Remove ads
Михаил Василевич Ломоносов (руски: Михаил Васильевич Ломоносов, 19 ноември 1711 – 15 април 1765 )[1] — руски научник, писател, академик, енциклопедист, општозналец, кој дал голем придонес во литературата, образованието, науката. Едно од неговите поважни откритија е атмосферата на Венера. Негови сфери на изучување биле природните науки како: биологијата, хемијата, физиката, минералогијата, историјата, филологијата, оптички уреди и друго. Ломоносов исто така бил и поет и извршил влијание во формирањето на современиот руски јазик и литература.
| Михаил Ломоносов | |
|---|---|
Михаил Ломоносов | |
.jpg) | |
| Роден(а) | Михаил Василевич Ломоносов 19 ноември 1711 Денисовка, Архангелгородска губернија, Руска Империја |
| Починал(а) | 15 април 1765 (возр. 53) Санкт Петербург |
| Народност | Русин |
| Алма матер | Санктпетербургшки државен универзитет, Марбуршки универзитет, Славско грчко-латинска академија |
| Занимање | Области на изучување: природни науки, хемија, физика, минералогија, историја, филологија, оптички направи и друго. Тој бил и поет. |
| Сопружник | Елизабет Цилх |
| Деца | Јелена |
Тој се смета за еден од првите, заедно со Антоан Лавоазје, кој го откриле законот за зачувување на масата кај хемиските реакции.
Remove ads
Ломоносов е роден во селото Денисовка подоцна преименувано во негова чест Ломоносово кое се наоѓа на островот недалеку од Холмогорија на далечниот север од Русија.[2] Неговиот татко Василиј Дорофејевич Ломоносов надежен селанец, риболовец, кој станал сопственик на брод, и се збогатил пренесувајќи стока од Архангелск до Пустозиорск,Соловки, Кола, и Лапонија[2]. Мајкта на Ломоносов, Елена Ивановна Сивкова била ќерка на ѓакон[3].
До својата 10 година останува во Денисовка, кога неговиот татко одлучува дека тој е доволно стар за да учествува во неговите деловни потфати, и Ломоносов почнува да го придружува Василиј во трговските мисии.[3]
Учењето била негова страст, тој не сакал да работи. Жедта за знаење на момчето била незаситна. Неговиот сосед Шубни го научил Ломоносов да чита како момче, и секој момент го поминувал со неговите книги.[3] Своето учење го продолжил кај селскиот ѓакон, С.Н. Сабелников, но и после толку години единствените книги со кој бил во допир биле религиозните текстови. На 14 години му биле дадени копии од Смотрицкиевата Современ црковнославски(граматика) и Магнитскиевата Аритметика.[4] По своите религиозни убедувања Ломоносов бил теист.[5][6]
Во 1724, неговиот татко се оженил за трет и последен пат. Ломоносов и неговата маќеа Ирина немале проблематичен однос. Несреќен дома и со намера да се здобие со повисоко образование кое Ломоносов не можел да го добие во Денисовка, тој одлучил да го напушти селото.[7]
Remove ads
Во 1730, деветнаесетгодишниот Ломоносов заминува пешки за Москва, решен да студира.[7] Не многу долго по пристигнувањето, Ломоносов бил примен во Словенската грчко-латинска академија, лажно претставувајќи се како син на свештеник.[8] Поради оваа почетна лага, речиси за малку ќе го избркале од академијата кога истата била откриена неколку години подоцна.[9]
Ломоносов живеел со три копејќи дневно, живеејќи единствено на црн леб и квас, но мишне брзо напредувач во образованието.[10] По три говдини минати во Москава бил испратен во Киев каде поминал една година на Националниот универзитет „Киево-Могиланска академија“. Незадоволен од образованието, се враќа во Москва и ги продолжува своите студии.[10] Ломоносв го завршува своето дванаесетгодишно школување за само 5 години, дипломирајќи како еден од најдобрите во својот клас. Во 1736, Ломоносов бил награден со стипендија од Санктпетербуршкиот државен универзитет.[11] Внесен во своите студии бил награден со двогодишен грант да студира во странство на Марбуршкиот универзитет, во Германија.[12]
Remove ads
Марбуршкиот универзитет е меѓу најпознатите универзитети во Европа во средината на XVIII век поради присуството на филозофот Кристијан Волф, значајна фигура на германското просветителство. Ломоносов станаува еден од личните студенти на Волф во Марбург. Двајцата филозофи научници, создале врска која многу влијаела во животот на Ломоносов. Помеѓу 1739-1740 студирал минералогија, металургија и рударство во Бергат Хенкеловата лабораторија во Фрајбург, Саксонија, таму тој ги интезивира своите студии на германска литература.[13]
Ломоносов брзо го совладал германскиот јазик, и покрај филозофијата, сериозно започнал да ја изучува и хемијата, откривајќи ги делата на англискиот теолог и филозоф од XVII век Роберт Бојл, и започнал да пишува поезија. Тој исто така развил и интерес за германската литература и особено му се восхитувал на Јохан Кристијан Гунтер. Неговата „Ода за освојувањето на Хотин од Турците” , компонирана во 1739 година предизвикала големо влијание во Санкт Петербург.
За време на неговиот престој во Марбург, Ломоносов често патува со Катерина Цилх која била вдовица.[14] Тој се заљубува во ќерката на Катерина, Елизабет, и тие стапиле во брак во јуни 1740 година.[15] Но, на Ломоносов му било тешко да ја издржува големата фамилија со оскудната и нередовна стипендија што ја добива од Руската академија на науките.Поради очајноста во која се нашол тој решава да се врати во Санкт Петербург.[13]
Remove ads
Ломоносов се враќа во Русија во 1741 година. Една година подоцна станува професор на Руската академија за наука на одделот за физика.[13] Во мај 1743 година, Ломоносов е обвинет и уапсен, и ставен во домашен притвор 8 месеци, откако наводно навредувал различни луѓе од Академијата. Тој бил ослободен и помилуван во јануари 1744, откако се извинил на навредените.[13]
Ломоносов станал редовен член на Академијата, и бил именуван за професор по хемија, во 1745 година.[13] На Академијата ја основал и првата хемиска лабораторија.[16] Желен за надоградување на рускиот образовен систем, во 1755 година, Ломоносов му се приклучува на својот патрон грофот Иван Шувалов во основањето на Московскиот државен универзитет.[16]
Во 1761 г., избран е за странски член на Кралската шведска академија на науките. Во 1764 година Ломоносов е именуван на позицијата државен секретар. Умира една година подоцна во Санкт Петербург. Повеќето од неговите достигнувања останале непознати надвор од Русија долги години по неговата смрт.
Физичар
Во 1756, Ломоносов се обидел да го повтори експериментот на Роберт Бојл од 1673 година.[17] Тој заклучил дека општоприфатената флогистонова теорија била лажна. Во пресрет на откритија на Антоан Лавоазје, во својот дневник напишал: „Денес направив експеримент во херметички стаклени садови, со цел да се утврди дали масата на металите се зголемува од дејството на самата топлина. Експериментите кои ги забележав на 13–те страни покажаа дека познатиот Роберт Бојл бил во заблуда, зашто без пристап на воздух од надвор, масата на изгорениот метал останува иста“.
Тој забележал дека целата материја е составена од најситни честички - молекули кои се „мешавини“ на елементите - атоми. Во својата дисертација „Елементи на математичка хемија“ (1741, недовршена), научникот ја дава следнава дефиниција: „Елемент е дел од телото што не се состои од било кои други помали и различни тела ... најситната честичка е збир на елементите за формирање на една мала маса.“ Во подоцнежната студија (1748), тој го користи терминот „атом“, наместо „елемент“ и (честички) или „молекула“ наместо „корпускула“.
Тој сметал дека топлината е облик на движење, предлагајќи дека брановата теорија на светлина, придонела за создавањето на кинетичката теорија за гасови и ја изнел идејата за зачувувањето на материјата со следните зборови: „Сите промени во природата се такви што ако се преземе мал дел од едно тело, и се додаде на друго тело, па така, ако количеството на материјата се намалува на едно место, на некое друго место истата се зголемува. Овој универзален закон за природата вклучува законите на движењето, при што движењето на едно тело под дејство на сопствена сила, всушност ја пренесува силата на другото тело со кое во контакт (првпат запишано во писмо до Леонард Ојлер со датум од 5 јули 1748 година, преработено и преобјавено во Ломоносовата дисертација „Разгледување на цврстината и течновитоста на телата“, 1760 година).
Астроном
Ломоносов бил првиот човек кој поставил хипотеза за постоење на атмосфера на Венера заснована на неговите набљудувања на преминот на Венера во 1761 година во мала опсерваторија во близина на неговата куќа во Санкт Петербург.[13][18]
Во јуни 2012 година, група од астрономи го повториле експерименталното набљудување на Ломоносов со кое ја открил атмосферата на Венера со стари рефрактори за време на преминот на Венера (5 – 6 јуни 2012 година).[19] Тие заклучиле дека телескопот на Ломоносов бил целосно соодветен за задачата за откривањето на светлината околу Венера надвор од дискот на Сонцето за време на влезот и излезот од Сончевиот диск, со експерименталните техники опишани од Ломоносов во 1761 година.[20] are employed.[21]
Во 1762, Ломоносов го надградил рефлекторскиот телескоп на форумот на Руската академија на науките. Неговиот телескоп имал примарно огледало наместено под агол од 4 степени на оската на телескопот. Ова овозможило создавање на слика на страна од цевката на телескопот, каде набљудувачот би можел да ја види сликата со окулар, без да се блокира сликата. Како и да е, овој изум не бил објавен сè до 1827 година, така што овој тип на телескоп станал пример за сличен дизајн од страна на Вилијам Хершел, т.н. Хершеловиот телескоп.[22]
Хемичар и геолог
Ломоносов бил првата личност што го забележал замрзнувањето на живата. Верувајќи дека природата е под дејство на постојан развој, тој го објаснил органското потекло на почвата, тресетот, јагленот, нафтата и килибарот. Во 1745 година, објавил каталог со над 3000 минерали, а во 1760 година го објаснил создавањето на ледниците.[13]
Во 1763 година ја објавил „Стратификација на Земјата“- што претставува негова најважна работа во областа на геологијата.[23]
Географ
Набљудувањата на Ломоносов за создавањето на ледниците претставувало пионерска работа во географијата. Ломоносов бил близу да ја открие теоријата за континентално пловење,[24] теоретски го предвидел постоењето на Антарктикот (тој тврдел дека ледниците на Јужниот Океан, би можело да бидат формирани единствено на сува почва прекриена со мраз),[25] и создал алатки со чија помош би можело да се напишат и пресметаат правците и оддалеченоста. Во 1764 година организира експедиција ( предводена од адмирал Василиј Чичагов) за да се пронајде североисточниот премин помеѓу Атлантикот и Тихиот Океан пловејќи помеѓу северниот брег на Сибир.[13]
Мозаичар
Ломоносов бил горд што ја заживеал старата уметност на изработка на мозаици. Во 1754 година, во неговото писмо до Леонард Ојлер, тој запишал дека неговите тригоишни експерименти поврзанис со ефектите на хемијата на минералите во зависност од нивната боја довело до тоа тој да се задлабочи во изработката на мозаиците. Во 1763 година, тој изградил фабрика за стакло која започнала да ги произведува првите мозаици од обоено стакло надвор од Италија. Има четриесетина мозаици кои му се препишуваат на Ломоносов, од кои само двдесет и четири преживеале. Меѓу најдобрите е изработениот портрет на Петар Велики и Битката на Полтава, со димензии од 4.8 × 6.4 метри.[26][27][28]
Поет
Во 1755 година, тој напишал граматика со која извршил реформа на рускиот литературен јазик со комбинирање на страословенскиот јазик со говорниот јазик. За да ги прошири своите литературни теории, тој запишал повеќе од 20 церемонијални оди, особено Вечерен осврт кон величественоста Божја. Тој применил идиосинкратска теорија во неговите поеми – нежните чувства имале потреба од зборови кои ги содржеле самогласки како Е, И и У, додека пак нештата што можат да предизвикаат страв (или „лутина“, „завист“, „болка“ и „тага“) за опис имале потреба од самогласки како О и У. Ова денес се нарекува звучен симболизам. Ломоносов објавил историја на Русија во 1760 година. Тој исто така имал желба да напипе и еп за Петар Велики, кој бил заснован на Енејида од Вергилиј, но не успеал.
Remove ads
Неговата внука Софија Константинова (1769–1844) се омажила за рускиот воен херој и државник генералот Николај Раевски. Негпвата пра-правнука била принцезата Марија Волконскаја, сопругата на Декабристичкиот кнез Сергеј Волкански.[29]
Месечев кратер го носи неговото име, како и еден Марсов кратер. Во 1948 година, подводниот гребен во Северноледениот Океан е именуван во негова чест Ломоносов гребен. Московскиот државен универзитет бил преименуван во Московски државен универзитет „М. В. Ломоносов“ во 1940 година.
Ломоносовиот златен медал бил воспоставен во 1959 година и се доделува секоја година од страна на Руската академија на науките на домашни и странски научници.
Улицата „Lomonosova iela“ во реонот Москвас Форштате во Рига е именуван во чест на Ломоносов. За време на советската ера Главната улица во Талин, Естонија, била именувана „Lomonossovi M.“ но од 1991 година е преименувана во Гонсиор по Јакоб Јохан Гонсиор општински советник и адвокат.[30]
Remove ads
- Царска порцеланска фабрика
- Михајло Ломоносов (сателит)
- Иван Кулибин
- Ломоносов (град)
- Ломоносовски гребен
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads