Remove ads
Bacharuddin Jusuf Habibie (25 Jun 1936 – 11 September 2019) ialah seorang ahli politik dan jurutera Indonesia yang berkhidmat sebagai Presiden Indonesia yang ketiga dari tahun 1998 hingga 1999. Kurang daripada tiga bulan selepas pelantikannya sebagai Naib Presiden yang ketujuh pada Mac 1998, beliau menggantikan Suharto yang meletak jawatan selepas 32 tahun memegang jawatan. Berasal dari Sulawesi yang berketurunan Bugis-Gorontalo dan Jawa,[2][3][4] kepimpinan Habibie dilihat sebagai mercu tanda dan peralihan kepada era Reformasi.
B. J. Habibie | |
|---|---|
 Potret rasmi, 1998 | |
| Presiden Indonesia ke-3 | |
| Dalam jawatan 21 Mei 1998 – 20 Oktober 1999 | |
| Naib Presiden | Tiada |
| Didahului oleh | Suharto |
| Digantikan oleh | Abdurrahman Wahid |
| Naib Presiden Indonesia ke-7 | |
| Dalam jawatan 11 Mac 1998 – 21 Mei 1998 | |
| Presiden | Suharto |
| Didahului oleh | Try Sutrisno |
| Digantikan oleh | Megawati Sukarnoputri |
| Menteri Penyelidikan dan Teknologi ke-4 | |
| Dalam jawatan 29 Mac 1978 – 16 Mac 1998 | |
| Presiden | Suharto |
| Didahului oleh | Sumitro Djojohadikusumo |
| Digantikan oleh | Rahardi Ramelan |
| Maklumat peribadi | |
| Lahir | Bacharuddin Jusuf Habibie 25 Jun 1936 Parepare, Celebes, Hindia Timur Belanda |
| Mati | 11 September 2019 (umur 83) Jakarta, Indonesia |
| Tempat semadi | Tanah Perkuburan Pahlawan Negara Utama Kalibata 6°15′26″S 106°50′46″E |
| Parti politik | Golkar |
| Tinggi | 162 cm (5 kaki 4 inci)[1] |
| Pasangan | Hasri Ainun Besari (k. 1962; m. 2010) |
| Anak |
|
| Ibu bapa Ralat ungkapan: Aksara tanda baca "[" tidak dikenali |
|
| Tempat belajar |
|
| Pekerjaan | |
| Tandatangan |  |
Apabila menjadi presiden, Habibie meliberalisasikan undang-undang akhbar dan parti politik Indonesia; menamatkan pendudukan Indonesia di Timor Timur, yang membawa kepada kemerdekaan negara itu; dan mengadakan pilihan raya demokrasi awal tiga tahun lebih awal daripada yang dijadualkan, yang mengakibatkan berakhirnya kepimpinannya. Kepimpinan 517 hari beliau sebagai presiden dan kepimpinan 71 hari sebagai naib presiden masing-masing adalah yang paling singkat dalam sejarah Indonesia. Sebelum memasuki kerajaan, Habibie menyumbang kepada pembuatan pesawat domestik pertama Indonesia, IPTN N-250. Hasilnya, beliau telah dianugerahkan gelaran "Bapa Teknologi."[5]
Remove ads
Habibie merupakan anak jati Parepare, di Sulawesi Selatan. Ibu bapanya, Alwi Abdul Jalil Habibie,[6][7] seorang ahli pertanian dari etnik Bugis-Gorontalo,[6][8][9][10] dan R. A. Tuti Marini Puspowardojo,[11] seorang bangsawan Jawa dari Yogyakarta,[12] bertemu semasa menuntut di Bogor.[13]
Keluarga sebelah bapa Habibie berasal dari Kabila, hanya di sebelah timur bandar Gorontalo di utara Sulawesi. Habibie merupakan anak keempat daripada lapan adik-beradik.[14] Bapa Habibie meninggal dunia ketika beliau berumur 14 tahun.[14]
Pada tahun 2018, kerajaan wilayah Gorontalo bersetuju menyokong pembinaan Tugu B.J. Habibie di hadapan pintu utama Lapangan Terbang Jalaluddin di Kabupaten Gorontalo.[15][16] Di samping itu, terdapat cadangan supaya Universiti Negeri Gorontalo dinamakan semula sebagai penghormatan kepada Habibie walaupun, pada akhirnya, cadangan itu tidak diterima pakai.[17][18]
Remove ads
Habibie terbang ke Delft, Belanda, untuk mempelajari bidang penerbangan dan aeroangkasa di Universiti Teknologi Delft, tetapi atas sebab politik (pertikaian Barat Baru Guinea antara Belanda dan Indonesia), beliau terpaksa menyambung pengajian di Universiti RWTH Aachen di Aachen, Jerman.[19] Pada tahun 1960, Habibie menerima ijazah jurutera di Jerman dengan gelaran Diplom-Ingenieur. Beliau kekal di Jerman sebagai pembantu penyelidik di bawah Hans Ebner di Lehrstuhl und Institut für Leichtbau, RWTH Aachen untuk menjalankan penyelidikan bagi ijazah kedoktorannya.[20]
Remove ads
Pada tahun 1962, Habibie pulang ke Indonesia selama tiga bulan dengan cuti sakit. Pada masa ini, beliau telah berkenalan semula dengan Hasri Ainun, anak perempuan R. Mohamad Besari. Habibie pernah mengenali Hasri Ainun pada zaman kanak-kanak, sekolah menengah dan di sekolah menengah atas di Sekolah Menengah Atas (SMA) Kristian Dago, Bandung. Kedua-duanya berkahwin pada 12 Mei 1962, kembali ke Jerman tidak lama selepas itu.[21] Habibie dan isterinya menetap di Aachen untuk tempoh yang singkat sebelum berpindah ke Oberforstbach. Pada Mei 1963, mereka mendapat seorang anak lelaki, Ilham Akbar Habibie.[22]
Habibie kemudiannya mendapat pekerjaan dengan firma saham kereta api Waggonfabrik Talbot, di mana beliau menjadi penasihat dalam mereka bentuk gerabak kereta api.[23] Disebabkan kerja Habibie dengan Makosh, ketua pembinaan kereta api menawarkan jawatannya kepada Habibie selepas bersara tiga tahun kemudian, tetapi beliau menolak jawatan itu.[24][23]
Pada tahun 1965, Habibie menyampaikan disertasinya dalam bidang kejuruteraan aeroangkasa dan menerima gred "sangat baik," memberikannya gelaran Diplom-Ingenieur. Pada tahun yang sama, beliau bersetuju untuk terus melakukan penyelidikan di bawah Hans Ebner tentang tesis mengenai "Thermoelastisitas" dan berusaha ke arah mendapatkan kelayakan untuk mengajar di universiti. Namun begitu, apabila ditawarkan pekerjaan sebagai profesor di RWTH, Habibie menolak. Penyelidikan beliau mengenai bahan ringan untuk pesawat berkelajuan tinggi juga menarik minat Boeing dan Airbus, tetapi Habibie menolak tawaran kerja daripada mereka.[25]
Habibie pernah bekerja untuk Messerschmitt-Bölkow-Blohm, sebuah pengeluar aeroangkasa di Hamburg, Jerman. Di sana, beliau mengembangkan teori tentang termodinamik, pembinaan, dan aerodinamik yang dikenali sebagai Faktor Habibie (termodinamik), Teorem Habibie (pembinaan), dan Kaedah Habibie (aerodinamik). Beliau bekerja untuk Messerschmitt dalam pembangunan pesawat Airbus A-300B. Pada tahun 1974, beliau telah dinaikkan pangkat sebagai naib presiden syarikat itu.[26]
Pada tahun 1974, Suharto merekrut Habibie untuk kembali ke Indonesia sebagai sebahagian daripada usaha beliau untuk memperindustrikan dan membangunkan negara itu. Habibie pada mulanya berkhidmat sebagai pembantu khas kepada Ibnu Sutowo, ketua pegawai eksekutif syarikat minyak negara Pertamina dan Pengerusi Agensi bagi Penilaian dan Aplikasi Teknologi. Dua tahun kemudian, Habibie dilantik sebagai Ketua Pegawai Eksekutif Industri Pesawat Nurtanio syarikat milik kerajaan baharu.[26] Pada tahun 1985, syarikat itu menukar namanya kepada Industri Pesawat Nusantara.
Remove ads
Menteri kabinet (1978–1998)
Pada tahun 1978, Habibie telah dilantik sebagai Menteri Penyelidikan dan Teknologi. Beliau terus memainkan peranan penting dalam IPTN industri "strategik" lain dalam jawatan ini.[26] Menjelang 1980-an, IPTN telah berkembang dengan pesat, dengan pengkhususan dalam pembuatan helikopter dan pesawat penumpang kecil. Di bawah kepimpinan beliau, IPTN menjadi pengeluar pesawat termasuk helikopter Puma dan pesawat CASA. Ia mempelopori sebuah kapal terbang penumpang kecil, N-250 Gatotkaca, pada tahun 1995, tetapi projek itu adalah kegagalan komersial.[27] Dalam membangunkan industri penerbangan Indonesia, Habibie mengamalkan pendekatan yang dipanggil "Bermula di Akhir dan Berakhir di Awal".[28] Dalam kaedah ini, elemen seperti penyelidikan asas menjadi perkara terakhir yang perlu diberi tumpuan, manakala pembuatan sebenar pesawat diletakkan sebagai objektif pertama.
Menjelang tahun 1991, Habibie menyelia 10 industri milik kerajaan termasuk pembinaan kapal dan kereta api, keluli, senjata, komunikasi dan tenaga.[26] Pada tahun 1993, anggaran mendapati bahawa hampir $2 bilion setahun dalam pembiayaan negara telah digunakan. Walau bagaimanapun, amalan perakaunan kerajaan tidak jelas, oleh itu saiz sebenar industri tidak diketahui sepenuhnya.[29]
Sebagai menteri, Habibie mewujudkan Program Fellowship Luar Negara (OFP), Program Pembangunan Sains Teknologi dan Tenaga Manusia (STMDP) dan Sains dan Teknologi untuk Pembangunan Perindustrian (STAID). Ketiga-tiga program ini menyediakan biasiswa kepada beribu-ribu lepasan sekolah menengah untuk memperoleh ijazah sarjana muda dalam bidang STEM dan untuk profesional teknikal lain untuk melanjutkan pengajian mereka untuk program sarjana dan kedoktoran di Amerika Syarikat, Eropah, Jepun, dan negara-negara lain.[30]
Dalam rejim Suharto, seperti yang diharapkan daripada eksekutif kanan kerajaan, Habibie menjadi ahli pertubuhan Golkar. Suharto melantik beliau sebagai timbalan penyelaras harian untuk pengerusi lembaga eksekutif pada tahun 1992, dan pada tahun berikutnya, beliau menjadi penyelaras harian.[31]
Semasa berkhidmat dalam kabinet, Habibie juga dipilih sebagai pengerusi pertama Persatuan Intelektual Muslim Indonesia (ICMI) pada tahun 1990. ICMI ialah sebuah pertubuhan Islam moden, dan tugas ini memberikan Habibie asas politik yang berkaitan tetapi terpisah daripada pentadbiran Suharto.[32]
Naib presiden (1998)
Pada Januari 1998, selepas menerima pencalonan untuk penggal ketujuh sebagai presiden, Suharto mengumumkan kriteria pemilihan untuk pencalonan naib presiden. Suharto tidak menyebut nama Habibie tetapi cadangannya supaya naib presiden yang baharu itu perlu menguasai sains dan teknologi jelas menunjukkan beliau memikirkan Habibie.
Pada tahun itu, di tengah-tengah krisis kewangan Asia, cadangan ini diterima dengan teruk sehingga menyebabkan rupiah jatuh. Walaupun begitu, Habibie telah dipilih sebagai naib presiden pada Mac 1998.
Remove ads
Pada 21 Mei 1998, hanya dua bulan dalam kepimpinan Habibie sebagai naib presiden, Suharto mengumumkan peletakan jawatannya. Habibie, seperti yang dinyatakan dalam Perlembagaan, menggantikannya sebagai presiden. Keesokan harinya, beliau mengumumkan Kabinet Reformasi Pembangunan yang menyingkirkan beberapa menteri paling kontroversi dalam kabinet terakhir Suharto sambil mengekalkan yang lain tanpa tokoh utama daripada pembangkang. Dalam beberapa hari selepas pelantikannya, Habibie meminta saudara maranya meletakkan jawatan dalam kerajaan, menjanjikan pilihan raya awal, memansuhkan beberapa undang-undang, dan mengarahkan pembebasan tahanan politik.
Timor Timur
Habibie menentang kemerdekaan Timor Timur tetapi menawarkan mereka autonomi khas.[33]
Pasukan kemerdekaan Timor yang diketuai oleh Majlis Kebangsaan Penentangan Timor telah menggesa referendum di wilayah itu untuk beberapa lama. Ketua diplomatnya, José Ramos-Horta, mencadangkan tempoh peralihan autonomi yang membawa kepada referendum.[34] Pada penghujung tahun 1998, John Howard, Perdana Menteri Australia, menghantar surat kepada Habibie mencadangkan agar Indonesia meredakan isu Timor Timur dengan memberikan autonomi untuk diikuti dengan janji referendum dalam jangka masa panjang, mengikut kaedah yang digunakan oleh Perancis untuk menyelesaikan tuntutan New Caledonia untuk kemerdekaan. Ingin mengelakkan tanggapan bahawa Indonesia memerintah Timor Timur sebagai tanah jajahan, Habibie mengejutkan beberapa pihak dengan mengumumkan bahawa satu pungutan suara, yang menawarkan pilihan antara autonomi khas dan kemerdekaan, akan diadakan serta-merta di Timor Timur. Pemimpin angkatan tentera Indonesia tidak dirujuk mengenai keputusan ini.[35]
Pada 30 Ogos 1999, pungutan suara telah diadakan dan rakyat Timor Timur sangat memilih kemerdekaan. Selepas itu, milisi pro-Indonesia membunuh dan memindahkan sejumlah besar orang semasa krisis Timor Timur 1999.[36] Pada 10 September, Jeneral Wiranto didakwa mengancam akan melakukan rampasan kuasa tentera jika Habibie membenarkan pasukan pengaman, menyebabkan Habibie berundur.[37] Pada 12 September, bagaimanapun, Habibie menerima pasukan pengaman yang diberi mandat PBB untuk menghentikan keganasan.[35] Satu tempoh pentadbiran PBB diikuti dan Timor Timur merdeka pada Mei 2002.
Tuduhan rasuah Suharto
Sesi Khas MPR pada November 1998 mengisytiharkan bahawa penyiasatan harus dibuat ke dalam bentuk rasuah di Indonesia, dengan fokus terutama pada Suharto.
Habibie membentuk komisen khas mengenai rasuah yang, kepada Reformasi, mewakili sikap yang baik. Peguam terkenal Adnan Buyung Nasution dijemput untuk mengetuai siasatan. Skop luas istilah rujukan Nasution dicadangkan tidak dapat diterima oleh Habibie, yang kemudian melantik Peguam Negara dan loyalist, Andi Muhammad Ghalib.
Pada 9 Disember 1998, Suharto dipersoalkan selama tiga jam oleh Ghalib. Kerajaan Habibie mengisytiharkan bahawa Suharto mendapat kekayaannya melalui rasuah.
Pita perbualan telefon antara Habibie dan Ghalib telah diumumkan kepada umum. Ia menimbulkan kebimbangan mengenai kebenaran siasatan dengan menyatakan bahawa soal siasat Soeharto hanya bertujuan untuk penampilan umum.[38]
Di bawah Habibie, kerajaan Indonesia juga mula menyiasat dan mendakwa anak bungsu Suharto, Tommy Suharto. Tommy didakwa oleh Ghalib pada Disember 1998 bersempena dengan skandal Goro, di mana kerajaan, di bawah tekanan dari Tommy, didakwa memberikannya bungkusan yang wajar dan pinjaman di bawah pasaran untuk pembinaan pasar raya Goro. Bagaimanapun, Tommy didapati tidak bersalah dalam kes itu selepas beberapa saksi penting, termasuk salah seorang pembantu Habibie - Rahardi Ramelan - mengubah kesaksiannya dan menyatakan bahawa perjanjian itu tidak menyebabkan kerugian kepada negara.[39]
Ekonomi
Kerajaan Habibie menstabilkan ekonomi dalam menghadapi krisis kewangan Asia dan kekacauan beberapa bulan terakhir presiden Suharto.[40]
Isu sosial
Kerajaan Habibie mula membuat isyarat pendamaian ke arah Cina Indonesia kerana status elit mereka, disasarkan dalam rusuhan 1998. Pada September 1998, Habibie mengeluarkan "Arahan Presiden" yang melarang penggunaan istilah pribumi dan bukan pribumi untuk membezakan kaum asli dan orang Indonesia yang tidak asli.[41] Pada bulan Mei 1999, Habibie mengeluarkan arahan selanjutnya yang menyatakan bahawa paparan kad pengenalan itu cukup sebagai bukti kewarganegaraan Indonesia, sedangkan sebelum ini, menunjukkan 'Surat Keterangan Republik Indonesia Kewarganegaraan' (SBKRI) diperlukan. Walaupun komuniti Cina Indonesia tidak disebutkan secara khusus, jelasnya dasar-dasar ini terutama bagi orang-orang Cina Indonesia, dalam tahun-tahun Soeharto, disebut sebagai non-pribumi dan harus memaparkan SBKRI untuk membuktikan kewarganegaraan mereka.
Pendidikan
Apabila Habibie merupakan Menteri Negara Penyelidikan dan Teknologi, beliau telah mewujudkan Program Felo Luar Negara (OFP), STMDP (Program Teknologi Sains dan Pembangunan Tenaga Manusia) dan STAID (Sains dan Teknologi untuk Pembangunan Industri). Tiga program ini menyediakan biasiswa kepada beribu-ribu graduan sekolah tinggi untuk mendapatkan ijazah sarjana muda mereka dalam bidang STEM dan untuk profesional teknikal lain untuk meneruskan pengajian mereka untuk program tuan dan doktor di Amerika Syarikat, Eropah, Jepun, dan negara-negara lain.
Reformasi politik
Di bawah Habibie, Indonesia telah membuat perubahan signifikan terhadap sistem politiknya yang meluaskan persaingan dan kebebasan bersuara. Tidak lama selepas berkhidmat, pada Jun 1998, kerajaan Habibie mengangkat sekatan era Suharto ke atas parti politik dan menamatkan penapisan dengan membubarkan Kementerian Penerangan. Beliau juga dengan cepat komited untuk mengadakan pilihan raya demokratik, walaupun pada jadual awal yang samar-samar. Pada bulan Disember, beliau mencadangkan undang-undang reformasi politik yang diluluskan oleh badan perundangan dan sesi MPR. Undang-undang ini menetapkan pilihan raya pada bulan Disember 1999, mengurangkan jumlah tempat duduk di parlimen yang dipegang oleh tentera, dan menghalang kegiatan politik oleh penjawat awam.[42]
Walau bagaimanapun, pihak lawan politik mengkritik Habibie kerana bersetuju untuk memberi tentera beberapa kerusi di parlimen, dan mengambil sedikit tindakan terhadap pembaharuan ketenteraan dan kehakiman yang lain.[43] Tentera mempertahankan sistem komando teritorialnya dan mengamalkan pegawai penjajah untuk jawatan sivil, dan terdapat sedikit pendakwaan terhadap rasuah zaman Suharto di bawah Habibie.
Penghujung jawatan
Walaupun beliau dilihat sebagai peneraju kerajaan peralihan, Habibie sepertinya bertekad untuk terus menjadi presiden. Pada mulanya dia tidak jelas mengenai sama ada beliau akan mencari istilah penuh sebagai presiden ketika beliau mengumumkan pemilihan parlimen pada Jun 1998.[42] Habibie menghadapi pembangkang daripada ramai dalam parti kerajaan, Golkar; Pada bulan Julai 1998, beliau berjuang untuk memenangi pimpinan parti itu dengan melantik Akbar Tanjung sebagai ketua parti, tetapi pada akhirnya mampu mengalahkan pasukan saingan termasuk bekas Naib Presiden Try Sutrisno, Menteri Pertahanan Edi Sudrajat, Siswono Yudhohusodo, dan Sarwono Kusumaatmadja.[44]
Walau bagaimanapun, pada masa yang sama, Habibie mula kehilangan sokongan dari Akbar Tandjung dan sebuah puak di Golkar, terdiri daripada kedua-dua reformis dan golongan keras, yang mahu menggulingkannya. Pada bulan Mac 1999, Golkar melantik lima calon presiden: Habibie, Tandjung, Wiranto, Hamengkubuwono X, dan Ginandjar Kartasasmita.[45] Pada Mei 1999, Golkar mengumumkan bahawa Habibie akan menjadi calon presiden mereka selepas melobi meluas, tetapi puak besar di parti itu tetap setia kepada Tandjung dan bertentangan dengan Habibie.[46]
Pada Sidang Umum MPR 1999 pada Oktober, Habibie menyampaikan ucapan akauntabiliti yang merupakan laporan mengenai apa yang telah dicapai semasa jawatan presidennya. Setelah selesai, anggota MPR mula mengundi untuk memutuskan sama ada mereka akan menerima atau menolak ucapannya. Habibie cuba memenangi sokongan tentera dengan menawarkan jawatan naib presiden kepada Ketua Wiranto, tetapi tawarannya ditolak.[47] Puak Golkar Tandjung memecah pangkat dan mengundi terhadapnya, dan ucapan pertanggungjawabannya ditolak oleh 355 undi kepada 322. Melihat bahawa tidak sesuai untuk menekan pencalonannya untuk jawatan presiden setelah ucapan pertanggungjawabannya ditolak, Habibie menarik balik pencalonannya.
Remove ads
Sejak melepaskan jawatan presiden, beliau telah menghabiskan lebih banyak masa di Jerman daripada di Indonesia, walaupun beliau aktif semasa presiden Susilo Bambang Yudhoyono sebagai penasihat presiden dan melalui Pusat Habibie untuk memastikan pendemokrasian di Indonesia.
Pada September 2006, beliau mengeluarkan sebuah buku yang bertajuk Detik-Detik Yang Menentukan: Jalan Panjang Indonesia Menuju Demokrasi. Buku itu mengimbas kembali peristiwa Mei 1998 yang membawa kepada bangkitnya Presiden. Dalam buku itu, dia menuduh Leftenan Jeneral Prabowo Subianto, menantu Suharto (pada masa itu) dan KostradCommander, merancang rampasan kuasa terhadapnya pada Mei 1998.
Remove ads
B.J.Habibie meninggal dunia di Hospital Gatot Subroto pada 11 September 2019 pada 18.05 WIB kerana penyakitnya (kegagalan jantung) dan faktor umur. Sebelum ini, Habibie telah menjalani rawatan intensif sejak 1 September 2019.[48] Sebelum dikebumikan, pada malam sebelum mayat B.J. Habibie diambil dari Hospital Tentera ke kediaman Habibie-Ainun di Jalan Patra Kuningan XIII Blok L15 / 7 No.5, kawasan Patra Kuningan untuk dikebumikan. Dia kemudian dikebumikan di sebelah isterinya iaitu Hasri Ainun Besari di slot Kalibata Heroes Cemetery pada 120 pada 12 September 2019 pada pukul 14.00 WIB. Penguburan itu dihadiri oleh Presiden Republik Indonesia Joko Widodo sebagai inspektur upacara. Turut hadir dimajlis pengkebumiannya ialah Timbalan Perdana Menteri Malaysia waktu itu iaitu Dato' Seri Wan Azizah Wan Ismail.
Remove ads
Habibie berkahwin dengan Hasri Ainun Besari, seorang doktor perubatan, dari 12 Mei 1962 sehingga kematiannya pada 22 Mei 2010. Pasangan itu mempunyai dua orang anak lelaki, Ilham Akbar Habibie dan Thareq Kemal Habibie. Saudara lelaki B.J Habibie, Junus Effendi Habibie, ialah duta Indonesia ke United Kingdom dan Belanda.[49][50]
Habibie menerima beberapa gelaran kehormat untuk sumbangannya dalam bidang teknologi dan sains, mis. beliau dianugerahkan Ijazah Kehormat DSC dari Institut Teknologi Cranfield (United Kingdom) dan Dr.h.c. darjah dari Universiti Kebangsaan Chungbuk dan Universiti Hankuk Pengajian Asing (Korea Selatan) untuk perkhidmatannya kepada teknologi pesawat.[51] Pada tahun 2010, Habibie dihormati dengan ijazah Kehormat PhD dalam Teknologi oleh Universiti Indonesia atas sumbangannya kepada sains dalam latihan sebagai teknokrat.[52]
Habibie dilantik sebagai Felo Akademi Kejuruteraan Diraja (FREng) pada tahun 1990.[53] Pada tahun 1993, beliau dianugerahkan Felo Kehormat Persatuan Aeronautik Diraja (HonFRAeS).[54]
Karya
- Prosiding untuk Simposium Antarabangsa mengenai Sains dan Teknologi Penerbangan Indonesia / B. J. Habibie; B. Laschka [Editor]. Institut Penerbangan dan Angkasa Indonesia; Deutsche Gesellschaft für Luft- und Raumfahrt 1986
- Eine Berechnungsmethode zum Voraussagen des Fortschritts von Rissen unter beliebigen Belastungen und Vergleiche mit entsprechenden Versuchsergebnissen, Penyampaian dalam Simposium DGLR di Baden-Baden, 11-13 Oktober 1971
- Beitrag zur Temperaturbeanspruchung der orthotropen Kragscheibe, Disertasi di RWTH Aachen, 1965
- Teknologi-teknologi canggih: Berakar umbi di dalam negara-negara membangun, Jurnal antarabangsa untuk pengurusan teknologi: IJTM. - Geneva-Aeroport : Inderscience Enterprises Ltd, 1990
- Einführung in die finite Elementen Methode,Teil 1, Hamburger Flugzeugbau GmbH, 1968
- Entwicklung eines Verfahrens zur Bestimmung des Rißfortschritts in Schalenstrukturen, Hamburger Flugzeugbau GmbH, Messerschmitt-Bölkow-Blohm GmbH, 1970
- Entwicklung eines Berechnungsverfahrens zur Bestimmung der Rißfortschrittsgeschwindigkeit an Schalenstrukturen aus A1-Legierungen und Titanium, Hamburger Flugzeugbau GmbH, Messerschmitt-Bölkow-Blohm GmbH, 1969
- http://gso.gbv.de
Sastera
- Hosen, Nadirsyah, Undang-undang politik Indonesia pada Era Habibie: Antara perjuangan politik dan pembaharuan undang-undang, Jurnal Norse mengenai undang-undang antarabangsa, ISSN 0029-151X, Bd. 72 (2003), 4, m.s. 483-518
- Rice, Robert Charles, Pendekatan Indonesia terhadap dasar teknologi semasa era Suharto: Habibie, Sumitro dan lain-lain, pembangunan ekonomi Indonesia (1990), m.s. 53-66
- ...selengkapnya
- Dalam filem Habibie & Ainun dan Rudy Habibie, Habibie dilakonkan oleh Reza Rahadian, manakala Bima Azriel dan Bastian Bintang Simbolon lakonkan watak Habibie[55] semasa zaman kanak-kanak, dan usia remajanya sendiri dalam filem Rudy Habibie'.
- Dalam filem Di Balik 98, Habibie dilakonkan oleh Agus Kuncoro.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads