Ny fanekem-pinoana na fiekem-pinoana dia lahatsoratra mamintina ny foto-pampianarana izay zava-dehibe indrindra tokony hinoana, natao ho tononin' ny mpino ampahibemaso mba hanambaràny sy hamaritany mazava ary hamintinany ny fototry ny finoany. Ny Jiosy sy ny Fiangonana kristiana sasany (katôlika sy ôrtôdôksa ary prôtestanta sasany) ary ny Silamo dia manana fanekem-pinoana.
Ny voasoratra ao amin' ny Devarim (Deoterônômia)
Ny fanekem-pinoan' ny jodaisma amin' ny teny hebreo dia ny hoe שמע ישראל / ShemaʿYisrâ'êl ("Mihainoa ry Isiraely"). Izao no voasoratra ao amin' ny Devarim (Bokin' ny Deoterônômia) ao amin' ny Tôrah:
שְׁמַע יִשְׂרָאֵל יְהוָה אֱלֹהֵינוּ יְהוָה אֶחָֽד׃ / Shemaʿ Yisrâ'êl YHWH elokhenu YHWH ekhâd ("Mihainoa ry Isiraely, IHVH no Andriamanitsika, Tokana i IHVH").
Hita ao amin' ny Bokin'ny Deoterônômia (Deo. 6.4) ao amin' ny Baiboly io andala-tsoratra io:
"Mihainoa, ry Isiraely: Jehovah Andriamanitsika dia Jehovah iray ihany." (Baiboly prôtestanta)[1].
"Mihainoa, ry Israely: ny Tompo Andriamanitsika, dia Izy ihany no Tompo." (Baiboly katôlika)[2].
Ny tsy fanononana ny anaran' Andriamanitra
Araka ny fanao jiosy dia tsy tononina ny anarana hoe יְהוָה / IHWH amin' ny fanononana ilay fanekam-pinoana, ka mety ny hoe HaShem ("ny Anarana") na ny hoe אֲדֹנָי / Adonai ("Tompo") na teny hafa no asolo an' io anarana io. Izany dia tsy midika fa tsy soratana ilay anarana.
- Shema Yisrâ'êl HaShem Elokhenu, HaShem Ekhâd ("Mihainoa ry Isiraely, ilay Anarana no Andriamanitsika, Tokana ilay Anarana").
- Shema Yisrâ'êl Adonai Elokhenu, Adonai Ekhâd ("Mihainoa ry Isiraely, ny Tompo no Andriamanitsika, Tokana ny Tompo").
Marihina fa ao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny fiteny grika atao hoe Septoaginta (na Septanta) dia nosoloana ny hoe κύριος / Kyrios ("Tompo") ny anaran' Andriamanitra hoe אֲדֹנָי / Adonai.
Fampiasana ny fanekem-pinoana jiosy
Tononina isan' andro, maraina sy antoandro ary hariva ny Shema Israel. Tononina koa izy eo an-dohafandrian' ny olona miala aina. Tononin' ireo tanora jiosy amin' ny fotoan' ny Bar Mitzvah (fahafenoan-taona ara-pivavahana: 13 taona). Voasoratra eny amin' ny vatakely firavaka (izay nogasina hoe filakitera; hebreo: תפילין / tefilin; grika: φυλακτήριον / phylacterion), amin' ny takela-koditra malefaka mipetaka eny amin' ny handrina sy ny sandry havia, araka ny toromariky ny Deoterônômia io fiekem-pinoana io. Voasoratra amin' ny takela-koditra apetaka eo amin' ny tolam-baravarana fidirana (dia ny atao hoe מזוזה / mezuzah) koa izy.
Ny fanekem-pinoan' ny Kristiana voalohany
Ny fiangonana kristiana dia nanana fiekem-pinoana izay mamaritra ny maha Kristiana ny olona iray. Ho an' ny Kristiana, ny fanekem-pinoana voalohany dia ny kerigma, fanambaram-pinoan' ny Kristiana voalohany:
- I Jesoa Kristy no Mesia Zanak' Andriamanitra;
- Maty sy nitsangana izy ary izay milaza izany dia mijoro ho vavolombelona amin' ny tenany manokana;
- Miantso ho amin' ny fibebahana izy.
Ny fanekem-pinoana kristiana amin' izao fotoana izao
Maro ny fiekem-pinoana kristiana fa ireto no iraisan' ny ankamaroan' ny Kristiana amin' izao fotoana izao, dia ny Fanekem-pinoana apôstôlika sy ny Fanekem-pinoan' i Nikea-Kônstantinôpôly ary ny Fanakem-pinoan' i Atanazy. Ny Fanekem-pinoana nikeana sy ny Fanekem-pinoana apôstôlika dia samy nekena tamin' ireo Kônsily momba ny Trinite, ka ireto ny roa voalohany izay fohifohy kokoa:
Ny Fanekem-pinoana nikeana
Atao hoe koa "fanekem-pinoan'i Nikea sy i Kônstantinôpla" io fanekem-pinoana io. Toy izao izany araka izay ampiasain' ny Fiangonana Loterana Malagasy azy[3]:
"Izaho mino an’Andriamanitra Tokana, Ray tsitoha, Mpanao ny lanitra sy ny tany ary ny zavatra rehetra, na ny hita na ny tsy hita. Izaho mino an’i Jesosy Kristy Tompo Tokana, Zanak’Andriamanitra Lahitokana; nateraky ny Ray talohan’ ny fotoana rehetra; Andriamanitra avy amin’Andriamanitra; fahazavana avy amin’ny fahazavana, Andriamanitra marina avy amin’Andriamanitra marina; nateraka fa tsy noharina; miray Sobstansa (izay maha-Izy Azy) amin’ny Ray; amin’ ny alalany no nahariana ny zavatra rehetra. Noho isika olombelona sy ny famonjena antsika no nidinany avy any an-danitra, ary tonga nofo notorontoronin’ny Fanahy Masina tao an-kibon’ i Maria virijina ka natao olombelona; nohomboana tamin’ny hazo fijaliana koa hisolo antsika fony nanapaka Pontio Pilato; nijaly ary nalevina; ary nitsangana indray tamin’ny andro fahatelo araka ny Soratra Masina; niakatra ho any an-danitra; mipetraka eo ankavanan’ny Ray, ary ho avy indray amim-boninahitra hitsara ny velona sy ny maty, ary tsy hanam-pahataperana ny fanjakany. Izaho mino ny Fanahy Masina, Izay Tompo sady Mpamelona; Izay avy amin’ny Ray sy ny Zanaka; Izay itsaohana sy omem-boninahitra miaraka amin’ny Ray sy ny Zanaka; Izay niteny tamin’ny alàlan’ny mpaminany; sady mino koa ny Fiangonana tokana, masina, apostolika, manerana izao tontolo izao. Izaho manaiky ny batisa iray ho famelan-keloka, ary miandry ny fitsanganan’ny maty sy ny fiainana mandrakizay. Amena".
Toy izao kosa izy ao amin' ny Fiangonana Katôlika Apôstôlika eto Madagasikara:
"Izaho mino an'Andriamanitra tokana, Ray mahefa ny zavatra rehetra, nanao ny lanitra sy ny tany ary ny zavatra rehetra na ny hita maso na ny tsy hita. Izaho mino an'i Jesoa Kristy Tompo tokana, Zanaka lahitokan'Andriamanitra, teraky ny Ray talohan'ny taona rehetra: Andriamanitra avy amin'Andriamanitra, Fahazavana avy amin'ny Fahazavana, Andriamanitra marina avy amin' Andriamanitra marina; nateraka Izy fa tsy natao, iray fomba amin'ny Ray, ary Izy no nahariana ny zavatra rehetra. Isika olombelona sy ny famonjena antsika no nidinany avy any an-danitra. Ary naka nofo tamin'i Maria Virjiny Izy, noho ny herin'ny Fanahy Masina, ka tonga olombelona; nofantsihana tamin'ny hazo fijaliana ho antsika indray koa, tamin'ny andron'i Pôntsy Pilaty, nijaly ary nalevina ; nitsangan-ko velona tamin'ny andro fahatelo, araka ny voalazan'ny Soratra Masina, niakatra any an-danitra dia mipetraka eo an-kavanan'ny Ray; mbola ho avy amim-boninahitra indray hitsara ny velona sy ny maty, ary tsy hanam-pahataperana ny fanjakany. Izaho mino ny Fanahy Masina, Tompo Loharanon'aina, avy amin'ny Ray sy ny Zanaka; tsaohina sy omem-boninahitra miaraka amin'ny Ray sy ny Zanaka, ary niteny tamin'ny vavan'ny mpaminany. Izaho mino ny Eglizy, iray, masina, katôlika, apôstôlika. Izaho mankatò ny batemy tokana ho fanalana ny fahotana. Ary izaho miandry ny hitsanganan'ny maty sy ny fiainan-ko avy. Amen".
Ny Fiekem-pinoana apôstôlika
Toy izao ny fanekem-pinoana apôstôlika araka izay ampiasain' ny Fiangonana Loterana Malagasy:
"Mino an’Andriamanitra Ray Tsitoha, Mpanao ny lanitra sy ny tany aho; ary mino an’i Jesosy Kristy, Zanaka lahy Tokana Tompontsika. Izay notorontoronina tamin’ny Fanahy Masina, naterak’i Maria Virijiny, nijaly raha nanapaka i Pontio Pilato, nohomboana tamin’ny hazofijaliana, maty ka nalevina, nidina tany amin’ny fiainan-tsi-hita, nitsangana tamin’ny maty tamin’ny andro fahatelo, niakatra ho any an-danitra, mipetraka eo ankavanan’Andriamanitra Ray Tsitoha, avy any no hihaviany hitsara ny velona sy ny maty. Mino ny Fanahy Masina aho, ny Fiangonana Masina manerana izao tontolo izao, ny fiombonan’ny olona masina, ny famelan-keloka, ny fitsanganan’ny tena amin’ny maty ary ny fiainana mandrakizay. Amena".
Marihina fa tsy ny antokom-piangonana kristiana rehetra no manana fanekem-pinoana sy manaiky ireo fanakem-pinoana ireo.
Toy izao ny sembolin'ny Apôstôly araka ny ampiasan'ny Eglizy Katôlika Apôstôlika Rômana azy:
"Izaho mino an’Andriamanitra, Ray Mahefa ny zavatra rehetra, Mpahary ny lanitra sy ny tany. Izaho mino an’i Jesoa-Kristy, Zanany tokana Tompontsika. Noforonin’ny Fanahy Masina, naterak’i Maria Virjiny: nijaly faha-Pôntsy Pilaty, nofantsihana tamin’ny Hazofijaliana, maty dia nalevina ; nidina tany ambanin’ny tany ; nitsangan-ko velona tamin’ny andro fahatelo ; niakatra any an-danitra, mipetraka eo an-kavanan’Andriamanitra Ray Mahefa ny zavatra rehetra : avy any Izy mbola ho avy hitsara ny velona sy ny maty. Izaho mino ny Fanahy Masina, ny Fiangonana Masina, katôlika, ny fiombonan’ny olomasina, ny fanalana ny ota, ny fitsanganan’ny vatantsika ho velona, ary ny fiainana mandrakizay. Amen[4].
Ny votoatin' ilay fanekem-pinoana
Ao amin' ny fivavahana silamo, ny fiaikem-pinoana dia atao hoe Shahâda ("fijoroana vavolombelona"). Iray amin' ireo zavatra dimy tsy maintsy ataon' ny mpino silamo izany ary izany no manan-danja indrindra. Izao ilay fanekem-pinoana:
أَشْهَدُ أَنْ لْاَ إِلَـهَ إِلْاَّ ٱلله وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ ٱلله izay tononina hoe:
"Ash-hadu an lâ illâha ill-Allâh, wa-ashhadu anna Muḥammadan Rassûlu-llâh"
sy midika hoe:
"Mijoro vavolombelona aho fa tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy i Allah ary mijoro vavolombelona aho fa i Mohamady no Irany".
Manamafy ny finoana ny maha tokana an' Andriamanitra ny fehezanteny voalohany: ny mônôteisma izay atao amin' ny teny arabo hoe: تَوْحيد / tawhîd izany.
Fampiasan' ny Silamo ilay fanekem-pinoana
Tononina eo an-tsofin' ny zaza vao teraka koa ny Shahâda ary ny olona efa ho faty dia tokony hanonona azy alohan' ny hialany aina. Isan' ny atao hoe Adhân (arabo: أَذَان "antso") izay ataon' ny Mu'adhdhin (arabo: مؤذّن "mpiantso") izy, dia ilay fiantsoana ny mpino atao eny amin' ny mi'dhana ("tilikambo fiantsoana") mba ho tonga hivavaka.
- Hataky ny Tompo
- Trinite
- Kônsily
- Tenim-pinoana (na dôgma)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
