Јадрена сила
From Wikipedia, the free encyclopedia
Јадрена Сила (или јадрено заемодејство или сила на одбивање) — силата помеѓу протони и неутрони, субатомски честички кои колективно се наречени нуклеони. Јадрената сила е онаа којашто ги соединува протоните и неутроните во атомски јадра. Неутроните и протоните се подеднакво засегнати од јадрената сила. Бидејќи протоните имаат полнеж +1 e, тие доживуваат силна одивност во електричното поле (потпирајќи се на Кулоновиот закон) којшто тежнее кон нивно одделување, но на краток домет јадрената сила е обземена од електомагнетната сила. Масата на нуклеоние помала од сумата на поединечните маси на неутроните и протоните, коишто ја формираат. Разликата на масите меѓу поврзаните и неповрзаните нуклеони е позната како масен дефект. Енергија се ослободува кога некои големи јадра ќе се расцепат, и оваа е таа енергија којашто се користи за јадрена сила и јадрено оружје.[2][3]
Јадрената сила е посилна attractive помеѓу јадра на далечина од 1 femtometer (fm, or 1.0 × 10−15 metres) со разлика меѓу нивните центри, но брзо се намалува до безначајност на растојанија над околу 2.5 fm. На драстојанија помали од 0.7 fm, јадрената сила станува repulsive. Ваквата рапулзивна сила е главниот кривец за големината на јадрата, заради тоа што јадрата не може да се доближат ништо повеќе од она што им овозможува силата. Споредувајќи, ја големината на атомот, мерена во ангстреми (Å, or 1.0 × 10−10 m), е пет реда поголема. Јадрената сила е е едноставна, иако, бидејќи зависи од вртежата на јадрото, има тензорска компонента, и може да зависи од релативниот момументум на јадрото.[4]
Квантитативниот опис на јадрената сила делумно зависи од емпирските равенки, кои ги формираат внатрејадрените потенцијални енергии, или потенцијали. (Генерално, силите во системот на честички може да бидат поедноставно моделирани опишувајќи ја потенцијалната енергија на системот; негативнот гардиент на потенцијал е еднаков со векторската сила.) Константите за равенките се феноменолошки, така што се утврдени со создавањето на равенките за експериментални податоци. Меѓујадрените потенцијали се трудат да ги опишат својствата на заемодејство јадро-јадро. Веќе утврдените, потенцијали може да се користат во, на пример Schrödinger equation којашто ги утврдува quantum mechanicalсвојствата на јадрениот систем.
Пронајдокот на неутронот во 1932 водел кон тоа дека атомот е составен од неутрони и протони, коишто се држат заедно благодрение на привлечната сила. До 1935 се сметало дека јадрената сила се пренесувала од честички наречени месони. Теоретскиот развој придонел и во описот на Yukawa potential, ран пример за јадрениот потенцијал. Месоните, пронајдени теоретски, биле експериментално докажани во 1947. До 1970s quark model бил развиен, па така се докажало дека месоните и јадрата биле составени од кваркови и глуони. Водејќи се по овој модел, јадрената сила резултирајќи како размена на месони меѓу соседните јадра, претставува остаток оддејството на силната сила.