ഫെന്റാനിൽ

വേദനാസംഹാരിയായും അനസ്തേഷ്യക്കുള്ള മരുന്നുകളുടെ കൂടെയും ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ഓപിയോയ്ഡ് ആണ് ഫെന്റാനിൽ^[6]. മയക്കുമരുന്നായും ഇത് ദുരുപയോഗപ്പെട്ടുവരുന്നുണ്ട്^[7]. അതിവേഗം പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഫെന്റാനിൽ രണ്ട് മണിക്കൂർ വരെ ഫലപ്രദമായി നിൽക്കുന്നു^[6]. ഇഞ്ചക്ഷൻ, നാസൽ സ്പ്രേ, സ്കിൻ പാച്ച്, കവിളിലൂടെയുള്ള ആഗിരണം എന്നീ രീതികളിൽ വൈദ്യശാസ്ത്രം ഈ മരുന്ന് പ്രയോഗിച്ചുവരുന്നു^[6][8].

ഫെന്റാനിൽ

Clinical data
Pronunciation	/ˈfɛntənɪl/ or /ˈfɛntənəl/
Trade names	Actiq, Duragesic, Fentora, others
AHFS/Drugs.com	monograph
MedlinePlus	a605043
License data	EU EMA: yes US DailyMed: ഫെന്റാനിൽ
Pregnancy category	AU: C
Dependence liability	High[1]
Routes of administration	Buccal, epidural, IM, IT, IV, sublingual, skin patch
Legal status
Legal status	AU: S8 (Controlled drug) CA: Schedule I DE: Anlage III (Special prescription form required) UK: Class A US: WARNING[2]Schedule II
Pharmacokinetic data
Bioavailability	92% (transdermal) 89% (intranasal) 50% (buccal) 33% (ingestion) 100% (intramuscular)/> 55% (inhaled)
Protein binding	80–85%
Metabolism	Liver, primarily by CYP3A4
Onset of action	5 മിനുട്ട്[3]
Elimination half-life	IV: 6 mins (T1/2 α) 1 hours (T1/2 β) 16 hours (T1/2 ɣ) Intranasal: 6.5 hours Transdermal: 20–27 hours[4] Sublingual/buccal (single dose): 2.6–13.5 hours[4]
Duration of action	IV: 30–60 minutes[3][5]
Excretion	Mostly urinary (metabolites, <10% unchanged drug)[4]
Identifiers
IUPAC name N-phenyl-N-[1-(2-phenylethyl)piperidin-4-yl]propanamide
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID9023049
ECHA InfoCard	100.006.468
Chemical and physical data
Formula	C22H28N2O
Molar mass	336.48 g·mol−1
3D model (JSmol)	Interactive image
Density	1.1 g/cm3
Melting point	87.5 °C (189.5 °F)
SMILES O=C(CC)N(C1CCN(CC1)CCc2ccccc2)c3ccccc3
InChI InChI=1S/C22H28N2O/c1-2-22(25)24(20-11-7-4-8-12-20)21-14-17-23(18-15-21)16-13-19-9-5-3-6-10-19/h3-12,21H,2,13-18H2,1H3 Y Key:PJMPHNIQZUBGLI-UHFFFAOYSA-N Y
(verify)

ചർദ്ദി, മലബന്ധം, മയക്കം, മതിഭ്രമം, ആശയക്കുഴപ്പം എന്നീ പാർശ്വഫലങ്ങൾ ഈ മരുന്നിന് കാണപ്പെടുന്നുണ്ട്. ശരിയായ നിലക്കല്ലാത്ത ഉപയോഗം വഴി വരാവുന്ന ദോഷങ്ങൾ വേറെയുമുണ്ട്^[6][9]. ശ്വസനക്കുറവ്, സെറോടോണിൻ സിൻഡ്രോം, രക്തസമ്മർദ്ധം കുറയൽ, ബോധക്ഷയം എന്നിവയെല്ലാം ഇതിന്റെ ഗുരുതരമായേക്കാവുന്ന പ്രത്യാഘാതങ്ങളാണ്^[6][9]. μ-ഒപിയോയിഡ് റിസപ്റ്ററുകളെ ആക്റ്റിവേറ്റ് ചെയ്തുകൊണ്ടാണ് ഫെന്റാനിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. മോർഫിനേക്കാൾ നൂറ് മടങ്ങ് ശേഷിയുള്ളതായി ഇത് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു^[6]. കാർഫെന്റാനിൽ പോലുള്ള ചില രൂപങ്ങൾ മോർഫിനേക്കാളും പതിനായിരം മടങ്ങ് ശേഷി കാണിക്കുന്നുണ്ട്^[10].

പോൾ ജാൻസൻ 1960-ൽ കണ്ടുപിടിച്ച ഫെന്റാനിലിന് ഔഷധമായി ഉപയോഗിക്കാനുള്ള അനുമതി ലഭിക്കുന്നത് 1968-ൽ അമേരിക്കയിലാണ്^[6][11]. 2015-ൽ മാത്രം 1600 കിലോഗ്രാം ഫെന്റാലിൻ ലോകത്ത് ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു^[12][13]. 2017-ലെ കണക്കനുസരിച്ച് ഏറ്റവുമധികം ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്ന കൃത്രിമ ഓപിയോയ്ഡാണ് ഫെന്റാനിൽ. ലോകാരോഗ്യ സംഘടന ഫെന്റാനിൽ അടങ്ങിയ മരുന്നുകളെ കാൻസർ ചികിത്സയിലെ അവശ്യ മരുന്നുകളുടെ പട്ടികയിൽ പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്^[14].

ഈ മരുന്നിന്റെയും അതിന്റെ മറ്റു രൂപങ്ങളുടെയും അമിതപ്രയോഗം മൂലം അമേരിക്കയിൽ 20,000 പേരെങ്കിലും മരണപ്പെട്ടതായി കണക്കുകളുണ്ട്^[15][16][17]. ഇത് ഓപിയോയ്ഡുകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മരണങ്ങളുടെ പകുതിയും വരും. ഫെന്റാനിന്റെ നിയമവിരുദ്ധ ഉല്പാദനമാണ് ഇതിന് പ്രധാന കാരണമായി പറയപ്പെടുന്നത്^[18].

വികസ്വരരാജ്യങ്ങളിലും വികസിത രാജ്യങ്ങളിലും ഫെന്റാനിലിന്റെ വിലനിലവാരത്തിലും വ്യത്യാസങ്ങളുണ്ട്^[19]. വികസിതരാജ്യങ്ങളിൽ താരതമ്യേന വില കുറവാണ്^{[20][21][22][23][24]}.

അവലംബം

1. Bonewit-West, Kathy; Hunt, Sue A.; Applegate, Edith (2012). Today's Medical Assistant: Clinical and Administrative Procedures (in ഇംഗ്ലീഷ്). Elsevier Health Sciences. p. 571. ISBN 9781455701506. Archived from the original on 2020-07-28. Retrieved 2020-08-06.
2. "FDA-sourced list of all drugs with black box warnings (Use Download Full Results and View Query links.)". nctr-crs.fda.gov. FDA. Retrieved 22 Oct 2023.
3. Clinically Oriented Pharmacology (2 ed.). Quick Review of Pharmacology. 2010. p. 172.
4. "Fentanyl, Fentanyl Citrate, Fentanyl Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 14 ഡിസംബർ 2017. Retrieved 8 ഡിസംബർ 2017.
5. "Guideline for administration of fentanyl for pain relief in labour" (PDF). RCP. Archived (PDF) from the original on 4 മാർച്ച് 2016. Retrieved 7 ഒക്ടോബർ 2015. Onset of action after IV administration of Fentanyl is 3–5 minutes; duration of action is 30–60 minutes.
6. "Fentanyl, Fentanyl Citrate, Fentanyl Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 14 ഡിസംബർ 2017. Retrieved 8 ഡിസംബർ 2017.
7. "Fentanyl Drug Overdose". CDC Injury Center. 29 ഓഗസ്റ്റ് 2017. Archived from the original on 15 ഡിസംബർ 2017. Retrieved 14 ഡിസംബർ 2017.
8. "tablets". Archived from the original on 2020-07-31.
9. "Fentanyl Side Effects in Detail - Drugs.com". Drugs.com. Archived from the original on 2018-06-16. Retrieved 2018-06-16.
10. "Commission on Narcotic Drugs takes decisive step to help prevent deadly fentanyl overdoses". Commission on Narcotic Drugs, United Nations Office on Drugs and Crime. 16 മാർച്ച് 2017. Archived from the original on 20 മാർച്ച് 2017. Retrieved 19 മാർച്ച് 2017.
11. Stanley TH (April 1992). "The history and development of the fentanyl series". Journal of Pain and Symptom Management. 7 (3 Suppl): S3-7. doi:10.1016/0885-3924(92)90047-L. PMID 1517629.
12. Narcotic Drugs Estimated World Requirements for 2017 Statistics for 2015 (PDF). New York: United Nations. 2016. p. 40. ISBN 978-92-1-048163-2. Archived (PDF) from the original on 22 ഒക്ടോബർ 2017. Retrieved 14 ഡിസംബർ 2017.
13. "Fentanyl And Analogues". LverTox. 16 ഒക്ടോബർ 2017. Archived from the original on 7 ജനുവരി 2017. Retrieved 14 ഡിസംബർ 2017.
14. World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
15. "Overdose Death Rates". National Institute on Drug Abuse. 15 സെപ്റ്റംബർ 2017. Archived from the original on 13 ഡിസംബർ 2017. Retrieved 14 ഡിസംബർ 2017.
16. "Nearly half of opioid-related overdose deaths involve fentanyl". National Institute on Drug Abuse. 2018-05-01. Archived from the original on 2018-06-14. Retrieved 2018-06-14.
17. Hedegaard H, Bastian BA, Trinidad JP, Spencer M, Warner M (December 2018). "Drugs Most Frequently Involved in Drug Overdose Deaths: United States, 2011-2016". National Vital Statistics Reports. 67 (9): 1–14. PMID 30707673.
18. "Fentanyl Drug Overdose". CDC. 21 December 2018. Archived from the original on 15 December 2017. Retrieved 28 April 2019.
19. "NADAC as of 2017-12-13". Centers for Medicare and Medicaid Services. Archived from the original on 14 ഡിസംബർ 2017. Retrieved 14 ഡിസംബർ 2017.
20. "Single Drug Information". International Medical Products Price Guide. Archived from the original on 15 ഡിസംബർ 2017. Retrieved 14 ഡിസംബർ 2017.
21. "Fentanyl Buccal". Archived from the original on 2020-07-31.
22. "Fentanyl Citrate Generic Actiq". GoodRx. Archived from the original on 31 July 2020. Retrieved 27 May 2020.
23. "The Top 300 of 2020". ClinCalc. Archived from the original on 12 February 2021. Retrieved 29 April 2020.
24. "Fentanyl - Drug Usage Statistics". ClinCalc. Archived from the original on 11 April 2020. Retrieved 29 April 2020.