Речани (Челопечко)

Речани (именувано и како Речани - Челопечко) — мало село во областа Рабетинкол, во Општина Кичево, во околината на градот Кичево.

За други истоимени места, погледајте Речани.

Речани
Сретселото на Речани
Речани Местоположба на Речани во Македонија Речани на карта
Координати 41°30′27″N 21°4′8″E
Регион	Југозападен
Општина	Кичево
Област	Рабетинкол
Население	14 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6258
Повик. бр.	045
Шифра на КО	12064
Надм. вис.	660 м
Речани на општинската карта Атарот на Речани во рамките на општината
Речани на Ризницата

Етимологија

Речани под тоа име било првпат споменато во турски документи од XV век. Потеклото на името доаѓа од хидронимот „река“ и додавката „-јани“ со значење жители на река, луѓе населени покрај река. Другиот дел од името го добива поради близина до селото Челопеци, со цел да се прави разлика со истоименото село во близина на Зајас.^[2]

За да се разликува од селото близу Зајас во минатото било нарекувано и Чифлик-Речани.^[3]

Географија и местоположба

Улица во селото

Селото се наоѓа во областа Рабетинкол, во Кичевската Котлина и во крајниот источен дел на територијата на Општина Кичево, чиј атар се допира со подрачјето на Општина Македонски Брод.^[4] Селото е ридско, на надморска височина од 660 метри. Од градот Кичево е оддалечено 15 километри.^[4]

Ова мало село е сместено на левиот брег на Рабетинска Река, притока на Треска. Околни села се Миокази, Орланци, Светораче и други.^[5] Сместено е западно од планината Песјак.

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Старец, Турчинов Камен, Чистина, Гавранов Камен, Лаки, Рабетинска Река, Дуњи, Подувач, Манастириште, Еѓупски Гробишта, Попоа Нива, Солиште, Коловозиште, Митроа Нива, Крстои, Крив Орев, Вис, Огради и Зад Рид.^[5]

Селото има збиен тип. Постојат четири групи на куќи наречени по родовите: Костовци, Дејановци, Булиовци и Танасковци.^[5]

Историја

Илинденски споменик во близина на селото (десно од асфалтниот пат кон него)

Околу Речани се сретнуваат старини и специфични топоними, кои укажуваат дека селото постоело уште одамна. На повеќе месности (Вис, Огради и други) се ископани стари гробови, за кои мештаните тврдат дека не се нивни.^[5]

Месноста Манастириште на кој извира изворот Калуѓеров Кладенец се наоѓа над селото, околу 1 километар. На рамнина со дабова шума се сретнуваат руини од ѕидови, за кој се верува дека таму се наоѓал некогашниот манастир „Св. Врачи“, кој подоцна бил пренесен во Светораче. Ова се случило откако Речани било заземено од некој ага во Кичево.^[3][5]

Во историските извори се споменува под истото име во втората половина на XV век.^[5]

Преданието говори дека некогаш селото се наоѓало близу самата Рабетинска Река, на месноста Дуња. Но, реката тоа село го однела, поради што селаните изградиле куќи на повисоко земјиште. На селиштето се наоѓа црква и во околните ниви се забележуваат темели од куќи.^[5]

Во XIX век, Речани било село во Кичевската каза на Отоманското Царство.

За време на Илинденското востание во 1903 година, близу Речани, се водела борба во месноста Подувач. Во борбата загинале 37 Македонци од околните села, а шест од нив биле од Речани.^[5] На тоа место денес е подигнат споменик.

Селото било запалено во 1907 година поради четничко-комитски акции.^[5]

Стопанство

Атарот зафаќа простор од 5,8 км². На него преовладуваат шумите на површина од 456 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 71 хектар, а на пасиштата 45 хектари.^[4]

До крајот на отоманската власт, обработливата земја во атарот на селото била на аги. Селаните ја добиле дури под свое дури во српско време.^[5]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 142 —     1953 156 +9.9% 1961 133 −14.7% 1971 113 −15.0% 1981 58 −48.7%	Година Нас. ±% 1991 24 −58.6% 1994 31 +29.2% 2002 22 −29.0% 2021 14 −36.4%

Според податоците од 1873 година, селото имало 9 домаќинства со 38 жители христијани (Македонци).^[6]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Речани имало 120 жители, сите Македонци.^[7] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Речани имало 128 жители, под врховенството на Бугарската егзархија.^[8]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Речани се води како чисто македонско село во Кичевската каза на Битолскиот санџак со 15 куќи.^[9]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 150 Македонци.^[10]

Селото е мало, населено со македонско население, но е во фаза на целосно раселување. Така, во 1961 година броело 133 жители, а во 1994 година само 31 жител.^[4]

Според пописот од 2002 година, во селото Речани живееле 22 жители, сите Македонци.^[11]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 14 жители, сите Македонци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	120	128	142	156	133	113	58	24	31	22	14

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[12]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[13]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[15]

Родови

Речани е чисто македонско православно село. Најстар род е Костовци, иако селото постоело и пред нивното доселување. Сепак, во селото не се зачувани староседелски родови.^[5]

Според истражувањата на Јован Трифуноски во 1960-тите години родови во селото се: Костевци (10 к.), најстар род во селото доселени се почетокот на XIX век од селото Рабетино, таму им се род Дојчиновци. Го знаат следното родословие: Христаќија (жив на 66 г. во 1961 година) -Мисајл-Силјан-Коста, основачот на родот кој се доселил од Рабетино; Дејановци (5 к.), потеклото им е од Охридско, родот го основал Тодор. Тодор во старината направил беља па пребегнал најпрво во Македонски Брод, но таму не се задржал долго туку се префрлил во Речани. Во Дејановци го знаат следното родословие: Козмо (жив на 70 г. во 1961 година) -Иван-Дејан-Тодор. По Дејан го носат името; Танасковци (2 к.) доселени се од Македонски Брод, дошол Атанаско, тој во Речани бил голем сточар имал околу 1000 овци и Булиовци (5 к.) доселени се после Танасковци од поречкото село Девич.

Според истражувањата пак на Тома Смиљаниќ во периодот од 1921-1926 година родови во селото се:^[3] Костевци (4 к., слават Св. Никола), доселени се од селото Рабетино; Таневци (3 к., слават Св. Архангел), доселени се од Македонски Брод; Неделковци (1 к., слават Св. Ѓорѓија), потеклото им е од Охридско, родот го основал Неделко. Неделко во старината направил беља па пребегнал најпрво во Лактиње, потоа во Требино во Порече, но тој не се задржал долго туку се префрлил во Речани околу средината на XIX век; Стефановци (3 к., слават Св. Ѓорѓија), доселени се од Македонски Брод. Сите кои дошле од Порече биле на чифлик во Лактиње, но таму му работеле на бегот бесплатно, па побегнале во Речани и Билбиловци (1 к., слават Св. Ѓорѓија), доселени се од селото Требино во Порече.

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Кичево, која била проширена по новата територијална поделба на Македонија во 2013 година. Во периодот од 1996-2013 година, селото се наоѓало во некогашната Општина Вранештица.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Кичево. Селото припаѓало на некогашната општина Кичево во периодот од 1955 до 1965 година.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Орланци, во која покрај селото Рабетино, се наоѓале и селата Дупјани, Козичино, Крушица, Миокази, Орланци, Патец, Речани, Светораче и Челопеци. Речани во периодот 1950-1952 се наоѓало во некогашната Општина Светораче, во која тогаш влегувале селата: Дупјани, Козичино, Крушица, Речани, Рабетино, Светораче и Патец.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 0810 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на селскиот дом.^[16]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 17 гласачи.^[17]

На парламентарните избори во 2020 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 18 гласачи.^[18]

Културни и природни знаменитости

Главната селска црква „Св. Никола“

Цркви^[19]

• Црква „Св. Никола“ — главна селска црква

Споменици

• Илинденски споменик во месноста Подувач

Личности

Родени во или со потекло од Речани

• Крсте Дејановски (р. 1947) — стоматолог-протетичар, универзитетски професор

Иселеништво

Од селото се има иселено староседелскиот род Поп Симоновци (1 к.) за време на отоманскиот период, кога отишле во селото Орланци. Исто така, родот Софевци се преселил во селото Раштани. Големо иселување од селото настапило по Втората светска војна.^[5]