From Wikipedia, the free encyclopedia
Аниме (жапон. アニメ [anʲime], ағылш. animation сөзінен) — жапониялық анимация. Басқа елдердің анимациясына қарағанда, шығарылатын анименің орасан зор бөлігі жасөсіпрімдер мен ересек адамдарға арналған, сондай-ақ өзіндік сурет салу стилімен және жанрларының әртүрлігімен ерекшеленеді және соның арқасында бүкіл әлемге танымал.
Анимация түрі ретінде аниме — басқа орталарда кездесетін көптеген жанрларды қамтитын өнер түрі; кейде жанрдың өзі деп қате жіктеледі.[1] Жапон тілінде аниме термині стилі мен шығу тегіне қарамастан барлық анимациялық туындыларға қатысты қолданылады.[2] Шетел тілдерінде, соның ішінде қазақ тілінде де, әдетте аниме «жапон анимациясының стилі» немесе «Жапониядан шыққан анимация стилі» ретінде анықталады. Басқа анықтамалар шығу тегіне негізделген, бұл Жапониядағы өндірісті «аниме» деп санау үшін қажетті шартқа айналдырады.
Аниме терминінің этимологиясы жайлы ешкім келіспейді. Ағылшынның «анимация» (animation) сөзі жапондық катаканада アニメーション (animēshon) деп жазылады және アニメ (anime) деп қысқартылады.[3] Кейбір дереккөздер бұл термин француз тіліндегі dessin animé («мультфильм», сөзбе-сөз аударсақ «анимацияланған сурет») терминінен шыққан деп мәлімдейді, алайда басқалары мұны Франциядағы анименің 1970 және 1980 жылдардағы танымалдығынан туындаған миф деп санайды.[3]
Эмакимонолар мен көлеңке театрын (kage-e) жиі анименің ізашары деп жатады. Эмакимоно XXI ғасырда көп тараған болатын. Саяхаттайтын баяндаушылар қозғалатын панорамадай оң жақтан сол жаққа ашылатын бірнеше сурет арқылы аңыз айтатын. Кагэ-э Эдо заманында аса танымал болды және қытайлық театрдан негіз алады. XVIII ғасырда нидерладнтық сиқырлы шамдар да аса белгілі болған. Манганың анименің пайда болуына қалдырған үлесі де үлкен болған.[4]
Жапониядағы анимация XX ғасырдың басында кинематографистер Францияда, Германияда, АҚШ-та және Ресейде пайда болған әдістермен тәжірибе жасай бастаған кезде басталды.[5] Тұңғыш жапониялық анимация делінетін бір шығарма — Кацудо сясин (шамамен 1907),[6] белгісіз автордың жеке жұмысы.[7] 1917 жылы алғашқы кәсіби және көпшілікке көрсетілетін туындылар пайда бола бастады, олардың ішінде сақталғандардың ең ескісі — Namakura Gatana.
1930 жылдардың ортасына қарай анимация Жапонияда жанды-экшн индустриясына балама формат болды. Ол Дисней сияқты шетелдік продюсерлердің бәсекелестікке шықты да, көптеген аниматорлар арзанырақ болған дәстүрлі анимациямен жұмыс істеуді жалғастырды.[8] Алғашқы толықметражды аниме фильмі Жапония императорлық флотының демеушілігімен түсірілген Momotarou: Umi no Shinpei (1945) болды.
1960 жылдары манга суретшісі және аниматор Осаму Тезука өз туындыларында шығындарды азайту және кадр санын шектеу үшін Disney анимация әдістерін бейімдеп, жеңілдетеді.[9] Бастапқыда оған тәжірибесіз қызметкерлермен тығыз кесте бойынша материал шығаруға мүмкіндік беретін уақытша шаралар ретінде қарастырылған, оның көптеген шектеулі анимациялық тәжірибелері медиа стилін анықтауға келді.[10] Ерте және ықпалды жетістік Astro Boy (1963–1966) болды, режиссер Тезука өзінің аттас мангасына негізделген телехикая.
1980 жылдардағы экономиканың жақсарып кетуі жоғары бюджетті және эксперименталды аниме фильмдерінің жаңа дәуіріне түрткі болды, осы жылдарда Желдер алқабындағы Навсикая (1984), Корольдік десант (1987) және Акира (1988) жарық көрді.[11]
Neon Genesis Evangelion (1995), Gainax шығарған телехикая, Сауыт-сайман киген елес (1995) және Cowboy Bebop (1998) сияқты эксперименталды аниме атауларының тағы бір дәуірін бастады. 1990 жылдары аниме Батыс елдерінде де үлкен қызығушылық тудыра бастады; ірі халықаралық жетістіктерге Сейлор Мун және Айдаһар меруерті Z кіреді, олардың екеуі де дүние жүзі бойынша оннан астам тілге дубляждалған. 2003 жылы Хаяо Миядзаки түсірген Studio Ghibli толықметражды «Елестер алып кеткендер» фильмі 75-Оскар марапаттауында «Үздік анимациялық фильм» номинациясында Оскар сыйлығын жеңіп алды. Кейінірек ол 355 миллион доллардан астам табыс тапқан[a] ең көп табыс әкелген аниме фильмі болды. Жын жоюшы: Шексіз пойыз ең көп табыс әкелген жапон фильмі және 2020 жылғы әлемдегі ең көп табыс әкелген фильмдердің бірі болды.
Телесериал (TV) — көптеген бөлімдерден құрылған, теледидар арқылы белгілі бір жүйелікпен көрсетілуге арналған аниме. Әдетте бір бөлімнің ұзындығы 23-25 минут. Жалпы сериалдың ұзындығы бір маусымға тең, 12-13 бөлімнен тұрады, бірақ одан ұзақ сериалдар да бар.
OVA (Original Video Animation) — Видеокассетілер немесе DVD сияқты, видеотасымалдаушыларға шығаруға арналған аниме. Әдетте OVA екі немесе алты сериадан тұратын қысқа фильм немесе сериал.
Фильм — кинотеатррда көрсетілуге арналған аниме.
Special (Қосымша, бонусты серия, спешиал) — кейде ұзын, кейде негізгі сюжетпен байланысты емес сериал, теледидара бөлек бөлім болып көрсетіледі. Әдетте қосымша бөлімдер мерекелік күндерге арналып, немесе телесериал аяқталғаннан кейін көрсетіледі.
ONA (Original Network Animation) — Интернет арқылы тарату үшін арнайы жасалатын аниме.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
