Bahasa Mah Meri, juga dikenali sebagai Besisi, Cellate, Hma 'Btsisi', Ma 'Betisek, dan "Orang Sabat" (bahasa kasar),[2] ialah sebuah bahasa Austroasiatik yang dituturkan di Semenanjung Tanah Melayu. Bahasa ini, bersama dengan bahasa-bahasa Semaq Beri, Semelai dan Temoq, tergolong dalam bahasa-bahasa Asli Selatan, cabang bahasa asli Malaysia. Mah Meri adalah satu-satunya bahasa asli yang dituturkan di kawasan pantai (di pantai Negeri Sembilan dan Selangor) dan jumlah penutur ialah 3,675 orang seperti yang direkodkan oleh pihak Muzium Orang Asli di Gombak. Sebuah kamus bahasa Mah Meri telah disusun oleh Nicole Kruspe.[3][4]
Vokal[5]
| Depan | Tengah | Belakang | ||
|---|---|---|---|---|
| bundaran + | bundaran - | |||
| Sempit | i ĩ |
ɨ̞ |
ɯ ɯ | ũ ũ |
| Separuh sempit | e ẽ |
ə ә |
o õ | |
| Separuh luas | ɛ ɛ | ɔ ɔ | ||
| Luas | a ã | |||
| Depan | Tengah | Belakang | ||
|---|---|---|---|---|
| -kitar | + pusingan | |||
| Sempit | i̤ | ɯ̤ | ṳ | |
| Separuh sempit | e̤ |
ə̤ |
o | |
| Separuh luas | ɛ̤ | ɔ̤ | ||
| Luas | a | |||
Daftar suara[5]
Bahasa Mah Meri dilaporkan memiliki dua daftar suara:
- Daftar 1: Daftar vokal 1 mempunyai kualiti suara tegang yang jelas, tempoh yang lebih pendek dan nada lebih rendah. Daftar 1 vokal juga mempunyai sekatan fonotaktik yang sedikit.
- Daftar 2: Daftar 2 huruf vokal adalah lebih lancar, lebih lama dan bernada lebih tinggi. Daftar vokal 2 juga mempunyai sedikit suara mengah.
Konsonan[5]
Sintaksis[4]
Dalam bahasa Mah Meri, kata penerang dan kata penunjuk berlaku selepas objek seperti dalam contoh (1) dan (2) manakala kata sendi nama wujud sebelum objek seperti ditunjukkan dalam contoh (3).[4]
| (1) dṳk naleʔ | |
|---|---|
| dṳk | naleʔ |
| rumah | lama |
| "Rumah lama" | |
| (2) lɘmɔl horoʔ ke | ||
|---|---|---|
| lɘmɔl | horoʔ | ke |
| lelaki | tua | itu |
| "Lelaki tua itu" | ||
| (3) haʔ mbɘri | |
|---|---|
| haʔ | mbɘri |
| (di) | hutan |
| "Di hutan" | |
| (4) hŋkiʔ tomboʔ lɘmɔl ke | |||
|---|---|---|---|
| hŋkiʔ | tomboʔ | lɘmɔl | ke |
| Dia (k.g.d. ketiga) | pukul | lelaki | itu |
| "Dia memukul lelaki itu." | |||
| (5) lɘpas ke nɔŋ, ʔeʔə̤t kɘdeʔ, kaye hŋkiʔ ʔeʔə̤t | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| lɘpas | ke | nɔŋ, | ʔeʔə̤t | kɘdeʔ, | kaye | hŋkiʔ | ʔeʔə̤t |
| Selepas | itu | (demonstratif dekat kala lampau) | saya (k.g.t pertama) | sorok | nampak | dia | saya |
| "Selepas itu, saya menyorokkan diri, biar dia nampak saya." | |||||||
Bagi klausa tak transitif dalam bahasa Mah Meri, kedua-dua susunan Subjek-Kerja (SV) dan Kerja-Subjek (VS) adalah mungkin seperti yang dalam contoh (6) dan (7) masing-masing.
| (6) ʔeʔə̤t nimbol bawaw nɔŋ | |||
|---|---|---|---|
| ʔeʔə̤t | nimbol | bawaw | nɔŋ |
| Saya | datang.dari | laut | (demonstratif dekat kala lampau) |
| "Saya baru tiba dari laut." | |||
| (7) lɛp do haʔ tə̤k | |||
|---|---|---|---|
| lɛp | do | haʔ | tə̤k |
| masuk | air | (lokatif) | telinga |
| "Air termasuk ke dalam telinga (saya)." | |||
Morfologi[4]
Morfologi di Mah Meri secara eksklusif dilakukan melalui awalan dan sisipan.[4]
Terbitan semiproduktif
1. N- penyahtransitif 'DTR'
- Awalan n- diletakkan pada kata kerja suku kata tunggal dan vokal dari suku kata akhir digandakan ke kedudukan vokal.
- Contoh: bɛ 'membuat' → nɛ-bɛ 'pelaku'
- Contoh: bɛ 'membuat' → nɛ-bɛ 'pelaku'
- Bagi kata kerja dwisuku, konsonan permulaan digantikan dengan konsonan hidung homorgan.
- Contoh: plɘt 'memadamkan'→ m:ɘlɘt 'pemadaman'
- Contoh: plɘt 'memadamkan'→ m:ɘlɘt 'pemadaman'
- Awalan n- diletakkan pada kata kerja suku kata tunggal dan vokal dari suku kata akhir digandakan ke kedudukan vokal.
2. ka- pemfokus transitif 'TR' </br>
- Awalan ka- hanya digunakan terhadap kata kerja satu suku kata asli.
- Contoh: jɛt 'untuk mengikuti' → ka-jɛt 'untuk mengikuti seseorang atau sesuatu', cɔʔ 'pergi' → ka-cɔʔ 'untuk pergi ke seseorang atau tempat'
- Contoh: jɛt 'untuk mengikuti' → ka-jɛt 'untuk mengikuti seseorang atau sesuatu', cɔʔ 'pergi' → ka-cɔʔ 'untuk pergi ke seseorang atau tempat'
- Awalan ka- hanya digunakan terhadap kata kerja satu suku kata asli.
3. < l > distributif 'DISTR' </br>
- Sisipan < l > digunakan untuk kata kerja dwisuku tak transifif keadaan atau kedudukan serta beberapa kata kerja pergerakan. Sisipan dimasukkan ke dalam suku kata awal dan suatu schwa menggantikannya dengan betul untuk membetulkan struktur suku kata.
- Contoh: kancɛw 'menjadi telanjang' → kɘlancɛw 'banyak (orang) telanjang'.
- Contoh: kancɛw 'menjadi telanjang' → kɘlancɛw 'banyak (orang) telanjang'.
- Sekiranya suku kata kedua terakhir CV berhenti dengan buyi lelangit dan disertakan schwa, sisipan < la > pula diterapkan.
- Contoh: jɘkɘʔ 'duduk dan tidak bergerak' → jɘ-la-kɘʔ 'banyak yang duduk dan tak bergerak'
- Sisipan < l > digunakan untuk kata kerja dwisuku tak transifif keadaan atau kedudukan serta beberapa kata kerja pergerakan. Sisipan dimasukkan ke dalam suku kata awal dan suatu schwa menggantikannya dengan betul untuk membetulkan struktur suku kata.
Terbitan produktif biasa
1. sɘ-RDP-dasar lelaran 'ITER'
- Awalan sɘ- dilampirkan kepada konstituen awal asas yang digandakan untuk menyatakan lelaran.
- Contoh: sɘ-nake-nake (ITER-RDP-itu) 'yang itu lagi dan lagi'
- Contoh: sɘ-nake-nake (ITER-RDP-itu) 'yang itu lagi dan lagi'
- Awalan sɘ- dilampirkan kepada konstituen awal asas yang digandakan untuk menyatakan lelaran.
2. Penunjuk kebetulan tɘ- 'happ' </br>
- Awalan tɘ- menyatakan a) peristiwa yang tidak sengaja dan b) keupayaan atau ketidakupayaan apabila digunakan terhadap klausa yang ditolak.
- Contoh: tɘ-ka-ca '(secara kebetulan) sedang makan'
- Contoh: tɘ-ka-ca '(secara kebetulan) sedang makan'
- Awalan tɘ- menyatakan a) peristiwa yang tidak sengaja dan b) keupayaan atau ketidakupayaan apabila digunakan terhadap klausa yang ditolak.
3. Suara tengah bɘ- 'MID'
- Awalan bɘ- digunakan terhadap kata dasar kerja atau nominal untuk menyatakan fungsi atribut atau posesif.
- Contoh: bɘ-dṳk 'mempunyai rumah'
- Awalan bɘ- digunakan terhadap kata dasar kerja atau nominal untuk menyatakan fungsi atribut atau posesif.
Menurut Ethnologue,[2] status bahasa Mah Meri ialah '6b: Terancam', merujuk kepada keadaan di mana bahasa yang digunakan untuk komunikasi muka-ke-muka dalam semua generasi, tetapi mula kehilangan penutur. Status ini adalah berdasarkan Expanded Graded Intergenerational Disruption Scale (EGIDS) oleh Lewis dan Smino pada (2010).[6]
Satu kajian oleh Coluzzi, Riget & Wang (2017)[7] mengenai penggunaan dan sikap bahasa di empat buah kampung Mah Meri di Pulau Carey menunjukkan bahawa sementara Mah Meri masih memegang status yang kukuh dan positif dalam masyarakat, terdapat kemungkinan peralihan bahasa secara penuh ke arah bahasa Melayu pada masa depan disebabkan oleh penuturan Mah Meri yang lebih rendah dalam kalangan generasi muda.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
