Ромска дијаспора
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ромите имаат неколку различни населенија, од кои најголеми се типичните Роми и ибериските Кале или Кало, кои стигнале до Анадолија и на Балканот на почетокот на 12 век, од преселбата надвор од Индискиот потконтинент, почнувајќи од околу 1 век - 2 век н.е.[1][2] Тие се населиле во областите на денешна Турција, Грција, Србија, Романија, Хрватска, Молдавија, Бугарија, Македонија, Унгарија, Албанија, Косово, Босна и Херцеговина, Чешка, Словенија и Словачка, по редослед на обемот, и Шпанија. Од Балканот, тие се преселиле низ Европа, а во деветнаесеттиот и подоцнежниот век во Америка. Ромското население во Соединетите Држави се проценува на повеќе од еден милион.[3]
Не постои службена или доверлива бројка на ромско население ширум светот.[4] Многу Роми одбиваат да го регистрираат својот етнички идентитет на службените пописи поради страв од дискриминација.[5] Други се потомци на мешаните бракови со месното население и повеќе не се идентификуваат само како мешани Роми, или воопшто не се идентификуваат како Роми.
Од почетокот на 2000-тите, се проценува дека 4 до 9 милиони Роми живееле во Европа и Мала Азија,[6] иако некои ромски организации проценуваат дека бројките достигнуваат и до 14 милиони.[7] Значително ромско население има на Балканскиот Полуостров, во некои средноевропски држави, во Шпанија, Франција, Русија и Украина. Вкупниот број на Роми кои живеат надвор од Европа е првенствено на Блискиот Исток и Северна Африка и во Америка, и се проценува вкупно повеќе од два милиони. Некои земји не собираат податоци по етничка припадност.
Ромите се идентификуваат како различни етникуми делумно засновани на територијални, верски, културни и дијалектни разлики и самоозначување. Главните гранки се:[8][9][10][11]
- Ромите, концентрирани во Средна и Источна Европа и Италија, тие се преселиле (најчесто од 19 век наваму) во остатокот од Европа, како и во Америка;
- Ибериските Кале, најмногу во Шпанија (види Роми во Шпанија), но исто така и во Португалија (види Роми во Португалија ), Јужна Франција и Латинска Америка;
- Финскиот Кале, во Финска, заедници постојат и во Шведска;
- Велшки Кале, во Велс, конкретно во северозападниот дел на земјата во областите што зборуваат велшки;
- Романичал, во Англија. Заедниците постојат и во САД, Канада, Австралија, Нов Зеланд, Јужна Африка, Североисточен Велс, Јужен Велс и во шкотските граници
- Синти, во германското говорно подрачје на Европа и некои соседни земји;
- Мануши, во областите на Европа во кои се зборува француски (на француски: Manouche); и
- Романисел (Romanisæl), во Шведска и Норвешка. Ромско-шведското население претежно се наоѓа во јужните делови на земјата.
- Шкотските цигани од низините исто така се сметаат за ромска група (барем од англиските романичал и велшките Кале) иако тие се теоретизираат дека се спој помеѓу Ромите и домашната патничка група. Нивниот јазик претежно потекнува од ромскиот.
- Муслимански Роми, Хорахане, Романлар (Роми на турски) во Турција и на Балканот
- Цигани од Блискиот Исток[12]
Ромите имаат дополнителни внатрешни разлики, со групи идентификувани како Башалде; Чурари; Лори; Унгарица; Ловари (Ловара) од Унгарија; Мачваја од Србија; Ромунгро од Унгарија и соседните земји од Карпатите; Ерлиди (исто така Јерли или Арли); Хорахаи (Хорахане) од Грција/Турција; Бојаш (Лингурари, Лудар, Лудари, Рудари или Златари) од романскиот/молдавскиот збор рудари; Урсари од романскиот/молдавскиот обучувачи за мечки/мечкари; Аргинтари од среброковачи; Аурари од златари; Флорари од цвеќари; и Лаутари од пејачи.