Maria (renin' i Jesoa)

I Maria na Maria avy any Nazareta dia vehivavy jiosy avy any amin’ ny faritany rômanan' i Jodea ary renin’ i Jesoa avy any Nazareta. Izy dia olona manan-danja amin' ny kristianisma, indrindra ho an' ny Ôrtôdôksa sy Katôlika, izay manome azy ny anaram-boninahitra hoe "Renin' Andriamanitra" ary manonona azy amin' ny anarana hoe "Masina Maria", "Maria Virjiny", "Virjiny Masina" sns. Atao hoe ܡܪܝܡ / Maryam izy amin' ny teny arameana; מרים / Myriam amin' ny teny hebreo; Μαρία / María na Μαριάμ / Mariám amin' ny teny grika; ary مريم / Maryam amin' ny teny arabo.

Tahaka ny amin’ i Jesoa zanany, ny maha ara-tantara ny fisian' i Maria dia sarotra fantarina. Ny ankamaroan' ny lovam-pampianarana dia hita ao amin' ny literatiora apôkrifa, izay matetika manitatra ny lohahevitra hita ao amin' ny lahatsoratra kanônika ao amin' ny Testamenta Vaovao.

Ao amin' ny Eglizy Katôlika sy Ôrtôdôksa, i Maria dia omem-boninahitra bebe kokoa noho izay atao amin' ny olo-masina hafa sy ny anjely, izay teboka manan-danja amin' ny tsy fitoviana amin' ny prôtestantisma. Io fanoloran-tena amin' i Maria io dia niseho hatramin' ny niandohany amin' ny alalan' ny fanehoana an' i Maria ao amin' ny sary masina kristiana, amin' ny alalan' ny fankalazana ny fety maro antokana ho an' i Maria ao amin' ny tetiandro litorjika, ary amin' ny alalan' ny fananganana fitoerana masina sy trano natokana ho azy.

I Maria ao amin' ny lahatsoratra kristiana

I Maria araka ny Testamenta Vaovao

I Maria sy ny fahaterahan' i Jesoa

Mitantara ny fanambaràn' ny anjely Gabriela (na Gabriely) mialoha tamin' i Maria ny Evanjelin' i Matio sy ny an' i Lioka, avy eo tamin' i Jôsefa fofombadiny ny amin' ny hahaterahan' i Jesoa. Manome toerana betsaka an' i Maria ny fitantaran' ny Evanjelin' i Lioka toy izay ny an' i Matio. Tantarainy ny amin' ny anjely izay niseho tamin' i Maria fa ny an' i Matio kosa miresaka ny amin' ny nofin' i Jôsefa sy ny anjely niseho taminy (Lio. 1.21-35; Mat. 1.18-23).

Noho i Maria bevohoka nefa tsy nanao firaisana ara-nofo tamin' i Jôsefa dia niahiahy azy ho nijangajanga i Jôsefa ka nieritreritra ny hisaraka aminy mba tsy hanahirana azy, satria araka ny lalàna jiosy dia mety hiharan' ny fitoraham-bato i Maria^[1]. Nisy anjely anefa nanazava tamin' i Jôsefa fa nitoe-jaza noho ny herin' ny Fanahy Masina i Maria sady nandresy lahatra azy ilay anjely mba tsy hanatanterahany ny eritreriny (Mat. 1.18-19).

Ao amin' ny tohin' ny tantara dia namangy an' i Elizabeta rahavaviny i Maria sady naneho ny hafaliany taminy (Lio. 1.39-55). Niteraka an' i Jesoa tao Betlehema izy (Mat. 2.1-6; Lio. 2.4-7) ka namangy azy mianaka ny mpiandry ondry sy ny majy (na magy) telo lahy (Mat. 2.7-12; Lio. 2.15-21).

Araka ny tetiaran' i Jesoa ao amin' ny Evanjelin' i Matio (Mat. 1.1-17) dia avy amin' ny tranon' ny mpanjaka Davida i Jôsefa nefa tsy dia mazava loatra ny amin' izany ka miteraka tsy fifanarahan-kevitra ny Evanjelin' i Lioka (Lio. 3.23-38) satria i Jôsefa sy i Maria dia samy voalaza fa taranaky ny mpanjakan' i Israely^[2].

I Maria sy ny fahazazan' i Jesoa

Ireo Evanjely ireo dia miresaka koa ny amin' ny fitondrana an' i Jesoa zaza tany amin' ny Tempoly mba hanatanteraka ny fanatitra tokony hatao noho ny voalohan-teraka. Naminany i Simeôna fa hiaritra fangirifiriana i Maria (Lio. 2.21-35). Ary taty aoriana dia nitranga ny tantaran' ny fahaverezan' i Jesoa tamin' ny faha-12 taonany (Lio. 2.41-51) tamin' ny niakaran' izy ireo ho any amin' ny Tempolin' i Jerosalema izay fanao isan-taona: raha nody any Nazareta ireo ray aman-dreniny dia nitoetra tao an-Tempoly i Jesoa niady hevitra tamin' ireo mpanoradalàna (manam-pahaizana momba ny Soratra Masina jiosy: ny Torah).

I Maria sy ny fahalehibeazana ary ny fahafatesan' i Jesoa

Ny Evanjelin' i Joany dia mitantara fa teo koa i Maria raha nanatrika fampakaram-bady tao Kana i Jesoa (Joa. 2.1-11). Nitady an' i Jesoa izay mbola nampianatra koa i Maria indray andro (Mar. 3.31-35); ary farany tamin' ny fanomboana an' i Jesoa tamin' ny hazo fijaliana. Nametraka an' i Maria tamin' ny "mpianatra tiany" i Jesoa alohan' ny hahafatesany:

"25 Ary nijanona teo akaikin' ny hazo fijalian' i Jesosy ny reniny sy ny rahavavin-dreniny, Maria, vadin' i Klopa, sy Maria Magdalena. 26 Ary nony hitan' i Jesosy ny reniny sy ilay mpianatra tiany nijanona teo, dia hoy Izy tamin' ny reniny: Ravehivavy, indro ny zanakao!" (Joa. 19.25-26).

Araka ny Asan' ny Apôstôly dia niara-nivory tamin' ireo mpianatr' i Jesoa i Maria tamin' ny andron' ny Pentekôsta (Asa 1.14).

I Maria araka ny boky apôkrifa

Lohahevitry ny famelabelarana maro ao amin' ny lahatsoratra apôkrifa i Maria nanomboka tamin' ny taonjato faha-2. Teo no niavian' ny ankamaroan' ny lovantsofina na lovam-pampianarana mifandraika amin' izany.

Ny boky apôkrifa dia manonona manokana ny anaran' ny ray aman-drenin' i Maria (i Ana reniny sy i Jôakima rainy), ny nahaterahany, ny fahatanorany, ny fiainany tany Efesôsy, ny "Torimasony" ary ny Fampiakarana azy. Na dia tsy anisan' ny kanôn' ny Baiboly aza ireo lahatsoratra ireo, ny fety litorjika sasany ao amin' ny tetiandro katôlika sy ôrtôdôksa dia mifandray mivantana amin' ireo lovantsofina ireo. Ny fiangonana maro dia feno sanganasa maneho ny ampahan-tantara momba ny fiainan' i Maria nalaina tao amin' ny apôkrifa, indrindra fa ny Prôtevanjelin' i Jakôba, ny Fahaterahan' i Maria ary ny Torimason' i Maria.

Raha ny ankamaroan’ ny apôkrifa dia tatỳ aoriana kokoa noho ny Testamenta Vaovao, ny sasany amin’ izy ireny, izay mahakasika an’ i Maria, dia toa nialoha ny fitantarana momba ny nahaterahan’ i Jesoa ao amin’ ny Filazantsaran’ i Matio sy Filazantsaran’ i Lioka. I Enrico Norelli dia nanamarika fa ny fandalinana ireo fitantarana ireo dia manome fampahalalana momba ny toeran' i Maria tao amin' ny kristianisma tamin' ny Andro Taloha ary mamela antsika hahatakatra ny antony tsy nampidirina tao amin' ny asasoratra kanônika ny lovantsofina momba an' i Maria, na dia nanohy nitana toerana lehibe eo amin' ny fitorian-teny sy ny lovam-pampianarana kristiana aza i Maria. .

I Maria tamin' ny taonjato voalohany dia nambara fa fanao izay mifanaraka amin' ny fomba fanao teo amin' ny moanina na monka izay nanjaka tamin' ny Andro Antenatenany, tamin' ny famerenana fanoratana indray ny Prôtevanjelin' i Jakôba (apôkrifa tamin' ny taonjato faha-2), natao tamin' ny taonjato faha-7 ary fantatra tamin' ny anarana hoe Filazantsaran' i Pseodô-Matio. Ao amin' ity lahatsoratra tonga faramparany ity, i Maria dia "mitarika fikambanana mônastikan-tovovavy, izay hevitra tsy mitombina ho an' ny jodaisma, nefa nifanaraka tsara amin' ny toe-tsaina tamin' ny vanim-potoana merôvinjiana".

Araka ny voalaza ao amin’ ny apôkrifa tamin’ ny taonjato faharoa, ny Fiakaran' i Isaia, dia tsy niteraka an’ i Jesoa i Maria: “nijery tampoka tamin' ny masony izy ka nahita zazakely, dia natahotra izy”. Araka ny toriteny tamin' ny taonjato faha-4 dia tsy vehivavy i Maria fa izy no arkanjely Mikaela. Araka ny voalazan’ ny Epistilin' ny Apôstôly, izay apôkrifa tamin’ ny taonjato faha-2, dia tsy bevohoka tamin’ ny fiasan’ ny Fanahy Masina i Maria, satria ny arkanjely Gabriela dia tsy iza fa i Jesoa mihitsy, izay niditra tao aminy avy eo.

Ny lovantsofina siriana jakôbita tsy ela akory fa tamin' ny taonjato faha-9 dia nilaza fa nentin' i Joany Evanjelista teo akaikin' i Efesôsy i Maria taorian' ny fanomboana an' i Jesoa mba handositra ny fanenjehana tao Jerosalema. Noheverina fa namarana ny fiainany teto an-tany i Maria tao amin' ny "tranon' i Maria Virjiny". Ity lovantsofina ity angamba dia mikendry ny haha ara-dalàna ny foibe episkôpaly ao Efesôsy.

Avy eo dia nentina niverina tany Jerosalema tamin’ ny fomba mahagaga izy mba halevina ao amin’ ny Sahan’ i Getsemane, izay niteraka ny lovantsofina momba ny fasan' i Maria: ilay fiangonana naorina teo amin’ io toerana io tamin’ ny andron’ i Kônstantino dia voalaza fa tranon’ ny Virjiny ihany koa, izany dia manazava fa io lovantsofina io, izay mifaninana amin’ ny “tranon' i Maria Virjiny” any Efesôsy sy ny Abein' ny Torimaso any Jerosalema, dia mametraka ny fasan’ i Ana sy i Jôakima ray aman-dreniny ao koa. Tsy fantatra anefa hoe taiza no nisy an’ io Sahan’ i Getsemane io. Misy andinin-teny apôkrifa maromaro milaza fa teo akaikin’ ny toerana nanomboana an’ i Jesoa io zaridaina io. Ankehitriny dia misy elanelana lehibe ny eo amin' i Gôlgôta sy ilay toerana antsoina hoe Getsemane nanomboka tamin' ny taonjato faha-4 ary eo ampitan' ny lohasahan' i Kidrôna.

Apôkrifa maro no manamafy fa ny vatan’ i Maria dia "tsy nitoetra tao am-pasana" fa "any an-danitra". Tsy mitovy anefa ny lahatsoratra raha nitambatra indray tamin' ny fanahiny io vatana io, ary raha eny, taiza ary oviana no nitrangan' izany.

Jereo koa

Momba an' i Maria renin' i Jesoa

Mariôlôjia

Maria hafa

Loharano

[1]
Agnès Walch, Histoire de l'adultère, Librairie Académique Perrin, 2009, p. 54.
[2]
Geoffrey W. Bromiley, The International Standard Bible Encyclopedia, Volume 4, Wm. B. Eerdmans Publishing, 1995, p. 269.

[1] [1]
Agnès Walch, Histoire de l'adultère, Librairie Académique Perrin, 2009, p. 54.

[2] [2]
Geoffrey W. Bromiley, The International Standard Bible Encyclopedia, Volume 4, Wm. B. Eerdmans Publishing, 1995, p. 269.

[1]

[2]