Àutu
comûne italiàn From Wikipedia, the free encyclopedia
comûne italiàn From Wikipedia, the free encyclopedia
Àutu (scrìtu ascì Auto, in dialettu urmeascu Ótu, in italiàn Alto) u l'è in cumün da pruvinsa de Cuni faciàu intu versante ligüe, ch'u cunta 139 abitanti (dàtti agiurnài au 2020).
AR |
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese |
Àutu cumüna | ||
---|---|---|
Panuàmma du séntru de Àutu, cun u castéllu e a gêxa | ||
Localizaçión | ||
Stâto | Itàlia | |
Región | Piemunte | |
Provìnsa | Cuni | |
Aministraçión | ||
Scìndico | Mauro De Andreis (lìsta sìvica Sempre più in Alto) da-o 14-5-2023 | |
Teritöio | ||
Coordinæ: | 44°07′N 8°00′E | |
Altitùdine | 652 m s.l.m. | |
Superfìcce | 7,46 km² | |
Abitanti | 139[1] (31-8-2020) | |
Denscitæ | 18,63 ab./km² | |
Comùn confinanti | Aquila (IM), Cravaüna, Naxin (SV), Urméa | |
Âtre informaçioìn | ||
CAP | 12070 | |
Prefìsso | 0174 | |
Fûzo oràrio | UTC+1 | |
Còdice ISTAT | 004005 | |
Cod. cadastrâ | A238 | |
Targa | CN | |
Cl. scìsmica | zöna 3s (sismicitæ bàssa)[2] | |
Cl. climàtica | zöna F, 3 016 GG[3] | |
Nomme abitanti | autesi[4][5] | |
Sànto patrón | San Michê | |
Giórno festîvo | 29 setembre | |
Cartògrafîa | ||
Pusisiùn du cumün de Àutu inta pruvinsa de Cuni | ||
Scîto instituçionâle | ||
Se tröva in Piemunte, inta pruvinsa de Cuni. U fa parte da Valà du Pennavaire (s-ciümme c'u nàsce a Cravaüna e che u se càccia in tu Néva a Cixan), assèmme a Castregiancu (SV), Naxin (SV) e Cravaüna. L'è u primmu paise in Piemunte rivandu da Arbenga, truvànduse intu versante marittimu, cumme pé Cravaüna, de Àrpi Ligüi. A magiurànsa du teritòiu autese se tröva in scia rìva scinistra du cursu du s-ciümme, u l'è survastàu dau Munte Dubassu (1538 m.) e se tröva a 645 métri sciü u livellu du mà. U l'è distante da Arbenga 25 chilometri e atretantu da Urmea.
Tra i 9000 e i 8000 ànni primma de Cristu l'ürtima glaciasiun a l'axéva purtàu de pupulasiùi nomadi da a zona padana a spustàse ciü a sud: 'sté pupulasiui da(r)àn poi u(r)igine ai Ligüri; inta zona sun stae individuàe dúzze lucalitài dunde sun stai truvai di reperti paleulitici (Arma du Stevanin, Arma de Naxin e e Grotte Camere sun e ciù famuse in ta zona).[6]
Àutu u vegne cuscì selesiunàu pe a pusisiun favurìa, grassie a üna sórta de teràssa natürale ch'a l'ea perfetta pe cuntrulà u teritoiu sircustànte. 'Ste pupulasiui cummensavan a pià de abitüdini "seminomadi", cun a pasturissia e l'alevaméntu. In tu XI seculu Àutu passa sutta i teritòi de Bunifassiu du Vàstu. A zóna poi in tu 1300-1320 se(r)à duve(r)â dai scignùi de Savùna (poi affidâ, grassie a 'n infeudamentu, ai cunti Cepollini de Arbenga) pe i avistamènti di Saracen ch'i invadevan e coste ligüri dau mâ, propiu da questu u de(r)ive(r)éa u numme latìn de "Altum", pé vìa da pusisùn agevule , ch'a suvràsta a valà du Pennavaire.
Cun u paìse de Cravaüna, ducca, u và a custituì in unicu feudu, che a a mòrte di Clavesana u finisce sutta i marchexi du Carretto, zà scignùi du marchesàu de Süccaellu. Sciben questu càngiu de prupietài a famìa ingàuna a mantegne u feudu, aministrandulu pé i marchexi, i l'éan difatti velli chi i l'axévan fàu custruì u castellu de Àutu intu XIV seculu.
U paìse u resta in màn a questi fìn a a l'arìvu de Napuleùn, quande intu 1796 u castellu u vegne derubàu dae truppe fransexi e in parte derucàu. U véu e propiu "destaccamèntu" da a Ligüria u l'éa avegnüu inte l'ànnu 1736, quande intu tratàu de Vienna, presedènte aa restaurasiùn, u feudu u vegne 'catàu da a famìa Savoia, entrandu poi intu Regnu de Sardegna.[7] Da chì u divegne parte dau 1861 du Regnu d'Italia, dau 1946 Repübbrica Italiana. I ürtimi cangiaménti a livellu terituriàle i sun avegnüi intu XIX seculu e e riguardan e dispute cun Cravaüna pé a zòna caraterizà da a fùnte de San Bertumê e dai terén lì d'atàccu, situasiùn risòlta cunscideandu cumme cunfin a Ròcca Russa, impurtànte falesia che ancù aù a segna u cunfìn frai dui cumüi.[8] Da segnalà ascì diferenti episoddi de rexistensa partigiàna düante segunda guèra mundià: a Àutu l'è stâ cantà pé a primma 'otta, intu 1944, a cansun Scigu(r)a u Véntu de Felixe Casciùn, mégu e partigiàn ligüe, mòrtu u stessu ànnu inta lucalitài de Cà Funtane, pòcu distante dau paìse.[9]
Abitanti censìi[10]
Segundu u ISTAT, a i 31 de dixembre 2014, a Àutu i ghe sun 2 rexidenti furèsti.
U scimbulu du paìse u l'è u castéllu di cunti Cepollini, custruìu intu 1320 pé u cuntrollu di teritòi fra a valle du Tanàu e quella du Pennavaire. Culegàu in linia d'àia cun quellu de Aquila (inta valà de l'Aròscia) u l'ha raprezentàu in òttimu mecanismu de difesa pé u burgu de Àutu. Quéstu u l'è tra l'àtru ün di méiu cunservài inta zona ingàuna, grassie suviatüttu a 'n gròssu restauru avegnüu a a fìn du XIX seculu, doppu c'u u l'éa stàu derucàu intu periudu de Napuleùn. L'edifissiu u g'ha avüu ciü fàsi de ampliamèntu, a ciü impurtante aturnu au 1400-1500, quande u pìa a furma definitìva de furtessa-rexidènsa , grassie ascì a a custrusiùn da lòggia e cun a 'zunta de e tùri a bàse reùnda.[11][12]
L'ecunumìa lucale a l'è basà prinsipalmente sciü l'agricultüa, grassie ae cultivasiùn a terassamenti, l'alevamèntu e u tuìsmu.
U dialettu parlàu l'è de stampu arbenganese (Ligüe sentru-usidentàle), scimmile a quellu castregiànchin e a quellu de Naxin, pé via de forti culégamènti cun a rivea, anche a livellu stoicu. Nu sùn présènti derivasiùn piemuntexi. Pé valurizà e tradisiùi lucali intu 2016 u prugèttu de tupunumastica stò(r)ica savunese u l'ha pübbricàu, assemme au cumün a màppa du teritòiu du paìse cun e denuminasiùi di pòsti in léngua ligüre lucàle.[15]
I s-ciancùi sun in genere de pasta tipica da valà du Pennavaire, cuscì ciamàu pé esse "taiàu mà" e dunca " a s-ciancùi", i se cundisciàn pòi cun u brüssu, sciügu de càrne, pìstu o pòri.[16]
Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
---|---|---|---|---|---|
1º zugnu 1985 | 19 mazzu 1990 | Giuseppe Deandreis | Demucrassia Cristiana | Scéndegu | |
19 mazzu 1990 | 24 frevà 1994 | Enrico Deandreis | lista sivica | Scéndegu | |
24 arvì 1995 | 14 zugnu 1999 | Luigi Borghi | indipendènte | Scéndegu | |
14 zugnu 1999 | 14 zugnu 2004 | Luigi Borghi | lista civica | Scéndegu | |
14 zugnu 2004 | 22 frevà 2008 | Francesco De Andreis | lista sivica | Scéndegu | |
22 frevà 2008 | 26 frevà 2008 | Francesco D'Angelo | Cumisàiu prefetissiu | ||
26 frevà 2008 | 15 arvì 2008 | Francesco D'Angelo | Cumisàiu straurdinàiu | ||
15 arvì 2008 | 27 mazzu 2013 | Renato Sicca | indipendènte | Scéndegu | |
27 mazzu 2013 | 10 zugnu 2018 | Renato Sicca | lista sivica Per continuare nella tradizione e nel rinnovamento | Scéndegu | |
11 zugnu 2018 | 14 mazzu 2023 | Renato Sicca | lista sivica Per continuare nella tradizione e nel rinnovamento | Scéndegu | |
14 mazzu 2023 | in càrega | Mauro De Andreis | lista sivica Sempre più in Alto | Scéndegu |
• Sagra di s-ciancùi, a se tegne tütti i ànni intu mése de lüggiu, dedicà a questu genée de pasta fresca prepaà inta valà du Pennavaire.[17]
• Festa da Madònna du Làgu, in te u santuàiu cun u stéssu nòmme, particulàre a l'è a prucesciùn di cristi, chi i vegnan da gran parte di paìxi de e vàlli arbenganexi e dau bàssu Piemunte, de antìga tradisiùn, a se tegne a lüggiu.[18]
• Radün inter-regiunàle di partigiài, in unùe de Felixe Casciùn, u cunsciste inta vìxita au munumentu dedicàu a U Mégu, vixìn a dunde l'éa stàu 'massàu e in relatìvu rinfrescu, se tegne d'estài, fra lüggiu e agùstu.[19]
• Festa patrunàle de San Miché, u 29 de Setembre.
• Festa de e castagne (o de e rustìe), i prìmmi de utùbre.
U teritòiu cumunale l'è culegàu cun Arbenga e Urmea grassie a a stradda pruvinsale SP216 (SP14 in tu tràttu savunese), c'a traversa tütta a valà du Pennavaire partendu da Arbenga pé culegàse cun a Còlla de Cravaüna e da chì a a stràdda statale 28, da còlla de Nava. U traffegu de e curiere u l'è servìu da l'asiènda de trasportu da Pruvinsa de Savuna, TPL Linea.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.