Bawe Tahir

Bawe Tahir, ya Baba Tayer (we Kurdî Nawendî), helbestwan, hozan, fîlesof û derwêşîgi Kurd bü ki le sesali 11em le şari Hemedan da zîngî dikird.

Ev gotar bi kurmancî jî heye: Baba Tahir.

Naznaw

Naznawegey "Baba Tahirê Uryan” bî we watey (me’nay) “Bawa Tayeri Rût û Lût”. Î naznawe belgey derwêş bîni Bawe Tahir e.

Zîngî (Jîyar)

Agadarîyeyli fireyg le ser jîyar û zîngî Bawe Tahir neresîye destman û erra nimûne îme be rûnakî û roşinî nüezanîm ki Bawe Tahir le kam şar da hatbîye dunya (ango-ye’nî Bawe Tahir le merdimi kam şari Kurdistan büye). Guman çûd girtûperi (dorûberi) 1100 sal pîş Bawe Tahir hatbüye gîhan (dunya). Le naw naznawegey’a Bawe ya Baba nîşani Yarisanîtî (Yarisanigerî) ye. Çûnki Yarisaneyl we gewreyli ayînî xweyan üşin Babe, Bawe ya Pîr. Be’zî serçaweyl üşin Serencam Name (kitawi ayînî Yarisaneyl) we desti Bawe Tahir nüsyaye. Bawe Tahir saleyli fireyig le Hemedan zîngî dikird û malî diwayî, ango gûrgagey, le meydanîg (we nawi Meydani Bawe Tahir) le bakûri (şimali) şari Hemedan e.

Helbestwanî (Şa’irî)

Helbest û şîregani Bawe Tahir firetir çiwarînen û çimanî gûranî dihatine kar. Îmrûje rûjhelatzanegan î helbestane girê den we Pehlewîgan. We dax û efsûsew heta îmrûj helbesteyli Bawe Tahir, ki le bineret da we ziwani Kurdîn, wek helbesteyli Farsî,Lurî ya amîteyg le Farsî, Lurî û Kurdî nasyayin. Belam (welî) we rasî wa nîye çunki ta îse fire helbestwan û hozani Kurd, Azerî, Gîlek, Mazenî, hwd. büyin ki we ziwani Farsî helbestwanîyan kirdîye belam (welî) le laygîtirew da îse yê helbestwani Farsîş nebüye ki helbest û şîreganî têkil û amîtey Kurdî biked ya heta we Kurdî şîr büşîd. Eger îme le dîmenîg (menzerîg) rasteqîn (heqîqî) û resen timaşa bikeym tiwanîm wey rasteqînetîye (heqîqete) biresîm ki Bawe Tahiri Rût tenya hozani Kurd bî ki egerîş ditiwastî we Farsî şîr û honrawe büşîd, honraweganî amîtey Kurdî dikird!

Kemîg Le Helbestegan

((Xûdawenda! kê büşim ba kê büşim?

Mije pirr eşkê xûnîn ta kê büşim?

Hemem kez der biranin sû te ayim

To kem ez der biranî va kê büşim?!))

Wergîran (Tercûme):

Xwa! we kî büşim, we kî büşim?

Birjang pirr le firmîski xünîn, ta key büşim?

Demîg ki le dergay xweyan derim ken, min dêm we dergay tu

Eger tinîş derim bikey, ewsa min we kî büşim?!

((Dilim ez derdê te daîm xemîn e

Be balîn xiştim û bester zemîn e

Hemîn cûrmim kê mû te dost dîrim

Zi her ket dost dire hal în e?!))

Wergîran:

Dilim le derd û jani tu daîm xemîn û pejarebar e

We cîwan xiştim û cîgam zewîn e

Tenya gûnahim ew e ki dûsit dîrim

Ta bizanim, her kî dûsit dîrîd hal û ehwalî wa se?!

((Meger şîr û pelengî ey dil ey dil?

Be mû daîm bicengî ey dil ey dil

Eger destim fitî xûnit verîjim

Bivînim ta çi rengî ey dil ey dil!))

Wergîran:

Meger şêr û pelengî ey dil ey dil?

Wegerd min daîm hay le şerr û ceng ey dil ey dil

Eger bikefîde desim xünit birrişnim

Takû bînim çi rengîd ey dil ey dil!

((Hezarit dil be ğaret borde vîşe

Hezaranit ciger xûn kerde vîşe

Hezaran dax vîş, ez vîşim eşmer

Henî neşmerde ez eşmerde vîş e!))

Wergîran:

Hezaran dil firetir we tarran birdîde

Hezaran ciger firetir xün kirdîde

Hezaran dax firetir, firetir şimardim

Hêmanî neşmardegan le şimardegan firetirin!

((Sîye bextim ke bextim sernigûn bî

Tûwe rûjim ke rûjim vajgûn bî

Şûdim xar û xesê kûhê mûhebbet

Zê destê dil ke ya reb ğerqi xûn bî!))

Wergîran:

Sîyebextim ki bextim pêçewanes

Sîyerrûjim ki rûj û rûjgarim lar büe

Büme poş û pilaşi kîfi mûhebbet

Le desti dil ki ya rebî le naw xün’a bixinkîyeyid

((Nigarîna dil û cunim te dîrî

Heme peyda û penhûnim te dîrî

Nedûnim mû ke î derd ez kê dîrim

Hemî zûnim ke dermûnim te dîrî))

Wergîran:

Nîgarê! Dil û giyanim hin tûne

Gişt diyar û nadiyarim hin tine

Nüezanim ki ey jane eşqe le kîye

Her î dizanim ki dermanim we lay tine

((Dilî nazûk be sane şîşe’em bî

Eger ahî kişim endîşe’em bî

Sirişkim ger bûwe xûnîn eceb nîst

Mû an darim ke der xûn rîşe’em bî!))

Wergîran:

Dilîg nasik wîney (çimanî) şîşe dîrim

Eger ahîg bikîşim endîşe dîrim

Firmîskim ger büese xünîn eceb nîye

Min ew darime ki le naw xün rîşe dîrim!

Helbesteyli Temam-Kurdî

Mamosa Rehmet Mucteba Mînewî le mûzey Qonya da yê qereyg parçe-şîr û çiwarîne we ziwanîg kûne peyda kirdîye ki hin Bawe Tahir in. Î helbesteyle we giştî we zarawayegî Kurdî kûne’n ki îmrûj êtê nemanîye. Belam (welî) îy zarawe we rasî pirdîg e le naw ziwan û zaraweganî Kurdî ki tiwanîm büşîm Hewramî, Soranî û Kirmanckî girê ded we yegtir. Parçeyg ley helbesteyle:

((Zaricem dî werayî mûrc edxwerd

Mûrcan du destî we Xweda derd

Negehan bamed an bazûdarî

Zariciş kûşt û mûran zaric edxwerd

Dallê ce Elwend kohan kerd perwaz

Baziş bikûşt û xûniş pak vaxwerd

Bamed neçîrevan derdîn û dayîn

Be wekdiş tîr û dall ej kar baderd

“Bişe neçîrevan destit û ça dest

Çi înet bedkere ej kar baderd”

“Be name neşê îne wed ke min kerd

Be min her an keran her wed ke min kerd!”))

Wergîran:

Kewgî dîm xweraki mirüçe dixward

mirüçegan destyan erra Xwa berz kirdin

Kûtûpirr bazîg rawger û deselatdar hat

Kewgegey kuşt û mirüçegan kewgegeyan dixward

Dalîg le kîfi Elwend perwaz kird

Bazegey kuşt û xünî pak û temam helxward

Rawgerîg bêrehm û qîn le dil

Tîrîgî awîşt û dalegey daxist

[Mirûçegan wetyan:] “Biçû rawger, desit xweş bû!

K’ey bedkare le kar xistîd

[Rawger wetî:] “Îy kare ki kirdim nüewid we hûy (delîli) nawdarî min

We minîş her wa biken ki min (we dalegem) kird!”

Helsengandini Ziwani Çiwarînegani Bawe Tahir Legerd Kurdî, Lurî, Farsî

Wişey Bawe Tahir	Kurdî Xwar (Kelhûrî, Gerrûsî, Lekî, Soranî)	Kurdî Jûr (Kurmancî)	Lurî	Farsî
ez, mû	min, mi	ez	mo	men
te	to, tû, tûwe	te	to	to
eşmerdin	eşmardin, jimardin	ejmartin	şumurdên	şimurden
bûşim	büşim, bilêm, bêjim	bêjim	begom	bigûyem
dîr-	dîr-, he-, hes-	he-	dar-	dar-
dost dîrî	dûst dîrî, xweşî dewê	hez dike	dust dare	dûst dared
verîj-	rij-, riş-	verij-	rîz-	rîz-
vîn-	wîn-, bîn-	bîn-	bîn-	bîn-
sîye	sîye, reş	reş	sîya	sîyah
rûj	rûj, roj	roj	rûz	rûz
bîn	bîn, bûn	bûn	bîdên	bûden
zûn-	zan-	zan-	dûn-	dan-
bûwe	bûwe, büe	bûye	bîde	bûde
ed-	e(d)-, di-	di-	(mê-)	mî-
mûran edxwerd	mûran/mirüçegan exwerd/dixward	mûran dixward	mûrçel (me)hûrden	mûrçêha mî xurdend
Xweda	Xweda, Xwa	Xwedê	Xoda	Xuda
dal	dal	şahîn	oqab, şahîn	Uqab, şahîn
vaxwerd	helxwerd, helxward, helqorand	vexward	hûrd	aşamîd
neçîrevan	neçîrewan/-van, rawger	nêçîrvan	şîkarger	şikarçî
ej, ce	ej, je, le, de	ji, je	ê	ez
wed	wa, weha	we, wesa	îtûr	angûnê
bişe	biçû	biçe	boro	birû

Helsengandin Legerd Hewramî, Kirmanckî, Lurî, Farsî

Wûşey Bawe Tahir	Hewramî	Kirmanckî	Lurî	Farsî
ez, mû	min, ez (kevnar)	ez	mo	men
te	tu	to, ti, te	to	to
eşmerdin	eşmerdey	hûmar	şumurdên	şimurden
zaric	jereç	zaranc	kûk	kebk
werayî	werayî	(çîyê) werdişî	hûrak	xurak
ce	ce	ci	ê	ez
verîj-	rîj-	riş-	rîz-	rîz-
vîn-	wîn-, vîn-	vîn-	bîn-	bîn-
bişe	lû	şo	boro	boro
îne-ş bikûşt	ey ney kişt	îne-ş kûşt	î kûşt-êş	în ra kuşt-eş