From Wikipedia, the free encyclopedia
Бабаюрт район (урус. Бабаюртовский район) — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.
Муниципалитетдин район
|
Администрациядин юкь — Бабаюрт хуьр я.
Район Дагъустан Республикадин кефер пата, Къумукъ аранда ала, кьуд районрихъ галаз са сергьятра ава: кефер пата Кизляр райондихъ галаз, кьилбе пата Хасавюрт, Кизилюрт, Кумторкъала районрихъ галаз ва рагъакӀидай пата Чечнядихъ галаз галаз са сергьятра ава. Райондин рагъэкъечӀдай пад Каспий гьуьлуьн ятари чуьхуьзва.
Райондин чилерин майдан — 3420 км² я.
1928 йисан 22 декабрьдиз ЦИК ДАССР-дин 4 - й сессиядин 6 - й кӀватӀалдин къарардалди, виликан Хасавюрт ва Магьачкъала округрин чилерикай Бабаюрт кантон чара авунай. 1929 йисан 3 июньдиз ВЦИК Президиуман къарардалди, кантон раондиз масакӀа хъувунай.
ГКО-дин № 827 «Дагъустандинни Чечнядин АССРдай немецар куьчарунин» къарардалди, 1941 йисан 22 октябрьдиз районда авай вири немец агьали Къазахстандиз ва Кьулан Азиядиз куьчарна ацукьарнай.
СССР-дин Гьукуматдин Хуьнуьхин Комитетдин № 5073 «Чеченарни ингушар Къазахстандиз ва Киргизиядиз куьчарунин» къарардалди, 1944 йисан 31 январьдиз Бабаюрт райондин чилерай вири чечен агьалияр акъудна Къазахстандиз ва Киргизиядиз куьчарнай.
Ватандин ЧӀехи Дяведалди райондин чилера немецрин са шумуд колонияр авай: Романовка (Люксембург), Харч № 1 (Львовский № 1), Ней-Гофнунг (Новая Надежда), Туршунай, Дик (Хасанай), Эйгенгейм (Татаюрт), Эбенфельд (Каплановка), Шпрингель, Шенфельд, Аграхан № 16, Каплан № 15, Мариенфельд, Ней-Терек. Абурун агьалияр акъудна Сибирдизни Къазахстандиз куьчарнай.
Райондин агьалийрин чӀехи пай туьрк халкьариз къвезва (къумукьар, нугъаяр — 65 %-лай пара, 2002 йис). Суван халкьар (аварар, даргияр, яхулар, рутулар) и райондиз XX виш йисан юкьварай куьч хьана ацукьиз эгечӀнай [1]. Районда урусрин пай 1939 йисуз 20,6 %-дилай 2002 йисуз 0,9 %-дал кьван агъуз хьанвай [2].
Йисариз килигна Бабаюрт райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:
Йис | 2002 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
Агьалияр | 41 331 [3] | ↗ 46 067 [4] | ↗ 46 372 [5] | ↗ 46 524 [6] | ↗ 47 068 [7] | ↗ 47 552 [8] |
2002 йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, Бабаюрт райондин миллетрин сиягь [9]:
Алай чӀавуз, Бабаюрт райондин чилера «кутан» лугьудай, Дагъустандин суван районриз талукь тир чилин белгенар ава. 1970 - й йисарилай кьил кутуна а белгенриз, чеб талукь тир районрай инсанар куьч жез хьанвай. Белгенрин гзафни - гзаф пай гьамишан агьалияр авай хуьрериз элкъвенай. Исятда райондин чилера 200 кьван ахьтин хуьрер ава, абурун садбур маса районриз талукь я, садбурни официал статус авачир хуьрер я. А хуьрерин вири санлай агьалийрин кьадар 60 агъзур кьван кас я, ам вич Бабаюрт райондин агьалийрин кьадардилай пара я. [10]
Райондик 15 муниципалитетдин образование (хуьруьнсовет) акатзава [11].
Бабаюрт райондин хуьруьнсоветар ва абурук акатзавай хуьрер, (къалин шрифтдив администрациярин юкьвар къалурнава);
Района кьуд тунвай хуьр ава: Аликазган, Новогеоргиевское, Остриковка, Шенфельд.
Идалай гъейри, Бабаюрт райондин чилера административвилелди муькуь районриз талукь тир хуьрер ава (анклавар)[12]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.