Ерменски календар

Ерменски календар или староерменски календар — традиционален календар во Ерменија кој се користи и денес во Ерменската апостолска и Ерменската католичка црква.

Календар се заснова на неменливата година од 365 дена. Поради тоа, со време почнал постепено да се разидува со сончевиот и јулијанскиот календар, претекнувајќи го јулијанскиот за една година на секоја 1.461 календарски година. Затоа, првиот целосен циклус е исполнет во ерменската година 1461 (грегоријанска 2010/2011 г.).

Ерменската година 1 започнала на 11 јули 552 г. од јулијанскиот календар, а ерменската година 1462 започнала на 11 јули 2012 г. од истиот, што се совпаѓа со 24 јули 2012 г. од грегоријанскиот календар.

Календарот аналитички се претставува^[1] со древното и христијанското име на денот во седмицата, името на денот во месецот, датумот, месецот и годината по 552 г. како и верските празници.

Ерменскиот календар е поделен на 12 месеци од по 30 дена, и уште пет престапни дена наречени авелјац („излишни“). Годините обично се претставуваат со ерменски бројки (кои се букви од ерменската азбука), пред кои стои скратеницата ԹՎ (тв, скрат. од т’вин) со значење „во годината“. На пример, 1455 г. се претставува како ԹՎ ՌՆԾԵ.

Месеци

Во своите имиња, месеците покажуваат значјно влијание од зороастрискиот календар,^[2], а во два случаја и од картвелските јазици.^[3]

Месеци во годината

Бр.	Изворно	Месец	Значење	Потекло
1	նաւասարդ	навасард	Нова Година	авестиското *nava sarəδa
2	հոռի	хори	два	од грузиското ორი (ори) со значење „три“
3	սահմի	сахми	дрво	од грузиското სამი (сами) со значење „дрво“
4	տրէ	тре		зороастрискиот Тир
5	քաղոց	калоц	месец на жетвата	од староерменското քաղեմ (калем) со значење „собира“, од праиндоевропското *kʷl̥-
6	արաց	арац
7	մեհեկան	мехекан	празник на Митра	иранско *mihrakān- ; зороастрискиот Митро
8	արեգ	арег	месец на Сонцето	од староерменското արեւ (арев) со значење „сонце“ од праиндоевропското *h₂rew-i-, исто така „сонце“
9	ահեկան	ахекан	празник на оганот	иранското *āhrakān- ; зороастрискиот Атаро
10	մարերի	марери	средина на годината	Avestan maiδyaīrya ; зороастрискиот Дин
11	մարգաց	маргац
12	հրոտից	хротиц		пахлевиското *fravartakān ; зороастрискиот Спендармат
13	աւելեաց[4]	авелјац	излишен	во престапна година

Денови во месецот

Месеците во ерменскиот календар немаат бројки, туку имиња. Оваа одлика ја дели со авестиските календари. Зороастриското потекло се препознава во пет имиња.^[2]

Денови во месецот

Бр.	Назив	Значење/потекло
1	арег	сонце
2	хранд	земја-оган
3	арам
4	маргар	пророк
5	ахранк	полуизгорен
6	маздел
7	астлик	Венера
8	михр	Митра
9	ѕопабер	бурен
10	мурц	победа
11	ерезхан	испосник
12	ани	име на град
13	пархар
14	ванат	домаќин
15	арамазд	Ахура Мазда
16	мани	почеток
17	асак	беспочеток
18	масис	планината Арарат
19	анахит	Анахита
20	арагац	планината Арагац
21	гргор	име на планина
22	кордвик	шеста покраина во Голема Ерменија
23	цмак	источен ветер
24	луснак	полумесечина
25	црон	расејување
26	нпат	Апам Напат
27	вахаган	зороастриското Vahrām ; авестанското веретрагна, назив на 20-тиот ден
28	сим	планина
29	вараг	име на планина
30	гишеравар	ѕвезда вечерница

Поврзано

• Ерменски бројки
• Зороастриски календар
• Ирански календар

Литература

• V. Bănăţeanu, “Le calendrier arménien et les anciens noms des mois”, in: Studia et Acta Orientalia 10, 1980, pp. 33–46
• Edouard Dulaurier, Recherches sur la chronologie arménienne technique et historique (1859), 2001 reprint ISBN 978-0-543-96647-6.
• Jost Gippert, Old Armenian and Caucasian Calendar Systems in The Annual of The Society for The Study of Caucasia", 1, 1989, 3-12.
• Louis H. Gray, On Certain Persian and Armenian Month-Names as Influenced by the Avesta Calendar, Journal of the American Oriental Society (1907)
• P'. Ingoroq'va, “Jvel-kartuli c'armartuli k'alendari” (“The Old Georgian pagan calendar”), in: Sakartvelos muzeumis moambe (“Messenger of the Museum of Georgia”), 6, 1929–30, pp. 373–446 and 7, 1931–32, pp. 260–336
• K'. K'ek'elije, “Jveli kartuli c'elic'adi” (“The Old Georgian year”), in: St'alinis saxelobis Tbilisis Saxelmc'ipo Universit'et'is šromebi (“Working papers of the Tbilisi State University by the name of Stalin”) 18, 1941, reprinted in the author's “Et'iudebi jveli kartuli lit'erat'uris ist'oriidan” (“Studies in the history of Old Georgian literature”) 1, 1956, pp. 99–124.

Наводи

1. Ерменски календар — Академија Епистеме (англиски)
2. L. H. Gray, "On Certain Persian and Armenian Month- Names as Influenced by the Avesta Calendar," JAOS 28 (1907), 339.
3. Според истакнатиот француски јазичар Антоан Меје (1866-1936).
4. Հին հայկական տոմար

Надворешни врски

• Ерменски календар — навасард (англиски)
• Староерменски календар (англиски)