Ветрен (Валовишко)

Ветрен (Ветрена или Ветрина; грчки: Νέο Πετρίτσι, Нео Петрици; до 1927 г. Βέτρινα, Ветрина^[2]) — село во Валовишко, Егејска Македонија, денес во општината Синтика на Серскиот округ, Грција.

Ветрен Νέο Πετρίτσι
Поглед на Ветрен
Ветрен
Местоположба во областа Ветрен Местоположба на Ветрен во Серскиот округ и областа Централна Македонија
Координати: 41°16.29′N 23°17.38′E
Земја	Грција
Област	Централна Македонија
Округ	Серски
Општина	Синтика
Општ. единица	Петрич
Надм. вис.	&10000000000000100000000100 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	1.690
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Географија

Селото се наоѓа северозападно од градот Сер и западно од Валовишта. Лежи во живописна месност во југоисточното подножје на Беласица. Низ селото тече реката Султаница или Ветренска Река^[3]. На неколку километри североисточно од селото почнува Рупелската Клисура на Струма.

Историја

Во Отоманското Царство

Селото се спомнува во османлиски дефтер од втората половина на XV и почетокот на XVI век под името Ветрена со 14 глави на домаќинства.^[4]

Во османлискиот воопштен даночен список на немуслиманското население на Тимурхисарскиот вилает од 1616–17 г. селото се води како Ветрене со 191 даночно обврзани домаќинства.^[5]

Во средината на XVII век низ Ветрен поминал османлискиот патописец Евлија Челебија, и напишал дека во селото, освен неколкуте муслимански, имало и 5 маала на „грчки, бугарски и српски неверници“ (христијани).^[6]

Во XIX век Ветрен бил второ село по големина во Демирхисарската каза. Населението било етнички мешано, и со мнозинство на муслимани и малцинство на Македонци христијани. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Ветрина (Vétrina) била село со 228 домаќинства сочинети од 480 муслимани и 100 Македонци.^[7][8]

Во 1891 г. Георги Стрезов напишал за селото:

„

Ветрина, големо село на подножјето на Беласица, на северозапад од Валовишта 21⁄2 часа. Преминуваат со сплавови низ дервентот. Изобилна планинска вода. Почва од најплодните. Раѓа и памук, сусам. Црква во која се служи на грчки. 220 турски куќи, 30 македонски,[9] 30 ромски и 25 черкески. Сите Турци се дојенци Арнаути, кои со себе ги донеле и навиките. Убиставата тука се едно од најобичните занимања. Мнозина упразнуваат разбојништво како наследен занает. Во недела има мал пазар. 25 куќи Македонци,[10] 200 Роми и 30 Черкези.[11]

“

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. во Вятърна (Вѣтренъ) живееле 250 Македонци, 1.300 Турци, 100 Черкези и 120 Роми.^[7][12] Во селото меѓу Македонците работела грчката пропаганда. Според статистиката на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. христијанското население на Ветрен се состоело од 240 Македонци под врховенството на Цариградската патријаршија. Во селото имало грчко основно училиште со 1 учител и 13 ученици.^[7][13]

Во Грција

Музејот на утврдувањето Истимбеј

По Балканските војни во 1913 г. селото е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Таа година Ветрен броел 1.489 жители.^[3] Во него се преселиле гркомани од пиринскиот град Петрич и селото Старчево, како и Власи од соседното беласичко село Рамна. Поради тоа, во 1920 г. во селото се заведени 1.756 лица.^[3] Во 1924 г. сето турско и черкеско население е иселено во Турција по сила на Лозанскиот договор, а на негово место се доведени голем број грчки колонисти од Понт и помал број од Источна Тракија и остатокот од Мала Азија.^[14] На пописот од 1928 г. Ветрен било мешано мештанско-дојденско село со вкупно 2.611 жители, од кои 687 лица (179 семејства) биле грчки дојденци, а останатите македонски мештани.^[15]

Во 1927 г. селото е преименувано во Неон Пертицион, во превод Нов Петрич.^[16]

Во мелиорацијата на и регулацијата на Струма во 1930-тите, како и создавањето на вештачкото Бутковско Езеро, новодобиеното земјиште привлекло повеќе жители од околните села, така што во 1940 г. во Ветрен се регистрирани 4.903 жители.^[3] За време на Втората светска војна добар дел од населението се разотишол по други места во Егејска Македонија, така што бугарската статистика од 1941 г. во него завела само 2.800 жители.^[3] По војната населението почнало да се враќа, но набргу потоа бележи тренд на иселување во поголемите градови.

Месности во Ветрен преименувани со службен указ на 6 јули 1968 г.

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Џами Кари[17]	Τζαμί Καρί[18]	Гинекоклиси	Γυναικοκκλήσι	местност на Ю от Ветрен по десния бряг на Струма[17]
Џан Куртаран[17]	Τζάν Κουρταράν	Сотирас	Σωτήρας[18]	местност на И от Ветрен по десния бряг на Струма[17]
Дирин[17] Дири дере	Ντιρί Ντερέ	Ватирема	Βαθύρεμα[18]	река на З от Ветрен[17]
Султаница[17]	Σουλτανίτσα	Василиски	Βασιλίσκη[18]	беласишка река, минаваща през Ветрен, десен приток на Струма[17]
Вудоник	Βουντονίκ	Плая	Πλαγιά[18]
Маџирка	Ματζίρκα	Катафигион	Καταφύγιον[18]
Лубут[17]	Λουμπούτι	Конос	Κώνος[18]	възвишение на Беласица СИ от Ветрен над десния бряг на Струма (293,2 м)[17]
Оградина[17]	Όγκραντίνα	Стенотопи	Στενοτόπι[18]	връх на Беласица СЗ от Ветрен (1.082 м);[17]
Кушница[17]	Κουσνίτσα	Кремастон	Κρεμαστόν[18]	местност на Беласица СЗ от Ветрен[17]
Градум[17]	Γκραντουμ	Трикофрон	Τρίκορφον[18]	връх на Беласица С от Ветрен[17]
Дивичо[17][19]	Ντινίτσιον,[18] Ντιβίτσιο[20]	Хорисма	Χώρισμα	възвишение на Беласица СИ от Ветрен над десния бряг на Струма (294 м)[17]
Касир Тепе[17]	Κασίρ Τεπέ	Периптерон	Περίπτερον[18]	връх на Беласица С от Ветрен (801 м)[17]
Летник[17]	Λέτνικ	Геракас	Γέρακας[18]	връх на Беласица С от Ветрен[17]
Јанушница[17]	Γιαννούσνιτσα	Янорема	Γιαννόρεμα[18]	беласишка река на З от Ветрен[17]
Меџит[17][19]	Μιτζίτι	Тристрату	Τρίστρατου[18]	възвишение на Беласица ССИ от Ветрен[17]
Кел Каја[17]	Κέλ Καγιά	Фалакри	Φαλακρή[18]	гранична местност на Беласица ССЗ от връх Типец[17]
Арпалук[17]	Άρπαλούκι	Стиригма	Στήριγμα[18]	връх на Беласица С от Ветрен (1.042 м)[17]
Ваџилак[17]	Καλύβια Βατζαλάκ	Каливия	Καλύβια[18]	местност СИ от Ветрен по десния бряг на Струма[17]
Горни Ѓолови	Έπάνω Γκιόλια	Елос	Έλος[18]
Кудул[19]	Κουντούλ	Стасис	Στάσις[18]	връх на Беласица на С от Ветрен[19]
Хан Дере[17]	Χάν Ντερέ	Анапавтирион	Άναπαυτήριον[18]	бивше село СИ от Ветрен по десния бряг на Струма[17]
Ашаја Маала[17]	Άσία Μαχαλάδες	Катомерон	Κατώμερον[18]	бивше село С от Ветрен[17]
Тополница[17]	Τοπόλνιτσα	Асимандо	Άσήμαντο[18]	бивше село ЮЗ от новото село Тополница на българска територия[17]
Трапеска[21]	Τραπέσκα	Трапези	Τραπέζι[18]	връх на Беласица ССЗ от Ветрен (1.110 м)[21]
Истибеј[17]	Ίστίμπεη	Охирон	Όχυρόν[18]	укрепление на връх Белия камък (Истимбей) на Беласица[17]

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	4.903	3.978	3.474	3.027	2.773	2.479	2.373	1.932

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Личности

• Иван Атанасов – Инџето (о. 1846 – 1896) — револуционер и ополченец
• Атанас Сејтов (1885 – ?) — борец во МОО, учител, четата на Крум Пчелински^[22]
• Петар Георгиев, наречен Петре Касапчето (о. 1867 – ?) — револуционер, учесник во Илинденското востание во штабот на Беласичкиот одред^[23]
• Христо Капетанчето (? – 1912) — гркомански андарт

Наводи

1. „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
2. „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
3. Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 188–189. ISBN 9989-9819-6-5.
4. Гандев, Христо. Българската народност през XV век. Демографско и етнографско изследване, Наука и Изкуство, II изд., София, 1989.
5. Турски извори за българската история, т. VII, София 1986, с. 227.
6. Евлия Челеби. Пътепис, София, 1972, стр. 284.
7. Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
8. Македония и Одринско : Статистика на населението от 1873 г. София: Македонски научен институт – София, Македонска библиотека № 33. 1995. стр. 136–137. ISBN 954-8187-21-3.
9. Нарекувајќи ги „бугарски“ под влијание на бугарската пропаганда.
10. Нарекувајќи ги „Бугари“ под влијание на бугарската пропаганда.
11. Стрезов, Георги (1891). „Два санджака отъ Источна Македония“ (PDF). Периодическо списание на Българското книжовно дружество въ Средѣцъ. Средѣцъ: Държавна печатница. Година Седма (XXXVI): 857.
12. Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 185. ISBN 954430424X.
13. Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 188–189.
14. Πολιτιστικός Σύλλογος Νέου Πετριτσίου
15. Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
16. Δημήτρης Λιθοξόου. Μετονομασίες των οικισμών της Μακεδονίας 1919 - 1971, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
17. По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
18. „Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 427. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 146): 1045. 1968. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)
19. Serrai GSGS (Series); 4439. 1st ed. Lambert conical orthomorphic spheroid Bessel proj. Prime meridians: Greenwich and Athens. "Reproduced from M.D.R. London: War Office. 1944. Text "610/10395." In collections: Greece 1:100k Topographic Maps. Digital Archive McMaster University " ignored (help)
20. Λιθοξόου, Δημήτρη. „Μετονομασίες θέσεων (μικροτοπωνυμίων)“. Δημήτρης Λιθοξόου.
21. Топографска карта ЈНА 1:100.000.
22. Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 606. ISBN 954-9800-52-0.
23. Величкова, Цветана (2003). „Дървингов и неговият дневник на Беласишкия отряд през 1903 г.“. Македонски преглед. Година XXVI. Книга 3: 118, 122–123.