Îsraêl
From Wikipedia, the free encyclopedia
Îsraêl[1] (Îsraîl, Îsrayîl, Îzraîl) (bi îbranî: מדינת ישראלⓘ, lat. Medinat Jisra'el; bi erebî: دولة إسرائيل, lat. Daulat Isrā īl) dewleteke rojhilata navîn ya hev sînora bi welatê Libnan, Sûriye, Urdun, Urduna Rojava, Misir û Xeze re.
ישראל |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Sirûd: Hatikvah |
||||||
Îsraêl li ser nexşeyê | ||||||
Paytext |
31°Bk, 35°Rh | |||||
Zimanên fermî | ||||||
Zimanên tên bikaranîn |
|
|||||
Rêveberî | komara parlamenter, dewleta yekpare | |||||
• | Serokdewlet | Isaac Herzog (2021 Israeli presidential election, Reuven Rivlin, Partiya Karkerên Îsraêlê, Serokdewletê Îsraêlê, 2021–) | ||||
• | Serokwezîr | Benjamin Netanyahu (Likud, Yair Lapid, 2022–) | ||||
Avakirin | ||||||
• | Dema avakirinê | 14 gulan 1948 (ragihandina serxwebûna Îsraêlê) | ||||
• | Rûerd | 20.770 kîlometre çargoşe | ||||
Gelhe | ||||||
• | Giştî | 872.700 (1948), 7.412.200 (2008), 8.463.400 (2015), 8.654.900 (2017), 8.796.200 (2017), 8.891.800 (2018), 9.093.000 (2019), 9.840.000 (2023) | ||||
Demjimêr | ||||||
Hatûçûna ajotinê | ||||||
Koda telefonê | +972 | |||||
Malper https://www.gov.il/, https://www.gov.il/en, https://www.gov.il/ru, https://www.gov.il/ar, https://www.gov.il/fr, https://www.gov.il/es |
Rojavayê wê digihêje deryaya navîn. Ji hemû dewletên di cîhanê de ew welatê yekem yê ku pirraniya gelê wê ji cihûiyan pêk dihê .[2]
Bi saya plana UNO ya 1947an ji bo parkirina Fîlîstînê û Îsraêl piştî dawiya bervedariya neteweyên yekbûyî ya ji bo Fîlîstînê di roja 14ê gulanê 1948an de weke komara parlamenter hate avakirin. Ev plana dewletên yekbûyî ya parkirina Fîlîstînê ji bo avakirina dewleteke îsraêlî û erebî bûyereke sereke bû ji bo çareserkirina wan bamû bûyer û pirsgirêkên li rojhilata navîn, ewên ku heya îro roj jî hêj di berdewam in.[3]
Welatê Îsraêlê piştî Şerê Cîhanî yê Duyem yê ku bûya sedema kuştina 6 milyon cihûyan li hat damezrandin.
Zimanên fermî yên Îsraêlê hebrayî-cîhûkî (îvrît) û erebî ne.
Li gorî rêxistina NGO ya bi navê Freedom House ew tek dewleta demokrasiyê ye li rojhilata navîn (li gorî rewşa sala 2009an).[4]
Herwiha, li Îsraêlê hejmareke mezin kurd jî dijîn, ku ji wan re kurdên cihû tê gotin.[5]