Науки за Земјата е сеопфатен термин за науки поврзани со планетата Земја.[2] Тоа е веројатно посебен случај во планетарна наука, знаејќи дека Земјата е единствената планета за која што е познато дека има живот. Постојат два пристапи кон науките за Земјата: редукционистичкиот и холистички. Официјалната дисциплина на науките за Земјата може да вклучи и проучување на атмосферата, хидросферата, океаните и биосферата, како и цврста земја. Обично земјонаучниците (геонаучници) користат сознанија од физика, хемија, биологија, хронологија и математика да изградат квантитативно разбирање за тоа како работи Земјиниот систем, и како еволуирал до неговата сегашна состојба.

Thumb
Вулканска ерупција е ослободување на складирана енергија од под површината на Земјата, која потекнуваод радиоактивното распаѓање и гравитациското распоредување во јадрото и обвивката на Земјата, и остатокот енергија добиена за време на формирањето на Земјата.[1]

Полиња на проучување

Thumb
Лавата истекува од вулканот Килауеја во океанот на островот Хаваи

Следните полиња на науката обично се категоризирани во рамките на геонауките:

Внатрешноста на Земјата

Тектонските плочи, масиви, вулканите, и земјотресите се геолошки феномени tкои можат да се објаснат во рамките на енергетски трансформации во Земјината кора.[10]

Под Земјината кора лежи обвивката која се загрева со радиоактивно распаѓање на тешки елементи. Обвивката не е сосема солидна и се состои од магма која е во состојба на полупостојано струење. Овој процес на струење предизвикува литосферските плочи да се движат, иако тоа е бавно. Резултатот на процесот е познат како тектонски плочи.[11][12][13][14]

Тектонските плочи може да се сметаат за процес преку кој земјата повторно има површина. Преку процес наречен ширење на морското дно), создадена е нова кора од протокот на магма од под литосферата до површината, преку пукнатини, каде што се лади и се стврднува. Преку процес наречен подвлекување кога океанската кора се турка под земја- под остатокот од литосферата- каде доаѓа во контакт со магма и се топи- повторно соединувајќи се со обвивката од која оригинално потекнува.[12][14][15]

Области на кората каде што се создава новата кора се наречени дивергентни граници, оние кои се вратени назад на Земјата се конвергентни граници а оние кај кои плочите се лизгаат еден под друг, но не се создава ниту уништува нов литосферички материјал се наведени како трансформирани (или конзервативни) граници[12][14][16] Земјотресите се резултат на движењето на литосферичките плочи, а тие обично се случуваат во близина на конвергентни граници каде што делови од кората се присилени во земјата како дел од подвлекување.[17]

Вулканите се резултат главно од топењето на подвлечен материјал од кората на Земјата. Материјалот од кората што е присилен во астеносферата се топи, и дел од стопениот материјал станува доволно лесен за да се крене на површината и така се раѓаат вулканите.[12][17]

Електромагнетно поле на Земјата

Електромагнет е магнет создаден од струја што тече околу меко железно јадро.[18] Земјата има цврсто железно внатрешно јадро опкружено со полутечни материјали од надворешното јадро кои се движат во постојани струи околу внатрешното јадро;[19] така што Земјата е електромагнет. TОва е познато како динамо теорија на магнетизмот на Земјатa.[19][20]

Атмосфера

Thumb
Магнетосферата ја штити површината на Земјата од наелектризираните честички од сончевиот ветар. Тоа се згуснува во текот на денот (Сонце) поради силата на честичките што пристигнуваат и се проширува во текот на ноќта. Да не се поместува сликата.

Тропосферата, стратосферата, мезосферата, термосферата, и егзосферата се пет слоеви кои ја сочинуваат Земјината атмосфера. Во сите нив, атмосферата е составена од околу 78.0% азот, 20.9% кислород, и 0.92% аргон. 75% од гасовите во атмосферата се наоѓаат во тропосферата, во најдолниот слој. Останатиот еден процент од атмосферата(сè освеназот, кислород, и аргон) содржи мали количини на други гасови вклучувајќи и CO2 и водна пареа.[21] Водните пареи и CO2 дозволуваат Земјината атмосфера да ја фати и држи сончевата енергија преку феномен наречен ефектот на стаклената градина.[22] Ова овозможува површината на Земјата да биде доволно топла за да има вода во течна состојба и да поддржува живот.

Магнетното поле создадено од внатрешните движења на јадро ја произведува магнетосферата која што ја штити Земјината атмосфера од сончевиот ветар.[23] Како што Земјата е стара4.5 милијарди години ,[24] до сега би ја изгубила својата атмосфера ако не постоеше заштитничката магнетосфера.

Во прилог на складирање на топлина, атмосферата исто така ги штити живите организми со оклопување на површината на Земјата од космичките зраци. Имајте предвид дека нивото на заштита е доволно високо за спречување на космичките зраци од уништување на живиот свет на Земјата, но доволно ниско да им помогне на мутациите кои имаат важна улога во протуркување на разновидноста во биосферата.[се бара извор]

Методологија

Како и сите други научници, земјонаучниците го применуваат научниот метод. Тие создаваат хипотези по набљудување на настани и собирање податоци за природните појави, и тие ги тестираат хипотезите од таквите податоци.

Една современа идеја во науката за Земјата е униформизам. Униформизмот says that вели дека "античките геолошки одлики се толкуваат со разбирање активни процеси кои се лесно забележани".[се бара извор] Едноставно кажано, ова значи дека геолошките процеси што се случуваат денес се случиле и во минатото -. Сегашноста е клучот за минатото. На пример, една планина не треба да се смета како да е создадена во еден момент, туку тоа може да се гледа како резултат на континуирано подвлекување предизвикувајќи магма да расте и да се формираат континентални вулкански лакови.

Земјините сфери

Науката за Земјата генерално познава четири сфери: литосферата, хидросферата, атмосферата, и биосферата;[25] овие одговараат на карпи, вода, воздух, и живот. Некои практичари вклучуваат, како дел од сферите на Земјата, крајосферата (што одговара на мраз) како посебен дел од хидросферата, како и педосферата (што одговара на почва) како активна и измешана сфера.

Делумна список на главните теми на науката за Земјата

Види: Список на основните теми на науката за Земјата

Атмосфера

Биосфера

Хидросфера

Литосфера или геосфера

Педосфера

  • Наука за почвата
    • Едафологија
    • Педологија

Системи

Други

Поврзано

Главна статија: Резиме на науката за Земјата

Наводи

Дополнителна литература

Надворешни врски

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Chrome
Wikiwand for Chrome
Edge
Wikiwand for Edge
Firefox
Wikiwand for Firefox