អ៊ីស្រាអែល

ប្រទេសអ៊ីស្រាអែល (ភាសាហេប្រឺ៖ יִשְׂרָאֵל និងភាសាអារ៉ាប់៖ إِسْرَائِيل) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា រដ្ឋអុីស្រាអែល គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។ ប្រទេសនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅច្រាំងភាគអាគ្នេយ៍នៃសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ និងច្រាំងខាងជើងនៃសមុទ្រក្រហម ហើយមានព្រំដែនគោកជាប់ជាមួយប្រទេសលីបង់នៅភាគខាងជើង ប្រទេសស៊ីរីនៅភាគឦសាន ប្រទេសហ្សកដានីនៅភាគខាងកើត និងប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅភាគនិរតី។  វាក៏មានព្រំដែនជាប់នឹងទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនតាមរយៈតំបន់វ៉េសប៊ែង និងដែនជ្រោយកាសាផងដែរ។ ទីក្រុងទែលអាវីវគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ច និងបច្ចេកវិទ្យាក្នុងប្រទេស ខណៈដែលអាសនៈរដ្ឋាភិបាលស្ថិតនៅក្នុងរដ្ឋធានីយេរូសាឡឹម ទោះជាអធិបតេយ្យភាពរបស់អ៊ីស្រាអែលលើយេរូសាឡឹមប៉ែកខាងកើតមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិក៏ដោយក្តី។^{[22][fn 1]}

រដ្ឋអ៊ីស្រាអែល

מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (ភាសាហេប្រឺ) دَوْلَة إِسْرَائِيل (ភាសាអារ៉ាប់)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
ភ្លេងជាតិ הַתִּקְוָה "ក្តីសង្ឃឹម"
ទីតាំងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល (ក្រហម) នៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	យេរូសាឡឹម (ការទទួលស្គាល់មានកំណត់)[ស 1][ស 2] 31°47′N 35°13′E
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាហេប្រឺ
ភាសាទទួលស្គាល់	ភាសាអារ៉ាប់[ស 3]
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០១៩)[13]	៧៤.២% ជ្វីហ្វ ២០.៩% អារ៉ាប់ ៤.៨% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០១៩)[13]	៧៤.២% យូដាសាសនា ១៧.៨% ឥស្លាមសាសនា ២.០% គ្រិស្តសាសនា ១.៦% ឌ្រុស ៤.៤% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាល	សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភាឯកភូត
- ប្រធានាធិបតី	អ៊ីសាក់ ហឺហ្សុក
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	ណាតាលី បេននែត
- នាយករដ្ឋមន្ត្រីប្តូរវេន	​យ៉ាអៀរ ឡាពីដ
- ប្រធានសភា	មីកគី ឡេវី
- ប្រធានតុលាការកំពូល	អេសទែរ ហាយុត
នីតិបញ្ញត្តិ	ឃ្នេសេត
ទទួលឯករាជ្យ  បន្ទាប់ពីម៉ាន់ដាតរបស់អង់គ្លេសលើប៉ាឡេស្ទីនបានបញ្ចប់
- ប្រកាសឯករាជ្យ	១៤ ឧសភា ១៩៤៨
- ទទួលជាសមាជិក អសប	១១ ឧសភា ១៩៤៩
- ច្បាប់មូលដ្ឋាន	១៩៥៨–២០១៨
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	២០,៧៧០–២២,០៧២ គ.ម២ [a]  (ទី១៤៩)
- ផ្ទៃទឹក (%)	២.៧១ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៥)[14]
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)	៩,៥០៣,៩០០[15][ទបស 1] (ទី៩៩)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០០៨)	៧,៤១២,២០០[16][ទបស 1]
- ដង់ស៊ីតេ	៤៣១ នាក់/គ.ម២   (ទី៣៥)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០[17])
- សរុប	៣៧២.៣១៤ ពាន់លានដុល្លារ[ទបស 1] (ទី៥១)
- ក្នុងម្នាក់	៤០,៣៣៦ ដុល្លារ[ទបស 1] (ទី៣៤)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០[17])
- សរុប	៤១០.៥០១ ពាន់លានដុល្លារ[ទបស 1] (ទី៣១)
- ក្នុងម្នាក់	៤៤,៤៧៤ ដុល្លារ[ទបស 1] (ទី១៩)
ជីនី (២០១៨)	៣៤.៨[ទបស 1][20] មធ្យម
HDI (២០១៩)	០.៩១៩[21] ខ្ពស់ណាស់ · ទី១៩
រូបិយវត្ថុ	ស៊ីគែលថ្មី (₪) (ILS)
ល្វែងម៉ោង	UTC+២ (IST)
- រដូវក្តៅ (DST)	UTC+៣ (IDT)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	יי-חח-שששש (AM) ថ្ងៃ-ខែ-ឆ្នាំ / dd-mm-yyyy (ស.ស)
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៩៧២
កូដ ISO 3166	IL
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.il
^ ២០,៧៧០ គម២ គឺជាទំហំផ្ទៃដីសរុបរបស់អ៊ីស្រាអែលនៅក្នុងបន្ទាត់បៃតង។ ២២,០៧២ គម២ គឺរាប់បញ្ចូលទាំងកំពូលហ្កូឡាន (ប្រ. ១២០០ គម២) និងយេរូសាឡឹមខាងកើត (ប្រ. ៦៤ គម២)។

កំណត់សម្គាល់

1. ទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋសមាជិក អសប៖ អូស្ត្រាលី (យេរូសាឡឹមខាងលិច)^[1] រុស្ស៊ី (យេរូសាឡឹមខាងលិច)^[2] សាធារណរដ្ឋឆែក (យេរូសាឡឹមខាងលច)^[3] ហុងឌូរ៉ាស^[4] ក្វាតេម៉ាឡា^[5] ណូរូ^[6] និងសហរដ្ឋអាមេរិក។^[7]
2. យេរូសាឡឹមគឺជាទីក្រុងធំបំផុតរបស់អ៊ីស្រាអែល ប្រសិនបើរាប់បញ្ចូលទាំងយេរូសាឡឹមខាងកើតដែលគេបានចាត់ទុកវាថាជាតំបន់កាន់កាប់។^[8]
3. ដើមឡើយ ភាសាអារ៉ាប់គឺជាភាសាផ្លូវការមួយរបស់រដ្ឋអ៊ីស្រាអែល។^[9] នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ចំណាត់ថ្នាក់របស់វាត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទៅជា "ស្ថានការណ៍ពិសេសនៅក្នុងរដ្ឋ" ជាមួយនឹងការប្រើប្រាស់ដោយស្ថាប័នរដ្ឋដើម្បីកំណត់ជាច្បាប់។^[10][11][12]

1. ចំនួនប្រជាជន និងទិន្នន័យសេដ្ឋកិច្ចរបស់អ៊ីស្រាអែលបានគ្របដណ្តប់លើទឹកដីសេដ្ឋកិច្ចទាំងអស់របស់អ៊ីស្រាអែលរួមមាន៖ កំពូលហ្កូឡាន យេរូសាឡឹមខាងកើត និងទីតាំងនៃប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលនៅតំបន់វ៉េសប៊ែង។^[18][19]

1. ច្បាប់យេរូសាឡឹមបានចែងថា "ទីក្រុងយេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីពេញលេញ និងតែមួយគត់នៃប្រទេសអ៊ីស្រាអែល" ហើយទីក្រុងនេះបម្រើជាអាសនៈរបស់រដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល ជាមូលដ្ឋាននៃគេហដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាល តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ។ សេចក្តីសម្រេចក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិលេខ ៤៧៨ (២០ សីហា ១៩៤០; ១៤–០, ដោយមានអាមេរិកបោះឆ្នោតអនុប្បវាទ) បានប្រកាសច្បាប់យេរូសាឡឹមថា "មោឃៈ និងគ្មានន័យ" ហើយ​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​រដ្ឋ​សមាជិក អសប ទាំងអស់​ដក​បេសកកម្ម​ការទូត​របស់​ខ្លួន​ចេញ​ពី​ក្រុងយេរូសាឡឹម (សូមមើល Kellerman 1993, ទ. 140)។ សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែមសូមមើល ស្ថានការណ៍យេរូសាឡឹម។

ឯកសារយោង

1. "Australia recognises West Jerusalem as Israeli capital". BBC News. 15 December 2018. https://www.bbc.co.uk/news/world-australia-46576716.
2. "Foreign Ministry statement regarding Palestinian-Israeli settlement". www.mid.ru. 6 April 2017.
3. "Czech Republic announces it recognizes West Jerusalem as Israel's capital". Jerusalem Post. 6 December 2017. Retrieved 18 មេសា 2022.
4. "Honduras recognizes Jerusalem as Israel's capital". The Times of Israel. 29 August 2019. https://www.timesofisrael.com/honduras-recognizes-jerusalem-as-israels-capital/.
5. "(ភាសាអេស្ប៉ាញ) Guatemala se suma a EEUU y también trasladará su embajada en Israel a Jerusalén". Infobae. 24 December 2017. Guatemala's embassy was located in Jerusalem until the 1980s, when it was moved to Tel Aviv.
6. "Nauru recognizes J'lem as capital of Israel". Israel National News. 29 August 2019. http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/268084.
7. "Trump Recognizes Jerusalem as Israel's Capital and Orders U.S. Embassy to Move". The New York Times. 6 December 2017. https://www.nytimes.com/2017/12/06/world/middleeast/trump-jerusalem-israel-capital.html.
8. The Legal Status of East Jerusalem, Norwegian Refugee Council, ១ ខែធ្នូ ២០១៣, pp. 8, 29, https://www.nrc.no/globalassets/pdf/reports/the-legal-status-of-east-jerusalem.pdf
9. "Arabic in Israel: an official language and a cultural bridge". Israel Ministry of Foreign Affairs. 18 December 2016. Retrieved 18 មេសា 2022.
10. "Israel Passes 'National Home' Law, Drawing Ire of Arabs". The New York Times. 19 July 2018. https://www.nytimes.com/2018/07/18/world/middleeast/israel-passes-national-home-law.html.
11. Lubell, Maayan (19 July 2018). "Israel adopts divisive Jewish nation-state law". Reuters. https://www.reuters.com/article/us-israel-politics-law/israel-adopts-divisive-jewish-nation-state-law-idUSKBN1K901V.
12. "Press Releases from the Knesset". Knesset website. 19 July 2018.
14. "Surface water and surface water change". OECD. Retrieved 18 មេសា 2022.
15. "Home page". Israel Central Bureau of Statistics. Retrieved 20 February 2017.
16. Population Census 2008 (Report). Israel Central Bureau of Statistics. 2008. http://www.cbs.gov.il/www/mifkad/mifkad_2008/profiles/rep_e_000000.pdf។ បានយកមក 18 មេសា 2022.
17. "World Economic Outlook Database, October 2019". មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 18 មេសា 2022.
18. OECD 2011.
19. Quarterly Economic and Social Monitor Archived 2021-10-09 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., Volume 26, October 2011, p. 57: "When Israel bid in March 2010 for membership in the 'Organization for Economic Co-operation and Development'... some members questioned the accuracy of Israeli statistics, as the Israeli figures (relating to gross domestic product, spending and number of the population) cover geographical areas that the Organization does not recognize as part of the Israeli territory. These areas include East Jerusalem, Israeli settlements in the West Bank and the Golan Heights."
20. "Income inequality". data.oecd.org. OECD. Retrieved 18 មេសា 2022.
21. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 18 មេសា 2022.
22. Akram, Susan M., Michael Dumper, Michael Lynk, and Iain Scobbie, eds. 2010. International Law and the Israeli-Palestinian Conflict: A Rights-Based Approach to Middle East Peace. Routledge. p. 119: "UN General Assembly Resolution 181 recommended the creation of an international zone, or corpus separatum, in Jerusalem to be administered by the UN for a 10-year period, after which there would be a referendum to determine its future. This approach applies equally to West and East Jerusalem and is not affected by the occupation of East Jerusalem in 1967. To a large extent it is this approach that still guides the diplomatic behaviour of states and thus has greater force in international law."