ಚಂಡೀಗಡ

ಚಂಡೀಗಡ (ಉಚ್ಛಾರಣೆ)^ⓘ (ಪಂಜಾಬಿ: ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ಹಿಂದಿ:चंडीगढ़) ಭಾರತದ ಒಂದು ನಗರ. ಈ ನಗರ ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯಗಳ ರಾಜಧಾನಿ. ಆದರೆ ಈ ನಗರ ಎರಡೂ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿರದೆ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಪಂಜಾಬಿನ ರಾಜ್ಯಪಾಲ ಇದರ ಆಡಳಿತದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ.

ಚಂಡೀಗಡ ಚಂಡೀಗಡ
union territory
Nickname:  City Beautiful
• Rank	33
Population
• Total	೯,೦೦,೬೩೫
• Rank	29
Website	chandigarh.nic.in/
The city of Chandigarh comprises all of the union territory's area.

ಇದು ೧೯೬೬ರಿಂದ ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಹರ್ಯಾಣ ಈ ಎರಡು ರಾಜ್ಯಗಳ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಹೆಸರು 'ಚಂಡಿಯ ಕೋಟೆ ' ಎಂಬುದಾಗಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಗೆ ತರ್ಜುಮೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಹೆಸರು ಇಲ್ಲಿಯ ಪುರಾತನ ಮಂದಿರವಾದ 'ಚಂಡಿ ಮಂದಿರ'ದಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಚಂಡಿಯ ಆರಾದನೇ ನಡೆಯುತ್ತದೆ, ಚಂಡಿದೇವತೆ ನಗರದಲ್ಲಿದ್ದಾಳೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.^[೧] ಈ ಮಂದಿರವು ನಗರವನ್ನು ಸುಂದರವಾಗಿ ಕಂಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಚಂಡಿಗಢ ರಾಜ್ಯವು ಮೊಹಾಲಿ,ಪಂಚಕುಲಾ ಮತ್ತು ಜ್ಹಿರಾಕಪುರ್ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ೨೦೦೧ರ ಸಮೆಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಮೂರೂ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೧೧೬೫೧೧೧(೧.೧೬ಮಿಲಿಯ) ಇರುತ್ತದೆ.

ಇದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ತನ್ನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ ಇದು ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಆಯೊಜಿತ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಲಿ ಕಾರ್ಬಸಿಯರ್, ಪೈರೆ ಜಿನ್ನೆರೆಟ್, ಮ್ಯಾಥ್ಯು ನೌಕಿ ಮತ್ತು ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಮಾಯೇರ್ ಅಂತಹ ಮಹಾನ್ ಕಲಾವಿದರ ಅತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ರಚನೆಗೆ ಚಂಧಿಗಧ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ^[೨] ೨೦೦೬-೦೭ನೆ ವಾರ್ಷಿಕದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೭೦,೩೬೧ ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ೯೯,೨೬೨ ಸಾವಿರ ರಾಜ್ಯಾದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಚಂಡಿಗಡ ಭಾರತದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ರಾಜ್ಯಾದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಸಂಯುಕ್ತ ಪ್ರಾಂತ್ಯವಾಗಿದೆ .

ಇತಿಹಾಸ

ನಗರದ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು.

೧೯೪೭ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ ಇಬ್ಭಾಗವಾದಾಗ, ಪಂಜಾಬ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಸಹಾ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಇಬ್ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ವಿಭಜನೆಯಲ್ಲಿ ಲಾಹೋರ್ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದ ಕಾರಣ ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಹೊಸ ರಾಜಧಾನಿಯ ಅಗತ್ಯವುಂಟಾಯಿತು. ಆಗಲೇ ಇದ್ದ ನಗರಗಳ ನವೀಕರಣಕ್ಕಿಂತ ಒಂದು ಹೊಸ ಯೋಜಿತ ನಗರ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಬಗೆಗೆ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬರತೊಡಗಿದವು. ಆಗಲೇ ಇದ್ದ ನಗರಗಳ ನವೀಕರಣಕ್ಕಿಂತ ಒಂದು ಹೊಸ ಯೋಜಿತ ನಗರ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಬಗೆಗೆ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ನಗರ ಯೋಜನೆಗಳಿಗಿಂತ ಚಂಡಿಗಢ ನಗರ ಯೋಜನೆ ಅತಿ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಸಾಗಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಈ ನಗರವು ಇದ್ದ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ನವಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಧಾನಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆಸಕ್ತಿಯು ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ನೆಹರೂರವರು ನವಭಾರತದ ಮಾದರಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಚಂಡಿಗಡವನ್ನು "ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಬಂಧವಿಲ್ಲದ ಹಾಗೂ ಭಾರತದ ಭವಿಷ್ಯದ ವಿಶ್ವಾಸದ" ಕುರುಹಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಚಂಡಿಗಡದ ಹಲವಾರು ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರಕಗಳು ೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾನ್ಸಿನ (ಸ್ವಿಡ್ಜರ್‌ಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ) ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಲೆ ಕಾರ್ಬಸೈಯೇರ್‌ನಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿವೆ. ನಿಜವಾಗಿ ಲೆ ಕಾರ್ಬಸೈಯರ್ ಗ್ರಾಮ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಬಂದ ಎರಡನೇ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಮೊದಲು ಅಮೆರಿಕಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಮೇಯರ್ (ಪೋಲಂಡ್ ಜನಿತ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಮ್ಯಾಥ್ಯೂ ನೋವಿಕ್ಕಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನು) ಚಂಡಿಗಡ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಯೋಜನೆ ಹಾಕಿದ್ದನು. ೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ ನೋವ್ಕಿಯ ನಿಧನದ ನಂತರ ಲೆ ಕಾರ್ಬಸಿಯರ್ ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ಕರೆಸಲ್ಪಟ್ಟನು.

೧೯೬೬ರ ನವೆಂಬರ್ ೧ ರಂದು ಭಾರತದ ನವೀಕೃತ ಹರಿಯಾಣವು ಪಂಜಾಬ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಿಂದ ವಿಭಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ ಹರಿಯಾಣವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ ಪಂಜಾಬಿನ ಪಶ್ಚಿಮ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಈಗಿನ ಹಾಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪಂಜಾಬಿ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರಾಂತ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು. ಆದರೂ, ಚಂಡಿಗಡ ನಗರವು ಗಡಿಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಕಾರಣ ಇದನ್ನು ಈ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಈ ಎರಡು ರಾಜ್ಯಗಳ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೫೨ ರಿಂದ ೧೯೬೬ ವರೆಗೆ ಇದು ಪಂಜಾಬಿನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು^[೩]. ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ರಾಜೀವ ಗಾಂಧಿಯವರು ಅಕಾಲಿ ದಳದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಸಂತ ಹರ್ಚಂದ್ ಸಿಂಗ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಂತೆ ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಚಂಡಿಗಡವು ಪಂಜಾಬಿಗೆ ರವಾನಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾಯಿತು.ಇದು ಹರಿಯಾಣದ ನವ ರಾಜಧಾನಿಯ ನಿರ್ಮಾಣದೊಂದಿಗೆ ಆಗಬೇಕಿತ್ತು, ಆದರೆ ತಡವಾಯಿತು. ಈಗ ಪಂಜಾಬಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮಗಳು ಹರಿಯಾಣಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬಿ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ಹರಿಯಾಣದ ಗ್ರಾಮಗಳು ಪಂಜಾಬಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬ ಕುರಿತು ಚರ್ಚೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ.

೧೫ ನೆ ಜುಲೈ ೨೦೦೭ ರಂದು ಚಂಡಿಗಡವು ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಧೂಮಪಾನರಹಿತ ನಗರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಚಂಡಿಗಡ ಸರಕಾರವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಧೂಮಪಾನವನ್ನು ಖಂಡಿತವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಅದನ್ನು ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹ ಅಪರಾಧ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿತು^[೪]. ಇದೇ ಮುಂದುವರೆದು ೨ ನೆ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೮ ಗಾಂಧೀ ಜಯಂತಿಯಂದು "ಪಾಲಿಥಿನ್ (ಪ್ಲ್ಯಾಸ್ಟಿಕ್) ಬ್ಯಾಗ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷೇಧವನ್ನು ಹೇರಿತು.^[೫]

ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ

ಸುಖ್ನಾ ಕೊಳ

ಚಂಡಿಗಡವು ಭಾರತದ ಹಿಮಾಲಯ ಪರ್ವತದ ವಾಯುವ್ಯ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಯಾದ ಶಿವಾಲಿಕ್ ಶ್ರೇಣಿಯ ಬುಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇದು ಸರಿಸುಮಾರು ೪೪ ಚ.ಮೈಲು ಅಥವಾ ೧೪೪ ಚ.ಕಿಮೀ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಮತ್ತು ತನ್ನ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಹರಿಯಾಣಾ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ, ಪಶ್ಚಿಮ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣಗಳಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬ್ ರಾಜ್ಯಗಳ ಗಡಿಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿದೆ. ಚಂಡಿಗಢದ ನಿಖರವಾದ ಭೂಪಟದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣವು ^[೬]. ಇದು ಸರಾಸರಿ ೩೨೧ ಮೀಟರ್ (೧೦೫೩ ಅಂಗುಲಗಳು) ಎತ್ತರ ಇದೆ.

Chandigarh
Climate chart (explanation)
J F M A M J J A S O N D     33   20 6     39   23 8     30   28 13     9   35 19     28   38 23     145   39 25     280   34 24     308   33 23     133   33 22     22   32 17     9   27 11     22   22 7 Average max. and min. temperatures in °C Precipitation totals in mm Source: World Weather Information Service
Imperial conversion J F M A M J J A S O N D     1.3   69 43     1.5   74 47     1.2   83 56     0.4   94 66     1.1   101 74     5.7   101 78     11   93 75     12   91 74     5.2   92 71     0.9   89 63     0.4   81 51     0.9   72 44 Average max. and min. temperatures in °F Precipitation totals in inches

ಪಂಜಾಬಿನ ಮೊಹಾಲಿ, ಪಟಿಯಾಲಾ, ರೂಪನಗರ್ ಮತ್ತು ಹರಿಯಾಣದ ಪಂಚಕುಲಾಗಳು ಮತ್ತು ಅಂಬಾಲಾ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ಇದನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿವೆ. ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಗಡಿಯೂ ಕೂಡ ಇದರ ಉತ್ತರದ ಗಡಿಯಿಂದ ಕೆಲ ನಿಮಿಷಗಳ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಚಂಡಿಗಡವು ಹಲವಾರು ಹವಾಮಾನ ವೈಪರಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿಯ ಹವಾಮಾನವು ಆಯಾ ಕಾಲಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಬದಲಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.ಇದು ಉರಿ ಬೇಸಿಗೆ, ಹದವಾದ ಛಳಿ, ಹಾಗೂ ಗಾಢವಾದ ಮಳೆಗಾಲಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಉಷ್ಣತೆಯಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತವಾದ ಏರಿಳಿವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ (-೧ ಸೆ ಇಂದ ೧.೨ ಸೆ ವರೆಗೆ). ಡಿಸೆಂಬರ್ ಮತ್ತು ಜನವರಿಯ ಚಳಿ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಇಬ್ಬನಿಯು ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಮಳೆಯು 1110.7 Archived 2011-07-21 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ಮಿಮಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಂಮ್ಮೆ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಿಂದ ಮಳೆ ಬರುತ್ತದೆ.

ಸರಾಸರಿ ಉಷ್ಣತೆ

• ವಸಂತಕಾಲ : ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಾತಾವರಣವು ಹಿತಕರವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ.( ಫೆಬ್ರುವರಿಯ ಉತ್ತರಾಧಿಯಿಂದ ಮಾರ್ಚನ ಪ್ರಥಮಾಧಿಯವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರನ ಉತ್ತರಾಧಿಯಿಂದ ಅಕ್ಟೊಬರನ ಪ್ರಥಮಾಧಿಯವರೆಗೆ. ಇ ಮದ್ಯೆ ಉಶ್ಣತೆ ಗರಿಷ್ಟ ೧೬ ರಿಂದ ೨೫ ಡಿಗ್ರಿ ಮತ್ತು ಕನಿಷ್ಟ ೯ ರಿಂದ ೧೮ ಡಿಗ್ರಿ ಇರುತ್ತದೆ.

• ಶರತ್ಕಾಲ : ಶರತ್ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉಷ್ಣತೆಯು ೩೬ ಡಿಗ್ರಿ ಗರಿಷ್ಟತೆಯನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಉಷ್ಣತೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೧೬ ಡಿಗ್ರೀಯಿಂದ ೨೭ ಡಿಗ್ರ‍ಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಕನಿಷ್ಟ ಉಷ್ಣತೆಯು ೧೩ ಡಿಗ್ರ‍ಿ ಬರಬಹುದು.
• ಬೇಸಿಗೆಕಾಲ :ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ (ಮೇ ತಿಂಗಳ ಮಧ್ಯಂತರದಿಂದ ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮಧ್ಯಂತರದವರೆಗೆ) ಉಷ್ಣತೆಯು ಗರಿಷ್ಟಮಿತಿಯಾದ ೪೬.೫ ಡಿಗ್ರಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಉಷ್ಣತೆಯು ೩೫ ಡಿಗ್ರ‍ಿಯಿಂದ ೪೦ ಡಿಗ್ರಿಯವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ.
• ಮಳೆಗಾಲ : ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ (ಜೂನ್ ಮದ್ಯಂತರದಿಂದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಮದ್ಯಂತರದವರೆಗೆ),ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಮಳೆ ಅತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ(ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಗೊಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೆಂಬೆರ್ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ) ಮಳೆ ಅತಿ ಬಿರುಸಾಗಿ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಳೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಚಂಡಮಾರುತಳು ಪಶ್ಚಿಮೊತ್ತರ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣೊತ್ತರದಿಂದ ಬರುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಈ ನಗರವು ಅತಿಯಾದ (ಬೆಂಬಿಡದ ಮಳೆ) ಮಳೆಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಿಂದ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಸುರಿದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಲೆಗಾಲದ ಮಳೆಯೆಂದರೆ ೧೯೫.೫ ಮಿಲಿ ಮೀಟರ್ ಆಗಿದೆ.
• ಚಳಿಗಾಲ :ಚಳಿಗಾಲವು (ನವಂಬರನಿಂದ ಮದ್ಯಂತರ ಮಾರ್ಚವರೆಗೆ) ಇಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚಳಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಚಳಿಯ ಕೊರೆತ ಅತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಯ ಸರಾಸರಿ ಉಷ್ಣತೆಯು ಗರಿಷ್ಟ ೭ ಡಿಗ್ರಿಯಿಂದ ೧೫ ಡಿಗ್ರಿ ಮತ್ತು ಕನಿಷ್ಟ -೨ ಡಿಗ್ರಿಯಿಂದ ೫ ಡಿಗ್ರಿಯವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ.ಇಲ್ಲಿ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕಿನಿಂದ ಎಡೆಬಿಡದ ಮಳೆಯು ಬರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಂಜೂ ಬೀಳುತ್ತವೆ.

ಸಸ್ಯ ಮತ್ತು ಜೀವ ವೈವಿಧ್ಯ

ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಜಿಂಕೆಗಳು.

ಚಂಡಿಗಡದ ಕಾಸಿಯಾ ಫಿಸ್ಟುಲಿಯಾ.

ಚಂಡಿಗಡದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರದೇಶವು ದಟ್ಟವಾದ ಆಲ ಮತ್ತು ನೀಲಗಿರಿ ಗಿಡಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದೆ. ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಶೋಕ,ದಾಲ್ಚಿನ್ನಿ,ಹಿಪ್ಪೆನೇರಳೆ ಹಣ್ಣು ಮತ್ತಿತರ ಗಿಡ ಮರಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದೆ.ಈ ನಗರವು ತನ್ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ಇಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳು ನೆಲೆಸಲು ಮತ್ತು ಗಿಡಮರಗಳು ಬೆಳೆಯಲು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ. ಜಿಂಕೆ,ಕಾಡು ಜಿಂಕೆ,ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆ, ಗಿಳಿ,ಮರಕುಟಿಕ,ನವಿಲು ಮುಂತಾದವುಗಳು ಇಲ್ಲಿಯ ಸುರಕ್ಷಿತ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿವೆ. ಸುಕ್ನಾ ಕೊಳದ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಬಾತುಕೋಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಜಲಚರಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು ಜಪಾನಿನ ವಲಸೆ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಆಹ್ವಾನ ನೀಡುತ್ತವೆ.

ನಗರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಗಿಳಿಗಳ ಪಕ್ಷಿಧಾಮವೊಂದು ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ತಾಣವಾಗಿದೆ.

ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮ ಯೋಜನೆ

ಅಲ್ಬೆರ್ಟ್ ಮೇಯರ್ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾರಂಭ ಮಾಡಿದ ಲೆ ಕಾರ್ಬಸಿಯರ್ ಅವರಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಚಂಡಿಗಡ ನಗರವು Congrès International d'Architecture Moderne CIAMನ ಯೋಜನೆಯಂತೆ ನಡೆದಿದ್ದು, ನಗರ ಕಾರ್ಯವೈಖರಿ, ಮಾನವನಿಗೆ ಹೊಂದುವ ಯೋಜನೆ ರೂಪ ಮತ್ತು ರಸ್ತೆ ಮತ್ತು ಕಾಲುದಾರಿ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸುವಿಕೆ ಈ ಎಲ್ಲವೂ ಆ ಯೋಜನೆಯಂತೆಯೇ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ಚಂಡಿಗಡದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಮೂಲತಃ ಕಲ್ಪನಾತ್ಮಕ ಭೂಪಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳಲ್ಲಿದ್ದು ಆ ಅಸಂಖ್ಯೆ ಮಾಹಿತಿಗಳ ತರ್ಜುಮೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಮರಳುಗಳಿಂದ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಲಿ ಚೊರ್ನಸೈಯರನು ಮೆಯರ್ ಮತ್ತು ನವಕ್ಕಿ ಯರ ಹಲವಾರು ಅಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮೂಲ ನೀಲನಕ್ಷೆಯ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಕರಗಳು, ಅಂದರೆ ರಾಜಧಾನಿ, ನಗರ ಕೇಂದ್ರ, ವಿಧ್ಯಾಲಯದ ಒಳಾಂಗಣ, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ತಂಗುದಾಣ ಮುಂತಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ನೆರೆಯ ಪ್ರದೇಶದ ಯೊಜನೆಗಳು ಕೂಡಾ ಮೂಲ ಯೋಜನೆಯಂತೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಆದರೆ, ಮೇಯರ್ ಮತ್ತು ನವಕ್ಕಿಯವರ ಯೊಜನಾ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ನಂತರ ಹಲವಾರು ಚಚ್ಚೌಕಗಳಿಂದ ಮರುರೂಪಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಕಟ್ಟಡಗಳು ದೊರೆತ ಸಲಕರಣೆಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಹೊರತೋರುವ ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡ ಕಲ್ಲುಗಳು ಒರಟು ಹೊರಮೈಯಿಂದಾಗಿ ಕಾಂಕ್ರೀಟು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗದೆ, ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಹೊರಮೈ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಾಣತೊಡಗಿತು. ಇದು ಉದ್ಯಾನವನಗಳ ನಡುವೆ ರೂಪಿಸಿದ ಚಂಡಿಗಡದ ವಿಶಿಷ್ಟ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮಾದರಿಯಾಯಿತು.

ತೆರೆದ ಹಸ್ತ ಸ್ಮಾರಕ

ಮೊದಲನೆಯ ಯೋಜನೆಯು ಎರಡು ಮುಖಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು: ಮೊದಲನೆಯದು ೧೫೦,೦೦೦ ಜನಸಂಖ್ಯೆೆಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯದು ೫೦೦’೦೦೦ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಾಗಿ. ಲಿ ಚರ್ಬಸೈರ್ ನು ನಗರವನ್ನು ಎರಡು "ಸೆಕ್ಟರ್" ಗಳೆಂಬ ಘಟಕಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಿದನು. ಇದರ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗಗಳೂ ಅವುಗಳದ್ದೆ ಆದ ಅಗತ್ಯ ನೆಲೆ, ಕಾರ್ಯಾಗಾರ ಮುಂತಾದ ಮನರಂಜನೆ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಈ ಸೆಕ್ಟರ್‌ಗಳು ೭ ಪ್ರಸರಣ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾದ ೭ V ಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಗುವ ರಸ್ತೆ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗಗಳ ಜಾಲಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ಸೆಕ್ಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು.

ಈ ಜಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ಬಿಂದುವು V೧ಆಗಿದ್ದು, ಇವು ಇತರೆ ನಗರಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಹೆದ್ದಾರಿಯಾಗಿವೆ, ೭ನೇ ತಿರುವು ಅತ್ಯಂತ ಕೆಳಗಿನ ತಿರುವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮನೆಗೆ ದಾರಿಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೆ ತಿರುವು V೮ನ್ನು ಇದಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇದು ಸೈಕಲ್ ಸವಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಪಾದಚಾರಿಗಳಿಗೆ ದಾರಿಯಾಗಿದೆ.ಲಿ ಕೊರ್ಬಸೈಯರ್ ನಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಅರಮನೆಗಳ ಸಮೂಹ.

ನಗರ ಯೋಜನೆಯು ಚಚ್ಚೌಕ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಇಡೀ ನಗರವು ಮಾದರಿ ವೀಕ್ಷಣೀಯ ಪ್ರದೇಶದ ಮಾದರಿಯ ಚಚ್ಚೌಕ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು.ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗವು ಸರಾಸರಿ ೮೦೦ಮೀx೧೨೦೦ಮೀ ಅಳತೆ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗವೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ,ದೇವಸ್ಥಾನ,ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ೧೦ ನಿಮಿಷದ ನಡುಗೆಯ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಮೊದಲನೆಯ ಎರಡು ಯೋಜನೆಯಂತೆ ಇಲ್ಲಿ ೧ ರಿಂದ ೪೭(೧೩ನ್ನು ಅಪಶಕುನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಬಿಡಲಾಗಿತ್ತು) ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಮೊದಲನೇ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಮೂಹಗಳು,ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಭವನ,ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು.ಇವು ಲಿ ಕಾರ್ಬಸೈಯರ್ನಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಹಾಗೂ ಆತನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗೆ ಗರಿಯನಿಟ್ಟ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಕಟ್ಟಡಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಈ ನಗರವು ತನ್ನ ಸುತ್ತ ೧೬ ಕಿ.ಮೀ ಪ್ರದೇಶದವರೆಗೆ ದಟ್ಟವಾದ ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿತ್ತು. ಈ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶವು ತನ್ನ ಹಚ್ಚ ಹಸಿರಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಕಾರಣ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನಾವುದೂ ನವೀಕರಣ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಡೆಯದೇ ಇರುವದು ಉತ್ತಮವೆಂಬ ಆಲೋಚನೆಯಾಗಿತ್ತು.

ಲಿ ಕೊರ್ಬಸೈಯರನು ನಗರದ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಗುಂಪಿನ ನುರಿತ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದರೂ,ನಗರದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಕಟ್ಟಡಗಳಾದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯ,ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಭವನ,ಸಮೂಹ ಭವನಗಳು,ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ,ಕಲಾ ಭವನ,ಕಲಾ ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಈಜುಕೊಳಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದ ಹೊಣೆ ಖುದ್ದಾಗಿ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಿದ್ದನು.

ಲಿ ಕೊರ್ಬಸೈಯರ್ ನ ಅತಿ ಪ್ರಮುಖ ಕಟ್ಟಡವೆಂದರೆ ನ್ಯಾಯದ ಮನೆ,ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗ. ಇದು ಇತರೆ ೮ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗಿಂತ ಎತ್ತರವಾಗಿದೆ. ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಲಿ ಕೊರ್ಬಸೈಯರ್ ನ ಸಹೋದರ ಪೈರ್ರೆ ಜಿನೆರೆಟ್,ಆಂಗ್ಲ ದಂಪತಿಗಳಾದ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್ ಮತ್ತು ಜೇನ್ ಡ್ರಿವ್, ಮತ್ತು ಭಾರತದ ೯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ ಸೇರಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಫಟ್ಟಿತು.

ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣವು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಂಡಾಗ ಅದು ಮೂಲ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೂಲುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ,ಕಾರಣ ಮೂಲ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಹಾರ ತಾಣವು ನಗರದ ಯೋಜನೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭೂಭಾಗವಾಗಬೇಕೆಂಬುದಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಹಲವಾರು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳಿಗೆ,ಯೋಜನಾಕಾರರಿಗೆ, ಇತಿಹಾಸಕಾರರಿಗೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಆಸಕ್ತಿಯ ವಿಷಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಚಂಡಿಗಢವು ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಪಂಚಕುಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಹಾಲಿ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಈ ಮೂರು ನಗರಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಚಂಡಿಗಢ ತ್ರಿವಳಿಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಚಂಡಿಗಡ UT ಯ ಆಡಳಿತ

ಚಂಢೀಘಡ್ ಆಡಳಿತವು ಆಡಳಿತಗಾರರ ಕೆಳಗೆ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದೆ ಇವರನ್ನು ೨೩೯ ರ ಸಂವಿಧಾನದ ACT ನ ಕೆಳಗೆ ನೇಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪಂಜಾಬ್ ನ ಗೌವರ್ನರ್ ಚಂಡಿಗಡದ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿ ಆಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಚಂಡಿಗಡ ಆಡಳಿತ ಅಧೀನದ ಕಾರ್ಯಗಳು ಮಂತ್ರಿ ಮಂಡಲದ ಕೆಳಗೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ,ಒಂದು ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಹುದ್ದೆಯ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಇದ್ದು, ಅವರು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸರ್ವೀಸಸ್ ಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತಾರೆ, ನಂತರ ಎರಡನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಆಡಳಿತಗಾರರು ಅಧಿಕಾರ ನಡೆಸುವರು. ಅವನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಆಡಳಿತದ ಸೇವೆಯ AGMU ಕೇಡರ್ ಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತಾನೆ.

ಚಂಡಿಗಡದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯ.

• ಭಾರತೀಯ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸೇವೆಗೆ ಸೇರಿದ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಚಂಡಿಗಡ UT ಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಡಳಿತದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉಸ್ತುವಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.
• ಭಾರತಿಯ ಪೊಲೀಸ್ ಸೇವೆಗೆ ಸೇರಿದ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾದ ಪೊಲಿಸ್ ಸೂಪರಿಂಟೆಂಡೆಂಟ್ ಚಂಡಿಗಡ UT ಯ ಕಾನೂನು ಮಾತ್ತು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹಾಗೂ ಸಂಬಂಧಿತ ವಿಷಯಗಳ ಪಾಲನೆಯ ಹೊಣೆ ವಹಿಸಿರುತ್ತಾರೆ.
• ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯ ಸೇವೆಗೆ ಸೇರಿದ ಅಧಿಕಾರಿಯಾದ ಅರಣ್ಯಗಳ ಉಪ ಸಂರಕ್ಷಕರು ಚಂಡಿಗಡ UT ಯಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯಗಳು,ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ವನ್ಯಜೀವಿ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಮೇಲಿನ ಮೂವರು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ AGMU cadre ಯಿಂದ ಮತ್ತು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸರ್ವೀಸಸ್ ಗಳಿಗೆ ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಹರಿಯಾಣಗಳಿಂದಲೂ ಸಹ ಬಂದಿರುತ್ತಾರೆ.

ಜನಗಣತಿ

Chandigarh Population
Census	Pop.		%±
1961	೧,೧೯,೮೮೧		—
1971	೨,೫೭,೨೫೧		114.6%
1981	೪,೫೧,೬೧೦		75.6%
1991	೬,೪೨,೦೧೫		42.2%
2001	೯,೦೦,೬೩೫		40.3%
source:Census of India [೭]

As of 2001^[update]ಭಾರತೀಯ ಜನಗಣತಿ,^[೮] ಚಂಡಿಗಡ ೯೦೦,೬೩೫,ರಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಸುಮಾರು ೭೯೦೦ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಚದರ ಕಿಲೊ ಮೀಟರ್ ನಷ್ಟು ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದೆ. ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆೆಯಲ್ಲಿ ೫೪% ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ೪೬% ಮಹಿಳೆಯರು ಇದ್ದಾರೆ. ಸ್ತ್ರಿ ಮತ್ತು ಪುರುಷರ ಪ್ರಮಾಣವು ಪ್ರತಿ ೧೦೦೦ ಪುರುಷರಿಗೆ ೭೭೭ ರಷ್ಟು ಸ್ತ್ರೀಯರಿದ್ದಾರೆ ಇದು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ತರಹ ಕೆಳಮಟ್ಟದಾಗಿದೆ. ಚಂಡಿಗಡದ ಸರಾಸರಿ ಸಾಕ್ಷರತೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ೮೧.೯%,ಆಗಿದ್ದು ದೇಶದ ಸರಾಸರಿ ೬೪.೮% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ೮೬.೧% ಪುರಶರು ಮತ್ತು ೭೬.೫% ಮಹಿಳೆಯರು ಇದ್ದಾರೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆೆಯ ೧೨%ರಷ್ಟು ೬ ವರ್ಷ ವಯೋಮಿತಿಗಿಂತ ಕೆಳಗಿನವರು ಪ್ರಮುಖ ಧರ್ಮಿಯರಾದ ಹಿಂದುಗಳು (೭೮.೬%), ಸಿಕ್‌ ಧರ್ಮೀಯರು (೧೬.೧%),ಇಸ್ಲಾಮಿಯರು(೩.೯%) ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು (0.8%) ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಇರುವರು.^[೯] ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬಿ ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರಾದರೂ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಜನರು ಉರ್ದು ಹಾಗೂ ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಭಾಷೆಯನ್ನೂ ಸಹ (ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಉರ್ದು ಬೆರಸಿ)ಮಾತನಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಶೇಕಡವಾರು ಚಂಡಿಗಡದ ಜನಸಂಖ್ಯೆೆಯು ಪಕ್ಕದ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಹರಿಯಾಣ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್‌ ಗಳಿಂದ ಬಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವಿಧ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುದಕ್ಕಾಗಿ ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಆರ್ಥಿಕತೆ

ನಗರದ ಶೊಪಿಂಗ್ ಮಾಲ್

ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸರ್ಕಾರಗಳಿರುವುದರಿಂದಾಗಿ, ಸರ್ಕಾರವೇ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯೋಗದಾತನಾಗಿದೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ಇಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಇಲ್ಲಿಯ ಯಾವುದೇ ಸರಕಾರೀ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವವರು ಅಥವಾ ಅಂತಹ ಹುದ್ದೆಗಳಿಂದ ನಿವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಇಂತಹ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಚಂಡಿಗಡವನ್ನು ಆಗಾಗ್ಗೆ "ಪಿಂಚಣಿದಾರರ ಸ್ವರ್ಗ" ಎಂದು ಕರೆಯುವರು. ಸುಮಾರು ೧೫ ತರಹ ದೊಡ್ದದಾದ ಎರಡು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿಭಾಗದ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ೨೫೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಘಟಕಗಳು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ನೋಂದಣಿಗೊಂಡಿವೆ. ಕಾಗದ ತಯಾರಿಕೆ,ಮೂಲ ಲೋಹಗಳು ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರ ಲೋಹಗಳು ಹಾಗೂ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳೆನಿಸಿವೆ ಇತರ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಆಹಾರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ, ಒಳಉಡುಪುಗಳು, ಯಂತ್ರೋಪಕರಣ ಸಾಧನಗಳು, ಔಷಧ ತಯಾರಿಕೆಗಳು, ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಉಪಕರಣಗಳ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳಿವೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಒಟ್ಟು ತಲಾ ಆದಾಯ ರೂ ೯೯,೨೬೨,ರಷ್ಟು ಇದ್ದು, ದೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಚಂಡಿಗಡವು ಶ್ರೀಮಂತ ನಗರವಾಗಿದೆ.^[೧೦] ಚಂಡಿಗಡದ ಒಟ್ಟು ರಾಜ್ಯ ಗೃಹ ಬಳಕೆಯ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಅಂದಾಜು ೨.೨ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ಇತ್ತೀಚಿನ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ.

ಚಂಡಿಗಡವು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ ಹೊಂದಿದಂತಹ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸುಮಾರು ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ನೋಂದಣಿಯಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಒಂದು ಪಾನ್ ಇಂಡಿಯಾ ಇರುವಿಕೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಅದರ ವಲಯ/ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕಛೇರಿಗಳು ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇರುವಂತಹ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಭಾಗದ ಎಲ್ಲಾ ಕಛೇರಿಗಳು ಒಂದೇ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ೧೭ ಭಾಗದಷ್ಟು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಚದರ ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿದೆ.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಉದ್ಯೋಗ ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಕಛೇರಿಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ : ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಚೇಂಬರ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ (FICCI), ದಿ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಚೇಂಬರ್ ಆಫ್ ಕಾಮಾರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಸ್ (PHDCCI) ಮತ್ತು ದಿ ಕಾನ್ ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಇಡಸ್ಟ್ರಿಸ್(CII)ಅದರ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಗಳು ಚಂಡಿಗಡ ದ ೩೧ ರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.

ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ಪಡೆಯು ಮಹತ್ತರವಾಗಿವೆ. ಭಾರತೀಯ ವಾಯು ಪಡೆಯು ಮೂಲ ಭಾಗ ೩೧ ರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಚಂಡಿಮಂದಿರದ ಕಂಟೋನ್‌ಮೆಂಟಿನ ಹತ್ತಿರ ಇರುವುದಲ್ಲದೇ, ಹತ್ತಿರದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಲೇಹ್-ಲಢಾಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಯಾಚಿನ್ ಪ್ರ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ಪಡೆಗಳಿಗೆ ಸರಬರಾಜಿಗೆ ಈ ನಗರವು ಮೂಲವಾಗಿದೆ.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

ಚಂಡಿಗಡದ ಐಟಿ ಪಾರ್ಕ್ (ಚಂಡಿಗಡ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಪಾರ್ಕ್) ಕೂಡಾ ಐಟಿ ಉದ್ಯಮದ ಕುರುಹಾಗಿದೆ. ಚಂಡಿಗಡದ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯ, ದಿಲ್ಲಿ,ಪಂಜಾಬ್, ಹರಿಯಾಣ,ಮತ್ತು ಹಿಮಾಚಲಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಾಮಿಪ್ಯತೆ ಹೊಂದಿರುವುದು ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಪ್ರತಿಭೆಗಳು ಇವೆಲ್ಲವೂ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಗೆ ಆಹ್ವಾನ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಭಾರತದ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಿಗಮಗಳಾದ ಕ್ವಾರ್ಕ್,ಇನ್ಫೊಸಿಸ್,ಡೆಲ್ ನಂತಹ ಕಂಪನಿಗಳು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲು ನೆಲೆಯೂರಿವೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅಂತರಜಾಲ ಮಾಧ್ಯಮವು ನಡೆಸಿದ ಭೂ ಮಂಡಲದ ಸೇವಾ ಸರ್ವೇಯ ಪ್ರಕಾರ ಚಂಡಿಗಡವು ೯ ನೇ ಸ್ತಾನದಲ್ಲಿದ್ದು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ೫೦ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಾಧನೆಗೈದ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.^[೧೧]

ಶಿಕ್ಷಣ

ಪಂಜಾಬ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿಗಾಗಿ ಪೈಯರ್ರೆಯಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಗಾಂಧಿ ಭವನ.

ಚಂಡಿಗಡವು ತನ್ನ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]} ಇಲ್ಲಿಯ ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳೆಂದರೆ ಜಿಜಿಡಿಯೆಸ್‌ಸಿ ಕಾಲೇಜ್, ಡಿಎವಿ ಕಾಲೇಜ್, ಎಂಸಿಎಂಡಿಎವಿ ಕಾಲೇಜ್, ಸರಕಾರಿ ಬಾಲಕರ ಮತ್ತು ಬಾಲಕಿಯರ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಕ ತರಬೇತಿ ಕಾಲೇಜು. ಇದಲ್ಲದೆ ಸರಕಾರವು ಹಲವಾರು ವಿಭಾಗಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಈಡೇರಿಸಲು ಹಲವಾರು ಮಾದರಿ ಶಾಲೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮಾಡಿದೆ. ಇವು ಹರಿಯಾಣ, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ, ಜೆ ಮತ್ತು ಕೆ, ಪಂಜಾಬ, ಉತ್ತರಾಂಚಲ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಭಾಗದ ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಅದ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ.

ಚಂಡಿಗಡವು ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಕೆಲವು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

• ಚಂಡಿಗಡ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಕಾಲೇಜು
• ಸರಕಾರಿ ಲಲಿತಕಲಾ ಕಾಲೇಜು,ವಿಭಾಗ ೧೦
• IMTECH(ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಅಫ್ ಮೈಕ್ರೊ ಬಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ)
• ಇಂಡೊ ಸ್ವಿಸ್ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರ
• (NITTTR) ನ್ಯಾಷಿನಲ್ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಅಫ್ ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಟ್ರೈನಿಂಗ್ ಅಂಡ್ ರಿಸರ್ಚ್.
• ಪಂಜಾಬ್ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ.
• PGIMER(ವೈಧ್ಯಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಉನ್ನತ ಪದವಿ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ)
• ಪಂಜಾಬ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜು

ಇದಲ್ಲದೆ ನೆರೆಯ ಮೊಹಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಚಂಡಿಗಡದ ಫಾರ್ಮಸಿ ಕಾಲೇಜ್(CCP) ಮತ್ತು ಚಂಡಿಗಡದ ಹೊಟೆಲ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಟರಿಂಗ್ ತಂತ್ರದ ಕಾಲೇಜ್ಗಳೂ(CCHM) ಇವೆ.ಮೊಹಾಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ(ಐ.ಐ.ಯೆಸ್.ಇ.ಅರ್) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತೆರೆದಿದ್ದು,ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪದವಿ,ಮತ್ತು ಉನ್ನತ ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಮೊಹಾಲಿಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಇರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫಾರ್ಮಸಿಟಿಕಲ್ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಪ್ರಥಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫಾರ್ಮಸಿಟಿಕಲ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಈ ಮೂಲಕ ಫಾರ್ಮಾಸಿಟಿಕಲ್ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹೆಸರು ಪಡೆಯುವ ಉದ್ದೇಶ ಹೊಂದಿದೆ. ಚಂಡಿಗಡದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನಗರವಾದ ಮೊಹಾಲಿಯು ಸುಧಾರಿತ ಕಂಪ್ಯೂಟೆರ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಎಡೆಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. C-DAC ಮೊಹಾಲಿಯು ಟೆಲೆಮೆಡೆಸಿನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಅಫ್ ದಿ ಅರ್ಟ್ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆವಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.

ಸಾರಿಗೆ

ಪನ್‌ಬಸ್‌ಗಳು ಪಂಜಾಬ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಸೇತುವೆಗಳಾಗಿವೆ.

ಚಂಡಿಗಡ್‍ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯ ವಾಹನಗಳಿವೆ.^[೧೨] ಅಗಲವಾದ, ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟಿರುವ ರಸ್ತೆಗಳು ಹಾಗೂ ನಗರದಾದ್ಯಂತ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ವಾಹನಗಳ ನಿಲುಗಡೆ ಪ್ರದೇಶ, ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾರಿಗೆಗೆ ಖಾಸಗೀ ವಾಹನಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಅನುಕೂಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಚಂಡಿಗಡ್ ಬಸ್‌ಗಳು ಚಂಡಿಗಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಅಂಡರ್‌ಟೇಕಿಂಗ್ (CTU) ಅಂತರಗತ ಓಡುತ್ತವೆ,ಇದು ಚಂಡಿಗಡ್ ಆಡಳಿತದ ಒಂದು ಉದ್ಯಮ ಆಗಿದ್ದು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾರಿಗೆಯಲ್ಲದೇ ಅಂತರ-ರಾಜ್ಯ ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.^[೧೩]

ಚಂಡಿಗಡ್ ಸಂಚಾರ ಪೋಲಿಸರು ಸಂಚಾರಿ ನಿಯಮಗಳ ಪರಿಪಾಲನೆಯ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ಬಹಳ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಸಂಚಾರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂದು ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಕ್ಷೇತ್ರ ೨೩ರ ಸಂಚಾರಿ ಉದ್ಯಾನವನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ, ಕೈಗಾಡಿ-ಎಳೆಯುವವರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಚಾಲಕರಿಗೆ ಸಂಚಾರಿ ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿ ಕೊಡುತ್ತದೆ.^[೧೪]

ಕೈಗಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದ ಪ್ರಯಾಣ ಸಾಮಾನ್ಯ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಶಾಲೆಗೆ-ಹೋಗುವ ಮಕ್ಕಳು, ಗೃಹಿಣಿಯರು ಹಾಗೂ ವೃದ್ಧರು ಇದನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಆಟೋ-ಗಾಡಿಗಳು ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದು ಹಲವೂ ಬಾರಿ ಬರಿ ISBT ಗೆ ಹೋಗಲು ಹಾಗೂ ಬರಲು ಮಾತ್ರ ಓಡಾಡುತ್ತವೆ. ಹಲವು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಚಾರದ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಈಗ ಕೈಗಾಡಿಗಳಿಗೆ ಕಿರುದಾರಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಇದಕ್ಕೆ ಕೈಗಾಡಿ-ಎಳೆಯುವವರು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕು. ಆಧುನಿಕ ಆಕಾಶವಾಣಿ ಸೇವೆಯುಳ್ಳ ಕ್ಯಾಬ್‌ಗಳು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿಲಾದ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಈ ನಗರ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂಬ ಹೆಮ್ಮೆಗಳಿಸಿದೆ.

ಚಂಡಿಗಡ್ ರಸ್ತೆಯ ಪಥದಿಂದ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಸಂರ್ಪಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಚಂಡಿಗಡವನ್ನು ದೇಶದ ಇತರ ಭಾಗದೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುವ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು (NH) : NH ೨೨ (ಅಂಬಾಲ - ಕಲ್ಕ - ಶಿಮ್ಲಾ - ಕಿನೊರ್) ಮತ್ತು NH ೨೧ (ಚಂಡಿಗಡ - ಲೆಹ್). ಚಂಡಿಗಡದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಅಂತರ-ರಾಜ್ಯ ಬಸ್ ಟರ್ಮಿನಸ್ (ISBT) ಗಳಿವೆ, ಒಂದು ಉತ್ತರ,ದಕ್ಷಿಣ,ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗಾಗಿ ೧೭ನೇ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ,ಈ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಹರಿಯಾಣ,ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಖಂಡ ಅಲ್ಲದೆ ದೇಶದ ರಾಜಧಾನಿ ದೆಹಲಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಿಗೆ ನಿರಂತರ ಬಸ್ ಸೌಲಭ್ಯವಿರುವದು. ಮತ್ತು ಎರಡನೇಯದು ೪೩ನೇ ವಿಭಾಗವಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪಂಜಾಬ, ಹಿಮಾಚಲ, ಜಮ್ಮು, ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.

ಚಂಡಿಗಡವು ISBT ಯ ಸುಮಾರು ೧೦ ಕಿ.ಮೀ. ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ರಾಜಧಾನಿ ನವದೆಹಲಿ,ಅಲ್ಲದೆ ಇನ್ನಿತರ ಜಂಕ್ಷನ್ಗಳಾದ ಅಂಬಾಲಾ,ಅಮೃತಸರ್,ಭಿವಾನಿ,ಚೆನ್ನೈ,ಹೌರಾ,ಕಾಲ್ಕಾ,ಲಖನೌ,ಮುಂಬಯಿ,ಪಾಟ್ನಾ,ಶ್ರಿ ಗಂಗಾನಗರ್,ಮತ್ತು ತಿರುವನಂತಪುರಂಗಳಿಗೆ ನಿರಂತರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಚಂಡಿಗಡವು ISBT ಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೧೨ ಕಿ.ಮಿ. ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಚಂಡಿಗಡ ಏರ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಎಂಬ ಒಂದು ದೇಶೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ,ಜೆಟ್ ಏರ್‌ವೇಸ್,ಜೆಟ್‌ಲೈಟ್ ಮತ್ತು ಕಿಂಗ್‌ಫಿಶರ್ ಏರ್‌ಲೈನ್ಸ್ ಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಚಂಡಿಗಡದಿಂದ ನವ ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಮುಂಬಯಿಗಳಿಗೆ ವಿಮಾನ ಸಂಚಾರವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗುವ ತಯಾರಿಯನ್ನು ನಡೆಸಿದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ಕಿಂಗ್‌ಫಿಶರ್ ಮತ್ತು ಸಿಲ್ಕ್‌ಏರ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಗಪುರ್ ಗಳೊಂದಿಗೆ ಇತರೆ ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ದೇಶಗಳಿಗೆ ವಿಮಾನ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯ ಕೈಗೊಂಡಿದೆ.^[೧೫]

ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಈ ನಗರವು ^[೧೬] ಮೆಟ್ರೊ ರೈಲ್ವೆ ಮತ್ತು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೊಂದುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಎರಡೂ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಸರಕಾರದ ಪರವಾನಗಿಯೂ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು, ಈಗ ಇವುಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದ ಯೋಜನೆಯು ಸಿದ್ದಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ.

ಕ್ರೀಡಾಂಗಣಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನವನಗಳು

ವಿಭಾಗ-42ರಲ್ಲಿ ಇರುವ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಾಕಿ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ.

ಚಂಡಿಗಡವು ಅಸಂಖ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣಗಳಿಗೆ ಮನೆಯಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪಿಎಚ್ಎಲ್ ಮತ್ತು ಐಪಿಎಲ್. ಈ ನಗರವು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಕ್ರೀಡೆಗಳ ಸಮೂಹ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣಗಳ ದೊಡ್ದ ಜಾಲವನ್ನೇ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣಗಳ ಸಮೂಹವು ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ, ಈಜು ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರ, ಶೂಟಿಂಗ್ ಅಂಕಣ ಮತ್ತು ಹಾಕಿ ಕ್ರಿಡಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಚಂಡಿಗಡವು ನಗರದ ಸುತ್ತವೂ ಹಲವಾರು ಉದ್ಯಾನವನಗಳನ್ನು ಸಹಾ ಹೊಂದಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬ ಜನಪ್ರಿಯವಾದುದು ಜಾಕಿರ್ ಹುಸೇನ್ ರೋಸ್ ಗಾರ್ಡನ್ (ಗುಲಾಬೀ ತೋಟ).

ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ನಿವಾಸಿಗಳು.

• ಅಭಿನವ ಬಿಂದ್ರಾ,೨೦೦೮ ರ ಒಲಂಪಿಕ್ ಆಟದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಪಡೆದವರು.ಪುರುಷರ 10ಮಿ ಏರ್ ರೈಫಲ್‌ನಲ್ಲಿ
• ಅಶೋಕ್ ಮಲ್ಹೊತ್ರಾ, ಭಾರತದ ಮಾಜೀ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗ
• ಜಸ್ಪಾಲ್ ಭಾಟ್ಟಿ,ಪ್ರಸಿದ್ದ ಹಾಸ್ಯಕಾರ
• ಜೀವ್ ಮಿಲ್ಕಾ ಸಿಂಗ್, ಪ್ರಥಮ ಭಾರತೀಯ ಗೋಲ್ಫ್ ಆಟಗಾರನಾಗಿದ್ದು ಏಷ್ಯಾದ ಉತ್ತಮ ಗೊಲ್ಫ್ ಆಟಗಾರನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿ ಯುರೊಪ್ ಟೂರ್‌ನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದನು.
• ಕಪಿಲ್ ದೇವ್, ಭಾರತದ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡದ ಮಾಜೀ ನಾಯಕ.
• ಮಿಲ್ಕಾ ಸಿಂಗ್, ಅಥ್ಲೆಟ್.

ಚಂಡಿಗಡದ ರಾಕ್ ಗಾರ್ಡನ್ ತೂಗುದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿರುವ ಜಲಪಾತ.

• ನೆಕ್ ಚಂದ್, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಕ್ ಗಾರ್ಡನ್‌ನ ನಿರ್ಮಾತೃ
• ಪೂನಂ ಧಿಲ್ಲೋನ್, ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರನಟಿ
• ರಮೇಶ ಕುಮಾರ್ ನಿಭೊರಿಯಾ, ಅಸ್ಡೆನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಮತ್ತು ಗ್ರೀನ್ ಆಸ್ಕರ್ ಎಂದು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದವ.
• ಯೊಗರಾಜ ಸಿಂಗ್, ಭಾರತೀಯ ಮಾಜೀ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬಿನ ಚಿತ್ರನಟ.
• ಯುವರಾಜ ಸಿಂಗ್, ಯೊಗರಾಜ್ ಸಿಂಗ್‌ರ ಪುತ್ರ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡದ ಉಪನಾಯಕ.

ಇದನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ

• ಚಂಡಿಗಡದ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ
• ಮೊಹಾಲಿ
• ಪಂಚಕುಲ
• ರಾಕ್ ಗಾರ್ಡನ್
• ಝಿರಾಕ್ ಪುರ್

ಪ್ರಮುಖ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿಕ್ ಕೆಲಸಗಳು

• .ಇವೆನ್ ಸನ್, ಚಂಡಿಗಡ ಬರ್ಕಲೀ,ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಕಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಪ್ರೆಸ್,೧೯೬೬
• ಜೋಶಿ ಕಿರಣ್, ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟಿಂಗ್ ಚಂಡಿಗಡ್ :ದ ಇಂಡಿಯನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಆಫ್ ಪಿಯರ್ರೆ ಜೆಯನರೆಟ್, ಎಡ್ವಿನ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್ ಫ್ರೈ ಮತ್ತು ಜೇನ್ ಡ್ರೀವ್ ರವರುಗಳ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ. ಅಹಮ್ಮದಾಬಾದ್: ಚಂಡಿಗಡದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಕಾಲೇಜ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ನಕ್ಷೆಯ ವರದಿ ಬಿಡುಗಡೆ ISBN ೧-೮೯೦೨೦೬-೧೩-X
• ಕಾಲಿಯಾ,ರವಿ. ಚಂಡಿಗಡ: ದ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಎನ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಸಿಟಿ. ನವ ದೆಹೆಲಿ: ಆಕ್ಸ್‌‍ಫರ್ಡ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್.೧೯೯೯.
• ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್ ಫ್ರೈ ಮತ್ತು ಜೇನ್ ಡ್ರಿವ್ ಚಂಡಿಗಡ್ ಅಂಡ್ ಪ್ಲ್ಯಾನಿಂಗ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯಾ , ಲಂಡನ್:ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಅಫ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ನ ದಾಖಲೆ ಪುಸ್ತಕ. ಕ್ರ.ಸಂ.೪೯೪೮, ೧ ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೯೫೫,Vol.CIII, ಪುಟಗಳು ೩೧೫-೩೩೩. I.ದ ಪ್ಲ್ಯಾನ್ ,ಇ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್ ಫ್ರೈ II ರಿಂದ,ಹೌಸಿಂಗ್ , ಜೇನ್ ಬಿ.ಡ್ರಿವ್ ರಿಂದ.
• ನಾಗಿಯಾ, ಅಶಿಶ್. ರೀ-ಲೊಕೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡರ್ನಿಸಮ್: ಚಂಡಿಗಡ, ಲಿ ಕೊರ್ಬಸೈಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಪೋಸ್ಟಕೊಲೊನಿಯಲ್ . ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪ್ರಬಂಧ, ವಾಶಿಂಗಟನ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ, ೨೦೦೮.
• ಪೆರೆರಾ,ನಿಹಾಲ್. "ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ನೋಟ: ಚಂಡಿಗಡ ಯೋಜನೆಯ ಮಿಶ್ರತೆ,ಪ್ರಚೋದಕತೆ ಮತ್ತು ಜನಕತೆ" ಪ್ಲ್ಯಾನಿಂಗ್ ಪರ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟಿವ್ಸ್ ೧೯ (೨೦೦೪): ೧೭೫-೧೯೯
• ಪ್ರಕಾಶ್, ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ. ಚಂಡಿಗಡ್ಸ್ ಲಿ ಕೊರ್ಬಸೈಯರ್: ದ ಸ್ಟ್ರಗಲ್ ಫಾರ್ ಮಾಡರ್ನಿಟಿ ಇನ್ ಪೋಸ್ಟ್‌ಕಾಲೋನಿಯಲ್ ಇಂಡಿಯಾ. ಸೀಯಾಟಲ್:ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಪ್ರೆಸ್, ೨೦೦೨.
• ಸರಿನ್,ಮಧು. ಅರ್ಬನ್ ಪ್ಲ್ಯಾನಿಂಗ್ ಇನ್ ದ ಥರ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್: ದ ಚಂಡಿಗಡ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯೆನ್ಸ್ . ಲಂಡನ್:ಮ್ಯಾನ್ಸೆಲ್ಲ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್, ೧೯೮೨.

ನೋಡಿ

• ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಜರ ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿಲೀನ

ಉಲ್ಲೇಖನಗಳು

1. "ಅಧಿಕೃತ ಸರಕಾರಿ ಜಾಲತಾಣ". Archived from the original on 2011-06-02. Retrieved 2010-01-22.
3. "ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು". Archived from the original on 2019-02-19. Retrieved 2010-01-22.
4. http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Chandigarh/Smoke_out_smoking_violations_/articleshow/೩೫೫೧೩೨೩.cms
5. "ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2009-04-09. Retrieved 2010-01-22.
6. "ಫಾಲಿಂಗ್ ರೈನ್ ಜೆನೊಮಿಕ್ಸ್, Inc - ಚಂಡಿಗಡ್". Archived from the original on 2009-01-16. Retrieved 2010-01-22.
7. "Census population" (PDF). Census of India. http://sampark.chd.nic.in. Archived from the original (PDF) on 2009-08-24. Retrieved 2008-06-04. {{cite web}}: External link in |publisher= (help)
8. ^GRIndia
9. ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿ
10. "ಚಂಡಿಗಡ್'ಸ್ ದ ರಿಚೆಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಎಮ್ ಆಲ್". Archived from the original on 2008-09-24. Retrieved 2010-01-22.
11. ಹಿಂದೂ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಮಾರ್ಗ
12. http://www.deccanherald.com/deccanherald/jun132006/national181232006612.asp
13. "CITCO". Archived from the original on 2010-01-11. Retrieved 2010-01-22.
14. ಚಂಡಿಗಡ ಸಂಚಾರಿ ಪೋಲೀಸರು ರಸ್ತೆ ಸುರಕ್ಷೆ, ಸಂಚಾರ ಸುರಕ್ಷೆ, ಭಾರತೀಯ ರಸ್ತೆ ಗುರುತುಗಳು & ನಿಯಮಗಳು,ಸುರಕ್ಷ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ಧಾರಿಯುತ ವಾಹನ ಚಾಲನೆ,ಪ್ರಥಮ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸುತ್ತಿದೆ. Archived 2009-01-25 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
15. ನಗರವು ತನ್ನ ಮೊದಲನೆ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರ‍ೀಯ ವಿಮಾನವನ್ನು ಅಗೋಸ್ಟನಲ್ಲಿ ಪಡೆದು ಸುಂದರವಾಗಿದೆ.ಎಕ್ಸ್ಪ್ರಪ್ರೆಸ್ ಇಂಡಿಯಾ. Archived 2010-08-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.Com Archived 2010-08-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
16. ಡೆಕ್ಕನ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್ - ಚಂಡಿಗಡಗೆ ಮೆಟ್ರೊ ಬರುತ್ತದೆ

ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು

Wikivoyage has a travel guide for Chandigarh.

• ಚಂಡಿಗಡನ ಆಡಳಿತ.
• ಚಂಡಿಗಡದ ಆಡಳಿತದ ವ್ಯವಹಾರಿಕ ಜಾಲ್. Archived 2009-04-10 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.