ტომას ჯეფერსონი

	ტომას ჯეფერსონი; Thomas Jefferson
	;
აშშ-ის მე-3 პრეზიდენტი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
	4 მარტი, 1801 – 4 მარტი, 1809
ვიცე-პრეზიდენტი	აარონ ბური (1801–1805),; ჯორჯ კლინტონი (1805–1809)
წინამორბედი	ჯონ ადამსი
მემკვიდრე	ჯეიმზ მედისონი
აშშ-ის მე-2 ვიცე-პრეზიდენტი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
	4 მარტი, 1797 – 4 მარტი, 1801
პრეზიდენტი	ჯონ ადამსი
წინამორბედი	ჯონ ადამსი
მემკვიდრე	აარონ ბური
აშშ-ის პირველი სახელმწიფო მდივანი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
	26 სექტემბერი, 1789 – 31 დეკემბერი, 1793
პრეზიდენტი	ჯორჯ ვაშინგტონი
წინამორბედი	არავინ
მემკვიდრე	ედმუნდ რენდოლფი
ვირჯინიის მე-2 გუბერნატორი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
	1 ივნისი, 1779 – 3 ივნისი, 1781
დაბადებული	13 აპრილი, 1743; ალბემარლის საგრაფო, ვირჯინია
გარდაცვლილი	4 ივლისი, 1826; მონტიჩელო, ვირჯინია
ეროვნება	ამერიკელი
პოლიტიკური პარტია	დემოკრატიულ-რესპუბლიკური პარტია
მეუღლე	მართა უელს სკელტონ ჯეფერსონი
პროფესია	იურისტი, ფერმერი
ხელმოწერა

ტომას ჯეფერსონი (ინგლ. Thomas Jefferson; დ. 13 აპრილი, 1743 — გ. 4 ივლისი, 1826) — ამერიკის შეერთებული შტატების რიგით მე-3 პრეზიდენტი 1801-1809 წლებში და რიგით მეორე ვიცე-პრეზიდენტი 1797-1801 წლებში.

სწრაფი ფაქტები თანამდებობაზე ყოფნის დრო, ვიცე-პრეზიდენტი ...

დახურვა

ახალგაზრდობა

ამერიკის მე-3 პრეზიდენტი, „აშშ-ის დამოუკიდებლობის დეკლარაციის“ ავტორი, ამერიკელი მეცნიერი, იურისტი, პოლიტიკოსი და რევოლუციონერი ტომას ჯეფერსონი დაიბადა ვირჯინიის ქალაქ შარლოტსვილში. ჯეფერსონმა უმაღლესი განათლება უილიამისა და მერის კოლეჯში მიიღო, რომელიც ვირჯინიის ქალაქ უილიამსბურგში მდებარეობს. ჯეფერსონს წიგნებისა და განათლების სიყვარული ახალგაზრდობიდანვე ჰქონდა: მას ეკუთვნის გამონათქვამი „მე არ შემიძლია წიგნების გარეშე ცხოვრება“ (ინგლ. I can’t live without books). ჯეფერსონი მუშაობდა ვირჯინიის საკანონმდებლო ორგანოში როგორც იურისტი და 1774 წელს დაწერა „ბრიტანული ამერიკის უფლებების განხილვა“ (ინგლ. A Summary View of the Rights of British America), სადაც მან აღწერა ამერიკელების კულტურული შთამომავლობა ბრიტანელებისგან და აღნიშნა ამერიკელების ეროვნული დამოკიდებულება ინგლისის საწინააღმდეგოდ. ამ წიგნმა დიდი პოპულარობა ჰპოვა ვირჯინიის შტატსა და მთელ რევოლუციურ ამერიკაში. საინტერესო ფაქტი ვირჯინიის შტატის შესახებ ისაა რომ თავდაპირველი ამერიკელი პოლიტიკოსებისა და პრეზიდენტების უმრავლესობა ამ შტატიდან იყვნენ. ამერიკის კონტინენტურმა კონგრესმა დაავალა 33 წლის ტომასს რომ დაეწერა დოკუმენტი, რომელმაც შოკში ჩააგდო იმ დროინდელი ევროპელი მონარქებისა და პოლიტიკოსების უმრავლესობა. ეს იყო „ამერიკის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია“. დეკლარაციაში რამდენიმე მცირე ცვლილება შეიტანა ბენჯამინ ფრანკლინმა და დეკლარაციის ავტორობა არის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი იმისა, რომ ტომას ჯეფერსონი შევიდა ამერიკის ისტორიაში, როგორც ამერიკის ეროვნული გმირი.

საპრეზიდენტო წლები 1801-1809

Thumb — მონტიჩელო, ტომას ჯეფერსონის სახლი შარლოტსვილში

ტომას ჯეფერსონი იყო ამერიკის პირველი პრეზიდენტი, რომელმაც ინაუგურაცია თეთრ სახლში გაიარა. პრეზიდენტობის დროს მისი ერთ-ერთი უდიდესი მიღწევა იყო 1803 წელს ნაპოლეონისგან ლუიზიანის ტერიტორიის შესყიდვა (იმ დროინდელ საფრანგეთს მიეკუთვნებოდა ლუიზიანას ტერიტორია, რომელიც მოიცავდა დღევანდელი ცენტრალური აშშ-ის დიდ ნაწილს, რომელი აპალაჩის მთაგრეხილის დასავლეთით მდებარეობდა). მის მიღწევებში ასევე შედის ლუისისა და კლარკის ექსპედიცია, რომლის შედეგადაც შესწავლილ იქნა დღევანდელი აშშ-ის დასავლეთის ტერიტორიები. ჯეფერსონი ასევე იყო ემბარგოს კანონის (ინგლ. Embargo Act) ინიციატორი, რომელიც ამერიკას უკრძალავდა ვაჭრობას დასავლეთ ევროპასთან. ამ კანონმა ამერიკის ეკონომიკისთვის სავალალო შედეგო გამოიღო. ჯეფერსონმა საპრეზიდენტო პოსტი 1808 წელს დატოვა.

სხვა მიღწევები

ტომას ჯეფერსონის პოლიტიკური რწმენიდან გამოირჩევა მისი შეხედულება ადამიანის თავისუფლებასთან დაკავშირებით. მას როგორც ჯონ ლოკსა და სხვა გასხივოსნების ხანის მეცნიერების მსგავსად სწამდა ღვთისგან მინიჭებული „ადამიანის ბუნებრივი უფლებების“. „ამერიკის დამოუკიდებლობის დეკლარაციაში“ მან გამოიყენა და განავრცო ჯონ ლოკის იდეა რომ „ყველა კაცი შექმნილია ბუნებრივი უფლებებით შემოქმედის მიერ, რომლებიც არის სიცოცხლე, თავისუფლება და სიხარულის ძიება“. თავდაპირველი ჯონ ლოკისეული ფრაზა იყო „სიცოცხლე, თავისუფლება და ქონება“. ტომასმა იცოდა შვიდი ენა და როგორც მისი თანამედროვე კლასიკოსები, ისიც ფლობდა ლათინურსა და ბერძნულს და დაინტერესებული იყო ლათინურითა და ბერძნული ბიბლიით. მას ჰქონდა საინტერესო შეხედულება ქრისტიანობაზე, რომელიც ბევრმა სწავლულმა მიიჩნია მართლმადიდებლური ქრისტიანობის იდეოლოგიასთან ახლო კავშირში, მაგრამ მისი მართლმადიდებელ ქრისტიანად კლასიფიკაცია შეცდომაა, რადგან ჯეფერსონი იყო დეიზმის (ინგლ. Deism) მიმდევარი. მას ეკუთვნის რელიგიური თავისუფლების იდეა, რომელიც აცალკევებს მთავრობასა და ეკლესიას. ტომას ჯეფერსონმა დააარსა ვირჯინიის უნივერსიტეტი, რომელიც მდებარეობს ვირჯინიის ქალაქ შარლოტსვილში. აღსანიშნავია ის რომ ჯეფერსონს ძალიან უყვარდა არქიტექტურა და ღვინო. მისი სახლ-მუზეუმი მონტიჩელო ამერიკის ერთ-ერთი ნაგებობაა, რომელიც გაეროს მსოფლიოს ისტორიის მემკვიდრეობაშია შეტანილი. მისი სახლი, ისევე როგორც თავდაპირველი ვირჯინიის უნივერსიტეტი არის დაპროექტებული მის მიერ ძველი ბერძნული, იტალიური და ნეო-კლასიკური არქიტექტურის მიქსტურაა. მისი ღვინის სიყვარული ცნობილია მთელ ამერიკაში და ყურძნის ჯიშების უმრავლესობა მის ვენახებში იმპორტირებულ იქნა იტალიიდან და საფრანგეთიდან. ღვინის იმპორტზე გადასახადების დადება უნდოდა მის პოლიტიკურ მეტოქეს ალექსანდრე ჰამილტონს. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ ჯეფერონი მუშაობდა ამერიკის ელჩად საფრანგეთში ბენჯამინ ფრანკლინის შემცვლელად. მას ეკუთვნის გამონათქვამი რომ იგი ვერასოდეს ვერ შეცვლიდა ბენჯამინ ფრანკლინს საფრანგეთში. ტომასს და მის მეუღლეს მართას ექვსი შვილი ჰყავდათ, რომელთაგანაც მხოლოდ ორმა იცოცხლა. ტომას ჯეფერსონი 1826 წლის 4 ივლისს, ამერიკის დამოუკიდებლობის დღეს გარდაიცვალა. ამავე დღეს დაიღუპა მისი პოლიტიკური მეტოქე ჯონ ადამსი და მისი უკანასკნელი სიტყვები იყო: „ჯეფერსონი ჯერ კიდევ ცოცხალია“. ჯეფერსონს თავის ცხოვრების უდიდეს დამსახურებად მიაჩნდა სამი რამ: ამერიკის დამოუკიდებლობის დეკლარაციის დაწერა, ვირჯინიის უნივერსიტეტის დაარსება და რელიგიური თავისუფლების ქანდაკება რომელთა დაწერაც ისურვა საფლავზე. ჯეფერსონის პორტრეტი 2 დოლარიან ბანკნოტზეა გამოსახული.

რესურსები ინტერნეტში

ხ • გ • რ

განმანათლებლობა

განმანათლებლები ქვეყნების მიხედვით

ავსტრია: იოზეფ II | ლეოპოლდ II | მარია ტერეზია

დანია-ნორვეგია: ლუდვიგ ჰოლბერგი | იენს შილდერუპ სნეედორფი | იოჰან ფრიდრიხ შტრუენზეე | ეგერტ ოლაფსონი

იტალია: ჯანბატისტა ვიკო | ჩეზარე ბეკარია

ნიდერლანდები: ჰუგო გროტიუსი | ბარუხ სპინოზა

ესპანეთი: გასპარ მელქიორ დე ხოველანოსი | ლეანდრო ფერნანდეს დე მორატინი

აშშ: ბენჯამენ ფრანკლინი | დევიდ რიტენჰაუზი | ჯონ ადამსი | ტომას ჯეფერსონი

განმანათლებლობასთან დაკავშირებული კონცეფციები