Шығанақ соғысы

Шығанақ соғысы немесе Парсы шығанағындағы соғыс (ағылш. Gulf War) — 1990 жылдың 2 тамызымен 1991 жылдың 28 ақпаны аралығында болған соғыс. Бұл — АҚШ-қа сенім білдірген 35 ұлттың өкілінен құралған коалиция күштері мен Ирактың арасындағы Кувейтті азат ету мақсатында болған соғыс.

Шығанақ соғысы
Төбесінен бастап сағат тілі бағытымен: АҚШ авиациясы Кувейттің оттағы мұнай ұңғымасының үстінен ұшуы; британ әскерлері; Lockheed AC-130 тікұшақпен түсірілген сурет; «ажал жолы»; M728 танкі
Дата	2 тамыз 1990 — 28 ақпан 1991
Орын	Парсы шығанағы, Ирак, Кувейт, Сауд Арабиясы, Израиль
Нәтиже	Коалицияның жеңісі Ирак әскерінің Кувейт жерінен шығуы Кувейт тәуелсіздігі сақталды Кувейт және Ирак инфраструктураларының нашарлауы Ирак Сауд Арабиясы және Израиль мемлекеттеріне қарсы қару атады Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесінің Иракқа қарсы санкция жасауы Иракты қарусыздандыру кризисының басы Баастық Иракты билеуін жалғастырады Ирактағы үкіметке-қарсы оппозицияның пайда болуы
Қарсыластар
АҚШ  Кувейт  Ұлыбритания  Сауд Арабиясы  Франция  Мысыр Біріккен Ұлттар Ұйымының халықаралық коалициясы:  Канада  Сирия  Катар  БАӘ  Бангладеш  Оман Ирак
Қолбасшылары
Джордж Г. У. Буш Дик Чейни Колин Пауэлл Маргарет Тэтчер Джон Мейджор Франсуа Миттеран Джабер әл-Ахмед ас-Сабах Саад әл-Абдулла ас-Сәлем ас-Сабах Фаһд ибн Абдул-Әзиз әл-Сауд Абдулла ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд Сұлтан ибн Абдул-Әзиз әл-Сауд Хосни Мүбәрәк Саддам Хуссейн Тариқ Азиз Әли Һасан әл-Мәжид
Шығындар
Коалиция: 292 қайтыс болды 467 шайқас кезінде жарақат алды 776 жарақат алды 31 танк жойылды/жұмыс істемейді 75 ұшақ құлатылды Кувейт: 4,200 қайтыс болды 12,000 қамалға алынды ≈200 танк жойылды 850+ қарулы транспорт жойылды 57 ұшақ құлатылды 17 кеме құлатылды Ирак: 20,000–50,000 адам өлтірілді[1] 75,000+ жарақат 80,000–175,000 қамалға алынды 3,300 танк құлатылды 2,100 бронетранспортер жойылды 110 ұшақ құлатылды 137 ұшақ Иранға қашып құтылды 19 кеме құлатылды
Жалпы шығындар
Кувейт бейбіт халқы: 1,000 астам қайтыс болды 600 адам жоғалды Ирак бейбіт халқы: 3,664 қайтыс болды[2] Басқа мемлекеттердің бейбіт халқы: Израиль мен Сауд Арабиясында 75 адам қайтыс болып, 309 жарақат алды
Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

Ирак әскерінің 1990 жылғы 2 тамызда Кувейтке күшпен басып кіруі АҚШ-ты Сауд Арабиясының аймағында әскери күштерін орналастыруға мәжбүр етті. Ирак Президенті Саддам Хусейн Ирак әскерінің баса-көктеп кіру себебі — ол елдің мұнай өндіру мөлшері Ирактың мұнай өндіруінен 14 млн долларға артық болғандығынан деп жариялайды. Әуеден шабуыл жасау кезінде озық қару-жарақ қолданылғандықтан Ирак құрал-жабдықтарының үштен бірі істен шықты.

Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік кеңесінің 1990 жылғы тамыздағы шешіміне сай Ирак әскеріне наразылық білдіріп, оларды қайтару керектігі ескерусіз қалғандықтан мұнай саудасына тыйым салу және бөгет жасауға жол берілді. Кейінірек, жерде жүргізілген 100 сағаттық соғыс барысында, Кувейтте және сол елге жақын жерде орналасқан 500 мың адамы бар қуатты Ирак әскеріне күйрете соққы берілді. Ақпан айының соңына қарай Ирак әскері жеңіліп, Кувейт қайтадан тәуелсіздікке ие болды.

Бұл соғыс кезінде АҚШ елінің шығыны - 61 млрд доллар болды. Соғыс синдромы - Шығанақ соғысы ардагерлердің түрлі психологиялық және тән азабынан зардап шегуі. Алғашқы Шығанақ соғысына қатысқан АҚШ-тың 700 мың ер және әйел адамнан тұратын әскери қызметкерлердің 30 пайызы Шығанақ соғысы аурулары жайындағы мәлімет бөліміне тіркелген.

Генерал Томми Франкстің басшылығымен 2003 жылы Иракқа басып кірген әскер Саддам Хусейнді тұтқынға алды, ал 2006 жылдың 30 желтоқсанында дарға асу жазасына кесілді^[3].

Дереккөздер

1. ↑ Дереккөз қатесі: Жарамсыз <ref> тегі; no text was provided for refs named http://www.comw.org/pda/0310rm8ap2.html#1.%20Iraqi%20civilian%20fatalities%20in%20the%201991%20Gulf
2. http://www.comw.org/pda/0310rm8ap2.html#1.%20Iraqi%20civilian%20fatalities%20in%20the%201991%20Gulf
3. Адамзат тарихының шежіресі, "Аруна" баспасы, 82 бет. ISBN 978-9965-26-578-5

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Gulf War (1990-1991)