ನೈನಿತಾಲ್

ನೈನಿತಾಲ್ ( IPA: [nɛːniːtaːl] (link=|ಈ ಧ್ವನಿಯ ಬಗ್ಗೆ ) ಭಾರತದ ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಜನಪ್ರಿಯ ಗಿರಿಧಾಮವಾಗಿದೆ . ನೈನಿತಾಲ್ ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಇದೆ, ಮತ್ತು ಇದು ಕುಮಾವೂನ್ ವಿಭಾಗದ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ ಮತ್ತು ನಾಮಸೂಚಕ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ . ಈ ಪಟ್ಟಣದ ರಾಜ ಭವನದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಾಖಂಡ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರೂ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ನೈನಿತಾಲ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ ಬೇಸಿಗೆ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು .

ಹಿಮಾಲಯದ ಹೊರಗಿನ ತಪ್ಪಲಿನ ಕುಮಾವೂನ್ ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ರಾಜಧಾನಿ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್ ದಿಂದ ನೈನಿತಾಲ್ 285 km (177 mi) ಮತ್ತು ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ನವದೆಹಲಿಯಿಂದ 345 km (214 mi) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ 2,084 metres (6,837 ft) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ , ನಗರವು ಕಣ್ಣಿನ ಆಕಾರದ ಸರೋವರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ. ಸರಿಸುಮಾರು ಎರಡು ಮೈಲಿ ಸುತ್ತಳತೆಯಲ್ಲಿ ಪರ್ವತಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಶಿಖರಗಳೆಂದರೆ ನೈನಾ ಶಿಖರ (2,615 m (8,579 ft) ) ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ, ದಿಯೋಪಾಥಾ ( 2,438 m (7,999 ft) ) ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಯರ್‌ಪಾಥ ( 2,278 m (7,474 ft) ) ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ. ಎತ್ತರದ ಶಿಖರಗಳ ಮೇಲ್ಭಾಗದಿಂದ, "ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ವಿಶಾಲವಾದ ಬಯಲಿನ ಅಥವಾ ಹಿಮಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರ ಅಕ್ಷವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ದೊಡ್ಡ ಹಿಮಭರಿತ ಶ್ರೇಣಿಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಮಲಗಿರುವ ಗೋಜಲಿನ ರೇಖೆಗಳ ಭವ್ಯವಾದ ನೋಟಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು." ^[1] ಗಿರಿಧಾಮವು ವರ್ಷಪೂರ್ತಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.

ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ

ಲಕ್ಷಣ

ನೈನಿತಾಲ್ ನಗರವು ಒಟ್ಟು 11.73 km² (4.53 sq mi) ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಅಕ್ಷಾಂಶ ರೇಖಾಂಶಗಳು 29.38°N 79.45°E / 29.38; 79.45,^[2] ಆಗಿದೆ. ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಸರಾಸರಿ 2,084 metres (6,837 ft) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಹತ್ತಿರದ ಪರ್ವತಗಳ ಇಳಿಜಾರು ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ, ಇದರ ಎತ್ತರವು 1,940–2,100 m (6,360–6,890 ft) ರಿಂದ 1,940–2,100 m (6,360–6,890 ft) . ಹತ್ತಿರದ ಅತಿಹೆಚ್ಚುಎತ್ತರದ ಸ್ಥಳವೆಂದರೆ ನೈನಾ ಶಿಖರ. ಇದರ ಎತ್ತರವು 2,619 m (8,593 ft) .

ಸರೋವರದ ಕೆಳ ತುದಿಯಾದ ತಾಲಿಟಲ್ ನಿಂದ ನೈನಿತಾಲ್ನ ದೃಶ್ಯ ನೋಟ.

ನಗರವು ಕಣ್ಣಿನ ಆಕಾರದ ನೈನಿತಾಲ್ ಸರೋವರದ ಸುತ್ತಲೂ ಒಂದು ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ 1,940 m (6,350 ft) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ . ಸರೋವರ 1,433 m (1,567 yd) ಉದ್ದ ಮತ್ತು 463 m (506 yd) ಅಗಲ, ಮತ್ತು ಸರಿಸುಮಾರು ಎರಡು ಮೈಲಿ ಸುತ್ತಳತೆ. ಆಳವಾದ ಬಿಂದುವಾದ ಪಶಂಡೇವಿ ಬಳಿ ಸರೋವರದ ಹಾಸು 85 m (93 yd) ಆಳದಲ್ಲಿದೆ. ಸರೋವರವನ್ನು ಟೆಕ್ಟೋನಿಕ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸರೋವರವನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಮುಖ್ಯ ಜಲಮೂಲವಾಗಿರುವ ಬಾಲಿಯಾ ನಾಲೆ ಭೂಮಿಯ ಬಿರುಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಮತ್ತು ನಂತರದ ಹೊಳೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಸಂಧಿಗಳು ಮತ್ತು ನೆಲದ ಬಿರುಕುಗಳಿಗೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿ ಜೋಡಿಸುತ್ತವೆ. 3 ದೀರ್ಘಕಾಲಿಕ ಕಾಲುವೆಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ 26 ಪ್ರಮುಖ ಕಾಲುವೆಗಳು ಸರೋವರವನ್ನು ಪೋಷಿಸುತ್ತವೆ.

ಅಯರ್‌ಪಾಟಾ ( 2,344 m (7,689 ft) ), ದೇವಪತಾ ( 2,435 m (7,989 ft) ), ಹನಿಬಾನಿ ( 2,180 m (7,153 ft) ), ಚೀನಾ ( 2,612 m (8,568 ft) ), ಅಲ್ಮಾ ( 2,430 m (7,980 ft) ), ಲಡಿಯಾ ಕಾಂತಾ ( 2,482 m (8,144 ft) ) ಮತ್ತು ಶೇರ್ ಕಾ ದಂಡ ( 2,398 m (7,869 ft) ). ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಪರ್ವತಗಳಿಂದ ನೈನಿತಾಲ್ ಪಟ್ಟಣವು ಸುತ್ತುವರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

ಭೂವಿಜ್ಞಾನ

ಕೆಲವು ಸಣ್ಣ ಡೈಕ್‌ಗಳ ಒಳನುಗ್ಗುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ಲೇಟ್‌ಗಳು, ಮಾರ್ಲ್‌ಗಳು, ಮರಳುಗಲ್ಲುಗಳು, ಸುಣ್ಣದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಡಾಲಮೈಟ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕ್ರೋಲ್ ಗುಂಪಿನ ಬಂಡೆಗಳು ನೈನಿತಾಲ್ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರಬಲ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ, ನೋಡ್ಯುಲ್ಸ್, ಲ್ಯಾಮಿನೆ ಮತ್ತು ಫಾಸ್ಫಾಟಿಕ್ ವಸ್ತುಗಳ ಸ್ಟ್ರಿಂಗರ್‌ಗಳು, ನಂತರ ನೇರಳೆ ಹಸಿರು ಶೇಲ್‌ಗಳು ಕೆಸರು ಗದ್ದೆಯ ಮರಳುಗಲ್ಲು ಮತ್ತು ಹೂಳು ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ; ತಾಲ್ ರಚನೆ ಎಂದು ಸಹ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಭೌಗೋಳಿಕ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ಬಂಡೆಗಳು ದುರ್ಬಲವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ನಗರವು ನೈನಿತಾಲ್ ಸರೋವರದ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ಪಾಲಿ ಹಂತದ ವಿರೂಪತೆಯಿಂದಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಡಚಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬಿರುಕಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಸರೋವರದ ಸುತ್ತಲಿನ ಬೆಟ್ಟದ ಇಳಿಜಾರುಗಳಲ್ಲಿ ಭೂಕುಸಿತಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ, ಅವು ಕಡಿದಾದವು. ವಿವಿಧ ಭೌಗೋಳಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅಂಶಗಳಿಂದಾಗಿ ಇಳಿಜಾರು ಭೂಕುಸಿತ ಮತ್ತು ಸಾಮೂಹಿಕ ಚಲನೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಗುರಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ಭೂಕುಸಿತವು ನೈನಿಟಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ 1866 ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಮಾ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿತು, ಮತ್ತು 1879 ರಲ್ಲಿ ಅದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದೊಂದು ಭೂಕುಸಿತ ಸಂಭವಿಸಿದೆ. ನೈನಿಟಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಭೂಕುಸಿತವು 1880 ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 18 ರಂದು ಸಂಭವಿಸಿತು, ಇದು ಫ್ಲಾಟ್‌ಗಳ ಉತ್ತರಭಾಗದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಇಳಿಜಾರಿನಲ್ಲಿ ಅಲ್ಮಾ ಶಿಖರದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ 151 ಜನರನ್ನು ಅವಶೇಷಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೂಳಲಾಯಿತು. 1898 ರ ಆಗಸ್ಟ್ 17 ರಂದು ನೈನಿತಾಲ್ ಕಣಿವೆಯ ಹೊರಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಭಾರಿ ಭೂಕುಸಿತ ಸಂಭವಿಸಿದೆ.

ಹಿಮಪಾತದ ನಂತರ ನೈನಿತಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ (2020)

ಹವಾಮಾನ

ಕೊಪ್ಪೆನ್-ಗೀಗರ್ ಹವಾಮಾನ ವರ್ಗೀಕರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ನೈನಿತಾಲ್ ಉಪೋಷ್ಣವಲಯದ ಹೈಲ್ಯಾಂಡ್ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ( ಸಿಡಬ್ಲ್ಯೂಬಿ ) ಅನುಭವಿಸುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ನಗರದ ಹವಾಮಾನವು ಎತ್ತರದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಮಾನ್ಸೂನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದಾಗಿ ನಗರವು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಒಣಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ತೇವವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಒಟ್ಟು 7.9 millimetres (0.31 in) ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ, ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 725 millimetres (28.5 in) ನೊಂದಿಗೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ . ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳಂತೆ, ನೈನಿತಾಲ್ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ತಂಪಾದ ಬೇಸಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಿಸಿಯಾಗಿರುವ ತಿಂಗಳು ಜುಲೈ ಆಗಿದ್ದು, ತಾಪಮಾನವು 16.4 °C (61.5 °F) ರಿಂದ 23.5 °C (74.3 °F) ಇರುತ್ತದೆ. ಅತಿಹೆಚ್ಚಿನ ಶೀತದ ತಿಂಗಳು ಜನವರಿಯಾಗಿದ್ದು, ತಾಪಮಾನವು 1.7 °C (35.1 °F) ರಿಂದ 10.7 °C (51.3 °F) ಇರುತ್ತದೆ. ನೈನಿತಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ ದಾಖಲಾದ ಅತ್ಯಧಿಕ ತಾಪಮಾನ 30 °C (86 °F) 18 ಜೂನ್ 1972 ರಂದು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೆ, ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನ −5.6 °C (21.9 °F) ಆಗಿತ್ತು 17 ಜನವರಿ 1953 ರಂದು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ.

ನೈನಿತಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಚಳಿಗಾಲವು ನವೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ನವೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಿನಿಂದ ತಾಪಮಾನವು ಕ್ರಮೇಣ ಕುಸಿಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜನವರಿ ಅತ್ಯಂತ ತಂಪಾದ ತಿಂಗಳು.ಹಿಮ ಮತ್ತು ಮಂಜು ಡಿಸೆಂಬರ್ ಮತ್ತು ಜನವರಿ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಾಗಿವೆ. ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಕ ಮಳೆಯು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಅವಾಂತರದಿಂದಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ, 2000 ಮೀ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಮ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಚಳಿಗಾಲದ ಮಳೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಚಂಡಮಾರುತದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ತಾಪಮಾನವು ಫೆಬ್ರವರಿ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಅಥವಾ ಮಾರ್ಚ್ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ತಾಪಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಏರಿಕೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಇದು ಬೇಸಿಗೆಯ ಆರಂಭವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ದಿನಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ ಬೆಚ್ಚಗಾಗುತ್ತವೆ; ರಾತ್ರಿಗಳು ತಂಪಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ತಾಪಮಾನವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದಾಗ ಮೇ ಮತ್ತು ಜೂನ್ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತಾಪಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಏರಿಕೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ಮತ್ತು ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳುಗಳು ಆಲಿಕಲ್ಲು ಮಳೆಯ ಸಂಭವದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿವೆ, ಇದು ಶೀತದ ಸಣ್ಣ ಅನುಭವವನ್ನು ತರುತ್ತದೆ.

ಬೇಸಿಗೆಯು ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕಿಂತ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮುಂಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಇದು ತುಂಬಾ ಉದ್ದ ಮತ್ತು ಆರ್ದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಜುಲೈ ಮತ್ತು ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ತಾಪಮಾನವು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಆರ್ದ್ರತೆ ಥಟ್ಟನೆ ಏರುತ್ತದೆ. ಮಾನ್ಸೂನ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೇ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಳೆ ಬಿದ್ದಾಗ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ. ನೈನಿತಾಲ್ ನಲ್ಲಿ ಹಿಮಾಲಯದ ಹೊರಗಿನ ಎತ್ತರದ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಸಾಮೀಪ್ಯದಿಂದಾಗಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಮಾನ್ಸೂನ್ ದುರ್ಬಲಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘ ಮಧ್ಯಂತರದ ನಂತರ ಮಳೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾನ್ಸೂನ್ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ, ಗಾಳಿ ಹಿಮ್ಮುಖ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಬೀಸುತ್ತದೆ. ಮಳೆಗಾಲದ ನಂತರದ ಹವಾಮಾನವು ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ಆಕಾಶದಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಮಳೆ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದ ನಡುವಿನ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಮಳೆಯೊಂದಿಗೆ, ಮಾಸಿಕ ತಾಪಮಾನವು ಜನವರಿ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ ದಿನೇದಿನೇ ಕುಸಿತವನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ.

Nainital (1961-1979, extremes 1953–1979)ದ ಹವಾಮಾನ ದತ್ತಾಂಶ
ತಿಂಗಳು	ಜ	ಫೆ	ಮಾ	ಏ	ಮೇ	ಜೂ	ಜು	ಆ	ಸೆ	ಆಕ್ಟೋ	ನ	ಡಿ	ವರ್ಷ
Record high °C (°F)	18.4 (65.1)	21.7 (71.1)	24.6 (76.3)	28.0 (82.4)	29.6 (85.3)	30.0 (86)	26.1 (79)	26.6 (79.9)	24.6 (76.3)	24.8 (76.6)	21.4 (70.5)	21.8 (71.2)	30.0 (86)
ಅಧಿಕ ಸರಾಸರಿ °C (°F)	10.9 (51.6)	11.9 (53.4)	16.1 (61)	20.7 (69.3)	23.2 (73.8)	23.4 (74.1)	21.7 (71.1)	21.0 (69.8)	20.5 (68.9)	18.8 (65.8)	15.3 (59.5)	12.8 (55)	18.0 (64.4)
ಕಡಮೆ ಸರಾಸರಿ °C (°F)	1.7 (35.1)	3.3 (37.9)	7.3 (45.1)	11.8 (53.2)	14.3 (57.7)	16.2 (61.2)	16.3 (61.3)	16.0 (60.8)	13.7 (56.7)	9.7 (49.5)	5.8 (42.4)	2.9 (37.2)	9.9 (49.8)
Record low °C (°F)	−5.6 (21.9)	−4.3 (24.3)	−3.0 (26.6)	0.0 (32)	5.0 (41)	10.0 (50)	10.4 (50.7)	9.6 (49.3)	−1.1 (30)	4.4 (39.9)	0.5 (32.9)	−4.4 (24.1)	−5.6 (21.9)
ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ mm (inches)	82.4 (3.244)	66.1 (2.602)	57.1 (2.248)	33.8 (1.331)	72.4 (2.85)	339.1 (13.35)	685.4 (26.984)	556.4 (21.906)	346.3 (13.634)	54.7 (2.154)	7.7 (0.303)	23.9 (0.941)	೨,೩೦೫.೩ (೯೦.೭೬)
Average rainy days	3.5	3.9	3.5	2.8	4.7	12.8	20.4	19.8	11.1	2.8	0.5	1.4	87.2
Average relative humidity (%) (at 17:30 IST)	65	60	53	49	48	66	82	84	79	65	62	59	64
Source: India Meteorological Department[3][4]

ಪಂ. ಜಿಬಿ ಪಂತ್ ಹೈ ಆಲ್ಟಿಟ್ಯೂಡ್ ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಕರಡಿ

ನೈನಿತಾಲ್ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು (ಮಧ್ಯ ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ವಲಯ 2,000 m (6,600 ft) ವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ), ಸಸ್ಯವರ್ಗ (ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಹವಾಮಾನದ ಸಸ್ಯಗಳು) ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿದೆ.^[5] ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಮರಗಳು ಮತ್ತು ಪೊದೆಗಳು (ಸರೋವರದ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ) ಅವುಗಳ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಾರತೀಯ ಹೆಸರುಗಳೊಂದಿಗೆ (ಆವರಣದಲ್ಲಿ) :

ಕ್ವಿಕಸ್ ಇಂಕನ ಓಕ್ (Banj), Aesculus ಇಂಡಿಕಾ (Pangar ಅಥವಾ ಕುದುರೆ ಚೆಸ್ಟ್ನಟ್), Juglans ರೆಜಿಯಾ (Akhrot ಅಥವಾ ಆಕ್ರೋಡು), ಪಾಪುಲಸ್ ciliata (ಹಿಲ್ ಅರಳಿ, ಪವಿತ್ರ ಮರ), ಫ್ರಾಕ್ಶ್ನಸ್ micrantha (ಬೂದಿ ಮರ ಅಥವಾ ಆಂಗ್ಯು), Platanus ಓರಿಯೆಂಟಾಲಿಸ್ (chinar), ರುಬಸ್ lasiocarpus (Hisalu), ರೋಸಾ ಮೊಸ್ಚಾಟಾ (ಕುಂಜ್ ಅಥವಾ ಕಸ್ತೂರಿ ಗುಲಾಬಿ), ಬೆರ್ಬರಿಸ್ ಏಶಿಯಾಟಿಕ (Kilmora), Cupressus torulosa (Surai ಅಥವಾ ಹಿಮಾಲಯದ ಸೈಪ್ರೆಸ್ ), ರ್ರ್ಹೋಡೋಡೆಂಡ್ರನ್ arboreum (Buruns), Cedrus deodara (ದೇವದಾರು), ಸ್ಯಾಲಿಕ್ಸ್ acmophylla ( ವೀಪಿಂಗ್ ವಿಲೋ ), ಮತ್ತು ಪಿನಸ್ (ಪೈನ್).

ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಜಾತಿಯ ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯ ಮತ್ತು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಸಸ್ಯಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿವೆ. ಅಕ್ವಾಟಿಕ್ ಮ್ಯಾಕ್ರೋಫಿಟಿಕ್ ಸಸ್ಯವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪೊಟಮೊಜೆಟನ್ ಪೆಕ್ಟಿನಾಟಸ್, ಪೊಟಮೊಜೆಟನ್ ಕ್ರಿಸ್ಪಸ್, ಪಾಲಿಗೊನಮ್ ಗ್ಲಾಬ್ರಮ್, ಪಾಲಿಗೊನಮ್ ಆಂಫಿಬಿಯಮ್ ಮತ್ತು ಪಾಲಿಗೊನಮ್ ಹೈಡ್ರೋಪೈಪರ್ ( ವಾಟರ್ ಪೆಪರ್ ) ಸೇರಿವೆ.^[5] ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಮೀನುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾರ್ಪ್ಸ್ ಮಹಸೀರ್, ಮತ್ತು ಮೇ ನಿಂದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ವರೆಗೆ ಒಂದು ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡುವ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ ಮಿರರ್ ಕಾರ್ಪ್ . ಎರಡು ಜಾತಿಯ ಮಹಾಸೀರ್ ಮೀನುಗಳು, ಟಾರ್ ಟಾರ್: ಕೆಂಪು ಫಿನ್ಡ್ ಮಹ್ಸೀರ್ ಮತ್ತು ಟಾರ್ ಪುಟಿಟೋರಾ : ಹಳದಿ ಫಿನ್ಡ್ ಮಹ್ಸೀರ್, ಆಹಾರ ಮೀನು 20 ರಿಂದ 60 cm (7.87 ರಿಂದ 23.62 ಇಂಚುಗಳು) ರವರೆಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಗಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಹಿಲ್ ಟ್ರೌಟ್ನ ಮೂರು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ: ಸ್ಕಿಜೋಥೊರಾಕ್ಸ್ ಸಿನುವಾಟಸ್, ಸ್ಕಿಜೋಥೊರಾಕ್ಸ್ ರಿಚರ್ಡ್ಸೋನಿ ಮತ್ತು ಸ್ಕಿಜೋಥೊರಾಕ್ಸ್ ಪ್ಲಾಜಿಯೊಸ್ಟಾರ್ನಸ್ . ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸುವ ಆಮದು ಮೀನು ಮಿರರ್ ಕಾರ್ಪ್ ಅಥವಾ ಸೈಪ್ರಿನಸ್ ಕಾರ್ಪಿಯೋ .^[5] ಸೊಳ್ಳೆ ಲಾರ್ವಾಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಜೈವಿಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಮಾಸ್ಕಿಟೋಫಿಶ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಗ್ಯಾಂಬೂಸಿಯಾ ಅಫಿನಿಸ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗಿದೆ.^[5]

ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ

Historical population
Census	Pop.		%±
1881	೬,೫೭೬		—
1891	೮,೪೫೫		28.6%
1901	೭,೬೦೯		-10.0%
1911	೧೦,೨೭೦		35.0%
1921	೧೧,೨೩೦		9.3%
1931	೯,೭೪೧		-13.3%
1941	೯,೫೩೯		-2.1%
1951	೧೨,೩೫೦		29.5%
1961	೧೪,೪೯೫		17.4%
1971	೨೩,೯೮೬		65.5%
1981	೨೪,೮೩೫		3.5%
1991	೨೯,೮೩೭		20.1%
2001	೩೮,೬೩೦		29.5%
2011	೪೧,೩೭೭		7.1%
Source: 1881 – The Imperial Gazetteer of India[6]: 82  1901–2011 – District Census Handbook: Nainital[7]: 509–510

ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ನೈನಿ ಸರೋವರದ ನೋಟ

2011 ರ ಭಾರತೀಯ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ನೈನಿತಾಲ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 41,377.^[8] ಪುರುಷರು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 52.3% ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು 47.7% ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ, ಹೀಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ 1000 ಪುರುಷರಿಗೆ 911 ಮಹಿಳೆಯರ ಲಿಂಗ ಅನುಪಾತವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಉತ್ತರಾಖಂಡ ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿ 1000 ಪುರುಷರಿಗೆ 963 ಮಹಿಳೆಯರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಪ್ರತಿ ಚದರ ಕಿ.ಮೀ.ಗೆ 3527.45 ಜನರು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಚದರ ಕಿ.ಮೀ.ಗೆ ಸರಾಸರಿ 795.31 ಮನೆಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿ 9,329 ವಸತಿ ಘಟಕಗಳಿವೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 9.54% 6 ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರು. 2011 ರಲ್ಲಿ, ನೈನಿತಾಲ್ ಸರಾಸರಿ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣ 92.93% ರಷ್ಟಿತ್ತು, ಇದು ಉತ್ತರಾಖಂಡ ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿ 78.82% ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ - ಸುಮಾರು 96.09% ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ನಗರದಲ್ಲಿ 89.47% ಮಹಿಳೆಯರು ಸಾಕ್ಷರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

Religions in Nainital[8]
Religion			Percent
Hindus			85.61%
Muslims			11.91%
Sikh			0.75%
Christian			0.92%
Others†			0.8%

bar box

ನೈನಿತಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವು ಅತಿದೊಡ್ಡ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ, 2011 ರ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ 85.61% ನಿವಾಸಿಗಳು ಹಿಂದೂಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಗರದ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿವರವು ಹೆಚ್ಚು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿದೆ, ನೈನಿತಾಲ್ ಮುಸ್ಲಿಂ, ಸಿಖ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಮುದಾಯಗಳಿಂದ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನೈನಿತಾಲ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಂ ಎರಡನೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಧರ್ಮವಾಗಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 11.91% ಜನರು ಇದನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮವು 0.92%, ಜೈನ ಧರ್ಮ 0.01%, ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ 0.75% ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ 0.77%. ಸರಿಸುಮಾರು 0.02% ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ನಾಸ್ತಿಕರು ಅಥವಾ 'ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಧರ್ಮವಿಲ್ಲ'. 1880 ರಲ್ಲಿ ನೈನಿತಾಲ್ 10,054 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ 6,862 ಹಿಂದೂಗಳು, 1,748 ಮುಸ್ಲಿಮರು, 1,348 ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು, 34 ಯುರೇಷಿಯನ್ನರು, 57 ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು 5 'ಇತರರು' ಇದ್ದರು. ಕುಮಾವಾನಿಗಳು ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯ ಜನರೊಂದಿಗೆ ಪಟ್ಟಣದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಪುರಾಣ

ನೈನಿ ಸರೋವರವು 51 ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ , ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾದದ್ದು ಸತಿ ದೇವಿಯ ಸಾವಿನ ಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.

ಅತಿಯಾದ ದುಃಖದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಶಿವನು ಸತಿಯ ದೇಹವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ದನು, ದಂಪತಿಗಳಾಗಿ ಕಳೆದ ಅವರ ಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅದರೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸುತ್ತಲೂ ತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದನು. ತನ್ನ ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿ, ವಿಷ್ಣು ಸತಿಯ ಆ ದೇಹವನ್ನು 52 ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿದಾಗ ಅವು ಕೆಳಗೆ ಚದುರಿ ಬಿದ್ದವು. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಅವು ಬಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಪವಿತ್ರ ತಾಣಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟವು, ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಜನರು ದೇವಿಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. ಸತಿಯ ಕಣ್ಣುಗಳು (ಅಥವಾ ನೈನ್ ) ಬಿದ್ದ ಸ್ಥಳವನ್ನು ನೈನ್-ತಾಲ್ ಅಥವಾ ಕಣ್ಣಿನ ಸರೋವರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಇಂದಿನ ಸರೋವರದ ಉತ್ತರ ತೀರದಲ್ಲಿರುವ ನೈನಿ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದು ಸ್ಥಳೀಯರು ಕರೆಯುವ ನೈನಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[9]

ಇತಿಹಾಸ

ಆರಂಭಿಕ ನಿರ್ಮಾಣ

ಕುಮಾವೂನ್ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಆಂಗ್ಲೋ-ನೇಪಾಳಿ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ (1814-16) ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟವು. ಗಿರಿಧಾಮ ಪಟ್ಟಣ ನೈನಿ ತಾಲ್ ಅನ್ನು 1841 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ಶಹಜಹಾನ್ಪುರದ ಸಕ್ಕರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಪಿ. ಬ್ಯಾರನ್ ಅವರು ಮೊದಲ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮನೆ (ಪಿಲ್ಗ್ರಿಮ್ ಲಾಡ್ಜ್) ಅನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಇದು ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲಿ 1,500 miles (2,400 km) ಚಾರಣದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾನು ಕಂಡ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ತಾಣವಾಗಿದೆ." 1846 ರಲ್ಲಿ, ಬಂಗಾಳ ಫಿರಂಗಿದಳದ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಮ್ಯಾಡೆನ್ ನೈನಿ ತಾಲ್ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ, "ವಸಾಹತು ಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮನೆಗಳು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿವೆ: ಮಿಲಿಟರಿ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಶಿಖರದ ಕಡೆಗೆ ಕೆಲವು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಸುಮಾರು 7,500 ft (2,300 m) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಒರಟಾದ ಮತ್ತು ವುಡಿ ಅನ್ಯಾರ್ಪಟ್ಟಾ ಆಶಿಶ್ ಗಳನ್ನು (ಅನ್ಯಾರ್-ಪ್ಯಾಟ್ - ಎಂದರೆ ಕುಮಾವೊನಿಯಲ್ಲಿ- ಸಂಪೂರ್ಣ ಮುಚ್ಚಿಹಾಕು ಎಂದು. ಸ್ಥಳೀಯರು ಈ ನಾಮಕರಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಅದರ ಜಾಗ ಮತ್ತು ದಟ್ಟ ಕಾಡುಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣಗಳು ತುಂಬ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದಿತ್ತು) ಕ್ರಮೇಣ ನೆಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನೆಚ್ಚಿನ ತಾಣಗಳು ಸರೋವರದ ತಲೆಯಿಂದ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಡಿಯೋಪಟ್ಟಾ (ಒಂಟೆಯ ಹಂಪ್) ಮೂಲದೆಡೆಗೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಅರಣ್ಯ ಭೂಮಿಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿವೆ . ವೈಲ್ಡರ್ನೆಸ್ನಲ್ಲಿರುವ ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ (1846) ಚರ್ಚ್ ನೈನಿತಾಲ್ನ ಆರಂಭಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ನಂತರ ಬೆಲ್ವೆಡೆರೆ, ಅಲ್ಮಾ ಲಾಡ್ಜ್, ಅಶ್ಡೇಲ್ ಕಾಟೇಜ್ (1860). . . " ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ, ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳು ಬಯಲು ಸೀಮೆಯ ಸೆಕೆಯಿಂದ ಪಾರಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವ ಆರೋಗ್ಯ ರೆಸಾರ್ಟ್ ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ನಂತರ, ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ ರಾಜ್ಯಪಾಲರ ಬೇಸಿಗೆ ನಿವಾಸವಾಯಿತು.

1880 ರ ಭೂಕುಸಿತ

1875

1882

೧೮೮೨ರ ಭೂಕುಸಿತದ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರದ ನೈನಿತಾಲ್ ನ ಉತ್ತರದ ತುದಿಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ನೋಟ

ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 18, 1880 ರಂದು ಪಟ್ಟಣದ ಉತ್ತರ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಕುಸಿತ ('1880 ರ ಭೂಕುಸಿತ') ಸಂಭವಿಸಿ, 151 ಜನರನ್ನು ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಿತು. ಮೊದಲ ತಿಳಿದಿರುವ ಭೂಕುಸಿತವು 1866 ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದೆ. (ಹಳೆಯ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಹೋಟೆಲ್ ನಾಶವಾಯಿತು), ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡ ಕುಸಿತ 1869 ರಲ್ಲಿ ಅದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಮಾ ಹಿಲ್ನಲ್ಲಿ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ " ಗ್ರೇಟ್ ಸ್ಲಿಪ್" "ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 18, 1880 ರಂದು ಸಂಭವಿಸಿದೆ."

1940 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ನೈನಿತಾಲ್

"ಶುಕ್ರವಾರ (17) ಮತ್ತು ಶನಿವಾರ (18) ಸಮಯದಲ್ಲಿ, 33 ಇಂಚು ಮಳೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ 20 inches (510 mm) ನಿಂದ 25 in (640 mm) ಶನಿವಾರ ಸಂಜೆ ಹಿಂದಿನ 40 ಗಂಟೆಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಮಳೆ ಮರುದಿನ ಸಂಜೆಯವರೆಗೂ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಈ ಭಾರಿ ಮಳೆ ಇಡೀ ಬೆಟ್ಟದ ಭಾಗವನ್ನು ಅರೆ-ದ್ರವದ ಒಂದು ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಚಲನೆಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಾತ್ರ ಚೋದಕದ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಈ ಚೋದಕ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಭೂಕಂಪದ ಆಘಾತವಾಗಿದೆ, ಆ ದಿನವೇ ಕೆಳಗಿನ ಭಬಾರ್ ಮತ್ತು ನೈನಿತಾಲ್ನ ಜನರು ಇದನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಸ್ಲಿಪ್ನ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಹೋಟೆಲ್ ಮತ್ತು ಅದರ ಕಚೇರಿಗಳು ಇದ್ದವು ಮತ್ತು ಅದರ ಕೆಳಗೆ "ನೈನಾ ದೇವಿ" ಯ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಸರೋವರದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಕೊಠಡಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಬೆಲ್ಸ್ ಅಂಗಡಿ ಇತ್ತು. ಮೊದಮೊದಲ ಕುಸಿತ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 18 ರ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 10 ಗಂಟೆಯ ಸುಮಾರಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಹೋಟೆಲ್ನ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗ ಮತ್ತು ಹೋಟೆಲ್ನ ಹೊರಗಿನ ಮನೆಗಳನ್ನು ಬಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ದುರಂತವೆಂದರೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಕುಸಿತದ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ದೂರ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವೇ ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಲಾದ ಎಲ್ಲಾ ಕಟ್ಟಡಗಳು ನಾಶವಾದವು ಮತ್ತು ಗುರುತಿಸಲಾಗದ ಕಲ್ಲುಮಣ್ಣುಗಳ ರಾಶಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟವು ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಸರೋವರಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿದವು. " ^[10]

ಸತ್ತ ಮತ್ತು ಕಾಣೆಯಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆ 108 ಭಾರತೀಯರು ಮತ್ತು 43 ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು, ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ಜನರು ಇಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದಾಗಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ( ನೈನಿತಾಲ್ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಪುಟದಲ್ಲಿ ಹನ್ನಾ ಬ್ಯಾಟರ್ಸ್‌ಬೈ ಅವರ ಕವಿತೆ ನೋಡಿ. ) ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಕೊಠಡಿಗಳು ಮತ್ತು ನೈನಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ದುರಂತದಲ್ಲಿ ನಾಶವಾಯಿತು. 'ದಿ ಫ್ಲಾಟ್ಸ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮನರಂಜನಾ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಂತರ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹೊಸ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಮತ್ತಷ್ಟು ಅನಾಹುತಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ನೀರಿನ ಚರಂಡಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಬಿಗಿಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ

ಪೌರಾಡಳಿತ

ನೈನಿಟಾಲ್ ಪುರಸಭೆಯ ಮಂಡಳಿಯು 1845 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು, 1842 ರ ಕಾಯ್ದೆ I ರ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿತು, ನಂತರ ಅದು ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಜನರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸಿತು.^{[11] : 90}

ರಾಜಕೀಯ

'ನೈನಿತಾಲ್-ಉಧಮ್ಸಿಂಗ್ ನಗರ' ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯು ನೈನಿತಾಲ್ ನಗರವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕೆಳಮನೆಯಾದ ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ . ಬಿಜೆಪಿಯ ಅಜಯ್ ಭಟ್ ನೈನಿತಾಲ್-ಉಧಮ್ಸಿಂಗ್ ನಗರದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ.^[12] ಅವರು 2019 ರ ಭಾರತೀಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ಹರೀಶ್ ರಾವತ್ ವಿರುದ್ಧ 3,39,096 ಮತಗಳಿಂದ ಜಯಗಳಿಸಿದರು.^[13] 2008 ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮರುಹಂಚಿಕೆಗಿಂತ ಮೊದಲು, ನಗರವು ನೈನಿತಾಲ್ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.^[14] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ಭದ್ರಕೋಟೆಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ನೈನಿತಾಲ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 1951 ರಿಂದ ಎಂಟು ಬಾರಿ ವಿಜಯವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ.^[15] ಬಿಜೆಪಿ ಈ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಮೂರು ಬಾರಿ ಗೆದ್ದಿದ್ದರೆ, ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮೂರು ವಿಜಯಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ.

ಶಿಕ್ಷಣ

ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜು, ನೈನಿಟಾಲ್ ಟಿಫಿನ್ ಟಾಪ್ (ಡೊರೊಥಿಸ್ ಸೀಟ್)

19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ನೈನಿಟಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಲಕ ಮತ್ತು ಬಾಲಕಿಯರ ಹಲವಾರು "ಯುರೋಪಿಯನ್" ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡಿಯನ್ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅಥವಾ ಸೈನಿಕರ ಮಕ್ಕಳೇ ಆಗಿದ್ದರು. ಈಗ ಆಲ್ ಸೇಂಟ್ಸ್ ಕಾಲೇಜು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಡಯೋಸಿಸನ್ ಬಾಲಕಿಯರ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಯನ್ನು 1869 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ಇಂದು ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ. ಡಯೋಸಿಸನ್ ಬಾಯ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್ (ನಂತರ ಶೆರ್ವುಡ್ ಕಾಲೇಜ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿತು) ಮತ್ತು ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ಮಿತ್ ಕಾಲೇಜ್ (ನಂತರ ಹಲ್ಲೆಟ್ ವಾರ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಿರ್ಲಾ ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರ ). ಮೊದಲಾದವುಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ 1906 ರಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಅರ್ಧ ಡಜನ್ ಶಾಲೆಗಳು, ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು.

ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜ್, ನೈನಿತಾಲ್ (ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಎಸ್‌ಇಎಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ), ಐರಿಶ್ ಸಹೋದರರು 1888 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಹಗಲಿನ-ಬೋರ್ಡಿಂಗ್ ಮತ್ತು ವಸತಿ ಶಾಲೆ ^[16] , 2013 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ 125 ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಚರಿಸಿತು. ಬಾಲಕಿಯರ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಲೆ, ಸೇಂಟ್ ಮೇರಿಸ್ ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆ, ನೈನಿತಾಲ್ (ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ರಾಮ್ನೀ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ) ಅನ್ನು 1878 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 2003 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ 125 ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಚರಿಸಿತು.

ಸಾರಿಗೆ

ನೈನಿತಾಲ್ ಅನ್ನು ಹಲ್ದ್ವಾನಿಯಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ 109 (ಹಿಂದೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ 87)ರ ಮೂಲಕ 40 km (25 mi) ದೂರದಲ್ಲಿ ತಲುಪಬಹುದು,^[17] ಅಥವಾ ಬಾಜ್‌ಪುರದಿಂದ ರಾಜ್ಯ ಹೆದ್ದಾರಿ 13 ರ ಮೂಲಕ,^[18] 60 km (37 mi) ದೂರದಲ್ಲಿ ತಲುಪಬಹುದು. ಹತ್ತಿರದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರುದ್ರಪುರದ ಬಳಿಯ ಪಟ್ನಾಗರ್ ನೈನಿತಾಲ್ ನಿಂದ 71 km (44 mi) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.^[19] ಅಲೈಯನ್ಸ್ ಏರ್, ಏರ್ ಹೆರಿಟೇಜ್ ಮತ್ತು ಡೆಕ್ಕನ್ ಚಾರ್ಟರ್ಸ್ ಗಳು ದೆಹಲಿ, ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್ ಮತ್ತು ಪಿಥೋರಗರ್ ಗಳ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಮೂರು ವಾಹಕಗಳಾಗಿವೆ.^[20][21][22] ಹಲ್ದ್ವಾನಿಯ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಕಥ್ಗೊಡಮ್ ಸಮೀಪದ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಿದೆ.^[23]

ಆಸಕ್ತಿಯ ಸ್ಥಳಗಳು

ಸರೋವರದ ಮೇಲೆ ವಿಹಾರ ನೌಕೆಗಳು

ಜನಪ್ರಿಯ ಗಿರಿಧಾಮವಾದ ನೈನಿತಾಲ್ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ನೈನಿತಾಲ್ ಲೇಕ್, ನೈನಾ ಪೀಕ್ 8622ft, ಹಿಮಾಲಯ ದರ್ಶನ್ & ಎಕೋ ವಲಯ, ಹನುಮಾನ್ಗರ್ಹಿ ಮತ್ತು ಪಂಡಿತ್. ಜಿಬಿ ಪಂತ್ ಹೈ ಆಲ್ಟಿಟ್ಯೂಡ್ ಮೃಗಾಲಯ, ನೈನಿತಾಲ್ ಮುಂತಾದ ಹಲವಾರು ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳಿವೆ.

ನೈನಿತಾಲ್ ವಿಹಾರ ಕ್ಲಬ್

ಸರೋವರದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಇರುವ ನೈನಿತಾಲ್ ವಿಹಾರ ಕ್ಲಬ್ ಅನ್ನು ಬೋಟ್ ಹೌಸ್ ಕ್ಲಬ್ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ವಿಹಾರ ಕ್ಲಬ್ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು 1910 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು 1970 ರವರೆಗೆ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ತೆರೆದಿತ್ತು. ಇಂದು, ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಹಣ ಪಾವತಿಸಿ ವಿಹಾರ ನೌಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನೌಕಾಯಾನ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಜಾಮಾ ಮಸೀದಿ

ನೈನಿತಾಲ್ನ ಜಾಮಾ ಮಸೀದಿ ನೈನಿತಾಲ್ನ ಮಲ್ಲಿಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ಮಸೀದಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು 1882 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ನೈನಿತಾಲ್ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಅರೇಬಿಕ್ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ ಮಿಹ್ರಾಬ್, ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗೂಡು ಮೆಕ್ಕಾ ಕಡೆಗೆ ದಿಕ್ಕನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ^{[24]  ] [25]}

ನೈನಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ

ನೈನಾ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯವು ಸುಂದರವಾದ ನೈನಿ ಸರೋವರದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪಟ್ಟಣದ ದೇವಿಯಾದ ನೈನಾ ದೇವಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಂದಷ್ಟಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ನಂದಾದೇವಿ ಮೇಳ ಉತ್ಸವದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.^[26]

ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ ವೈಲ್ಡರ್ನೆಸ್ ಚರ್ಚ್

ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡರ್ನೆಸ್ ನೈನಿತಾಲ್ನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚರ್ಚುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಚರ್ಚ್ ಅನ್ನು ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ ದ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಆಂಗ್ಲಿಕನ್ ಚರ್ಚ್ ಅನ್ನು 1846 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದು ನೈನಿತಾಲ್ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.^[27]

ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳು

ನೈನಿತಾಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 1934 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ದುರ್ಗ ಲಾಲ್ ಷಾ ಮುನ್ಸಿಪಲ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಲೈಬ್ರರಿ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಅಡ್ಮಿನಿಸ್ಟ್ರೇಷನ್, ಲೈಬ್ರರಿ ಅಂಡ್ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟೇಶನ್ ಸೆಂಟರ್, ಮಲ್ಲಿಟಲ್,^[28] ಏರಿಯಸ್ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ ಲೈಬ್ರರಿ,^[29] ಮತ್ತು ಕುಮಾನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಲೈಬ್ರರಿ, ನೈನಿತಾಲ್ ^[30] ಮೊದಲಾದವುಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ.

ಗಣ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು

• ಅಮಿತಾಬ್ ಬಚ್ಚನ್, ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟ. ಶೆರ್ವುಡ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ಸೋನಮ್ ಬಜ್ವಾ, ಭಾರತೀಯ ನಟಿ .
• ಕಬೀರ್ ಬೇಡಿ, ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟ. ಶೆರ್ವುಡ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್, ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಗಾರ, ಲೇಖಕ, ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಮತ್ತು ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನದ ಸಮಾನ ನಾಮಧಾರಿ. ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟ ಡ್ಯಾನಿ ಡೆನ್ಜೊಂಗ್ಪಾ, ಬಿರ್ಲಾ ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು
• ಪರ್ಸಿ ಹೊಬಾರ್ಟ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೇಜರ್ ಜನರಲ್ ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಎಂಜಿನಿಯರ್
• ಎಲ್ಸಿ ಇಂಗ್ಲಿಸ್, ವೈದ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕ
• ಹೇಸ್ಟಿಂಗ್ಸ್ ಇಸ್ಮಾಯಿ, 1 ನೇ ಬ್ಯಾರನ್ ಇಸ್ಮಾಯಿ, ನ್ಯಾಟೋನ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ
• ಅನುಪ್ ಜಲೋಟಾ, ಗಾಯಕ
• ಸುಕೀರ್ತಿ ಕಾಂಡ್ಪಾಲ್, ಟಿವಿ ನಟಿ
• ಸುಧೀರ್ ಕಾಕರ್, ಖ್ಯಾತ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಕ
• ಫೀಲ್ಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಸ್ಯಾಮ್ ಮಾಣೆಕ ಷಾ, 1971 ರ ಇಂಡೋ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸೇನಾ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಶೆರ್ವುಡ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ಎರಿಕ್ ಮಾಟುರಿನ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನಟ
• ಇಂಡಿಯನ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಲೀಗ್ (ಐಪಿಎಲ್) ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಲಲಿತ್ ಮೋದಿ . ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಕುರಿತು ಅಂತರ್ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ರಾಜೇಂದ್ರ ಕೆ.ಪಚೌರಿ
• ಮನೀಶ್ ಪಾಂಡೆ, ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರು ಪರ ಆಡುವ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗ
• ನಿರ್ಮಲ್ ಪಾಂಡೆ, ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟ ಮತ್ತು ಗಾಯಕ
• ರಾಮ್ ಕಪೂರ್, ಟಿವಿ ನಟ. ಶೆರ್ವುಡ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ರಾಜಕಾರಣಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯ ನಾಯಕ ಗೋವಿಂದ್ ಬಲ್ಲಾಭ್ ಪಂತ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರೀಮಿಯರ್, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಮೊದಲ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಗೃಹ ಸಚಿವರು
• ಕೃಷ್ಣ ಚಂದ್ರ ಪಂತ್, ಭಾರತದ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಮಾಜಿ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ. ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ನಸೀರುದ್ದೀನ್ ಷಾ, ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟ. ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ಮೇಜರ್ ಸೋಮ್ ನಾಥ್ ಶರ್ಮಾ, ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಪರಮ್ ವೀರ್ ಚಕ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ. ಶೆರ್ವುಡ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ಶಿವಾನಿ, ಹಿಂದಿ ಕವಿ
• ಭಾರತದ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜನ್ ಸಿಂಗ್, ನೈನಿತಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.^[31]
• ದಿಲೀಪ್ ತಾಹಿಲ್, ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟ. ಶೆರ್ವುಡ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ.
• ನಾರಾಯಣ್ ದತ್ ತಿವಾರಿ, ಭಾರತದ ನಾಯಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಮಾಜಿ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು, ಉತ್ತರಾಖಂಡ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಮಾಜಿ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು.
• ಆರ್ಡೆ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ವಿಂಗೇಟ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಜನರಲ್ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬರ್ಮಾದ ಚಿಂಡಿಟ್‌ಗಳ ಕಮಾಂಡರ್

ಗ್ಯಾಲರಿ

• 
  Panoramic view of Nainital from Naini Lake
• 
  Nainital overview
• 
  Nainital Hills
• 
  Urban Areas
• 
  The Mall Road, 2006.
• 
  Ramlila Bhawan, Mallital, Nainital.
• 
  A view from Hotel Naini Retreat's Balcony.
• 
  Naini Lake after snowfall (2007)
• 
  Nainital lake in the morning
• 
  Nainital in May 2011
• 
  Yachts in Naini Lake in March 2011
• 
  Nainital Lake in 2009.
• 
  Statue of Govind Ballabh Pant, at Mall Road, Nainital.
• 
  Golu Devta temple, at Ghorakhal near Nainital.
• 
  Naini Lake
• 
  Boats on the Lake.
• 
  Gurney House-the home of Jim Corbett
• 
  A Bear in the Pt. G B Pant High Altitude Zoo, Nainital.
• 
  Naina Devi Temple, after which the place gets its name.
• 
  Boat Riding in Naini Lake

ಇವುಗಳನ್ನೂ ಸಹ ನೋಡಿ

• ನೈನಿತಾಲ್ನ ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜು
• ಸೇಂಟ್ ಮೇರಿಸ್ ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ಪ್ರೌ School ಶಾಲೆ, ನೈನಿತಾಲ್
• ನೈನಿತಾಲ್ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
• ಆರ್ಯಭಟ್ಟ ರಿಸರ್ಚ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಅಬ್ಸರ್ವೇಷನಲ್ ಸೈನ್ಸಸ್

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

1. Nainital District, The Imperial Gazetteer of India, volume 18, pp. 322–323. 1908
2. Falling Rain Genomics, Inc – Nainital. Fallingrain.com.
3. "Station: Nainital Climatological Table 1961–1990" (PDF). Climatological Normals 1961–1990. India Meteorological Department. July 2010. pp. 581–582. Archived (PDF) from the original on 16 February 2020. Retrieved 31 March 2020.
4. "Extremes of Temperature & Rainfall for Indian Stations (Up to 2012)" (PDF). India Meteorological Department. December 2016. p. M227. Archived from the original (PDF) on 5 February 2020. Retrieved 31 March 2020.
5. "Introduction, Horticulture, Medicinal flora, Animals and Fishes". Archived from the original on 7 April 2008. Retrieved 29 January 2020.
6. Hunter, W. W. (1886). The Imperial Gazetteer of India Volume VIII. London: Trubner & Co.
7. District Census Handbook Nainital Part-A (PDF). Dehradun: Directorate of Census Operations, Uttarakhand.
8. Nainital Population Census 2011.
9. View of Mallital, without the presend Naina Devi Temple (1865) British Library.
10. CLAY, J.M. (2010). NAINITAL: A Historical and Descriptive Account. Talla danda, Tallital, NAINITAL: PAHAR. pp. 17, 18, 19. ISBN 978-81-86246-52-8.
11. Shah, Giriraja (1999). Nainital: The Land of Trumpet and Song ; Based on J.M. Clay's Book on Nainital (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-324-3. Retrieved 17 April 2020.
12. "Kumaon Division: Member Of Parliaments". kumaon.gov.in. Retrieved 16 April 2020.
13. Sharma, Nihi (24 May 2019). "Lok Sabha Elections Results 2019: Former CM Harish Rawat loses in Naintal by over 3 lakh votes". Hindustan Times (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Dehradun. Retrieved 16 April 2020.
14. "Delimitation of Parliamentary & Assembly Constituencies Order - 2008". Election Commission of India. Retrieved 16 April 2020.
15. Dewan, Umesh (13 April 2009). "Three in fray, but bipolar contest expected: Nainital-Udham Singh Nagar Seat". The Tribune. Retrieved 31 December 2009.
16. "History". www.stjosephscollege.in. Retrieved 10 October 2019.
17. "Landslide spoils festivity, NH-87 blocked". Nainital: ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ. TNN. 17 August 2016. Retrieved 30 November 2016.
18. "वर्ष 2016-17 में लोक निर्माण विभाग के अंतर्गत राज्य मार्ग की लम्बाई" (PDF). Retrieved 29 January 2020.
19. "A gem in perfect setting". The Tribune. 11 May 2008. Retrieved 29 June 2009.
20. "Alliance Air to start flights on Pantnagar-Dehradun route from Jan 4". The Economic Times. 28 December 2018. Retrieved 29 January 2020.
21. "Comprehensive list of Awarded RCS Routes state wise" (PDF). Airport Authority of India. Archived from the original (PDF) on 27 ಫೆಬ್ರವರಿ 2019. Retrieved 5 March 2019.
22. "flight schedule of Air Deccan". Archived from the original on 12 June 2018. Retrieved 29 January 2020.
23. Kishore, B.R. (2008). India : a travel guide (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). New Delhi: Fusion Books. p. 278. ISBN 9788128400674. Retrieved 11 January 2017. "NAINITAL; Railway Station : Kathgodam 35 kms"
24. "Jama Masjid Nainital". Retrieved 23 February 2020.
25. Bedi, Aneesha (16 November 2019). "Jama Masjid, Mecca Masjid — why Twitter is flooded with images of India's stunning mosques". ThePrint. Retrieved 24 February 2020.
26. "Nainital: Places To Visit". OK Uttarakhand. 28 March 2020.
27. https://www.trawell.in/uttarakhand/nainital/st-john-wilderness-church
28. The World Bank India: Depository Libraries, 2006.
29. "Astronomical Networking Libraries". Archived from the original on 17 July 2006. Retrieved 29 January 2020.
30. "Kumaon University". Archived from the original on 5 February 2010. Retrieved 12 April 2020.
31. https://sikhchic.com/people/_billy_arjan_singh_honorary_tiger