Беловодица

Беловодица или Белица^[2] — село во областа Раец, во Општина Прилеп.

Беловодица
Поглед на селото Беловодица
Беловодица Местоположба на Беловодица во Македонија Беловодица на карта
Координати 41°20′15″N 21°42′12″E
Регион	Пелагониски
Општина	Прилеп
Област	Раец
Население	15 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	7500
Повик. бр.	048
Шифра на КО	20004
Надм. вис.	673 м
Беловодица на општинската карта Атарот на Беловодица во рамките на општината
Беловодица на Ризницата

Географија и местоположба

Беловодица се наоѓа на 18 километри источно од градот Прилеп и на 1 километар од патот Прилеп-Скопје, по долината на реката Раец, на северните падини на планината Дрен. Селото е ридско и се простира на надморска височина од 673 м.^[3]

Историја

Селото Беловодица се споменува како селиште во Втората и Третата грамота со кои царот Стефан Душан му подарил бројни имоти на манастирот Трескавец. Според Втората грамота, издадена кон крајот на 1343 или во почетокот на 1344, манастирот го поседувал, со „сите правини“, селиштето Бела Водица, што го приложил тепчијата Градислав (cu).^[4] Во Третата грамота, издадена во 1344/45, се конкретизира, односно, подробно се опишува манастирскиот имот, без да се наведе тепчијата Градислав. Имено, селиштето Бела Водица се подарува со нивите, водениците, пасиштата и со ридот (планината). Притоа, повторно се нагласува дека имотот му се дава на манастирот со „сите правини“ (cu).^[4]

Во XIX век, селото било дел од Прилепската каза на Отоманското Царство.

Во Првата балканска војна, од селото имало еден доброволец кој бил дел од Македонско-одринските доброволни чети.^[5]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 511 —     1953 461 −9.8% 1961 356 −22.8% 1971 182 −48.9% 1981 73 −59.9%	Година Нас. ±% 1991 25 −65.8% 1994 18 −28.0% 2002 24 +33.3% 2021 15 −37.5%

Во „Етнографија на Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. селото (тука наречено „Белица“) било село во Прилепската каза со 40 домаќинства и 185 жители.^[2]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Беловодица живееле 510 жители.^[6] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Беловодица имало 576 жители.^[7]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Беловодица се води како чисто македонско село во Прилепската каза на Битолскиот санџак со 72 куќи.^[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 550 Македонци.^[9]

Беловодица, поради иселувањето на населението, преминало од средно во мало село. Така, во 1961 година броело 356 жители, а во 1994 година 18 жители, македонско население.

Според пописот од 2002 година, во селото Беловодица живееле 24 жители, сите Македонци.^[10]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 15 жители, сите Македонци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	510	576	511	461	356	182	73	25	18	24	15

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Родови

Беловодица е македонско село.

Родови од селово се следниве:

• Староседелци: Страшиковци (25 куќи), Аџијовци (3 куќи) и Анѓелевци (19 куќи).
• Доселеници: Славевци (6 куќи), Бочовци (1 куќи), Мојсовци (15 куќи) и Вазлијовци (5 куќи) се доселенички родови со непознат крај во ХVIII век; Мијаковци или Кликушовци (9 к.), доселени се од мијачкото село Галичник во почетокот на XIX век; Врсаковци (3 куќи) доселени се од мариовското село Градешница во почетокот на XIX век; Чивличијовци (3 куќи) доселени се од мариовското село Крушевица во средината на XIX век; Радобилци (1 куќа) потекнуваат од домазет кој дошол од Радобил во 1870 година; Ѓорговци (1 куќа) потекнуваат од домазет кој дошол од Живово во Мариово, во 1895 година; Китевци (1 куќа) потекнуваат од домазет Ордан кој дошол од Фариш во 1900 година; Кулевци (1 куќа) потекнуваат од домазет Борис кој дошол од Мрзен Ораовец; Грбавци (1 куќа) потекнуваат од домазет Стојан кој дошол од Грбовец во 1906 година; Цоцовци (1 куќа) потекнуваат од домазет Ѓорге кој дошол во 1907 година од Гуѓаково во Мариово; Баба-Брезкинци (1 куќа) потекнуваат од домазет Стојан кој дошол од Царевиќ во 1910 година (во Царевиќ неговиот род е доселен од мариовското село Галиште); Кулевци (1 куќа) потекнуваат од домазет Пецо кој дошол од Мрзен Ораовец; Марчевци (1 куќа) потекнуваат од домазет Трајче кој дошол од Дуње во Мариово, во 1911 година; Ристовци (1 куќа) потекнуваат од домазет Боше кој дошол како домазет од Крушевица во Мариово, во 1918 година; Дујевци (1 куќа) потекнуваат од домазет кој дошол од Царевиќ во 1919 година.^[15]

Општествени установи

• Поранешно основно училиште.

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Прилеп од 1962 година. Претходно, во периодот од 1950 до 1952 година, тоа било дел од Прилепската околија; а во периодот од 1952 до 1955 година било дел од Општина Плетвар.

Во периодот 1955-1962, селото било дел од тогашната општина Плетвар, во која покрај селото Беловодица се наоѓале селата Голем Радобил, Дрен, Крстец, Лентите, Мал Радобил, Никодин, Ореовец, Плетвар, Ракле, Смолани, Топлица, Тројаци и Царевиќ.

Избирачко место

Во селото се наоѓа избирачкото место бр. 1423 кое е сместено во поранешното основно училиште.^[16]

Во вториот круг на претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 20 гласачи.^[17]

Културни и природни знаменитости

Црквата „Св. Никола“

Илинденскиот споменик

Археолошки наоѓалишта^[18]

• Грамадина — некропола од римско време; и
• Селиште — некропола од римско време.

Манастири

• Беловодички манастир.

Цркви

• Црква „Св. Никола“ — главната селска црква изградена во 1885 година;^[19] и
• Црква „Св. Ѓорѓи“ - мнанастирска црква изградена во 1980 година.^[20]

Споменици

• Споменик посветен на Илинденското востание.

Реки

• Бела Река.

Езера

• Беловодичко Езеро — вештачка акумулација изградена во 1991 година; и
• Мармерно Езеро — привремена вештачка калумулација создадена од напуштен рудник за мермер.

Личности

Починати во Беловодица

• Александар Спирков (? – 1903) — македонски револуционер;
• Димитар Сливјанов (1876–1903) — македонски револуционер; и
• Тале Христов (1878–1903) — македонски револуционер.

Галерија

• 
  Поглед на селото
• 
  Селото со планината Дрен во позадина
• 
  Поранешното основно училиште
• 
  Беловодичко Езеро

Надворешни врски

• Беловодица на Ризницата ^?

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, стр. 78-79 и стр. 182-183.
3. Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја (PDF). Скопје: Патрија. стр. 25.
4. Аџиевски, Коста (1997). „Имотите на манастирот Трескавец надвор од Пелагонија (идентификација и лоцирање)“. Историја / Journal of History. 33 (1–2): 15–29.
5. „Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр. 829.
6. Кѫнчовъ, Василъ. Македония. Етнография и статистика. София, Българското книжовно дружество, 1900. ISBN 954430424X. стр. 246.
7. D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р.148-149.
8. Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 21.
9. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
10. „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 7 јуни 2019.
11. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
12. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
13. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
14. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
15. Радовановиќ, Воислав. Тиквеш и Рајец. стр. 507–508.
16. „Изборна единица 4: Општина Прилеп“ (PDF). Посетено на 7 јуни 2019.
17. „Претседателски избори 2019 (Втор круг)“. Архивирано од изворникот на 2019-06-07. Посетено на 7 јуни 2019.
18. Коцо, Димче (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069
19. „Црква „Свети Никола“, село Беловодица“. OldPrilep. 17 април 2012.
20. „Манастир „Свети Георгиј“, село Беловодица“. OldPrilep. 31 декември 2011.