Шид

Шид — град и општина сместен во Сремскиот Округ во автономната покраина Војводина, Србија. Според пописот од 2011 година градот броел 14.893, додека општината броела 34.188 жители. Во градот се наоѓа граничен премин меѓу Србија и Хрватска.

Шид
Град и општина
Од врвот: Руската палата, црквата Успение на Пресвета Богородица, зградата на црквата, железничката станица Шид, домот на Словачка во Шид
Грб
Location of the municipality of Šid within Serbia
Држава	Србија
Покраина	Војводина
Регион	Срем
Округ	Сремски Округ
Населби	19
Управа
• Градоначалник	Зоран Семеновиќ ((СНС))
Површина[1]
• Град	47,30 км2 (1,830 ми2)
• Општина	687,07 км2 (26,528 ми2)
Надм. вис.	&1000000000000009800000098 м
Население (2011 попис)[2]
• Град	14.893
• Град густина	3,1/км2 (8,2/ми2)
• Општина	34.188
• Општина густина	0,50/км2 (1,3/ми2)
Час. појас	CET (UTC+1)
• Лето (ЛСВ)	CEST (UTC+2)
Поштенски код	22240
Шифра	+381(0)22
Регистерски таблички	ŠI
Мреж. место	sid.rs

Име

На српски, пишаното име на градот е Шид, на унгарски Sid, на германски Schid, на словачки Šíd и на русински Шид.

Шид првпат бил споменат во 1702 година. Отпрвин, населбата била дел од дунавската воена граница, но од средината на 18 век била дел од Сремската Жупанија на Хабсбуршкото Кралство Славонија. Во 1848-1849 година, Шид бил дел од српска Војводина, а во периодот 1849-1860, дел од Војводството Србија и Тамишки Банат. По укинувањето на војводството во 1860 година, Шид повторно бил инкорпориран во Сремската Жупанија на Кралството Славонија. Во 1868 година, Кралството Славонија било споено со Кралството Хрватска во Кралството Хрватска и Славонија, кое било дел од Кралството Унгарија и Австроунгарија. Шид бил окружен центар во Сремската Жупанија. Во 1910 година, етничките Срби биле во апсолутно мнозинство во градот,^[3][4] додека другите значителни етнички групи вклучувале Русини, Словаци и Хрвати.

Меморијал на Сремскиот фронт во Шид

Црквата „Свети Никола“, Шид

Во 1918 година, градот прво станал дел од Државата на Словенците, Хрватите и Србите, потоа дел од Кралството Србија и на крајот дел од Кралството Југославија. Од 1918 до 1922 година, Шид бил дел од Сремската Жупанија, од 1922 до 1929 година дел од Сремската Област, од 1929 до 1931 година дел од Дринската Бановина, од 1931 до 1939 година дел од Дунавската Бановина и од 1939 до 1941 година дел од Бановината Хрватска. За време на Втората светска војна, од 1941 до 1944 година, градот бил окупиран од трупите на Оската и бил вклучен во Независната Држава Хрватска на Павелиќ. Фашистичкиот усташки режим систематски убивал Срби (како дел од геноцидот врз Србите), Евреи (Холокаустот), Роми (Геноцид на Ромите) и некои политички дисиденти. Во август 1942 година, по заедничката воена антипартизанска операција во Срем од страна на усташите и германскиот Вермахт, таа се претворила во масакр од страна на усташката милиција во која загинале до 7.000 Срби.^[5] Меѓу убиените бил и истакнатиот сликар Сава Шумановиќ, кој бил уапсен заедно со 150 жители на Шид.^[6] Во 1944 година, Шид бил ослободен од југословенските партизани и до април 1945 година, во близина на градот се воделе голем број битки од кампањата на Сремскиот фронт. Југословенските партизани ја минирале локалната католичка црква за време на офанзивата кон крајот на 1944 година.^[7] Од 1944 година, градот е дел од Војводина, која (од 1945 година) била автономна покраина на Србија и Југославија.

На 5 ноември 1991 година, српската влада ги обвини хрватските сили дека истрелале 15 артилериски ракети во градот, при што биле убиени четири лица и ранети 12 во првиот напад на српска територија за време на југословенските војни.^[8][9] Во 2009 година, Шид бил прогласен за безминско подрачје по акциите за отстранување на експлозиви кои датирале од конфликтот.^[10]

Населени места

Карта на општина Шид

Општина Шид го опфаќа градот Шид и следните села:

• Адашевци
• Батровци
• Бачинци
• Беркасово
• Бикиќ До
• Бингула
• Вашица
• Вишњиќево
• Гибарач
• Ердевик
• Илинци
• Јамена
• Кукујевци
• Љуба
• Моловин
• Моровиќ
• Привина Глава
• Сот

Демографија

Население во минатото

Година	Нас.	±%
1948	32.518	—
1953	34.679	+6.6%
1961	37.430	+7.9%
1971	38.752	+3.5%
1981	37.459	−3.3%
1991	36.317	−3.0%
2002	38.973	+7.3%
2011	34.188	−12.3%

Според резултатите од пописот од 2011 година, општина Шид има 34.188 жители.

Етнички групи

Повеќето населени места во општината се со етничко српско мнозинство. Љуба е населба со словачко етничко мнозинство. Етнички мешани населби се Бикиќ До (со релативно русинско мнозинство) и Сот (со релативно српско мнозинство).

Етничкиот состав на општината:^[11]

Етничка група	Жители	%
Србит	26.646	77,94%
Словаци	2.136	6,25%
Хрвати	1.748	5,11%
Русини	1.027	3,00%
Роми	204	0,60%
Унгарци	179	0,52%
Југословени	152	0,44%
Украинци	47	0,14%
Македонци	26	0,08%
Црногорци	26	0,08%
Муслимани	24	0,07%
Руси	17	0,05%
Германци	14	0,04%
Албанци	10	0,03%
Други	1.932	5,65%
Вкупно	34.188

Култура

Во близина на селото Привина Глава се наоѓа манастирот Привина Глава. Според легендата, манастирот бил основан од страна на свадбарот Прива во 12 век.^[12]

Во општината се наоѓа музеј посветен на значајниот српски уметник Сава Шумановиќ и музеј на наивна уметност „Илијанум“ кој се состои од повеќе од 300 ликовни уметнички дела.^[13]

Економија

Следната табела дава преглед на вкупниот број на регистрирани лица вработени во правни субјекти по нивната основна дејност (од 2018 година):^[14]

Активност	Вкупно
Земјоделство, шумарство и риболов	644
Рударство и вадење камен	-
Производство	1.760
Снабдување со електрична енергија, гас, пареа и климатизација	18
Снабдување со вода; канализација, управување со отпад и активности за санација	195
Градба	104
Трговија на големо и мало, поправка на моторни возила и мотоцикли	1.043
Транспорт и складирање	588
Услуги за сместување и храна	181
Информации и комуникација	129
Финансиски и осигурителни активности	118
Активности со недвижен имот	4
Стручни, научни и технички дејности	282
Административни и помошни услужни дејности	89
Јавна администрација и одбрана; задолжително социјално осигурување	858
Образование	502
Активности за човековото здравје и социјална работа	369
Уметност, забава и рекреација	90
Други услужни активности	101
Индивидуални земјоделски работници	508
Вкупно	7.593

Збратимени градови

Постојат три официјални збратимени градови на Шид:

• Џенова, Италија
• Андора ла Веља, Андора
• Ките, Финска

Познати луѓе од Шид

• Мира Бањац
• Илија Башичевиќ Босиљ
• Жељко Фајфриќ (р. 1957), српски академик, правник и историчар
• Благоје Јастребиќ
• Георгије Магарашевиќ
• Бојан Милановиќ
• Гроздана Олујиќ
• Бошко Симоновиќ
• Сава Шумановиќ

Поврзано

• Срем
• Сремски Округ

Наводи

1. „Општини во Србија, 2006 г.“. Републички завод за статистика на Србија. Посетено на 28 ноември 2010.
2. „Попис на население, домаќинства и станови 2011: Споредбен преглед на бројот на жители во 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011, податоци по населени места“ (PDF). Републички завод за статистика на Република Србија, Белград. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. Посетено на 2014-06-27.
3. „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 2011-10-07. Посетено на 2011-06-28.
4. „Ethnic Map“ (GIF). Americanhungarianfederation.org. Посетено на 2017-08-28.
5. Korb, Alexander (2010c). „Integrated Warfare? The Germans and the Ustaša Massacres: Syrmia 1942“. Во Shepherd, Ben (уред.). War in a Twilight World: Partisan and Anti-Partisan Warfare in Eastern Europe, 1939–1945. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-29048-8.
6. Greif, Gideon (2018). Jasenovac - Auschwitz of the Balkans. Knjiga komerc. стр. 437. ISBN 9789655727272.
7. „Obnova crkve Presvetog Srca Isusova u Šidu“. Slobodnadalmacija.hr. Посетено на 2017-08-28.
8. Serbs accused Croatia of second attack Reuters, 5 November 1991
9. Mojsilovich, Julijana (5 November 1991). „Serbians claim fighting spills into Serbia for first time“. Associated Press.
10. razminiranje, HCR - Hrvatski centar za. „HCR - Hrvatski centar za razminiranje“. Hcr.hr. Архивирано од изворникот на 2017-08-28. Посетено на 2017-08-28.
11. „Population by ethnicity and sex, by municipalities and cities“ (PDF). stat.gov.rs. Statistical Office of Serbia. Архивирано од изворникот (PDF) на 11 August 2014. Посетено на 19 August 2017.
12. „Привина Глава « Епархија сремска – српска православна црква“ (српски). Архивирано од изворникот на 2021-02-03. Посетено на 2021-01-26.
13. „О Галерији“. Галерија слика Сава Шумановић (српски). Архивирано од изворникот на 2021-01-20. Посетено на 2021-01-26.
14. „MUNICIPALITIES AND REGIONS OF THE REPUBLIC OF SERBIA, 2019“ (PDF). stat.gov.rs. Statistical Office of the Republic of Serbia. 25 December 2019. Посетено на 28 December 2019.

Надворешни врски

• Официјален сајт на Шид (на Српски)
• Руски замок (на Српски)
• Портал Шидски (на Српски)