ცივილიზაციათა შეჯახება
From Wikipedia, the free encyclopedia
ცივილიზაციების შეჯახება — კონცეფცია, რომლის მთავარ იდეას, წარმოადგენს აზრი, რომ ხალხის კულტურული და რელიგიური იდენტობა იქნება კონფლიქტის მთავარი წყარო ცივი ომის შემდგომ მსოფლიოში. ამერიკელი პოლიტოლოგი სემუელ პ. ჰანტინგტონი ამტკიცებდა, რომ მომავალი ომები უნდა ყოფილიყო არა ქვეყნებს, არამედ კულტურებს შორის. ეს აზრი მან გამოთქვა 1992 წელს ჩატარებულ ლექციაში. [1] იდეა თანდათან დაიხვეწა და გადაიქცა სტატიად 1993 წელს ჟურნალ ფორინ აფეარზ-ში, [2] მისი ყოფილი სტუდენტის ფრენსის ფუკუიამას 1992 წელს გამოქვეყნებული წიგნის, ისტორიის დასასრული და ბოლო ადამიანი საპასუხოდ. მოგვიანებით ჰანტინგტონმა გააფართოვა თავისი დისერტაცია 1996 წლის წიგნში „ცივილიზაციების შეჯახება და მსოფლიო წესრიგის გარდაქმნა“ .
თავად ფრაზა ადრე გამოიყენეს ალბერ კამიუმ, 1946 წელს, [3] ირიალ ჯეინსმა ანალიზში 1988 წელს, [4] ბერნარდ ლუისმა 1990 წელს დაწერილ სტატიაში „მუსლიმური მძვინვარების ფესვები“ [5] და მაჰდი ელ მანდრამ 1992 წელს გამოცემულ წიგნში „La première guerre civilisationnelle“. [6][7] ჯერ კიდევ უფრო ადრე, ეს ფრაზა გვხვდება 1926 წლის ბასილ მათეუსის წიგნში, რომელიც ეხებოდა შუა აღმოსავლეთს: ახალგაზრდა ისლამის სვლა: სწავლა ცივილიზაციების შეჯახებისას. ეს გამოთქმა გამომდინარეობს „კულტურების შეტაკებიდან“, რომელიც უკვე გამოყენებულია კოლონიური პერიოდისა და მშვენიერი ეპოქის დროს. [8]
ჰანტინგტონმა თავისი ნააზრევი დაიწყო ცივი ომის შემდგომ პერიოდში გლობალური პოლიტიკის ბუნების შესახებ მრავალფეროვანი თეორიების კვლევით. ზოგი თეორეტიკოსისა და მწერლის მტკიცებით, ადამიანის უფლებები, ლიბერალური დემოკრატია და კაპიტალისტური თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკა გახდა ერთადერთი იდეოლოგიური ალტერნატივა ომის შემდგომი ცივი ომის სამყაროში. კერძოდ, ფრენსის ფუკუიამა ამტკიცებდა, რომ მსოფლიომ მიაღწია „ისტორიის დასასრულს“.
ჰანტინგტონის აზრით, როდესაც იდეოლოგიის ასაკი დასრულდება, სამყარო იმ ნორმალურ მდგომარეობას დაუბრუნდება, რომელიც ხასიათდება კულტურული კონფლიქტით. თავის დისერტაციაში იგი ამტკიცებდა, რომ მომავალში კონფლიქტის მთავარი ღერძი იქნება კულტურული ხაზების გასწვრივ. [9] იგი მიიჩნევს, რომ განსხვავებული ცივილიზაციების კონცეფცია, როგორც კულტურული თვითმყოფადობის უმაღლესი წოდება, სულ უფრო სასარგებლო გახდება კონფლიქტის პოტენციალის ანალიზში. 1993 წლის ფორინ აფეარზ-ის სტატიის ბოლოს „ცივილიზაციების შეჯახება?“ ჰანტინგტონი წერს, რომ „ეს არ არის ცივილიზაციებს შორის კონფლიქტები სასურველი მიზნის მისაღწევად. ეს არის აღწერითი ჰიპოთეზა, თუ როგორი შეიძლება იყოს მომავალი.“ [2]
ამასთან, ცივილიზაციების შეჯახება, ჰანტინგტონისთვის, წარმოადგენს ისტორიის განვითარებას. წარსულში მსოფლიო ისტორია ძირითადად ეხებოდა მონარქებს, ერებსა და იდეოლოგიებს შორის ბრძოლას, მაგალითად დასავლურ ცივილიზაციაში. მაგრამ ცივი ომის დასრულების შემდეგ, მსოფლიო პოლიტიკა გადავიდა ახალ ფაზაში, რომლის დროსაც არადასავლური ცივილიზაციები აღარ არიან დასავლური ცივილიზაციის ექსპლოატაციის მიმღები, ისინი გახდნენ დამატებითი მნიშვნელოვანი აქტორები, რომლებიც დასავლეთთან ერთად ქმნიან და ცვლიან მსოფლიო ისტორიას. [10]