Xanedana Eyûbiyan

Xanedana Eyûbiyan, xanedanekî ya dîrokî kurd bû. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke kurd e ji êla Rewadiyan e.^[2] Ji vê êlê Şadî bi herdû kurên xwe re Esededîn Şêrko û Necmedîn Eyûb ji gundê Ecdankanê çûne Bexdayê û ji wir jî piştre çûn li Tikrîtê bicihbûn. Şadî li Tikrîtê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta Mucehededînê Gîtanî de. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. Selaheddîn Eyûbî di 1136 an de li Tekrîtê hate dinyayê.^[3] Bav û apê Selahedîn çûne cem Îmadedîn Zengî xwediyê Mûsilê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb kire waliyê Belbekê.^[4]

Xanedana Eyûbiyan الأيوبيون al-Ayyūbīyūn Erebî
← ← ← 1171 — 1260/1517 → →
Ala Eyûbiyan Nîşan
Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di bîn Selahedîn Eyûbi di sala 1193an
Agahiyên gelemperî
Rêveberî
Paytext		Qahîre (1171-1254) Şam (1254-1341)
Ziman		Kurdî, erebî
Dîn		Îslam-Sunîtî
TBH
TBH/sal
Dirav		Dînar
Dem
Nîşana înternetê
Kd. telefonê
Gelhe
12emîn sedsal		7.200.000 (têne Misîr û Suriyê)
		{{{gelhe4}}}
		{{{gelhe5}}}
Rûerd
1190[1]		2.250.000
1220		3.750.000
		{{{rûerd3}}}
		{{{rûerd4}}}
		{{{rûerd5}}}
Dîrok û bûyer
		{{{bûyer6}}}
		{{{bûyer7}}}
		{{{bûyer8}}}
		{{{bûyer9}}}
		{{{bûyer10}}}
		{{{bûyer11}}}
		{{{bûyer12}}}
Serwerî
		{{{serokA3}}}
		{{{serokA4}}}
		{{{serokA5}}}
		{{{serokA6}}}
{{{sernav serokB}}}
		{{{serokB1}}}
		{{{serokB2}}}
		{{{serokB3}}}
		{{{serokB4}}}
		{{{serokB5}}}
{{{sernav serokC}}}
		{{{serokC1}}}
		{{{serokC2}}}
		{{{serokC3}}}
		{{{serokC4}}}
		{{{serokC5}}}
{{{sernav serokD}}}
		{{{serokD1}}}
		{{{serokD2}}}
		{{{serokD3}}}
		{{{serokD4}}}
		{{{serokD5}}}
Siltan (keyakser)
1174–1193		Selahedînê Eyûbî
1193–1198		Ezîz Osman
1198–1200		Mansur
1200–1218		Adil I.
1218–1238		Kamîl
1238–1240		Adil II.
1240–1249		Salehê Eyûbî
1250–1254		Eşref Musa
		{{{serokE9}}}
Karîna qanûndanînê
	{{{perleman}}}
		{{{perleman4}}}
		{{{perleman5}}}
Ya berê Ya paşê Dûgela Fatîmiyan Zengiyan Keyanîya Orşelîm Dewleta Memlûkan Xanedana Rasuliyan

Dîrok

Qesrekî Eyûbiyan li Helebê

Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû Şamê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê Helebê. Nûredînê Zengî Hims û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû.^[5] Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû.

Ji ber ko Frengan çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (al-'Adid) êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir.

Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê Hetînê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê Richard (bixwîne: Rîçard), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav Sûr û Yafa de titişt di destê xaçperestan de nema.^[6]

Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê Cezîrê (niha di nav destê Sûrî, Îraq û Tirkiyeyê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev.

Hikûmdar

perêyen Eyûbi sala 1201

Hikûmdaren Misirê

• 1171–1193: an-Nasir Yusuf (Selahedîn)
• 1193–1198: al-Aziz Uthman,
• 1198–1200: al-Mansur Muhammad I., dessen Sohn
• 1200–1218: al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)
• 1218–1238: al-Kamil Muhammad I.
• 1238–1240: al-Adil Abu Bakr II.
• 1240–1249: as-Salih Ayyub
• 1249–1250: al-Mu'azzam Turan Schah
• 1250–1254: al-Aschraf Musa

Hikûmdaren Sûriyê

• 1174–1193: an-Nasir Yusuf (Selahedîn)
• 1193–1196: al-Afdal Nur
• 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I.
• 1218–1227: al-Mu'azzam Isa
• 1227–1229: an-Nasir Dawud
• 1229–1237: al-Aschraf Musa
• 1237–1237: as-Salih Ismail
• 1237–1238: al-Kamil Muhammad I.
• 1238–1238: al-Adil Abu Bakr II.
• 1238–1239: as-Salih Ayyub
• 1239–1245: as-Salih Ismail
• 1245–1249: as-Salih Ayyub
• 1249–1250: al-Mu'azzam Turan Schah
• 1250–1260: an-Nasir Yusuf

Mîren Helebê

• 1183–1186: al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)
• 1186–1216: as-Zahir Ghazi
• 1216–1236: al-Aziz Muhammad
• 1236–1260: an-Nasir Yusuf

Mîren Hemayê

• 1178–1191: al-Muzaffar Umar I.
• 1191–1221: al-Mansur Muhammad I.
• 1221–1229: an-Nasir Kilidsch Arslan
• 1229–1244: al-Muzaffar Mahmud
• 1244–1284: al-Mansur Muhammad II., dessen Sohn
• 1284–1299: al-Muzaffar Umar II.
• 1310–1331: al-Mu'ayyad Abu l-Fida (Xronîst)
• 1331–1334: al-Afdal Muhammad III.

Mîren Homîse

• 1164–1169: Asad ad-Din Schirkuh I.
• 1178–1186: Nasir ad-Din Muhammad
• 1186–1240: al-Mudschahid Schirkuh II.
• 1240–1246: al-Mansur Ibrahim
• 1246–1248: al-Aschraf Musa
• 1248–1260: an-Nasir Yusuf
• 1248–1263: al-Aschraf Musa

Mîren Kêrak

• 1188–1218: al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)
• 1218–1227: al-Mu'azzam Isa
• 1227–1248: an-Nasir Dawud
• 1250–1263: al-Mughith Umar

Mîren Yemenê

• 1173–1179: al-Mu'azzam Turan Schah
• 1179–1197: al-Aziz Tughtegin
• 1197–1202: al-Mu'izz Ismail
• 1202–1214: an-Nasir Ayyub
• 1214–1215: al-Muzaffar Sulaiman
• 1215–1229: al-Mas'ud Yusuf

Mîren Cîzîra Botan

• 1185–1193: an-Nasir Yusuf (Saladin)
• 1193–1200: al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)
• 1200–1210: al-Wahad Ayyub
• 1210–1220: al-Aschraf Musa
• 1220–1247: al-Muzaffar Ghazi
• 1247–1260: al-Kamil Muhammad

Mîren Heskîfê

• 1232–1239: as-Salih Ayyub
• 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah,

Mijarên têkildar

• Zengiyan
• Fatimî
• Împeratoriya Mongolan

Çavkanî

1. Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (kanûna pêşîn 2006). "East-West Orientation of Historical Empires" (PDF). Journal of world-systems research. 12 (2): 219–229. Ji orîjînalê (PDF) di 22 sibat 2007 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 9 kanûna paşîn 2012.
2. "Ayyubid dynasty | Rulers, History, Founder, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
3. "SELÂHADDÎN-i EYYÛBÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi (bi tirkî). Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
4. "Collections Online | British Museum". www.britishmuseum.org. Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
5. "Ayyubids". obo (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.
6. "Ayyubids | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com. Roja gihiştinê 2 hezîran 2023.