Унгарски јазик

Унгарски јазик (унг. magyar nyelv listen^ⓘ) — јазик дел групата на угрофински јазици од фамилијата на уралски јазици, неповрзан со голем дел од европските јазици. Воглавно јазикот се зборува во Унгарија и од унгарските малцинства во околните држави.

Унгарски јазик
Magyar
Изговор	мaѓор [ˈmɒɟɒr̪]
Застапен во	Унгарија и делови од Романија, Словачка, Србија, Украина, Хрватска, Австрија и Словенија
Говорници	14,5 милиони
Јазично семејство	Уралско Угро-финско Унгарско унгарски јазик
Писмо	Унгарска латиница
Статус
Службен во	Унгарија, Европска Унија, Словенија (регионален јазик), Србија (Војводина), Австрија (Градиште), разни места во Романија (главно Трансилванија), некои официјални права во Хрватска, Словачка и Украина (Закарпатија)
Јазични кодови
ISO 639-1	hu
ISO 639-2	hun
ISO 639-3	hun
Места во Европа каде што се зборува унгарскиот јазик.

Како мајчин, јазикот го зборуваат околу 14,5 милиони луѓе, од кои 9.5 до 10 милиони живеат во Унгарија. Два милиони говорители живеат во околните држави, поранешни територии на кралството Унгарија. Во соседството, најмногу Унгарци има во Романија каде има околу 1,4 милиони. Покрај Романија, унгарско малцинство има и во Словачка, Србија (поточно Војводина), Украина, Хрватска, Австрија и Словенија и околу еден милион во остатокот од светот.

Распространетост и статус

службен стгатус

Унгарскиот е службен јазик во Унгарија, и како резултат на тоа и службен јазик во Европската Унија. Исто така, унгарскиот е еден од службените јазици во Војводина во Србија и во три општини во Словенија: Ходош, Добровник и Лендава, заедно со словенечкиот јазик. Како малцински јазик е признат во Австрија, Хрватска, Романија, Украина и во Словачка. Во Романија е службен јазик во сите општини каде унгарскиот се зборува над 20%.

Распространетост

Унгарскиот како мајчин јазик се зборува во следните држави:

Држава	Говорители
Унгарија	10.177.223 (попис 2001[мртва врска])
Романија (Трансилванија)	1.443.970 (попис 2002 Архивирано на 12 февруари 2007 г.)
Словачка	520.528 (попис 2001 Архивирано на 16 мај 2007 г.)
Србија (Војводина)	293.299 (попис 2002[мртва врска])
Украина (Закарпатска област)	149.400 (попис 2001 Архивирано на 1 ноември 2004 г.)
САД	117.973 (попис 2000 Архивирано на 12 февруари 2020 г.)
Канада	75.555 (попис 2001 Архивирано на 13 февруари 2008 г.)
Израел	70.000
Австрија (Градиште)	22.000
Хрватска	16.500
Словенија (Прекмурје)	9.240
Вкупно	12-13 милиони

Извор: национални пописи

Дијалекти

Унгарските дијалекти се: алфолд, западнодунавски, дунавско-тисаски, северозападен унгарски, североисточен унгарски, секели и западен унгарски дијалект. Скоро сите дијалекти се многу слични помеѓу себе. Унгарскиот чанго дијалект се зборува во Романија во округот Бакау. Поради изолираноста од оставатите Унгарци, овој дијалект е сличен со средновековниот унгарски јазик.

Споредба со останати угрофински јазици

Унгарски јазик
Писмо	латиница
Пример	Прв член од „Декларацијата за човекови права“
Текст	Minden. emberi lény szabadon születik és egyenlő méltósága és joga van. Az emberek, ésszel és lelkiismerettel bírván, egymással szemben testvéri szellemben kell hogy viseltessenek.
Македонски	Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност.
Портал: Јазици

Во табелата е прикажана споредба на унгарскиот јазик со останатите угрофински јазици со македонски превод^[1]:

унгарски	естонски	мордвински	коми-пермјачки	македонски превод	# според списокот свадеш	фински
én (ако не е запишано, се препознава по наставката -*m)	mina	мон mon	ме me	Јас, себе, мене	1	minä
te	sina	тон ton	тэ te	ти	2	sinä
mi	meie, me	минь miń	ми mi	ние	4	me
ti	teie, te	тынь tyń	ти ti	Вие	5	te
ez/itt	see	те te	тайö tajö	ова/тука	7	tämä/täällä
az/ott	too	што što	сійö sijö	тоа/таму	8	tuo/tuolla
ki?	kes?	кие? kije?	коді? kodi?	кој?	11	kuka?
mi?	mis?	мезе? meze?	мый? myj?	што?	12	mikä?
egy	üks	вейке vejke	öти öti	еден	22	yksi
kettő	kaks	кавто kavto	кык kyk	два	23	kaksi
három	kolm	колмо kolmo	куим kuim	три	24	kolme
négy	neli	ниле nile	нёль ńol	четири	25	neljä
öt	viis	вете vete	вит vit	пет	26	viisi
nej	naine	ни ni	гöтыр götyr	сопруга	40	vaimo
anya	ema	(тиринь) ава (tiriń) ava	мам mam	мајка	42	äiti
fa	puu	чувто čuvto	пу pu	дрво	51	puu
vér	veri	верь veŕ	вир vir	крв	64	veri
haj	juuksed	черь čeŕ	юрси jursi	коса	71	hius, hiukset
fej	pea	пиле pile	пель pel	глава	73	pää
szem	silm	сельме seĺme	син sin	око	74	silmä
orr	nina	судо sudo	ныр nyr	нос	75	nenä
száj	suu	курго kurgo	вом vom	уста	76	suu
fog	hammas	пей pej	пинь piń	заб	77	hammas
láb	jalg	пильге piĺge	кок kok	стапало	80	jalka
kéz	käsi	кедь ked́	ки ki	рака	83	käsi
szív/szűny	süda	седей sedej	сьöлöм śölöm	срце	90	sydän
inni	jooma	симемс simems	юны juny	пие	92	juoda
tudni	teadma	содамс sodams	тöдны tödny	знае	103	tietää
élni	elama	эрямс eŕams	овны ovny	живее	108	elää
víz	vesi	ведь ved́	ва va	вода	150	vesi
kő	kivi	кев kev	из iz	камен	156	kivi
ég/menny	taevas	менель meneĺ	енэж jenezh	небо	162	taivas
szél	tuul	варма varma	тöв töv	ветер	163	tuuli
tűz	tuli	тол tol	би bi	оган	167	tuli
éj	öö	ве ve	вой voj	ноќ	177	yö

Наводи

1. „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2010-01-02. Посетено на 2009-12-26.

Библиографија

Курсеви

• Colloquial Hungarian - The complete course for beginners. Rounds, Carol H.; Sólyom, Erika (2002). London; New York: Routledge. ISBN 0-415-24258-4.

This book gives an introduction to the Hungarian language in 15 chapters. The dialogues are available on cassette or CDs.

• Teach Yourself Hungarian - A complete course for beginners. Pontifex, Zsuzsa (1993). London: Hodder & Stoughton. Chicago: NTC/Contemporary Publishing. ISBN 0-340-56286-2.

This is a complete course in spoken and written Hungarian. The course consists of 21 chapters with dialogues, culture notes, grammar and exercises. The dialogues are available on cassette.

• Hungarolingua 1 - Magyar nyelvkönyv. Hoffmann, István; et al. (1996). Debreceni Nyári Egyetem Архивирано на 13 јануари 2010 г.. ISBN 963-472-083-8
• Hungarolingua 2 - Magyar nyelvkönyv. Hlavacska, Edit; et al. (2001). Debreceni Nyári Egyetem Архивирано на 13 јануари 2010 г.. ISBN 963-03-6698-3
• Hungarolingua 3 - Magyar nyelvkönyv. Hlavacska, Edit; et al. (1999). Debreceni Nyári Egyetem Архивирано на 13 јануари 2010 г.. ISBN 963-472-083-8

These course books were developed by the University of Debrecen Summer School program for teaching Hungarian to foreigners. The books are written completely in Hungarian. There is an accompanying 'dictionary' for each book with translations of the Hungarian vocabulary in English, German, and French.

• "NTC's Hungarian and English Dictionary" by Magay and Kiss. ISBN 0-8442-4968-8 (You may be able to find a newer edition also. This one is 1996.)

Граматика

• A practical Hungarian grammar (3rd, rev. ed.). Keresztes, László (1999). Debrecen: Debreceni Nyári Egyetem. ISBN 963-472-300-4.
• Practical Hungarian grammar: [a compact guide to the basics of Hungarian grammar]. Törkenczy, Miklós (2002). Budapest: Corvina. ISBN 963-13-5131-9.
• Hungarian verbs and essentials of grammar: a practical guide to the mastery of Hungarian (2nd ed.). Törkenczy, Miklós (1999). Budapest: Corvina; Lincolnwood, [Ill.]: Passport Books. ISBN 963-13-4778-8.
• Hungarian: an essential grammar. Rounds, Carol (2001). London; New York: Routledge. ISBN 0-415-22612-0.
• Hungarian: Descriptive grammar. Kenesei, István, Robert M. Vago, and Anna Fenyvesi (1998). London; New York: Routledge. ISBN 0-415-02139-1.
• Hungarian Language Learning Наводи (including the short reviews of three of the above books)
• Noun Declension Tables - HUNGARIAN. Budapest: Pons. Klett Архивирано на 28 септември 2007 г.. ISBN 978-963-9641-04-4
• Verb Conjugation Tables - HUNGARIAN. Budapest: Pons. Klett Архивирано на 28 септември 2007 г.. ISBN 978-963-9641-03-7

Поврзано

• Уралски јазици
• Угрофински јазици
• Унгарска азбука

Надворешни врски

• Унгарски - чудна торта на менито Архивирано на 21 април 2006 г. - статија од Адам Надашди
• Ethnologue за унгарскиот јазик
• Вовед во унгарскиот Архивирано на 10 октомври 2004 г.
• Унгарски профил Архивирано на 5 јуни 2011 г.
• "Унгарски јазик: кратка описна граматика"
• Список на наставки во унгарскиот Архивирано на 28 септември 2007 г.
• Старата страница на Универзитетот во Индијана, Институтот за унгарски Архивирано на 14 април 2020 г.
• Врски помеѓу финскиот и унгарскиот јазик
• Наводи за учење унгарски јазик
• Преглед на унгарскиот јазик
• Еден од најстарите унгарски текстови Архивирано на 10 февруари 2006 г.
• Пренос во живо на унгарски јазик на InfoRádió Архивирано на 25 март 2009 г.
• Граматички водич за унгарскиот јазик
• Список на фрази на англиски, унгарски и јапонски јазик Архивирано на 15 јануари 2010 г.
• Слободен речник
• Wikihu Архивирано на 28 февруари 2010 г.

Енциклопедија Humana Hungarica

• Вовед во историјата на јазикот
• Лингвистички записи за раниот стар унгарски јазик
• Стариот унгарски период
• Доцниот стар унгарски јазик
• Среден унгарски јазик

Речници

• Унгарски речник: од Webster's Dictionary
• Унгарски ↔ англиски )
• Англиски-унгарски-фински
• Колекција на унгарски речници
• Унгарски сленгови
• Унгарски двојазичен речник

Online преводи

• Слободен англиски->унгарски превод
• Слободен превод
• Русско-Венгерский словарь

Курсеви

• Online унгарски речник Архивирано на 8 јуни 2021 г.
• Унгарски курс Архивирано на 14 февруари 2021 г.
• Курс на hungarotips.com
• Учи унгарски! Архивирано на 15 јануари 2010 г.
• Унгарски фрази Архивирано на 31 декември 2006 г.
• Унгарски часови - квизови, сложувачки и звучни податотеки