Giüstexine
cumǜn ligüre From Wikipedia, the free encyclopedia
Giüstexine (Giüstéscine in-ta grafîa de l'armanàccu, Giüstenixe a-A Prìa, Giüstèixe in bardenollu, Giüstènexi o Giüstèneje[4] in arbenganeze) u l'è 'n cumǜn sparsu de 995 abitanti in-ta Pruvinsa de Savùna (dêti agiurnê a-u 2019).
PR |
Sta pagina chi a l'è scrita da Prìa |
| Giüstéxine cumǜn | ||
|---|---|---|
| ||
 | ||
| Localizaçión | ||
| Stâto |  Itàlia
| |
| Región |  Liguria
| |
| Provìnsa |  Savuna
| |
| Aministraçión | ||
| Scìndico | Mauro Boetto (lìsta cìvica "Uniti per Giustenice") da-o 26-5-2014 (3º mandòu da-o 10-6-2024) | |
| Dæta de instituçión | 1861 | |
| Teritöio | ||
| Coordinæ: | 44°10′19.76″N 8°14′46.15″E | |
| Altitùdine | 140 m s.l.m. | |
| Superfìcce | 17,22 km² | |
| Abitanti | 995[1] (30-6-2019) | |
| Denscitæ | 57,78 ab./km² | |
| Fraçioìn | San Luensu (cun Bessu, Vìlla, Vilétta) San Michê (cun Còsta, Valsùrda, Furèstu, Cianassu e Sérèi) | |
| Comùn confinanti | A Prìa, Bardenéi, Löa, Magiö, Ù Tû | |
| Âtre informaçioìn | ||
| CAP | 17027 | |
| Prefìsso | 019 | |
| Fûzo oràrio | UTC+1 | |
| Còdice ISTAT | 009031 | |
| Cod. cadastrâ | E064 | |
| Targa | SV | |
| Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | |
| Cl. climàtica | zöna D, 1 696 GG[3] | |
| Nomme abitanti | de Giüstéxine giusteniezi (neul.) | |
| Sànto patrón | san Luénsu san Michê | |
| Giórno festîvo | 10 agùstu 29 seténbre | |
| Cartògrafîa | ||
  Giüstéxine | ||
.svg) | ||
| Scîto instituçionâle | ||
U teritôiu de Giüstexine u se tröva lungu a valle du turènte Scarinciu, ch'u cunfluîsce a u fundu du paîze in ta scciumèa Maémua. A pàrte bassa se caraterizza pe a cultivasiun de üga e urîve a fasce, a zona ciü muntagnûza a l'è pîna de frascini e carpìn, cun n'estensciun ch'a a riva fin a u Munte Carmu de Löa (1389 m in sce u livéllu du mâ), au Bric Agnellin (1335 m) e au Zuvu de Giüstexine a 1200 m. Vixin a u Bric Tampa (846 m) se tröva a grotta di Scöggi Negri, cun üna de ciü inpurtànti attivitê carsciche da regiun Ligüria.
Frasiui
Giüstexine u l'è 'n cumun sparsu, ch'u cunprende ciü frasiúi e burghê, segundu u statüu cumünàle San Luénsu e San Michê e nu sùn cunsciderabili cumme frasiúi, ma cumme i nuclei custitutîvi du cumün, da questi dunca i dipendan risperivamènte e frasiùi de Bessu, Vìlla e Vilétta pé u prìmmu; Costa, Valsùrda, Furèstu, Cianassu e Serèi pé u segundu.[5] Cunscideràndu a divixùn in burghê (devöâ ascì inte manifestasiùi e inte rievucasiùi stojche) e ghe sun:
- San Luénsu (Sede du cumun, a cùnta 366 abitànti[6])
- San Michê (Zona du centru stojcu, a cùnta 24 abitànti in-tu burgu[7])
- Santa Libera (Zona du funduvalle, divîza in tréi burghê: Serèi de Sùtta o Inferiuri, ch'a cûnta 38 rexidènti[8], Sérèi de Surva o Superiuri e Sérèi Prin)
- San Martin (ch'u cunprende ascì a burgâ de Valsurda, cun 40 abitànti[9])
- Capeletta (Cun ascì e lucalitê de Cà ai Bûri e de Furèstu, a cûnta in tutâle 83 persùne[10][11])
Cunfin
U cunfîna cun i cumüni de: A Prìa e Löa a sud, Bardenèi e Magiö a nord e Ù Tû a levànte.
U numme "Giüstexine" u deriveréa da 'n fêtu stojcu du tenpu de Guêre Püniche fra i ezerciti cartaxineixi e di Rumèn, dunde a lucalitê a l'è stêta devöâ cumme sede de aministrasiún giüdisiaria, asucià a-a denuminasiùn de Jus-Tenens ch'u vö dî "tégnì giüstìssia".
Se de fùnti vàn a fâ remuntâ i primmi insediamènti in te l'epuca bizantina (prubabilmente in lucalitê Vìlla), a fundasiùn du burgu de San Michê cun üna de primme citasiui a l'è du 1248 inte in attu du 5 d'arvî firmòn da Bunifassiu de Clavesana. A-u de sutta de l'abasia de San Péu da vaâ du Varatella, in Tuiràn, u finisce fra i dumîni da Diocexi d'Arbenga e ascì sùtta i marchexi Du Carettu (in-tu XIII seculu e XIV seculu). Cun a bulla papâle de Urbano VI e zone de Giüstexine, Túian, Borzi e da A Prîa vegnan cuntrulê da-a Repübbrica de Zena a cumensâ da u 1385.[12]
Da-a primma metê du XV seculu, pe 'na seje de fêti, u paîze de Giüstexine u tùrna a-u sutta di Du Carettu. 'Sta növa situasiùn a l'ha fêtu peò préstu a scentâ, scicumme che u castellu u vegne assediòn pe cumandu du capitàn Peu Fregusu, de Zena ch'u custrinze a-a rêza i dùi frê Galeottu e Giuvanni Du Carettu aturnu a u 18 avrî 1448: questu evéntu vegne ancùa aù revucòn da u fulclure grassie a e celebrasiui du Lüggiu Medievâle.
Cun Napuleun Bunaparte da-u 2 dixénbre 1797 a lucalitê a l'hà fêtu parte du Dipartimèntu da scciumèa Maémua, a l'internu da Repübbrica Ligüre. In tu 1815 vegne passòn in-ta pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, segundu u Cungrèssu de Vienna du 1814, e da lì u fajà parte de l'Italia ünîa.
I ürtimi agiüstamènti avêgnan cun u distaccu da frasiún Bringhiera che aù a fa parte du cumün du Tû. L'ha fêtu parte fin a u 2008 da Cumunitê muntâna du Pullupixe, pòi divegnüa fìn a-u 2015 Uniùn di cumüni da Rivêa de Pàrme e di urîvi. Fra u 2016 e u 2018 u l'éa parte de l'Uniùn di cumüni da Vaâ du Maémua, assemme a U Tû e Magiö.
Evulusiùn demugràfica
Abitanti censîi[13]
Minurànse furèste
Segundu u ISTAT, a-u 31 dexenbre 2014, a Giüstexine ghe sun 13 rexidenti furèsti.
Persùne culeghê a Giüstexine
José Serrato, ecunumista, 24° prexidente de l'Uruguay (fra u 1923-1927), u l'éa uriginàiu da frasiùn di Sérèi de Srua.
Architetüe Religiûze
A paruchiale de San Michê
A gêxa da parocchia de San Luensu
A Cà Cumüna de San Michê, veggia sede cumünâle
A prucesciùn a Giüstexine cun u Crìstu négru de Buissàn
A gēxétta de Santa Libera, scitüâ in ta frasiùn du funduvalle di Serèi de Sutta
_02.jpg)
.jpg)
_01.jpg)
Pé a Gêxa u teritòiu cumünàle de Giüstexine u l'è parte de 'na sùla parocchia, ciamà Parocchia di Santi Luénsu e Michê, sta chi a cunprende:
- Gêxa de San Michê, a l'è scitüâ inta ciàssa da frasiún de San Michê, in sce in âtu pözzu, a strutüa udièrna a saiéva stêta uriginâ da in edifissiu ciü antìgu, rimanezòn du XII seculu. E ürtime mudifiche e saiêvan stête fête du 1596 quande e ghe vegnan zûnte e dùi navê de làtu, in stìle baroccu.
- Atôiu da Nostra Scignüa da Neve (a San Michè), cunusciüu ascì cumme Atôiu di Disciplinê u l'è de antìga fundasiún (prubabilmente XV-XVI seculu), se tröva in sce u côlle de rinpèttu a-u castêllu, dâre a-a paruchiàle. U l'è famùzu pé uspitâ a cunfraternita di disciplinê (in zeneze Cazàssa), zà atîva inta vaâ du Scarinciu da-u XIII seculu.
- Gêxa retòja de San Luénsu Martire, se tröva in-tu sentru de San Luénsu, a l'è a gêxa retòja da parocchia e a cunserva in inpurtante organu di inìssi du XX seculu.
- Atôiu de l'Immaculâ, u se tröva a San Luénsu.
- Capeletta de San Martin, a l'è üna de gêxe ciü véggie da zòna, zà sità da-e fùnti in-tu VIII seculu, fundà lungu u sentê steròn ch'u u pòrta a Ransi da Prìa a l'à cuvèrtu ina pusisiùn inpurtante pé vìa da sö pusisiún.
- Capeletta de Santa Libera e Sant'Antoniu, a l'è üna gēxétta ch'a se tröva inta lucalitê di Sérèi Inferiùri a u margine da stradda pruvinsàle e a dâ u numme a-a burgâ de Santa Libera. A l'è caraterizâ da 'n canpanì a véja, datòn 1885.
- Capeletta da Nostra Scignua de Lourdes, a dà u numme aa burgâ de Capeletta, scitüa in frasiùn Furèstu a l'è ugettu de devusiún da i abitànti du pòstu.
- Culonna da Madonna di Poveri, a-u Cianàssu (lucalitê ai cunfìn cun i Sérèi, faxente peò parte da cuntrâda de San Michê).
Architetüe Militari
Castéllu di Del Carretto
Inta lucalitê de San Michê, surva e de rinpèttu a-a gêxa paruchiàle a se tröva l'ânplia zòna cianélla da-a furma de nîu d'àquila i se trövan i rèsti du Castéllu fundòn dai marchezi del Carretto, che ai tenpi de Enrico II (atùrnu a-u 1200) i l'éan scignùi de Nòi e de Finâ. L'è dunca cu-a fundasiùn du Burgu de Finâ che, pé rafursâ i dumìni lucâli, u vegne acquistòn l'edifissiu presendentemènte in màn ai vescuvi arbenganézi. A vegne cuscì rinfursâ a strutüa de Giüstexine, antigamènte custruîa dai bizantìn. Inti vàri avenimènti chi i veggan prutagunìsti i marchezi de Finâ, i scignùi de Milan e a Repübbrica de Zena u castéllu u vegne derucòn in-tu 1477, poi devöòn dai zenezi e dunca aù i se pònan amiâ sùlu i rèsti da furtessa rimanezà sutta questi, che cun a perdita de inpurtànsa du feudu i vàn a abandunalu prugrescivamènte.[14][15]
Architetüe sivîli
A San Luénsu, inta ciàssa du Custìn u se tröva u stòjcu sedîle in prîa de Finâ, a dimustrasiùn de l'ativitê giudissiaria ch'a a l'ha caraterizòn u paîze antigamènte. De paéggia fabricasiùn e mezüe de l'öiu e du vìn datê 1606, ancö cunservê in-tu palassu du cumüne.[12]
L'ecunumîa lucâle a l'è bazâ in sce l'agricultüa e l'alevamèntu. Prezente ascì ina picîna zona cumerciâle-industriâle, ai cunfìn cun A Prìa, dunde tröva inpiêgu a magiurânsa da pupulasiùn.
Dialettu de Giüstexine
U dialettu parlòn in te quéstu paìze u fà parte du gruppu Ligure séntru ucidentàle, scimile a-u vixìn dialettu da Prìa, anche se u prezénta de inflesciùi da-e parlê de Bardenèi (particulâre parlâ ciü ligâ a-u valburmidéze) de Tuiàn (ciü scimile a l'arbenganéze).
Da l'estê 2021 a l'è stêta inbastìa ina növa òpera de cartelunìstica stradâle, cun ascì di cartelli in-tu dialettu lucâle, pé e lucalitê che e g'han 'na tradusiùn in léngua ligüre.[16]
Asuciasiùi
Inpurtànte ascì l'asuciasiun cultürale Jus Tenes, che u urgànissa incòntri e fëe in tu paìze (e a partecipa ascì cumme sòcciu a-a Cunsülta Ligüre[17]), cun a partecipasiùn ascì du sìrculu "A cà cumüna" de San Michê.
Istrusiùn
In-tu teritòiu cumünàle se trövan e scöe statali "Don Noli" (a scöa materna) e "Sandro Pertini" (a scöa elementàre, cun a séde in-tu palassu cumünale), ragrupê inte l'istitüu cunprenscîvu da Prìa.
Rievucasiùi stojche
- Lüggiu Medievale: rievucasiùn stoica e séna medievâle, l'ürtima setemâna de lüggiu, inta lucalitê de San Michê. U prezénta ascì u curtéu di rappresentanti de cuntrâde e, da u 1981, u "Paliu di Carri" cu fa riferiméntu all'assediu du castellu da parte di Zenezi.
Âtre manifestasiùi
Ghe sun ascì:
- JUSTaNICE Rock: festa muxicale a San Miché, cun cuxina tipica, bira e u rock 'n roll.
- Grande Sagra gastrunomica: a se tegne a lüggiu primma du paliu, cun i prudotti tipici liguri da tastâ grassie ae cuxîne inta ciassa de San Michê.
- Castagnà a San Martin: pé a festa de San Martin (11 nuvenbre) u se inbastisce u ciassà davanti a a gêxa cun e tipiche pustasiùi pé fâ e rustìe.
- Teàtru dialetâle: u se tegne storicamènte a San Luensu, in-tu "salun de feste".
- Feste patrunàli de San Michê e de San Luénsu: cun a relatìva prucesciùn in-tu paîze, ch'a vegghe ascì a partecipasiùn de varie cunfraternite lucali.
U cumün de Giüstexine l'è atraversòn da-a stradda pruvinciale 24 (SP24), ch'a a culêga cun A Prìa, âtre stradde minùri e culegan e varie frasiùi, cumme quella che dai Sérèi Superiùri a porta a Bringhiera (U Tû), o quella che a porta versu Ransi da San Martin.
Scindico: Mauro Boetto (Lìsta cìvica) da-o 26/05/2014
(2° mandâto)
Çentralìn do comùn: 019 637145
Email do comùn: info@pec.comune.giustenice.sv.it
| Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
|---|---|---|---|---|---|
| 28 arvî 1988 | 22 mazzu 1990 | Agnese Fiallo | Indipendente | Scindicu | |
| 22 mazzu 1990 | 24 arvì 1995 | Agnese Fiallo | Demucrasîa Cristiâna | Scindicu | |
| 24 arvî 1995 | 14 zügnu 1999 | Giuseppe Morro | lìsta cìvica | Scindicu | |
| 14 zügnu 1999 | 14 zügnu 2004 | Giuseppe Morro | lìsta sivica | Scindicu | |
| 14 zügnu2004 | 8 zügnu 2009 | Lazzaro Giordano Serrato | lìsta sivica | scindicu | |
| 8 zügnu 2009 | 25 mazzo 2014 | Ivano Rozzi | Per Giustenice (lìsta sivica) |
Scindicu | |
| 25 mazzu 2014 | 27 mazzu 2019 | Mauro Boetto | Uniti per Giustenice (lìsta sivica) |
Scindicu | |
| 27 mazzu 2019 | 10 zügnu 2024 | Mauro Boetto | Uniti per Giustenice (lìsta civica) |
Scindicu | |
| 10 zügnu 2024 | in càrega | Mauro Boetto | Uniti per Giustenice (lìsta civica) |
Scindicu | |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
