Фижи

Энэ хуудас нь Номхон далай дахь арлын улсын тухай өгүүлнэ. Бусад утгыг, «Фижи (салаа утга)»-с харна уу.

Фүжи (салаа утга) хуудастай андуурч болзошгүй.

Фижи Англи: Fiji, (Фижи хэлээр: Viti; Фижи Хинди хэлээр: फ़िजी), албан ёсоор Бүгд Найрамдах Фижи Улс^[12] (Фижи хэлээр: Matanitu ko Viti; Фижи Хинди хэлээр: [फ़िजी गणराज्य^[13] Fijī Gaṇarājya] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help)), нь Өмнөд Номхон далайн Меланезид, Шинэ Зеландын Хойд арлаас зүүн хойш 2000 км зайд орших арлын улс юм. Хамгийн ойрын хөршүүд болох Вануату баруун талд нь, Францын харьяаны Шинэ Каледони баруун өмнө нь, Шинэ Зеландын Кермадек зүүн өмнө нь, Тонга зүүн талд нь, Самоа болон Францын Уоллис ба Футуна зүүн хойно нь, Тувалу хойд талд нь оршдог.

Бүгд Найрамдах Фижи Улс Matanitu Tugalala o Viti (Фижи) फ़िजी गणराज्य Fijī Gaṇarājya (Хинди)
Төрийн далбаа Сүлд
Уриа: "Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui" (Фижи) "Бурханаас айж, хаанаа алдаршуулъя"[1]
Төрийн дуулал: "God Bless Fiji" "Бурхан Фижиг ивээг"
Нийслэл ба томоохон хот	Сува[2] 18°10′S 178°27′E
Албан ёсны хэл	Англи хэл Фижи хэл [3] Хинди[4]
Хүлээн зөвшөөрөгдсөн орон нутгийн хэл	Ротуман хэл
Угсаатны бүлгүүд (2016[5])	56.8% Уугуул Фижичүүд 37.5% Энэтхэг-Фижичүүд 1.2% Ротума 4.5% Бусад
Шашин	64.4% Христ 34.6% Методизм 29.8% Бусад урсгал 27.9% Хиндүизм 6.3% Ислам 1.4% Бусад / Шашингүй[6]
Ард түмний нэршил	Фижичүүд
Төр засаг	Нэгдмэл парламентын бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Уильям Катонивере
• Ерөнхий Сайд	Ситивени Рабука
• Ерөнхий шүүгч	Салеси Темо (үүрэг гүйцэтгэгч)
• Шадар сайд нар	Вильяме Гавока Биман Прасад Маноа Камикамица
• Парламентын Дарга	Найкама Лалабаву
Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
Тусгаар тогтнол  (Их Британиас)
• Тусгаар тогтнол	10 сарын 10, 1970
• Бүгд найрамдах улс	10 сарын 6, 1987
Газар нутаг
• Нийт	18,274 км2 (151)
• Усны эзлэх талбай (%)	бага
Хүн ам
• 2018 тооцоо	926,276[7] (161)
• 2017 тооллого	884,887[8]
• Нягтаршил	46.4/км2 (148)
ДНБ (ХАЧП)	2022 тооцоо
• Нийт	▲$12.6 тэрбум [9] (158)
• Нэг хүнд ноогдох	▲$13,944[9] (102)
ДНБ (нэрлэсэн)	2022 тооцоо
• Нийт	▼$4.85 тэрбум[9] (164)
• Нэг хүнд ноогдох	▼$5,341[9] (106)
ОТББИ (2013)	36.4[10] дундаж
ХХИ (2021)	▲ 0.730[11] өндөр · 99
Мөнгөний нэгж	Фижи доллар (FJD)
Цагийн бүс	UTC+12 (FJT)
Огнооны формат	өө/сс/жжжж
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+679
ISO 3166 код	FJ
Домэйн нэр	.fj
Вэбсайт fiji.gov.fj

Энэ улсын арлын бүлгийн бүрэлдэхүүнд 332-оос олон арлууд багтдаг, үүний 110 гаруй арал дээр тогтмол хүн суурьшин амьдардаг ба 500 илүү тооны жижиг арлуудтай, ойролцоогоор хуурай газрын нийт хэмжээ нь 18,300 шоо дөрвөлжин километр. Хамгийн алс орших арал нь Ону-и-Лау юм. Вити Леву, Вануа Леву хэмээх үндсэн 2 аралд хүн амын 87% болох 850,000 орчим хүн оршин суудаг. Нийслэл хот Сува нь Вити Леву арал дээр оршино. Нийт Фижичүүдийн 3/4 нь Вити Леву арлын эрэг дагуух Сува, эсвэл Нанди (аялал жуулчлал), Лаутока (чихрийн нишингийн аж үйлдвэр) зэрэг суурингуудад амьдардаг. Харин Вити Левугийн эргээс хол гол хэсэгт хүн ам сийрэг суурьшсан байдаг.

Фижийн арлуудын ихэнх нь 150 сая жилийн өмнөөс эхлэн галт уулуудын идэвхжлийн үр дүнд бий болжээ. Вануа Леву болон Тавеуни арлуудад өнөөг хүртэл геотермал хөдөлгөөн идэвхтэй хэвээр байгаа. Фижи арал дээр МЭӨ хоёр дахь мянганы үеэс эхлэн хүн суурьшсан. 17-18 зуунд Голланд болон Англичууд Фижиг судалж эхэлсэн бөгөөд түүнээс хойш 1970 он хүртэл титмийн колони байж ирсэн. Дэлхийн 2-р дайны үед мянга мянган Фижичүүд сайн дураар Шинэ Зеланд болон Австралийн армид идэвхийлэн тусалсан юм. Бүгд Найрамдах Фижи Улсын Зэвсэгт Хүчин нь /RFMF/ газар болон усан цэргийн ангитай.

Фижи нь баялаг ой мод, ашигт малтмал болон загасны олборлолтын ачаар Номхон далайн арлууд дундаа хамгийн өндөр хөгжсөн эдийн засагтай улсын нэг юм. Өнөөдөр тус улсын гадаад валютын гол эх үүсвэр нь аялал жуулчлал, мөн элсэн чихрийн экспорт болно. Улсын мөнгөн тэмдэгт нь Фижи доллар.

2006 оны төрийн эргэлтийн дараах цэргийнхний засаглалыг Дээд Шүүхээс хууль бус гэсэн шийдвэр гаргасны дараа Рату Эпели Найлатикау Фижийн ерөнхийлөгч болоод байна. Фижийн орон нутгийн засаг захиргаа болох хот, суурины зөвлөлүүд нь Орон Нутгийн Захиргаа, Хот Хөгжүүлэлтийн Яамны дор байдаг.

Эшлэл

1. "About Fiji – History, Government and Economy". www.fijihighcommission.org.uk. Архивласан огноо 30 August 2018. Татаж авсан: 1 September 2018.
2. Although Suva is the largest population center that is classified as a "city", the town of Nasinu has a population that is slightly higher than Suva's. See "Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007". statsfiji.gov.fj. Fiji Bureau of Statistics. Архивласан огноо 16 October 2017. Татаж авсан: 5 June 2017.
3. "2012 Constitution of Fiji" (PDF). Татаж авсан: 24 August 2023.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) Chapter 1.3.3 - This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available.
4. Compare: "Constitution of the Republic of Fiji". fiji.gov.fj. The Fijian Government. Archived from the original on 11 October 2016. Татаж авсан: 14 March 2017. Subsection 3(3) reads: "This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available." Subsection 31(3) simples states that Fiji Hindi is to be taught in schools, it does not say that Fiji Hindi is the intended meaning of "Hindi". All official documents published by the Fijian government are translated into standard Hindi.
7. "Fiji Demographics Profile". www.indexmundi.com.
8. Government of Fiji (10 January 2018). "Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results". Архивласан огноо 3 November 2018. Татаж авсан: 3 November 2018.
9. "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund. October 2022. Татаж авсан: October 11, 2022.
10. "Gini Index". World Bank. Архивласан огноо 7 November 2017. Татаж авсан: 5 November 2017.
11. "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. September 8, 2022. Татаж авсан: September 8, 2022.
12. 2011 оны 2 сард Ерөнхий сайдын ажлын алба улсын нэрийг Бүгд Найрамдах Фижи Улс болгосноо албан ёсоор зарласан бөгөөд 1997 оны үндсэн хуульд байдаг нэр нь одоо хүчингүй болсон. Fijivillage.com (2011-02-03). "Country is now officially called Republic of Fiji". Татаж авсан: 2011-02-04.-г үзнэ үү.
13. "Measles On Long Island". wn.com. 2010. Татаж авсан: 2010-09-15.