Горно Нерези

Горно Нерези — село во Општина Карпош, во околината на градот Скопје.

Горно Нерези
Горно Нерези Местоположба на Горно Нерези во Македонија Горно Нерези на карта
Координати 41°58′44″N 21°22′23″E
Општина	Карпош
Население	181 жит. (поп. 2021)[1]
Шифра на КО	25550
Надм. вис.	771 м
Горно Нерези на Ризницата

Поглед кон Горно Нерези од манастирот

Географија и местоположба

Манастирската црква „Св. Пантелејмон“ во Горно Нерези

Горно Нерези е ридско село сместено на западниот дел на северната падина на планината Водно на надморска височина од 600 метри.

Историја

Во XIX век, селото е дел од нахијата Каршијак во Скопската каза во Отоманското Царство.

Според опширните османлиски дефтери за населението на Скопската Каза од 1832/33 година, селото било мешано со христијанско и муслиманско население, каде имало 29 христијански^[2] и 15 муслимански^[3] домаќинства. На овој попис биле забележани 89 мажи христијани, со 7 новороденчиња и 64 мажи муслимани со 2 новороденчиња. Исто така биле забележани и 6 мажи муслимани со своите смејства како тазе доселени во Нерези. Се проценува дека селото во тој период имало 336 жители.

Стефан Верковиќ во 1857 го бележи со 251 жител.^[4]

На крајот на XIX век Горно Нерези било село во Скопската каза на Отоманското Царство. Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. во Нерези (Горно, Долно и Средно) живееле 260 Македонци христијани и 300 Арнаути муслимани.^[5][6]

На почетокот на XX век целото христијанско населени на селото било под врховенството на Бугарската егзархија. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 во Нерези имало 288 Македонци под егзархијата.^[5][7]

На етничката карта на Северозападна Македонија од 1929 г. Афанасиј Селишчев го обележал Нерези како мешано македонско-албанско село.^[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија во 1931 година, селото имало 550 Албанци и 350 Македонци.^[9]

Археолошки наоѓалишта

• Градиште — градиште со некропола од доцноантичкото време. На 1 км источно од селото, на северните падини на Водно, на издадена карпеста чука со зарамнет врв во форма на триаголник и со димензии од 110 × 105 м се гледаат остатоци од одбранбен бедем граден од кршен камен и варов малтер. На површината на градиштето се гледаат темели од повеќе објекти и множество градежен материјал, како и фрагменти од керамички садови и монети. На северозападното подножје, при обработувањето на земјата се откриени повеќе гробови градени од камени плочи.

• Св. Пантелејмон — осамен наод од римското време. Во 1967 година, при изведувањето на конзерваторските работи во манастирот, во подот под централната купола на манастирската црква е откриен надгробен споменик од бел мермер со латински натпис. Споменикот е вратен на истото место, со натписот свртен надолу.

Стопанство

Куќи во Македонското етно село во Горно Нерези

Населението главно се занимава со сточарство и полјоделство.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 1.041 —     1953 1.044 +0.3% 1961 229 −78.1% 1971 — —     1981 — —	Година Нас. ±% 1991 — —     1994 — —     2002 314 —     2021 181 −42.4%

Во Горно Нерези живеат 314 жители, од кои: 22 Македонци, 282 Албанци, 6 Турци, 1 Влав и 3 Срби.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живеел 181 жител, од кои 51 Македонец, 112 Албанци, 5 Турци, 1 Влав, 6 Бошњаци, 5 останати и 1 лице без податоци.^[10]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	560	288	1.041	1.044	229	—	—	—	—	314	181

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Општествени установи

Црквата „Св. Илија“ во Горно Нерези

Самоуправа и политика

Културни и природни знаменитости

• „Св. Пантелејмон“ — манастирска црква изградена во XII век;
• „Св. Илија“ — црква осветена на 23 октомври 2016 г. Изградена на место каде некогаш постоел крст со мал параклис, изграден во 1887 година.
• Македонско етносело

Редовни настани

Личности

Култура и спорт

Иселеништво

Поврзано

• Долно Нерези — некогашно село, денес градска населба меѓу Козле и Тафталиџе II

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на христијанското население - Скопски Санџак, каза Скопје. Скопје: д-р Емил Крстески. 2021.
3. Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на муслиманското население - Скопски Санџак, каза Скопје. Скопје: д-р Емил Крстески. 2020.
4. Верковиќ, Стефан (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи. Санкт Петербург.
5. Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
6. Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 205. ISBN 954430424X.
7. Brancoff, D.M. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, р.114-116.
8. Селищев, Афанасий. „Полог и его болгарское население. Исторические, этнографические и диалектологические очерки северо-западной Македонии“. – София, 1929.
9. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
10. „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
11. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
12. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
13. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
14. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.

Надворешни врски

• Горно Нерези на Ризницата