Магаре

Магаре (Equus asinus f. asinus, Equus asinus asinus) ― домашно животно со распространетост по целиот свет. Нивниот изворен облик е африканското магаре (Equus asinus), додека азиското магаре, (Equus hemionus), не е никогаш припитомено.

Домашно магаре
домашно магаре
Заштитен статус
припитомен
Научна класификација
Царство:	Животни
Потцарство:	Ткивни животни
Колено:	Хордови
Потколено:	‘Рбетници
Класа:	Цицачи
Поткласа:	Живородни цицачи
Ред:	Непарнокопитни
Семејство:	Коњи
Род:	Коњи
Вид:	Африканско диво магаре

Младото на магарето се нарекува прле.^[1]

Сегашен статус

Во светот биле пријавени околу 41 милиони магариња во 2006 година.^[2] Кина имала најмногу со 11 милиони, проследена од Пакистан, Етиопија и Мексико. Меѓутоа, заклучно со 2017 година, кинеското население се намалило на 3 милиони, а под притисок биле и африканските населенија, како резултат на зголемената трговија и побарувачката за производи од магаре во Кина.^[3] Некои истражувачи веруваат дека вистинскиот број може да биде нешто поголем бидејќи многу магариња не се броени.^[4] Бројот на раси и процент на светското население за секој од светските региони според ОХЗ во 2006 година бил:^[2]

Регион	Бр. на раси	% на светско нас.
Африка	26	26.9
Азија и Тихи Океан	32	37.6
Европа и Кавказ	51	3.7
Латинска Америка и Кариби	24	19.9
Близок Исток	47	11.8
Соединети Држави и Канада	5	0.1
Свет	185	41 милиони глави

Во 1997 година, бројот на магариња во светот бил објавен дека продолжува да расте, како што тоа го правеле стабилно низ поголемиот дел од историјата; фактори наведени како придонесувачи за ова се зголемувањето на човечкото население, напредокот во економскиот развој и социјалната стабилност кај некои посиромашни држави, претворањето на шумите во земјоделско земјиште и опсегот на земјиштето, зголемувањето на цените на моторните возила и горивата и популарноста на магарињата како домашни миленици.^[4][5] Оттогаш, според извештајот, светското население на магариња брзо се намалува, паѓајќи од 43,7 милиони на 43,5 милиони во периодот од 1995 до 2000 година, и на само 41 милион во 2006 година.^[2] Падот на населението бил изразен во развиените земји; во Европа, вкупниот број на магариња паднал од 3 милиони во 1944 година на нешто повеќе од 1 милион во 1994 година.^[6]

Информативниот систем за домашна животинска разновидност (ИС-ДЖР) на ОХЗ навел 189 магарешки раси во јуни 2011 година.^[7] Во 2000 година, бројот на магарешки раси евидентирани ширум светот бил 97, а во 1995 година бил 77. Брзото зголемување се должи на вниманието посветено на идентификацијата и препознавањето на расите на магариња од страна на проектот на животински генетски ресурси на ОХЗ. [37] Стапката на препознавање на нови раси е особено висока во некои развиени земји. На пример, во Франција, само една раса, Баудет де Поату, била призната пред раните 90-ти; до 2005 година, уште шест раси на магариња имаа службено признавање.^[8]

Во просперитетните земји, грижата за магарињата и дома и во странство станала загрижувачка, а поставени биле и голем број прифатилишта за пензионирани и спасени магариња. Најголемото е „Магарешкото прифатилиште“ (The Donkey Sanctuary) во близина на Сидмаут, Англија, кое исто така поддржува проекти за благосостојба на магарињата во Египет, Етиопија, Индија, Кенија и Мексико.^[9]

Магарето како тема во уметноста и во популарната култура

Магарето како мотив во народното творештво

• „Магарето што јадело грав“ - македонска народна приказна.^[10]
• „Магаре јавај, магаре барај“ - македонска народна приказна.^[11]
• „Загинатото магаре“ - македонска народна приказна.^[12]
• „Прилепски бербер обрикол магаре“ - македонска народна приказна.^[13]
• „Глава од магаре“ - суфиска приказна.^[14]
• „Волшебната масичка, златоносното магаре и колецот од вреќата“ – сказна на браќата Грим.^[15]

Магарето како мотив во книжевноста

• „Магарешка работа“ — басна на Михо Атанасовски.^[16]
• „Магарето и штурците“ - басна на американскиот писател Емброуз Бирс.^[17]
• „Лавот, петелот и магарето“ - басна на Емброуз Бирс.^[18]
• „Магарето што го носело идолот“ - басна на старогрчкиот баснописец Езоп.^[19]
• „Магарето и жабите“ - басна на старогрчкиот баснописец Езоп.^[20]
• „Лавот, магарето и лисицата“ - басна на Езоп.^[21]
• „Магарето и штурците“ — басна на Езоп.^[22]
• „Магарето и офицерскиот коњ“ - басна на Езоп.^[23]
• „Коњот и магарето“ - басна на Езоп.^[24]
• „Лавот и магарето“ - басна на Езоп.^[25]
• „Магарето, петелот и лавот“ - басна на Езоп.^[26]
• „Магарето во лавовска кожа“ - басна на Езоп.^[27]
• „Четириножните другарчиња“ — расказ за деца на македонскиот писател Киро Донев од 2013 година.^[28]
• „Балада за долгите уши“ — песна на македонскиот поет Славко Јаневски.^[29]
• „Животот на едно богато магаре“ — расказ на македонскиот писател Игор Лозаноски од 2020 година.^[30]
• „Животот на едно сиромашно магаре“ — расказ на македонскиот писател Игор Лозаноски од 2020 година.^[31]
• „Магариња“ (латински: Asinaria)- комедија на староримскиот писател Плавт.^[32]
• „Згода и незгода“ — басна на Бошко Смаќоски.^[33]
• „Три лалиња пред три магариња“ — басна во стихови на Бошко Смаќоски.^[34]
• „Насамарено магаре“ — песна на македонскиот поет Васе Тодоров - Шлеговец.^[35]

Галерија

• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Магаре во село Раштак
• 
  Магариња во Зоо Скопје

Наводи

1. „прле“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
2. Waltraud Kugler; Hans-Peter Grunenfelder; Elli Broxham (2008). Donkey Breeds in Europe: Inventory, Description, Need for Action, Conservation; Report 2007/2008 (PDF). Санкт Гален, Швајцарија: Monitoring Institute for Rare Breeds and Seeds in Europe. Архивирано од изворникот (PDF) на 2 септември 2009.
3. Leithead, Alastair (7 октомври 2017). „Donkeys face 'biggest ever crisis'“. BBC News (англиски). Посетено на 20 април 2021.
4. Starkey, P. and M. Starkey. 1997. Regional and World trends in Donkey Populations. Animal Traction Network for Eastern and Southern Africa (ATNESA)^{[мртва врска]}
5. Blench, R. 2000. The History and Spread of Donkeys in Africa. Animal Traction Network for Eastern and Southern Africa (ATNESA)
6. Starkey, Paul (1997) "Donkey Work", in Elisabeth Svendsen (ed.), The professional handbook of the donkey, 3. издание. Лондон: Whittet Books. ISBN 978-1-873580-37-0. стр. 183–206.
7. „DAD-IS — Domestic Animal Diversity Information System“. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Посетено на June 1, 2011.
8. Bérard, Laurence; Marie Cegarra; Marcel Djama; Sélim Louafi; Philippe Marchenay; Bernard Roussel; François Verdeaux (2005) Biodiversity and Local Ecological Knowledge in France^{[мртва врска]} Institut National de la Recherche Agronomique; Centre de Coopération Internationale en Recherche Agronomique pour le Développement; Institut du Développement Durable et des Relations Internationales; Institut Français de la Biodiversité. ISBN 2-915819-06-8 стр. 109. Посетено на 20 април 2021.
9. „Home“. The Donkey Sanctuary. Посетено на 20 април 2021.
10. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 10-11.
11. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 43-44.
12. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 45-46.
13. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 27-28.
14. Суфиски приказни. Скопје: Темплум, 2017, стр. 46.
15. Браќа Грим, Храбриот кројач, Детска радост, Скопје, 1980.
16. Басни (избор). Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2009, стр. 46.
17. Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 32.
18. Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 88.
19. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 39.
20. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 40.
21. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 99.
22. Басни (избор). Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2009, стр. 12.
23. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 87-88.
24. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 57.
25. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 97.
26. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 72.
27. Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 42.
28. Киро Донев, Приказни од куќичката на дрво. Скопје: Македоника литера, 2013, стр. 110-112.
29. Славко Јаневски, Глуви команди. Мисла, Скопје, 1966, стр. 50.
30. Игор Лозаноски, Исповед на еден телевизор', Темплум, Скопје, 2020, стр. 12.
31. Игор Лозаноски, Исповед на еден телевизор', Темплум, Скопје, 2020, стр. 13.
32. „Белешка за писателот“, во: Т. М. Плаут, Скржавецот (Аулулариа). Скопје: Детска радост, 2013, стр. 134-135.
33. Басни (избор). Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2009, стр. 50-51.
34. Басни (избор). Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2009, стр. 51.
35. Васе Тодоров - Шлеговец, Магија на детството. Скопје: александар & александар, 2000, стр. 36.