana Changed the Future of the Commonwealth, Biography/Hearst Digital Media, diarkibkan daripada yang asal pada 6 Disember 2022, dicapai pada 2 Mei 2023
21. Vickers, Hugo; Foster, Alice; Low, Valentine (26 Mac 2018), "Queen dancing in Ghana: The story behind her iconic visit to save the Commonwealth", The Times, diarkibkan daripada yang asal pada 11 Ogos 2021, dicapai pada 25 Ogos 2021
22. Charles III (13 Mac 2023), 2023 Commonwealth Day Message from His Majesty King Charles II, Commonwealth Secretariat, diarkibkan daripada yang asal pada 2 Mei 2023, dicapai pada 2 Mei 2023
23. "Biography of Elizabeth II (UK)". archontology.org. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 November 2016. Dicapai pada 24 April 2009.
24. "Lois codifiées Règlements codifiés". Site Web de la législation (Justice). 1 Januari 2003. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Mac 2021. Dicapai pada 31 Mei 2021.
25. "Commonwealth Governance". Royal.uk. 11 March 2016. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 September 2021. Dicapai pada 24 September 2021.
26. Heinricks, Geoff (2001), "Trudeau and the monarchy; National Post", Canadian Monarchist News, Winter/Spring 2000–2001, Toronto: Monarchist League of Canada, diarkibkan daripada yang asal pada 22 June 2008, dicapai pada 26 February 2010
27. "Queen's baton relay". Diarkibkan daripada yang asal pada 7 February 2018. Dicapai pada 4 April 2018.
28. "Commonwealth Games: Queen's Baton Relay route announced". Diarkibkan daripada yang asal pada 24 September 2021. Dicapai pada 24 September 2021.
29. The Commonwealth Yearbook 2006, Commonwealth Secretariat, 2006, m/s. 21, ISBN 9780954962944
30. Robert Hardman (2007), A Year with the Queen, Touchstone, m/s. 208, ISBN 9781416563488

Pautan luar

• (Inggeris) Monarki British: Ratu dan Komanwel