Евроазиски рис (науч. Lynx lynx) — мачка од средна големина, автохтона на европските и сибирските шуми, каде е грабливец. Во Република Македонија ова е ретко и заштитено животно, и еден од симболите на државата. Евроазискиот рис е најголем од сите рисови, со должина од 80 до 130 см и висина од 70 см кај плешките. Мажјаците тежат од 18 до 30 кг, а женките просечно по 18,1 кг.[1] Има сиво до црвенкасто крзно со црни дамки. Шарата на крзното варира; рисовите со многу шари можат да се најдат близу до оние без шари. Ова е ноќно животно и како возрасно живе само. Покрај ова, звукот кој тие го испуштаат е многу тивок и ретко се слуша, и така присуството на овој вид некаде може да биде незабележано со години. Полесно е да се најдат остатоците од пленот и стапки, отколку да се види самото животно.
| Евроазиски рис | |
|---|---|
 | |
| Научна класификација | |
| Царство: | Животни |
| Колено: | `Рбетници |
| Класа: | Цицачи |
| Ред: | Ѕверови |
| Семејство: | Мачки |
| Род: | Рисови |
| Вид: | Евроазиски рис |
| Научен назив | |
| Lynx lynx (Linnaeus, 1758) | |
 | |
| Ареал на евроазискиот рис | |
Рисот се храни со зајаци, глодачи, лисици, срни, дивокози и ирваси. Како и други мачки, обидот на поголем плен е ризик. Главно лови со прикрадување и скокање врз пленот. Зимно време, заради снегот, ова е потешко, па тогаш се префрла на поголем плен. Европскиот рис претпочита диви шумовити предели со многу скривалишта и можност за прикрадување. Ловната површина на просечниот рис е од 20-60 км² и може да изоди повеќе од 20 км за една ноќ.
Статус
Некогаш ова животно било честа појава насекаде низ Европа. До средината на XX век, рисот исчезнал во централна и западна Европа, каде во последно време одново е заживеан. Природно животното сѐ уште живее во источните и северните делови на Европа. Околу 90% од сите рисови живеат во Сибир. На целиот Балкан има нешто повеќе од 100 риса, од кои, најголемиот број од популацијата на критично загрозениот подвид - балкански рис (науч. Lynx lynx balcanicus), живеат во западна Македонија.[2] Заради овој факт, рисот е законски заштитен вид во земјата и еден од симболите на Македонија, и стои на монетата од 5 денари.
Рисот во Македонија
Во минатото, рисот бил распространет на целата територија во западните и јужните делови на Македонија, како и на некои планини во источна Македонија.
Со влошување на животните услови балканскиот рис целосно исчезнал од источните делови на Македонија, така што денес може да се најде само во густите шуми и недопрени области во Западна Македонија. Последните податоци за рис во Источна Македонија се од 1924 на планината Плачковица.[3]
Во врска со големината на популацијата на рисот во Македонија, постојат бројни и различни податоци од кои не може да се извлече доследен заклучок. Според тврдењата на Мириќ на територијата на Македонија имало 120 единки,[3] додека пак според Мицевски само во клисурата на реката Радика може да се најдат околу 54 единки.[4] Христовски и Ангеловски, пак, проценуваат дека на целата територија на Македонија вкупниот број на рисови е приближно 35.[5] Во 2002 година Грубац проценува дека на територијата на Македонија живеат околу 35-40 единки.[6]
Според Мириќ во периодот од 1917 до 1977 година рисот го проширил својот ареал на распространување во Македонија.[7] Во последните триесет години очигледно е дека бројноста на популацијата е во опаѓање, но од неодамнешните литературни податоци не може точно да се утврди во која мера е тоа опаѓање.
Во март, 2010 е фатена жива единка на подрачјето на Маврово за која не се знае сè уште на кој подвид припаѓа.
Популацијата на рисот е изложена на најразновидни закани, кои во најголем број произлегуваат од активностите на човекот. Некои од главните закани кои се забележани во Македонија се:
- Малубројната популација и малиот репродуктивен потенцијал
- Криволовство како една од најсериозните закани
- Редукција на пленот како резултат на криволовството и деградацијата на стаништата
- Деградација на стаништата во кои живее рисот и нелегалното сечење на шумите
- Фрагментирање на стаништата и дисконтинуираност на биокоридорите преку разни инфраструктурни елементи
- Вознемирување (рекреација, шумски активности и сл.)
- Директна и индиректна конкуренција со волкот кој живее во истите станишта
Законски регулативи
Рисот е животно кое е заштитено со закон во Македонија. Законот за ловство (Службен весник на РМ 20/96) го дефинира рисот како дивеч и го категоризира како заштитен дивеч (Член 12), а неговиот лов е трајно забранет (Член 15). Друг закон,мошне важен за заштитата на дивите животни е Законот за заштита на природата, кој е имплементиран во јуни 2005. Рисот е заштитен и со неколку меѓународни конвенции, кои се ратификувани од Р Македонија: Бернската конвенција, CITES, EU Habitats & Species Directive.
Подвидови
Ова се утврдени подвидови на Европскиот рис. Други се сѐ уште само предлози, но сега се смета дека се синонимни со овие.
- Lynx lynx lynx, Скандинавија, Средна Европа, источна Европа, Кавказ, Сибир, Монголија, северна Кина, Кореја
- Lynx lynx isabellinus, Средна Азија
- Lynx lynx kozlovi, централен Сибир
- Lynx lynx sardiniae, Сардинија (изумрен)
- Lynx lynx stroganovi, Амурска област, Русија
- Lynx lynx balcanicus (стар назив: Lynx lynx martinoii), западна Македонија, западна Србија, источна и северна Албанија, источна Црна Гора
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
