Суқұзғындар

Суқұзғындар, қарақаздар (лат. Phalacrocoracidae) – ескекаяқтылар отрядына жататын құстар.

Суқұзғындар Қазбалық ауқымы: Late Cretaceous? – Recent ПреК К О С Д Кр П Т Ю Б Пг Н
Phalacrocorax melanoleucos
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Құстар Кіші табы: Желпіқұйрықты құстар Ықшам табы: Neognathae Сабы: Ескекаяқты құстар Кіші сабы: Sulae Тұқымдасы: Phalacrocoracidae Reichenbach, 1850

Дене тұрқы ұзынша (ұзындығы 50-100 см) жүзу және тереңге сүңгуге бейімделген. Қанаттары қысқа құйрығы қатты, ұзын. 2 түрі: Nannopterum Галапагос аралында ұшу қабілетін жоғалтқан түр және Phalacrocorax . 29 түрі барлық құрлықтардың (С. Азиядан және Америкадан басқа) теңіз жағалауларымен ішкі су қоймаларында таралған. КСРО 6 түрі бар; одан басқа 19 ғасырдың ортасына дейін Беринг а. ұшпайтын стеллер немесе көзілдірікті суқұзғындары (P. perspicillatus) тіршілік еткен. Ыкшамсыз бірақ жылдам үшады. Қорегі балық, шаянтәрізділер. Суқұзғындары үлкен қолониялары Чили және Перу жағалауларында. Бір түрі және түр тармағы ХТҚО Қызыл кітабына енгізілген. Айдарлы суқұзғын (P. aristotelis) КСРО Қызыл кітабына еңгізілген.^[1]

Қазақстанның оңтүстік аймағында тұрақты, ал батысы мен Солтүстігінде сирек ұялайды. 2 түрі: үлкен суқұзғын (P. carbo) және кіші суқұзғын (P. pygmaeus) бар. Ұшып келіп-кету мерзімдерінде барлық жерде, тіпті Оңтүстік Алтай өңірінде де кездеседі. Балығы мол әр түрлі суқоймаларында мекендейді. Қанатының ұзындығы 32 – 35 см, салмағы 1,6 – 3 кг. Пішіні ерекше: қауырсыны жылтыр қара, денесі созылыңқы, құйрығы ұзын. Ұзын тұмсығының түсі қоңыр, ұшы ілмек. Басының екі жағындағы жалаңаш терісі сарғыш түсті болады. Көктемде желкесінде ұзын қауырсындар өседі. Осы белгілері арқылы оны су құстарының арасынан бірден тануға болады. Қарақаз жақсы жүзеді әрі сүңгиді. 10 м тереңдікке дейін сүңгіп, су астында 1 – 2 мин бола алады. Ұшуы – қаз тәрізді жылдам. Ұшқанда құйрығы, мойны мен тұмсығы бір сызықтың бойымен созылады. Жерде денесін тік ұстайды және жай жүреді. Жас су құзғындары ағаш бұтақтарына жақсы өрмелейді. Шоғыр құрып топталып ұялайды. Ұясын суға батқан ағаштарға, қамыс арасына, жағалаудағы жартастарға, ағаш басына салады. Қорегі – балықтар, оларды сүңгіп ұстайды. Көп жиналған жерінде балық шаруашылығынана зиян келтіреді. Қарақаз – жыл құсы. Наурызда ұшып келеді, сәуір – мамырда көкшіл не жасылдау реңді 3 – 5 жұмыртқа салып, оны қоразы мен мекиені кезектесіп 28 – 30 күндей шайқайды. Балапандарын балықпен қоректендіреді. Қазан – қарашада жылы жаққа ұшып кетеді.^[2]

Дереккөздер

1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
2. Қазақ Энциклопедиясы

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Phalacrocoracidae