From Wikipedia, the free encyclopedia
Бислама е креолски јазик и еден од двата официјални јазика на Вануату. Јазикот е мајчин јазик за голем дел од урбаното население во државата, а втор јазик за остатокот од населението. Јазикот е креолски и е заснован на англискиот јазик, односно мешавина од локалните јазици и англискиот, но има зборови и од францускиот.
Над 95% од зборовите во јазикот се од англиско потекло, а остатокот е од францускиот и локалните јазици. Зборовите за растенијата и животните се воглавно од локалните јазици.[1] Влијанието на локалните јазици врз бислама во поглед на зборовите е слабо, но многу големо врз морфологијата и синтаксата. Јазикот може да се опише како јазик со англиски зборовен фонд и океанска граматика.[2]
Името бислама доаѓа од зборот „Beach-la-Mar“, кое пак потекнува од француското „biche de mer“ или „bêche de mer“. Францускиот поим потекнува од португалскиот назив „bicho do mar“, што значи морска краставица.[3] Во раните 1840-те, морските краставици се береле и препродавале истовремено со трговијата на сандалово дрво. Овие берби биле асоцирани со јазичната мешавина која ја зборувале луѓето, првично развиена во пиџин, а подоцна во креолски јазик.[4]
Роберт Луис Стивенсон во своите белешки за патувањата низ Тихиот Океан во 1888 и 1889 г. запишал „староседелците усвоиле малку англиски... или делотворен пиџин, кој се нарекува западен бич-ла-мар“.[5]
Бислама се пишува на латиница. Азбуката е заснована на англиската азбука. Првиот речник на бислама бил објавен во 1995 и ова помогнало да се стандардизира правописот.
бислама | |||||||||||||||||||||
a | ae | b | e | f | h | i | j | k | l | m | n | ng | o | p | r | s | t | u | v | w | y |
македонски еквиваленти | |||||||||||||||||||||
a | ај | б | е | ф | х | и | ч | к | л | м | н | нг | о | п | р | с | т | у | в | в* | ј |
Во бислама има и 4 дифтонга: ’ei’ (еј), ’ae’ (ај), ’ao’ (ау) и ’oe’ (ој).
Бислама | |
Писмо | латиница |
Пример | Прв член од „Декларацијата за човекови права“ |
Текст | Evri man mo woman i bon fri mo ikwol long respek mo ol raet. Oli gat risen mo tingting mo oli mas tritim wanwan long olgeta olsem ol brata mo sista. |
Македонски | Сите човечки суштествa се раѓaат слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaат еден кон друг во дуxот на општо човечкатa припадност. |
Портал: Јазици |
Најчести граматички зборови кои се користат во јазикот се „long“ и „blong“, кои ги замениле англиските и француските предлози.
Long како 'до', 'веднаш до', 'покрај', 'од', итн...
Stoa long haos, („Продавницата до куќата.“)
long како 'на' или 'до'
Mi bin stap long ples ia bifo. („Сум бил на ова место претходно.“)
Mi stap long stoa. („Јас сум во продавницата.“)
long како 'во'
Jea long haos. („Столчето во куќата.“)
Long стои на местото на многу други слични значења, и понекогаш се користи во импровизации.
Зборот потекнува од англискиот „belong“ (припаѓа) и се користи наместо „на“, „од“
Глаголите во бислама не се менуваат по лице. Најчесто глаголите се состојат од оригиналните англиски глаголски корени. Во јазикот има минато и идно време и тие се прават со претставки, односно наставки кои се додаваат пред глаголот.
Множината се прави со додавање на „ol“ пред зборот: bia= пиво - Ol bia = пива.
Бислама има двоина, троина и множина, како и вклучителни и исклучителни заменки.
англиски | бислама | пиџин | ток писин | торески креолски | македонски |
---|---|---|---|---|---|
and | mo | an | na | ane, 'ne, an, a | и |
the / this | __ ia / ya | __ ia | dispela __ | (the) dha - dhemtu - dhem / (ова) dhis __ (ia) / (она) dhis __ dhe, dhas __ (dhe) | определен член -та, -ва, -на, итн. |
he / she / it / him / her | hem | hem | em / en | em | тој, таа, тоа |
for | from | fo | long | po | за |
наставка за придавка | -fala | -fala | -pela | -Ø (-wan кога не е пред именка - em, i big man 'тој е голем маж' - man i bigwan 'мажот е голем') | |
woman | woman | woman / mere | meri | uman / oman | жена |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.