Аматово

Аматово (грчки: Άσπρος, Аспрос; до 1928 г. Αμάτοβο(ν), Аматово(н)^[2]) — село во Кукушко Егејска Македонија, денес во општината Пајонија на Кукушкиот округ во областа Централна Македонија, Грција. Населението брои 774 жители (2011). Сè до Балканските војни било населено исклучиво со Македонци.^[3]

Аматово Άσπρος
Аматово
Местоположба во областа Аматово Местоположба на Аматово во Кукушкиот округ и областа Централна Македонија
Координати: 40°54.4′N 22°37.49′E
Земја	Грција
Област	Централна Македонија
Округ	Кукуш
Општина	Пајонија
Општ. единица	Ругуновец
Надм. вис.	&1000000000000006000000060 м
Население (2011)[1]
• Вкупно	774
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)
Пошт. бр.	61200
Повик. бр.	23430

Географија

Селото се наоѓа левиот брег на Вардар, 13 км јужно од градот Ругуновец, 25 км југозападно од Кукуш и 43 км северозападно од Солун.^[3] Крај него е речиси пресушеното Аматовско Езеро.

Историја

На 1,5 км северно од селото е откриена могила со населба од бронзеното време. На 300 м северно од неа има трапезовидна хумка со наоди од животот на ова место во истиот период. Во 1987 г. двете места се прогласени за заштитени историски споменици.^[4] Во 1994 г. заштитното подрачје е проширено.^[5]

Во Отоманското Царство

Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Хаматово (Hamatovo) е било село во Авретхисарската (Кукушка) каза со 40 домаќинства и 194 Македонци.^[6][7] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. селото имало 115 жители кои по грешка ги запишал како Турци^[8] Во овој период Боривое Милоевиќ во селото исправно завел 30 македонски куќи.^[3]

По Илинденското востание во 1904 г. целото село потпаднало под врховенството на Бугарската егзархија.^[9] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев во 1905 г. во Аматово (Amatovo) има 280 Македонци, сите под егзархијата.^[6][10]

Во црквата „Св. Јован Богослов“ има икони на мајсторите Зисис Папаконстантину и Димитар Вангелов.^[11]

Во Грција

По Балканските војни во 1913 г. Аматово е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор, кога неговото население броело 154 жители.^[3] На почетокот на Првата светска војна селото силно настрадало од грчките власти и во 1914 г. македонското население било принудено да се исели во Бугарија. На негово место се доселени низа грчки семејства од странство, така што во 1920 г. Аматово имало 76 жители.^[3] Во 1924 г. во селото се сместени 753 грчки колонисти од Бјала (Источна Румелија) во Бугарија^[12] и од други места. Во 1928 г. селото е преименувано во Аспрос, што значи „бел“. Според пописот од 1928 г. селото било наполно дојденско, со вкупно 621 жител (175 семејства).^[13]

Во 1940 г. населението пораснало на 895 жители и продолжило да се зголемува. Во 1951 г. се попишани 924, а во 1961 г. — 1.050 жители. Во 1971 г. опаднало на 814 жители, но во 1981 г. се зголемило на 958 лица. Во 1991 г. населението изнесувало 953 жители,^[3] кои во 2001 г. паднале на 912, а во 2011 г. на 774 лица.

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	895	924	1.050	814	958	953	912	774

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Стопанство

Аматово важи за мошне богато село бидејќи е сместено во поле, со наводнувано земјиште. Се произведува доста жито, памук, тутун и бостан, а застапено е и краварството.^[3]

Личности

• Петар Карајков (?–1944) — курир и четник на војводите Апостол Петков и Иван Карасулијата; живеел во Ругуновец и починал од природна смрт^[14]

Поврзано

• Црква „Св. Јован Богослов“
• Солунско Поле

Наводи

1. „Попис на населението од 2011 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
2. Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας. Αμάτοβον -- Άσπρος
3. Симовски, Тодор (1998). Населените места во Егејска Македонија : географски, етнички и стопански одлики. II дел. Скопје: Институт за национална историја. стр. 71.
4. „ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ16/14096/597/20-5-1987 - ΦΕΚ 353/Β/6-7-1987“. Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Архивирано од изворникот на 24 јануари 2021. Посетено на 28 јуни 2018.
5. „ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/48771/2568/19-10-1994 - ΦΕΚ 847/Β/15-11-1994“. Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Архивирано од изворникот на 24 јануари 2021. Посетено на 29 јуни 2018.
6. Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
7. „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995. стр. 162-163
8. Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 166. ISBN 954430424X.
9. Христо Силянов. „Освободителните борби на Македония“, том II, София, 1993, стр. 126.
10. Brancoff, D.M. "La Macedoine et sa Population Chretienne". Paris, 1905, pр. 98-99.
11. „Ταξιδεύοντας με τους ζωγράφους“ (PDF). Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς. Посетено на 23 јуни 2018.
12. Портал на Општина Бјала (бугарски)
13. „Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928“. Архивирано од изворникот 20 јуни 2012. Посетено на 20 јуни 2012.
14. Бабев, Иван, „Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско“, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр. 565