За македонцките работи

За македонцките работи^[1] — книга напишана од Крсте Петков Мисирков и објавена во Софија во 1903 година. Книгата ги претставува погледите на еден од најголемите македонисти и национални дејци кон македонското прашање, националната свест и пред сè на потребата од завршување на националната афирмација и ослободување на Македонците како посебен народ со особено значење на улогата за кодифицирање на литературен македонски јазик. Во книгата се обработуваат тематики поврзани со основање на стандарден македонски јазик, правопис и азбука во контекст на изнесениот политиколошки поглед на тогашната актуелна политичка состојба во Македонија по Илиденското востание, како и научно-теоретски погледи за самобитноста и посебноста на македонскиот народ со историски пристап кон настанокот на другите европски и словенски народи, со единствена замисла и цел за национална афирмација на македонскиот народ во современа модерна европска нација со своја слободна, целовита и независна држава Македонија.

За македонцките работи

"За македонцките работи", корица на оригиналот.
Автор	Крсте Петков Мисирков
Земја	Бугарија
Јазик	македонски
Жанрови	лингвистика, историја, етнографија, политика и аналитика
Издадена	1903
Текст	За македонцките работи на Викиизвор

Содржина на книгата

Книгата на Мисирков е политичка анализа на положбата на македонскиот народ и предлог-програма за македонското националноослободително движење. Истовремено, таа ја разоткрива асимилаторската политика на соседните земји насочена против македонскиот народ и против македонскиот јазичен, културен и етнички идентитет. Во самата книга, тој 10 години пред Балканските војни и Букурешкиот мировен договор, ја предвидува можноста од поделба на Македонија меѓу балканските држави, предлагајќи обединување на сите македонски народности, како и интелектуални, револуционерни и ослободителни сили и движења во една и заедничка борба за ослободување на Македонија со цел да се оневозможи ваквиот процес и истовремено предлага воведување и сеопшто прифаќање на терминот Македонец / Македонци во официјална употреба за националноста на македонското словенско население во вилаетите на Отоманското Царство на подрачјето на Македонија. Согледувајќи ја тогашната политичка состојба во Македонија по Илинденското востание, Крсте Мисирков во книгата се осврнува и на предложените Мирцштешки реформи како поволна политичка одлука за Македонија и Македонците и истовремено смета дека поради опасноста од поделба на Македонија заради вмешаноста на соседните балкански држави и нивните пропаганди, подобра е соработка и спроведување на реформи во рамките на Отоманското Царство со што ќе се зачува целовитоста на Македонија, а ќе се намалат страдањата и убиствата над македонскиот народ, отколку да се спроведува револуционерна борба поттикната и под знаме на еден дел од населението и општеството.

Книгата „За македонцките работи“ била испечатена во 1903 година во Софија, тогашно Царство Бугарија, и била печатена во т.н. „Либерален клуб“. Самата книга има над 120 страници и поделена на пет дела и предговор. Четири од петте поглавја се всушност и говори кои Мисирков ги читал на состаноците на македонскиот литературен кружок во Русија. Поглавјата на книгата се:

1. Предгоор
2. Шчо напраифме и шчо требит да праиме за однапред?
3. Имат ли се нужда од македонцки национални научно-литературни другарства?
4. Националниот сепаратизм: земишчето, на коіе се имат развиіено и ќе се развиіат за однапред.
5. Состауала, состауат и можит ли Македониіа да состауат от себе оддел’на етнографцка и политична іединица?
6. Неколку зборои за македонцкиіот литературен іазик.

Мисирков и јазичното прашање

Главна статија: Македонскиот јазик за време на преродбата

Во оваа книга тој го прогласува централното македонско наречје за литературен македонски јазик и ја определува својата национална програма, во која главно место има прашањето за македонскиот литературен јазик. Со оваа книга, тој теориски ги изложи погледите за оформување на македонскиот литературен јазик. Неговиот јазик, всушност, е нормиран јазик и претставува солидна основа за дефинитивното нормирање и кодифицирање на македонскиот јазик. Последната статија во оваа книга носи наслов „Неколку зборои за македонцкиот литературен јазик“ и претставува прв научно аргументиран, теориски солидно поставен и практично разработен проект за кодификација на македонскиот јазик.

Мисирков тргнува од особеностите на македонскиот јазик во однос на другите словенски јазици. Тој ја разгледува неговата историја, неговата практична примена во писменоста, како и културно-историските околности кои придонесуваат да се избере западномакедонското наречје и да се издигне на ниво на литературен јазик.

Според Мисирков, потребата од одделен македонски литературен јазик е национален интерес на македонскиот народ и успешно средство во национално-политичката борба против туѓите пропаганди и против употребата на туѓите соседни јазици.

Мисирков се определува за брзо решавање на македонското јазично прашање и ги оформува своите ставови за македонскиот литературен јазик, главно, во три точки:

• за основа на литературниот јазик ги зема централните говори (на линијата Велес — Прилеп — Битола — Охрид), бидејќи тие се еднакво оддалечени од соседните литературни словенски јазици (бугарски и српски)
• го поставува правописот врз фонетска основа, со мали отстапки на етимологијата
• во лексиката предлага да се вклучуваат елементи од сите македонски говори

Така, во изговорот и правописот настојува на:

• испуштање на интервокалните согласки, и тоа на в (чоек, жиот, зборои итн.), на х (дуот, Орид), на д (создаит) и слично
• ф наместо старото х (успеф)
• антиципација на мекиот изговор на ќ и на њ (брајк‘а, стаин‘е)
• групата шч (шчо, опшч)
• групите стр, здр во сите случаи (стред, здрел, праздна)
• наставката цки наместо ски (македонцки, балканцки)

На морфолошко поле, настојува на наставката -т во трето лице еднина сегашно време (требит, мислит, значит), исто и кај формите од помошниот глагол јет, сет. Значително е што предлогот од имал две форми, па забележуваме користење на предлогот от пред збор што започнува на безвучна согласка и предлогот од пред збор што започнува на звучна согласка и гласници.

Мисирков го прифаќа кирилското писмо и составува азбука врз современи принципи. Во македонската кирилица тој воведува неколку нови графеми: i, к‘, г‘, н‘, л‘, со кои таа се разликува од другите кирилски писма. Исто така, во согласност со фонетскиот правопис настојува на бележење на едначењето по звучност.

Во лексиката, и особено во зборообразувањето, настојува на народна лексика и на живи зборообразувачки модели: дележ, продолжаач, опитуачка и слично.

Бугарска гледна точка

Бугарската наука тврди дека Мисирков подоцна јавно се откажува од пишувањата во својата книга објаснувајќи дека „настапил како импровизиран политичар по македонското прашање“.^[2] Таа го посочува и податокот дека и во предговорот Мисирков пишува дека целото словенско население на Македонија, во 1903, се нарекува бугарско,^[3] но поради тоа што Византијците ги нарекувале со ова заедничко име Словените и Прабугарите (за кои Мисирков тврди дека се монголско племе, дојденци од Азија)^[4] така што ова име останало кај Македонците.

Наводи

1. /images/stories/eknigi/za-makedonckite-raboti.pdf
2. Во 1907 година, во воведната забелешка кон статијата "„Белешки за јужнословенска филологија и историја“, објавена во списанието на ВМОРО „Македонско-одрински прегле“, Мисирков вели за книгата: „Читателите на таа статија ќе бидат најверојатно изненадени од огромното контрадикција, која ќе сретнат во неа во споредба со онова што тие го прочитаа или можат да прочитаат во брошурата „За македонцките работи“. За да погодат таа контрадикција, доволно е да се потсетат дека јас таму постапив како импровизиран политичар.
3. „Мнозина ќе се запитаат: за каков национален сепаратизм овде се гоорит? не се мислит ли да се создаат сега ноа македонцка народност? Но тоа нешчо iет искуствено и као такво ќе траiит ден до пладне. Ами каква ноа т. е. македонцка народност, кога ниiе, нашите татковци, дедои и предедои се велеле Бугари?
4. Но над много Византиiа пострада од народот бугари, од монголцко племе, коi шчо опустошуаше се шчо ќе му се попаднит во Византиiа. Во полчишчата на тоi народ имаше и словени, коiи се броiеiа од византиiците пак за бугари. Наi голем удар доби Византиiа од бугарите, коiи шчо зедоа од неiа голем дел неiни земiи, заселени со словени, и од ниф образуваа iедна голема и силна држаа, коiа од VIII век до идеiн'ето на Турците на Балканцки полуостров, готоо постоiано наносеше на неiа iеден удар за друг... Словените од Бугариiа и Македониiа наi напред беа само соiузници на бугарите во воiните со Византиiа. Но соiузните со бугарите словенцки полчишта беа во очите на неприiателите т.е. византиiците пак бугарцки. Значит византиiците зафатиiа да прекрстуваат словените ушче од времето на Аспарухоата орда. Постоiаната борба рамо за рамо со бугарите и напраи ниф iеден народ со бугарцко име, но со словенцки iазик. Бугарцкото име мег'у словеиите беше попул'аризирано од грците, и оно, прво, означааше само бугарите — монголите, после нивните воени соiузници, после бугарцките поданици и наi после стана етнографцки термин за бугарцките словени. Но тоа име во очите и устата на грците имаше ушче специално значеiн'е: наi ненавистни за ниф варвари, л'уг'е не образоани, груби, коiи граничаат со звероите. За грците се словенцко беше грубо и бугарцко.

Додатни информации

• „Крсте Петков Мисирков. Научен собир посветен на 40-годишнината од смртта Скопје 24-25 јуни 1966“, Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, Скопје, 1966.
• „Крсте Петков Мисирков и национално-културниот развој на македонскиот народ до ослободувањето“, Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, Скопје, 1976.

Поврзано

• Списание „Вардар“
• Македонскиот јазик за време на преродбата
• Балкански пропаганди во Македонија

Надворешни врски

Викиизвор има текст за За македонските работи

• За македонските работи на современ македонски правопис на Викиизвор.
• За македонцките работи на стар македонски правопис на Викиизвор.
• „За македонските работи“ на Комонс.
• За македонцките работи Архивирано на 1 декември 2008 г., текстот на книгата
• За македонцките работи Архивирано на 22 ноември 2009 г., Од Дигиталниот архив на македонскиот јазик при МАНУ
• „Неколку зборои за македонцкиот литературен јазик“ Архивирано на 27 септември 2007 г. е-книга во PDF на Градска библиотека „Браќа Миладиновци“ - Скопје (македонски)
• Цитати извадени од контекст од книгата „За македонските работи“