Санскрит

Санскрит^[3] (संस्कृता वाक् saṃskṛtā vāk, кратко संस्कृतम् saṃskṛtam) — стар индоевропски јазик од индоиранската група јазици кој е класичен јазик на Индискиот Потконтинент. Санскрит е литургиски јазик на хиндуизмот, будизмот, сикизмот, џаинизмот и претставува еден од 23-те службени јазици на Индија.

Санскрит
संस्कृतम् saṃskṛtam
Зборот 'санскрит' (संस्कृतम्) на деванагари.
Изговор	sə̃skɹ̩t̪əm
Застапен во	Индија
Говорници	14.000[1]  (2001)
Јазично семејство	индоевропско индоирански индоариски санскрит
Писмо	нема свое писмо[2] Денес се пишува со деванагари, индиски писма, тајландско писмо и латиница.
Статус
Службен во	Индија, Утараканд
Јазични кодови
ISO 639-1	sa
ISO 639-2	san
ISO 639-3	san

Историја

Потекло и развој

Санскрит припаѓа на семејството на индоевропски јазици. Претставува еден од трите најстари документирани јазици кои се развиле од еден заеднички предок, кој денес се нарекува праиндоевропски јазик:^[4][5][6]

• Ведски санскрит (ок. 1500–500 п.н.е.).
• Микенски (ок. 1450 п.н.е.)^[7] и Старогрчки (ок. 750–400 п.н.е.).
• Хетски (ок. 1750–1200 п.н.е.).

Други индоевропски јазици кои се далечно поврзани со санскрит се статолатинскиот и класичниот латински јазик (ок. 600 п.н.е.–100 н.е., италски јазици), готскиот (архаичен германски јазик, ок. 350 н.е.), старонордискиот (ок. 200 н.е. и потоа), староавестискиот (ок. крај на 2 милениум н.е.^[8]) и младоавестискиот (ок. 900 н.е.).^[5][6] Најблиски сродни јазици на ведскиот санскрит се нуристанските јазици во регионот на Хиндукуш во североисточен Афганистан и северозападните Хималаи,^[6][9][10] како и изумрените авестиски и староперсиски јазик – и двата од групата на ирански јазици.^[11][12][13] Санскритот припаѓа на сатемската група на индоевропски јазици.

	Како звучи пеењето на санскрит
Проблеми со пуштањето? Помош.

Научниците од колонијалниот период запознаени со латинскиот и старогрчкиот јазик биле изненадени од сличноста на јазикот санскрит, и во неговиот вокабулар и во граматиката, со класичните јазици во Европа. Во The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World, Мелори и Адамс ја илустрираат сличноста со следниве примери на когнати^[14] (во табелата се додадени и староанглиски и старословенски за понатамошна споредба):

ПИЕ	Англиски	Староанглиски	Латински	Грчки	Старословенски	Санскрит	Поимник
*méh₂tēr	mother	mōdor	māter	mētēr	мати	mātár-	мајка
*ph₂tḗr	father	fæder	pater	patēr	-	pitár-	татко
*bʰréh₂tēr	brother	brōþor	frāter	phreter	братръ	bhrā́tar-	брат
*swésōr	sister	sweoster	soror	eor	сестра	svásar-	сестра
*suHnús	son	sunu	-	hyiós	синь	sūnú-	син
*dʰugh₂tḗr	daughter	dohtor	-	thugátēr	дъщи	duhitár-	ќерка
*gʷṓws	cow	cū	bōs	bous	говѧдо	gáu-	крава, говедо
*demh₂-	tame, timber	tam, timber	domus	dom-	домъ	dām-	куќа, дом

Наводи

1. „Comparative speaker's strength of scheduled languages − 1971, 1981, 1991 and 2001“. Census of India, 2001. Office of the Registrar and Census Commissioner, India. Посетено на 31 December 2009.
2. Banerji, Suresh (1971). A companion to Sanskrit literature: spanning a period of over three thousand years, containing brief accounts of authors, works, characters, technical terms, geographical names, myths, legends, and twelve appendices. стр. 672. ISBN 978-81-208-0063-2.^{[мртва врска]}
3. Распоред на летната испитна сесија за 2010 г.^{[мртва врска]} — Институт за класични студии на УКИМ
5. Bauer, Brigitte L. M. (2017). Nominal Apposition in Indo-European: Its forms and functions, and its evolution in Latin-romance. De Gruyter. стр. 90–92. ISBN 978-3-11-046175-6. For detailed comparison of the languages, see pp. 90–126.
6. Ramat, Anna Giacalone; Ramat, Paolo (2015). The Indo-European Languages. Routledge. стр. 26–31. ISBN 978-1-134-92187-4.
7. „Ancient tablet found: Oldest readable writing in Europe“. National Geographic. 1 April 2011. Архивирано од изворникот на 1 April 2011.
8. Rose, Jenny (18 August 2011). Zoroastrianism: A guide for the perplexed. Bloomsbury Publishing. стр. 75–76. ISBN 978-1-4411-2236-0.
9. Harmatta, J. (1992). „The Emergence of the Indo-Iranians: The Indo-Iranian Languages“. Во Dani, Ahmad Hasan; Masson, Vadim Mikhaĭlovich (уред.). History of Civilizations of Central Asia. I. UNESCO. стр. 357–358. ISBN 978-81-208-1407-3.
10. Colin P. Masica 1993, стр. 34.
11. Levin, Saul (24 October 2002). Semitic and Indo-European. Current Issues in Linguistic Theory No. 226. II: Comparative morphology, syntax, and phonetics. John Benjamins Publishing Company. стр. 431. ISBN 9781588112224. OCLC 32590410. ISBN 1588112225
12. Bryant & Patton 2005, стр. 208.
13. Robins, R. H. (2014). General Linguistics. Routledge. стр. 346–347. ISBN 978-1-317-88763-8. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 18 July 2018.
14. J. P. Mallory & D. Q. Adams 2006, стр. 6.

Извори

• Banerji, Sures (1989). A Companion to Sanskrit Literature: Spanning a period of over three thousand years, containing brief accounts of authors, works, characters, technical terms, geographical names, myths, legends, and several appendices. Delhi: Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0063-2.
• Guy L. Beck (2006). Sacred Sound: Experiencing Music in World Religions. Wilfrid Laurier Univ. Press. ISBN 978-0-88920-421-8.
• Shlomo Biderman (2008). Crossing Horizons: World, Self, and Language in Indian and Western Thought. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-51159-9. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 16 July 2018.
• John L. Brockington (1998). The Sanskrit Epics. BRILL Academic. ISBN 978-90-04-10260-6.
• Bryant, Edwin (2001). The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate. Oxford, UK: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513777-4.
• Bryant, Edwin; Patton, Laurie (2005). The Indo-Aryan Controversy: Evidence and Inference in Indian History. Psychology Press. ISBN 978-0-7007-1463-6.
• Burrow, Thomas (1973). The Sanskrit Language (3rd, revised. изд.). London: Faber & Faber.
• Burrow, Thomas (2001). The Sanskrit Language. Motilal Banarsidass. ISBN 81-208-1767-2.
• Robert E. Buswell Jr.; Donald S. Lopez Jr. (2013). The Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-4805-8.
• Cardona, George (1997). Pāṇini - His work and its traditions. Motilal Banarsidass. ISBN 81-208-0419-8.
• Cardona, George (2012). Sanskrit Language. Encyclopaedia Britannica. Архивирано од изворникот 16 October 2023. Посетено на 13 July 2018.
• Michael Coulson; Richard Gombrich; James Benson (2011). Complete Sanskrit: A Teach Yourself Guide. Mcgraw-Hill. ISBN 978-0-07-175266-4.
• Harold G. Coward (1990). Karl Potter (уред.). The Philosophy of the Grammarians, in Encyclopedia of Indian Philosophies. 5. Princeton University Press. ISBN 978-81-208-0426-5.
• Peter T. Daniels (1996). The World's Writing Systems. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-507993-7. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 4 August 2018.
• Deshpande, Madhav (2011). „Efforts to vernacularize Sanskrit: Degree of success and failure“. Во Joshua Fishman; Ofelia Garcia (уред.). Handbook of Language and Ethnic Identity: The success-failure continuum in language and ethnic identity efforts. 2. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-983799-1.
• Will Durant (1963). Our oriental heritage. Simon & Schuster. ISBN 978-1567310122. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 16 July 2018.
• Eltschinger, Vincent (2017). „Why Did the Buddhists Adopt Sanskrit?“. Open Linguistics. 3 (1). doi:10.1515/opli-2017-0015. ISSN 2300-9969.
• Filliozat, Pierre-Sylvain (2004), „Ancient Sanskrit Mathematics: An Oral Tradition and a Written Literature“, Во Chemla, Karine; Cohen, Robert S.; Renn, Jürgen; и др. (уред.), History of Science, History of Text (Boston Series in the Philosophy of Science), Dordrecht: Springer Netherlands, стр. 360–375, doi:10.1007/1-4020-2321-9_7, ISBN 978-1-4020-2320-0
• Robert P. Goldman; Sally J Sutherland Goldman (2002). Devavāṇīpraveśikā: An Introduction to the Sanskrit Language. Center for South Asia Studies, University of California Press. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 17 July 2018.
• Goody, Jack (1987). The Interface Between the Written and the Oral. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-33794-6.
• Hanneder, J. (2002). „On 'The Death of Sanskrit'“. Indo-Iranian Journal. 45 (4): 293–310. doi:10.1163/000000002124994847. JSTOR 24664154. S2CID 189797805. Архивирано од изворникот 28 June 2022. Посетено на 28 June 2022.
• Hock, Hans Henrich (1983). Kachru, Braj B (уред.). „Language-death phenomena in Sanskrit: grammatical evidence for attrition in contemporary spoken Sanskrit“. Studies in the Linguistic Sciences. 13 (2).
• Barbara A. Holdrege (2012). Veda and Torah: Transcending the Textuality of Scripture. State University of New York Press. ISBN 978-1-4384-0695-4.
• Michael C. Howard (2012). Transnationalism in Ancient and Medieval Societies: The Role of Cross-Border Trade and Travel. McFarland. ISBN 978-0-7864-9033-2.
• Dhanesh Jain; George Cardona (2007). The Indo-Aryan Languages. Routledge. ISBN 978-1-135-79711-9.
• Jamison, Stephanie (2008). Roger D. Woodard (уред.). The Ancient Languages of Asia and the Americas. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-68494-1. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 18 July 2018.
• Stephanie W. Jamison; Joel P. Brereton (2014). The Rigveda: 3-Volume Set, Volume I. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-972078-1. Архивирано од изворникот 7 September 2023. Посетено на 19 July 2018.
• Keith, A. Berriedale (1996) [First published 1920]. A History of Sanskrit Literature. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-1100-3. Архивирано од изворникот 18 January 2024. Посетено на 15 November 2015.
• Klein, Jared; Joseph, Brian; Fritz, Matthias (2017). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics: An International Handbook. Walter De Gruyter. ISBN 978-3-11-026128-8. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 16 July 2018.
• The Fourteenth Dalai Lama (1979). „Sanskrit in Tibetan Literature“. The Tibet Journal. 4 (2): 3–5. JSTOR 43299940.
• Donald S. Lopez Jr. (1995). „Authority and Orality in the Mahāyāna“ (PDF). Numen. Brill Academic. 42 (1): 21–47. doi:10.1163/1568527952598800. hdl:2027.42/43799. JSTOR 3270278. Архивирано (PDF) од изворникот 1 January 2011. Посетено на 29 August 2019.
• Colin P. Masica (1993). The Indo-Aryan Languages. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29944-2. Архивирано од изворникот 1 February 2023. Посетено на 17 July 2018.
• Meier-Brügger, Michael (2003). Indo-European Linguistics. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-017433-5. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 15 November 2015.
• J. P. Mallory; D. Q. Adams (2006). The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928791-8.
• MacDonell, Arthur (2004). A History Of Sanskrit Literature. Kessinger Publishing. ISBN 978-1-4179-0619-2.
• Sir Monier Monier-Williams (2005). A Sanskrit-English Dictionary: Etymologically and Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European Languages. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-3105-6. Архивирано од изворникот 11 January 2023. Посетено на 16 July 2018.
• Ramesh Chandra Majumdar (1974). Study of Sanskrit in South-East Asia. Sanskrit College. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 17 July 2018.
• Oberlies, Thomas (2003). A Grammar of Epic Sanskrit. Berlin New York: Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-014448-2.
• Sheldon Pollock (2009). The Language of the Gods in the World of Men: Sanskrit, Culture, and Power in Premodern India. University of California Press. ISBN 978-0-520-26003-0. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 17 July 2018.
• Pollock, Sheldon (2001). „The Death of Sanskrit“. Comparative Studies in Society and History. Cambridge University Press. 43 (2): 392–426. doi:10.1017/s001041750100353x (неактивно 1 November 2024). JSTOR 2696659. S2CID 35550166.
• Louis Renou; Jagbans Kishore Balbir (2004). A history of Sanskrit language. Ajanta. ISBN 978-8-1202-05291. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 17 July 2018.
• A. M. Ruppel (2017). The Cambridge Introduction to Sanskrit. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-08828-3. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 17 July 2018.
• Salomon, Richard (1998). Indian Epigraphy: A Guide to the Study of Inscriptions in Sanskrit, Prakrit, and the other Indo-Aryan Languages. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-535666-3. Архивирано од изворникот 2 July 2023. Посетено на 16 July 2018.
• Salomon, Richard (1995). „On the Origin of the Early Indian Scripts“. Journal of the American Oriental Society. 115 (2): 271–279. doi:10.2307/604670. JSTOR 604670.
• Seth, Sanjay (2007). Subject lessons: the Western education of colonial India. Durham, NC: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-4105-5.
• Staal, Frits (1986), The Fidelity of Oral Tradition and the Origins of Science, Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie von Wetenschappen, Amsterdam: North Holland Publishing Company
• Staal, J. F. (1963). „Sanskrit and Sanskritization“. The Journal of Asian Studies. Cambridge University Press. 22 (3): 261–275. doi:10.2307/2050186. JSTOR 2050186. S2CID 162241490.
• Angus Stevenson; Maurice Waite (2011). Concise Oxford English Dictionary. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-960110-3. Архивирано од изворникот 14 April 2023. Посетено на 16 July 2018.
• Southworth, Franklin (2004). Linguistic Archaeology of South Asia. Routledge. ISBN 978-1-134-31777-6.
• Philipp Strazny (2013). Encyclopedia of Linguistics. Routledge. ISBN 978-1-135-45522-4. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 18 July 2018.
• Umāsvāti, Umaswami (1994). That Which Is. Преведено од Nathmal Tatia. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-06-068985-8. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 20 July 2018.
• Wayman, Alex (1965). „The Buddhism and the Sanskrit of Buddhist Hybrid Sanskrit“. Journal of the American Oriental Society. 85 (1): 111–115. doi:10.2307/597713. JSTOR 597713.
• Annette Wilke; Oliver Moebus (2011). Sound and Communication: An Aesthetic Cultural History of Sanskrit Hinduism. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-024003-0. Архивирано од изворникот 29 March 2024. Посетено на 16 July 2018.
• Witzel, M. (1997). Inside the texts, beyond the texts: New approaches to the study of the Vedas (PDF). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. Архивирано (PDF) од изворникот 19 November 2021. Посетено на 28 October 2014.
• Iyengar, V. Gopala (1965). A Concise History of Classical Sanskrit Literature.
• Parpola, Asko (1994). Deciphering the Indus Script. Great Britain: Cambridge University Press. ISBN 0-521-43079-8.
• Bloomfield, Maurice; Edgerton, Franklin (1932). Vedic Variants - Part II - Phonetics. Linguistic Society of America.

Поврзано

• Портал: Јазик

• Индоариски јазици
• Деванагари
• Индоирански јазици