Remove ads
Ахмед III (османски турски: احمد ثالث; турски: III. Ahmed; роден на 30 декември 1673 година[1] - починал на 20 септември 1736 година во Цариград) — 23. Султан на Отоманското Царство кој владеел во периодот од 1703 до 1730 година. Ахмед бил син на Мехмед IV (1648-1687) и Еметулах Рабија Ѓулнуш султан која имала грчко потекло[2][3][4][5][6][7]. Ахмед III е роден во Добруџа. Тој го наследил на престолот во 1703 на абдикација на неговиот брат Мустафа II (1695-1703). Ја предводил успешната Прутска војна против Русија во 1711 и неуспешната војна со Австрија и Венеција (1715-1718). Мирот со Петар I ги охрабрил Турците на непријателства против Венеција и Австрија, но војната била изгубена и биле изгубени голем број на територии во Источна Европа, но и во Северна Африка (Алжир, Тунис). Териториите на Отоманското Царство продолжиле да се намалуваат. Управителите умувале дека спасението е во враќање на старите добри обичаи и военото зајакнување: “ бидејќи нашата држава добиена со нож и меч само со нож и меч може да биде одржана.“
| Ахмед III احمد ثالث | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Султан на Отоманското Царство Кајсери-Рум Чувар на Двете Свети Џамии Отомански калиф | |||||
 | |||||
| 23-ти Отомански султан (Падишах) | |||||
| На престол | 22 август 1703 – 1 октомври 1730 | ||||
| Претходник | Мустафа II | ||||
| Наследник | Махмуд I | ||||
| Роден(а) | 30 декември 1673 Добрич, Отоманско Царство | ||||
| Починал(а) | 1 јули 1736 (возр. 62) Топкапи-сарај, Цариград, Отоманско Царство | ||||
| Почивалиште | Турбе на Турхан султан, Истанбул | ||||
| Придружнички | Амина Михришах султан Рабија султан меѓу другите | ||||
| Деца | погледни подолу | ||||
| |||||
| Династија | Османлиска династија | ||||
| Татко | Мехмед IV | ||||
| Мајка | Еметулах Рабија Ѓулнуш султан | ||||
| Вероисповед | ислам | ||||
| Турга |  | ||||
Првите денови од владеењето на Ахмед III поминале со напори да се смират јаничарите. Тој не бил ефикасен против јаничарите кои го направиле султан. Чорлулу Али-паша, кого Ахмед го поставил на функцијата Големи везир, се обидел да му помогне во административните работи, направил нови аранжмани за ризницата и султанот. Тој го поддржал Ахмед во борбата со неговите соперници.
Remove ads
Султанот Ахмед е роден на 30 декември 1673 година. Негов татко бил султанот Мехмед IV, а мајка му била Ѓулнуш султан, првично наречена Евменија[8]. Ахмед е роден во Хаџиоглупазари, каде Мехмед останал да лови на враќање од Полска во 1673 година, додека во тоа време Ѓулнуш султан била бремена[9]. Во 1675 година, тој и неговиот брат, принцот Мустафа (идниот Мустафа II) биле обрежани. За време на истата церемонија, нивните сестри Хатиџе Султан и Фатма Султан биле во брак со Мусахип Мустафа-паша и Кара Мустафа-паша[10]. Прославата траела 20 дена[11].
Тој пораснал во Одринската палата. Неговото школување започнало за време на една од спорадичните посети на дворот на Истанбул, по судската церемонија наречена „бад-и басмала“, што се одржало на 9 август 1679 година во палатата Иставроз. Воспитан бил во царскиот харем во Одрин со традиционално кнежевско образование, проучувајќи го Куранот, хадисите (традициите на пророкот Мухамед) и основите на исламските науки, историјата, поезијата и музиката под надзор на приватни воспитувачи[12]. Еден од неговите тутори бил главниот муфтија Фејзулах Ефенди[13].
Ахмед очигледно бил љубопитен и интелектуален по природа, поголемиот дел од времето го поминувал читајќи и вежбајќи калиграфија. Песните што ги напишал ги манифестираат неговото длабоко знаење за поезијата, историјата, исламската теологија и филозофија. Тој исто така бил заинтересиран за калиграфијата, која ја учел кај водечките дворски калиграфи, пред сè кај Хафиз Осман Ефенди (починал во 1698 година), кој имал огромно влијание врз неговата уметност и, според тоа, ја практикувал заради влијанието на неговиот постар брат, идниот султан Мустафа II, кој исто така станал забележителен калиграф[12].
За време на неговото управување во Одрин, Ахмед се спријателил со светлиот писар, Ибрахим, од градот Невшехир, кој требало да стане еден од извонредните везири на неговото идно владеење. Од 1687 година, по детонирањето на неговиот татко, тој живеел во изолација шеснаесет години во палатите во Одрин и Истанбул. Во овој период тој се посветил на калиграфија и интелектуални активности[14][15].
Remove ads
Качување на престолот
Во настаните од Одрин кои се случиле од 19 август до 23 август, Мустафа бил сменет и неговиот брат Ахмед го наследил престолот на 22 август 1703 година. Првиот петочен поздрав бил одржан во џамијата Бајазид[16]. Цариград, кој веќе подолго време бил надвор од контрола, не претставувал безбедна зона дури и за самиот султан. Апсењата, погубувањата, кражбите биле вообичаени за тој период во главната престолнина[17].
Финдиклили Мехмед го дочекал новиот султан на Харемската порта од страната на Хасода, поставувајќи го на престолот[18].
Како дел од спроведената програма за обнова на системот на фондации, тој го реорганизирал законот за земјиште во 1705 година. Поради неговата поддршка на овие нови закони, на Ахмед му била дадена титула „давател на закон“, титула дадена на тројца поранешни султани, Бајазид II (1481-1512), Селим I (1512-1520) и Сулејман Величествениот (1520-1566). Во првите три години од своето владеење, Ахмед назначил четири големи везири, еден по друг. Сепак, владата добила стабилност само по назначувањето на Чорлулу Али-паша во мај 1706[19].
Руско-турска војна (1710–1711)
Ахмед III негувал добри односи со Франција, несомнено во поглед на заканувачкиот став на Русија. Тој му дал засолниште на османлиската територија на шведскиот крал Карл XII (1682–1718) по шведскиот пораз од Петар I (1672–1725) во Битката кај Полтава од 1709 година[20]. Во 1710 година, Карл XII го убедил султанот Ахмед III да и објави војна на Русија, а османлиските сили под водство на Балтаџи Мехмет-паша извојувале голема победа во Битката кај Прут. После тоа, Русија според договорот го вратила Азов назад кон Османлиите, се согласила да ја сруши тврдината Таганрог и другите во областа и да престане да се меша во работите на Полско-литванската Државна Заедница.
Принуден против својата волја во војна со Русија, Ахмед се приближил од било кој друг османлиски султан до разбивање на моќта на неговиот северен соперник, чии војски неговиот голем везир Невшехирли Дамат Ибрахим-паша успеале целосно да доминираат во Битката кај реката Прут во 1711 година. Последователните османлиски победи против Русија овозможиле османлиските сили да напредуваат кон Москва, доколку султанот тоа го посакал. Сепак, ова било стопирано кога извештајот стигнал во Истанбул според кој Сефевидското Царство го нападнала Отоманското Царство, предизвикувајќи период на паника, свртувајќи го вниманието на султанот од Русија.
Војни со Венеција и Австрија
На 9 декември 1714 година била објавена војна на Венеција и османлиската војска под команда на Силахдар Дамат Али-паша[19] успеала да нанесе пораз на Венеција и да го освојат повторно Пелопонез[21].
Овој успех ја вознемирил Австрија и во април 1716 година, царот Карло VI објавил војна на Отоманското царство. Битката кај Петроварадин и Опсадата на Белград довеле до голем притисок врз Османлиите и тие морале да започнат преговори. Така бил потпишан договорот од Пожаревац во 1718 година. Според договорот Османлиите изгубиле дел од Банат, Смедеревскиот санџак заедно со Белград и Северна Босна. Австрија со Белград управувала во следните 20 години. Од друга страна пак Османлиите го добиле Пелопонез и Крит. Овој неуспех бил вистинско разочарување за Ахмед и по лошите услови наметнати со овој договор, економијата во Истанбул претрпела зголемена инфлација[22].
Ибрахим-паша бил втора водечка фигура во царството, откако Ахмед се приклучил на кампањата во Мореја во 1715 година, и бил назначен за министер за финансии следната година. Оваа функција му дозволила да има голем увид во финансиската состојба на државата, поради кое постојано бил на ставот дела е потребно да се избегнува евентуален нов можен судир, главно поради празната ризницза. Политиката на мир на Ибрахим му одговарало и на Ахмед, бидејќи тој не сакал да води никакви воени походи, покрај фактот што неговиот интерес за уметност и култура го натерало да не сака да го напушти својот Истанбул[22].
Карактер на владеењето на Ахмед
Додека се одржувале натпревари за стрелање во Окмејдани со идеја за зголемување на моралот на војниците и луѓето, започнал да се гради нов воен брод во Терсане-и Амир. Тој поставил три големи везири во кратки интервали. Наместо Хасан паша, тој ги назначил Калајликоз Ахмед-паша на 24 септември 1704 година и Балтачи Мехмед-паша на 25 декември 1704 година[17]. Во 1707 година, заговорот што го водел Ејпли Али-паша бил откриен за да го собори султанот од престолот. Тој бил погубен пред влезот од палатата. Ахмед III ги оставил финансиските средства во процветана состојба, кои неверојатно биле добиени без прекумерни процедури за оданочување или изнуда. Тој бил култивиран покровител на литературата и уметноста и во тоа време, во Истанбул била основана првата печатарска куќа овластена за употреба на арапски или турски јазици, управувана од Ибрахим Мутеферика (додека печатницата била воведена на Цариград во 1480 година, сите дела објавени пред 1729 година биле на грчки, ерменски или хебрејски).
Исто така во текот на неговото владеење се појавиле и Фанариотите, грчка елита која зазела голема улога во управувањето на царството. Во периодот по 1711 година, добар дел од Фанариотите станале Господари, војводи или кнезови во дунавските кнежевства Молдавија и Влашка.
Односи со Мугалското Царство
Во 1712 година царот Џахандар Шах, внук на Аурангзеб, му испратил подароци на османлискиот султан Ахмед и се нарекувал себеси како посветен обожавател на османлискиот султан[23].
Царот Фарухсијар, внук на Аурангзеб, исто така е познат дека испратил писмо до Османлиите, но овој пат го примил големиот везир Невшехирли Дамад Ибрахим-паша, давајќи графички опис на напорите на командантот на Мугалското Царство, Сејед Хасан Али Кан Барха против бунтот Раџпут и Марата[24].
Детонирање
Султанот Ахмед III станал непопуларен поради преголемиот и скап луксуз во кој тој и неговите главни офицери се препуштиле. Бунтот започнал на 20 септември 1730 година пред Бајазидовата џамија. Султанот за да ги задоволи нивните барања наредил погубување на Ибрахим-паша. По крајот на бунтот царството било во рацете на бунтовниците. Патрона Халил го однесел новиот султан Махмуд I во Ејуп џамијата каде официјално пред мечот на Осман бил прогласен и поставен на функцијата. По детонирањето, Ахмед се повлекол во Кафез, каде претходно бил чуван Махмуд, и таму ги поминал останатите шест години од својот живот во Топкапи-сарај.
Remove ads
Во времето на Ахмед III биле изградени неколку фонтани, чешми и паркови. По негова наредба биле изградени три библиотеки, од кои една во Топкапи-сарај која е една од најпознатите градби за неговиот период. Ахмед бил мајстор во изработка на списите на чинии[25]. Палатата Топкапи и нејзините згради биле предмет на многу истражувања и публикации. Меѓу овие истражувања, многу различни студии на опсег се забележуваат заедно со постдипломски тези. Како резултат на тоа, тие обезбедуваат богати информации за палатата, што обезбедува долг список на високо квалификувани научни статии и книги, упатства и брошури за промовирање на палатата и музејот во негово време. Сепак, палатата и нејзините единици сè уште имаат аспекти што треба да се истражат и деталите да се дискутираат. Меѓу нив може да се вброи и библиотеката на Ахмед III.
Неокласичната библиотека се наоѓа зад Приемната соба во центарот на Третиот двор. Таа била изградена на темелите на претходен павилјон од страна на султанскиот архитект Мимар Бешир-ага во 1719 година. Објектот претставува пример за османлиската архитектура од 18 век. Надворешната фасада е обложена со мермер. Формата на објектот е во вид на грчки крст со купола над централната сала и три правоаголни дорати (единица која се употребува за отворање и нејзиното врамување во рамките на една фасада). Внатрешниот дизајн е типичен за т.н. Ера на лалињата, кој траел од 1703 до 1730 година[26] .
Катастрофи
Во 1714 година, еден египетски галеон кој стоел во близина на пристаништето Ѓумрук се запалил и изгорел, а двесте лица загинале[27].
Додека Невшехирли Дамат Ибрахим-паша ги продолжил подготовките за враќање во Истанбул, во Истанбул избувнал пожар, и голем дел од градот бил опожарен[28].
На 14 мај 1719 година се случил земјотрес во престолнината. Градските ѕидини биле уништени од земјотресот, а 4.000 луѓе загинаале во Измит и Јалова. По земјотресот започнале работите за реконструкција во Истанбул. Најзначајниот елемент што го рефлектира културниот аспект или тежината на овие дела до денес е библиотеката Ендерун во палатата Топкапи, изградена таа година.
Remove ads
Придружнички
Ахмед имал дванаесет придружнички:
- Еметулах кадин (починала 1739, погребана во Ејуп Султан џамија);
- Ракије кадин ;
- Михришах Кадин (починала 1732, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Шерми Кадин (починала 1732, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Умуѓулсум Кадин (починала 1768, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Хатиџе Кадин (починала 1722, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Фатма Кадин (починала 1732, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Емине Кадин (починала 1750, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Ханифе Кадин (починала 1750, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Зејнеп Кадин (починала 1757, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Шахин Кадин (починала 1732, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Хаџе Ханим Кадин;
Потомство
Ахмед имал четириесет и пет деца, од кои шест синови и девет ќерки преживеале до зрелоста:
- Фатма султан (22 септември 1704[29] – 4 јануари 1733, погребана во Јени џамија, Истанбул), со Еметулах ;
- Шехзаде Мехмед (25 ноември 1705[30] – 20 јуни 1706, погребан во Јени џамија, Истанбул);[31]
- Шехзаде Иса (23 февруари 1706[32] – Терсане , 25 мај 1706, погребан во Јени џамија, Истанбул);[33]
- Шехзаде Али (18 јуни 1706[31] – Карагач , 12 септември 1706, погребан во Јени џамија, Истанбул);[34]
- Хатиџе султан (21 јануари 1707[35] – 8 декември 1708, погребана во Јени џамија, Истанбул);[36]
- Ракије султан (2 мај 1707[37] – 4 мај 1708, погребана во Јени џамија, Истанбул);[38]
- Шехзаде Селим (8 септември 1707[39] –5 мај 1708, погребан во Јени џамија, Истанбул);[40]
- Шехзаде Мурат (4 февруари 1708[41] – 1 април 1708, погребана во Јени џамија, Истанбул);[42]
- Умуѓулсум султан (7 февруари 1708[41] – 1732, погребана во Јени џамија, Истанбул),[43] близнак со Зејнеп;
- Земнеп султан (7 февруари 1708[41] – 5 октомври 1708, погребана во Јени џамија, Истанбул), twin with Ümmügülsüm;[44]
- Шехзаде Абдулмелик (12 декември 1709[45] – 19 март 1710, погребан во Јени џамија, Истанбул);[46]
- Зејнеп султан (5 јануари 1710[45] – Терсане , 1 август 1710, погребана во Јени џамија, Истанбул);[47]
- Шехзаде Сулејман (25 август 1710[48] – 11 декември 1732, погребан во Јени џамија, Истанбул), со Михришах;
- Хатиџе султан (4 октомври 1710[49] – 1738, погребана во Јени џамија, Истанбул), with Rukiye;
- Атике султан (29 март 1712[50] – 2 април 1738, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- Рукије султан (7 март 1712[50] – 28 октомври 1714, погребана во Јени џамија, Истанбул);[38]
- Шехзаде Мехмед (17 октомври 1712[51] – 15 јули 1713, Одрински сарај, погребана во џамија Дарухадис );[52][53]
- Зејнеп султан (8 април 1714[54] – 1715, Одрински сарај, погребана во џамија Дарухадис );[53]
- Зејнеп султан (1715 – 25 март 1774, погребана во џамија Зејнеп Султан);
- Шехзаде Селим (20 април 1715, Одрински сарај[55] – 1715, Одрински сарај, погребан во џамија Дарухадис ),[53] близнак со Салихан со Хаџе Ханим;
- Салиха султан (20 април 1715, Одрински сарај[55] – 11 октомври 1778, погребана во Ејуп), близнак со Селим, со Хаџе Ханим;
- Шехзаде Мехмед (1 јануари 1717[56] – 22 декември 1756, погребан во Јени џамија, Истанбул), принц од 1754 до 1756;
- Султан Мустафа III (28 јануари 1717[56] – 21 јануари 1774), султан на Отоманското Царство од 1757 до 1774, со Михришах;
- Шехзаде Селим (6 декември 1718[57] – починал млад, погребан во Јени џамија, Истанбул);
- Шехзаде Бајазид (4 октомври 1718[58] – 25 јануари 1771, погребан во Јени џамија, Истанбул), принц од 1757 до 1771;
- Ајше султан (24 ноември 1718[59] – 3 октомври 1776, погребана во Јени џамија, Истанбул), со Муслихе;
- Умуселеме султан (починала 26 декември 1718, погребана во Јени џамија, Истанбул);[59]
- Хатиџе султан (родена на 19 ноември 1719[60] –2 август 1720, погребана во Јени џамија, Истанбул);[61]
- Рејхане султан (починала 12 декември 1719, погребана во Јени џамија, Истанбул);[60]
- Шехзаде Абдула (18 декември 1719 – 19 декември 1719, погребан во Јени џамија, Истанбул);[62]
- Еметулах султан (23 декември 1719 – 5 февруари 1720, погребана во Јени џамија, Истанбул);[62]
- Рукије султан (починала 20 јануари 1720, погребана во Јени џамија, Истанбул);[62]
- Шехзаде Ибрахим (9 јануари 1721[63] – 5 април 1721, погребан во Јени џамија, Истанбул);[64]
- Шехзаде Нуман (22 февруари 1723[65] – 29 декември 1764, погребан во Јени џамија, Истанбул);
- Еметулах султан (29 септември 1723[66] – 28 јули 1724, погребана во Јени џамија, Истанбул);[67]
- Наиле султан (15 февруари 1725[68] – 10 декември 1726, погребана во Јени џамија, Истанбул);[69]
- Султан Абдул Хамид I (20 март 1725[70] - 7 април 1789), султан на Отоманското Царство од 1774 до 1789, со Шерми;
- Назифе султан (31 мај 1725[71] – починала млада, погребана во Јени џамија, Истанбул);
- есма султан (14 март 1726[72] – 13 август 1788), со Ханифе;
- Сабиха султан (26 ноември 1726 – 3 декември 1726, погребана во Јени џамија, Истанбул);[73]
- Ребија султан (28 октомври 1727[74] – 4 април 1728, погребана во Јени џамија, Истанбул);[75]
- Шехзаде Сејфедин (3 февруари 1728[76] – 1732, погребан во Јени џамија, Истанбул), со Михришах; [77]
- Зубејде султан (29 март 1728[78] – 4 јуни 1756), со Муслихе;
- Умуселеме султан (починала 1732, погребана во Јени џамија, Истанбул);[43]
- Емине султан (починала 1732, погребана во Јени џамија, Истанбул);[43]
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads