ರಂಜಕ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ರಂಜಕ (Phosphorus) ಒಂದು ಅಲೋಹ ಮೂಲವಸ್ತು. ಇದನ್ನು ಜರ್ಮನಿಯ ಹೆನ್ನಿಗ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಎಂಬವರು ೧೬೬೯ರಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಹಿಡಿದರು. ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಕೋಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಮನುಷ್ಯರ ಹಲ್ಲು ಹಾಗೂ ಎಲುಬುಗಳ ರಚನೆ ಹಾಗೂ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಇದು ಅತ್ಯವಶ್ಯಕ ಮೂಲಧಾತುವಾಗಿದೆ. ರಂಜಕದ ಬಣ್ಣ ಮೂಲತಃ ಬಿಳಿಯಾದರೂ ಕೆಂಪು ಹಾಗೂ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿಯೂ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಔಷಧ, ಕೀಟನಾಶಕ, ಮಾರ್ಜಕ, ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಮುಂತಾದವುಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಕೆಂಪು ರಂಜಕ ಬೆಂಕಿಕಡ್ಡಿ ತಯಾರಿಕೆಯ ಮುಖ್ಯ ಕಛ್ಛಾವಸ್ತು.
| |||||||||||||||
ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾಹಿತಿ | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ಹೆಸರು, ಚಿಹ್ನೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಮಾಂಕ | ರಂಜಕ, P, ೧೫ | ||||||||||||||
ರಾಸಾಯನಿಕ ಸರಣಿ | ಅಲೋಹ | ||||||||||||||
ಗುಂಪು, ಆವರ್ತ, ಖಂಡ | ೧೫, 3, p | ||||||||||||||
ಸ್ವರೂಪ | ಬಿಳಿ/ ಕೆಂಪು/ ಕಪ್ಪು/ ಬಣ್ಣರಹಿತ | ||||||||||||||
ಅಣುವಿನ ತೂಕ | 30.973762(2) g·mol−1 | ||||||||||||||
ಋಣವಿದ್ಯುತ್ಕಣ ಜೋಡಣೆ | [Ne] 3s2 3p3 | ||||||||||||||
ಋಣವಿದ್ಯುತ್ ಪದರಗಳಲ್ಲಿ ಋಣವಿದ್ಯುತ್ಕಣಗಳು | 2, 8, 5 | ||||||||||||||
ಸಾಂದ್ರತೆ (ಕೋ.ತಾ. ಹತ್ತಿರ) | (white) 1.823 g·cm−3 | ||||||||||||||
ಸಾಂದ್ರತೆ (ಕೋ.ತಾ. ಹತ್ತಿರ) | (red) 2.34 g·cm−3 | ||||||||||||||
ಸಾಂದ್ರತೆ (ಕೋ.ತಾ. ಹತ್ತಿರ) | (black) 2.69 g·cm−3 | ||||||||||||||
ಕರಗುವ ತಾಪಮಾನ | (white) 317.3 K (44.2 °C, 111.6 °ಎಫ್) | ||||||||||||||
ಕುದಿಯುವ ತಾಪಮಾನ | 550 K (277 °C, 531 °F) | ||||||||||||||
ಸಮ್ಮಿಲನದ ಉಷ್ಣಾಂಶ | (white) 0.66 kJ·mol−1 | ||||||||||||||
ಭಾಷ್ಪೀಕರಣ ಉಷ್ಣಾಂಶ | 12.4 kJ·mol−1 | ||||||||||||||
ಉಷ್ಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ | (25 °C) (white) 23.824 J·mol−1·K−1 | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
ಆಕ್ಸಿಡೀಕರಣ ಸ್ಥಿತಿಗಳು | 5, 4, 3, 2 , 1 , -3 (mildly acidic oxide) | ||||||||||||||
ವಿದ್ಯುದೃಣತ್ವ | 2.19 (Pauling scale) | ||||||||||||||
ಅಣುವಿನ ತ್ರಿಜ್ಯ | 100 pm | ||||||||||||||
ಅಣುವಿನ ತ್ರಿಜ್ಯ (ಲೆಖ್ಕಿತ) | 98 pm | ||||||||||||||
ತ್ರಿಜ್ಯ ಸಹಾಂಕ | 106 pm | ||||||||||||||
ವಾನ್ ಡೆರ್ ವಾಲ್ಸ್ ತ್ರಿಜ್ಯ | 180 pm | ||||||||||||||
ಇತರೆ ಗುಣಗಳು | |||||||||||||||
ಕಾಂತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ | no data | ||||||||||||||
ಉಷ್ಣ ವಾಹಕತೆ | (300 K) (white) 0.236 W·m−1·K−1 | ||||||||||||||
ಸಗಟು ಮಾಪನಾಂಕ | 11 GPa | ||||||||||||||
ಸಿಎಎಸ್ ನೋಂದಾವಣೆ ಸಂಖ್ಯೆ | 7723-14-0 | ||||||||||||||
ಉಲ್ಲೇಖನೆಗಳು | |||||||||||||||
ರಂಜಕ ಆವರ್ತಕೋಷ್ಟಕದ ಮೂರನೆಯ ಆವರ್ತದ (ಪೀರಿಯಡ್) ಐದನೆಯ ಎ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅಲೋಹಧಾತು. ಇದರ ರಾಸಾಯನಿಕ ಪ್ರತೀಕ P. ಪರಮಾಣು ಸಂಖ್ಯೆ 15: ಪ್ರಮಾಣು ತೂಕ 30.9738. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ವಿನ್ಯಾಸ 1 s2 2s 2 2 s2 p6 3s3 s2 3 p3. ಬಹಳಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಸಂಯುಕ್ತಗಳಿಗೆ ಫಾಸ್ಫರಸ್ಸೇ ಮೂಲಧಾತು. ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳ ಪೈಕಿ ಫಾಸ್ಫೇಟುಗಳು ಬಲು ಮುಖ್ಯವಾದವು. ಜೀವದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲೂ ಅಂದರೆ, ಉಪಾಪಚಯ ಕ್ರಿಯೆ (ಮೆಟಬಾಲಿಸಮ್), ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ (ಫೋಟೋಸಿಂತೆಸಿಸ್), ನರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಂಸಖಂಡಗಳ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿ-ವಿನಿಮಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಫಾಸ್ಫೇಟುಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಆನವಂಶಿಕವಸ್ತುಗಳಿಗೆ (ಕ್ರೋಮೊಸೋಮುಗಳು) ಕಾರಣವಾಗುವ ಇನ್ನಿತರ ವಸ್ತಗಳ ಪೈಕಿ ಇರುವ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯಿಕ್ ಆಮ್ಲಗಳೂ ಫಾಸ್ಫೇಟುದಗಳೇ.