პრაია

პრაია (პორტ.: Praia — პლაჟი) — კაბო-ვერდეს დედაქალაქი და ასევე ყველაზე დიდი ქალაქი. მდებარეობს ატლანტის ოკეანეში, სენეგალის სანაპიროსთან,სანტიაგუს კუნძულის სამხრეთ სანაპიროზე, სოტავენტოს კუნძულების ჯგუფის შიგნით. ქალაქი პრაიას მუნიციპალიტეტის ნაწილია. პრაია არის კაბო-ვერდეს ეკონომიკური, პოლიტიკური და კულტურული ცენტრი. კუნძულზე მშრალი ჰავაა. ქალაქი დაარსდა XV საუკუნეში.^[1]

ქალაქი
პრაია Praia
დროშა გერბი
ქვეყანა	კაბო-ვერდე
კოორდინატები	14°55′00″ ჩ. გ. 23°31′00″ დ. გ.
ფართობი	102.6 კმ²
ცენტრის სიმაღლე	1 მეტრი
მოსახლეობა	127 832 კაცი (2010)
ოფიციალური საიტი	cmpraia.cv
პრაია ვიკისაწყობში

ისტორია

პრაიას პორტი 1781 წლის ბრძოლის დროს.

პრაია, გამოსახული 1806 წელს.

კუნძული სანტიაგუ აღმოაჩინა ანტონიო და ნოლიმ 1460 წელს.^[2] კუნძულზე პირველი დასახლება იყო რიბეირა გრანდე (სიდადე-ველია). სოფელი პრაია დე სანტა მარია პირველად ნახსენებია 1615 წელს, რომელიც ჩამოყალიბდა ბუნებრივი ნავსადგურის მახლობლად.^[3] სანტიაგუს პორტები იყო დამაკავშირებელი პორტუგალიასა და პორტუგალიის კოლონიებს შორის აფრიკასა და სამხრეთ ამერიკაში. XVI საუკუნის დასასრულსა და XVIII საუკუნის ბოლოს შორის, რიბეირა გრანდესა და პრაიაში მეკობრეობის მრავალი შემთხვევა დაფიქსირდა, მათ შორის ფრენსის დრეიკისა (1585) და ჟაკ კასარდის (1712) მიერ.

სტრატეგიული პოზიციის გამო მას უკეთესი დაცვა ჰქონდა მეკობრეების თავდასხმებისგან, რამაც დიდი უპირატესობა მიანიჭა ძველ ქალაქ რიბეირა გრანდეს (სიდადე-ველია). იგი თანდათანობით გადააკეთეს სიდადე-ველიად, რომელიც გახდა კაბო-ვერდეს ყველაზე მნიშვნელოვანი დასახლება და 1770 წელს გახდა კაბო-ვერდეს დედაქალაქი.^[4] პორტო პრაიას საზღვაო ბრძოლა გაიმართა პრაიას პორტში 1781 წლის 16 აპრილს. რადგან პორტუგალია ნეიტრალური იყო, ბრძოლაში ჩართულნი იყვნენ დიდი ბრიტანეთი და საფრანგეთი. ბრძოლა დასრულდა ტაქტიკური გათამაშებითა და საფრანგეთის სტრატეგიული გამარჯვებით. პრაია იყო პირველი გაჩერება ჩარლზ დარვინის მოგზაურობაში 1832 წელს.^[5]

XIX საუკუნის განმავლობაში, პრაიას პლატო მთლიანად გადაკეთდა ქუჩებად ორთოგონალური გეგმის მიხედვით, რომელიც გაფორმებულია დიდი კოლონიური შენობებითა და მანსარდით.^[4][6] პრაია ოფიციალურად 1858 წელს გახდა ქალაქი (სიდადი). კაბო-ვერდეს დედაქალაქის სტატუსიდან გამომდინარე, კონცენტრირება მოახდინა პოლიტიკურ, რელიგიურ და ეკონომიკურ როლებზე.^[2] 1920-იანი წლების დასაწყისში მოსახლეობა დაახლოებით 21,000 ადამიანი იყო.^[7]

არქიპელაგის ნაწილებში პორტუგალიის მმართველობის მიმართ წინააღმდეგობა 1950-იან წლებში გაიზარდა. პრაიაში არ განხორციელებულა ღია ომი დამოუკიდებლობისათვის, როგორც გვინეა-ბისაუში. 1974 წლის მიხაკების რევოლუციის შედეგად დასრულდა პორტუგალიის კოლონიური ომი, კაბო-ვერდემ გამოაცხადა დამოუკიდებლობა 1975 წლის ივლისში. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, პრაიამ დემოგრაფიული ბუმი გაიარა, რომელიც მიგრანტებს იღებდა ყველა კუნძულიდან. შედეგად, კაბო-ვერდეს მთელი მოსახლეობის 56% ცხოვრობს სანტიაგუში და 29% მხოლოდ პრაიას მუნიციპალიტეტში. მისი მოსახლეობის რაოდენობამ მიაღწია 151,436 ადამიანს (2015 წ.).^[1]

გეოგრაფია

პრაიას აეროხედი.

გეოგრაფიულად, პრაია შეიძლება აღიწეროს როგორც პლატოები და მათი მიმდებარე ხეობები. ამ პლატოებს აქვს საერთო სახელწოდება აჩადა (აჩადა დე სანტო ანტონიო, აჩადა დე სანო ფილიპე, აჩადა ევგენიო ლიმა, აჩადა გრანდე, აჩადინა და ა.შ.) - აჩადა არის პორტუგალური სიტყვა, რაც გამოხატავს ვულკანურ პლატოს ), მაგრამ ცენტრალურ ნაწილს ეწოდება პლატო (თვით პორტუგალიურ ენაზე). ურბანული დასახლება ძირითადად ამ პლატოს და ხეობების გასწვრივ არსებობს. სანტა მარიას კუნძული პლაჟის წინ მდებარეობს იმავე სახელწოდებით (დღეს უფრო ცნობილია როგორც გამბოა).

დიდი ხნის განმავლობაში, მხოლოდ პლატო ითვლებოდა ქალაქად. სწორედ ამიტომ, მხოლოდ პლატოზე ჰქონდათ შედარებით კარგად განვითარებული ურბანიზაცია საკუთარი ინფრასტრუქტურებით. დარჩენილი უბნები უფრო ორგანული, ქაოტური გზით განვითარდა.

დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, პლატო სხვა სამეზობლოებს შეუერთდა, რათა შეედგინათ ის, რასაც ახლა პრიას ქალაქად მიიჩნევენ. მთელი ქალაქი, იმ დროს, აღჭურვილი იყო სათანადო ინფრასტრუქტურით. ურბანიზაცია დამოუკიდებლობის მოპოვებისთანავე დაიწყო და ჩრდილოეთის გაფართოებას ცდილობდა.

კლიმატი

პრაიას არიდული ჰავა აქვს (კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაცია: BWh) წვიმების მოკლე სეზონით და გრძელი, მშრალი სეზონით. საშუალოდ, ქალაქში დაახლოებით 210 მმ ნალექია წელიწადში. ვინაიდან ყველაზე ცივ თვეს ტემპერატურა ფიქსირდება 18 °C-ზე მეტი, მისი ტემპერატურის ნიმუშები ჰგავს ტროპიკულ კლიმატს, მაგრამ ნალექის სიმცირის გამო კლასიფიცირებულია არიდულ ჰავად. ტემპერატურა თბილია და საშუალო მაღალი ტემპერატურა 27 °C-ია და საშუალო დაბალი ტემპერატურა 22 °C-ია.

დემოგრაფია

ნოსა სენორა და გრას ეკლესია.

სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, ქალაქის მოსახლეობა 2017 წლის ივლისის მდგომარეობით 159,050 ადამიანია. XIX საუკუნის შუა პერიოდის მონაცემებით, მოსახლეობა შეფასებული იყო 1,500-დან 2000-მდე.^[8]

ქალაქ პრაიას (1990–2017) მოსახლეობა
1990 წ	2000 წ	2010 წ	2017 წელი
61,644	94,161	130,271	159,050

განათლება

ქალაქი პრაიაში არის არქიპელაგის პირველი დაწყებითი სკოლა, რომელიც თავდაპირველად იყო სახელწოდებით Escola Central (დღეს ცნობილია როგორც Escola Grande). დიდი ხნის განმავლობაში ეს იყო ერთადერთი დაწყებითი სკოლა პრაიაში. 1960-იანი წლების დასაწყისში სხვა დაწყებითი სკოლების მშენებლობა დაიწყეს პლატოზე და კუნძულზე მდებარე სხვა რაიონებში.

ეკონომიკა

ტურიზმს მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს პრაიას ეკონომიკაში.

პრაიას ძირითადი ეკონომიკური საქმიანობა ეკუთვნის მესამე სექტორს. ადმინისტრაციასთან და მმართველობასთან დაკავშირებული საქმიანობის (ადგილობრივი და ეროვნული) მიღმა, არსებობს ფართო კომერცია, მომსახურება (ჯანდაცვა, განათლება, ტურიზმი, რესტორნები და სასტუმროები, საზოგადოებრივი დანიშნულების მქონე ობიექტები და ა.შ.) და ლიბერალური ხასიათის სხვა საქმიანობები.^[9]

პრაია, როგორც ქვეყნის დედაქალაქი, ასევე ეკონომიკური კერაა და კაბო-ვერდეს არქიპელაგის ერთ-ერთი ეკონომიკურად ყველაზე სიცოცხლისუნარიანი ქალაქია. 2014 წლის აღწერის მიხედვით სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ ცხოვრობს ქალაქის მოსახლეობის დაახლოებით მესამედი (1/3).

კაბო-ვერდეს ნაციონალურ ავიახაზს თავისი შტაბი აქვს პრაიაში.^[10]

ტრანსპორტი

პრაიას საერთაშორისო აეროპორტი.

ქალაქს ემსახურება ნელსონ მანდელას სახელობის საერთაშორისო აეროპორტი და კაბო-ვერდეს ავიახაზები. მას აქვს ქვეყანაში მეორე ყველაზე ხშირად გამოყენებადი პორტი, პრაიას პორტი. პორტს მართავს ნავსადგურის ეროვნული ორგანო (ENAPOR). პორტის რეკონსტრუქცია და გაფართოება მოხდა 2014 წელს.^[11]

საზოგადოებრივი ტრანსპორტი

ქალაქ პრაიაში საზოგადოებრივი ტრანსპორტით მომსახურებას უზრუნველყოფს კომპანია SolAtlântico. არსებობს ქალაქის ავტობუსის 12 ხაზი.^[12]

კულტურა

კაბო-ვერდეს საპრეზიდენტო სასახლე.

ქალაქში არის ეთნოგრაფიული მუზეუმი, რომელიც დაარსდა 1997 წელს. 2016 წლიდან პრაიას ისტორიული ცენტრი მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაშია.^[4]

სალოცავი ადგილები

სალოცავ ადგილებს შორის ძირითადად ქრისტიანული ეკლესიები და ტაძრებია: კაბო-ვერდეს კათოლიკური ეკლესია, ნაზარეთის ეკლესია, ღვთის სამეფოს უნივერსალური ეკლესია, ღვთის ასამბლეა.^[13] ასევე არის მუსლიმური მეჩეთები.

სპორტული

პრაიაში არის რამდენიმე სპორტული გუნდი. ყველაზე პოპულარული საფეხბურთო კლუბებია: Sporting, Boavista, Travadores, Académica, Vitória და Desportivo. კალათბურთის კლუბებში შედის ABC Praia, Bairro და Travadores. ფრენბურთის კლუბებში შედის Desportivo da Praia.

გამოჩენილი ადამიანები

• ივან ალმეიდა, კალათბურთელი
• გარდენია ბენროსი, მომღერალი
• მიტო ელიასი, მხატვარი
• გელსონ ფერნანდესი, ფეხბურთელი, რომელიც თამაშობს აინტრახტის ფრანკფურტში და შვეიცარიაში.
• დარიო ფურტადო, ფეხბურთელი
• ნანდო მარია ნევესი, ფეხბურთელი
• ნანი, ფეხბურთელი, რომელიც თამაშობს ორლანდოს სიტსა და პორტუგალიაში.
• რონი, ფეხბურთელი
• იარა დოს სანტოსი, მწერალი
• ვადუ, მომღერალი
• არმენიო ვიეირა, მწერალი

საერთაშორისო ურთიერთობები

პრაია დაძმობილებულია შემდეგ ქალაქებთან:

• ბოსტონი, აშშ^[14]
• ფარუ, პორტუგალია^[15]
• ფიგეირა-და-ფოში, პორტუგალია^[16]
• ფუნშალი, პორტუგალია^[17]
• გონდომარი, პორტუგალია^[18]
• ძინანი, ჩინეთი^[19]
• ლისაბონი, პორტუგალია^[20]
• მაკაო, ჩინეთი^[21]
• პონტა-დელგადა, პორტუგალია^[22]

რესურსები ინტერნეტში

• ოფიციალური საიტი
• ქალაქი პრაია დაარქივებული 2012-03-08 საიტზე Wayback Machine.

სქოლიო

1. Cabo Verde, Statistical Yearbook 2015, Instituto Nacional de Estatística
2. Valor simbólico do centro histórico da Praia, Lourenço Conceição Gomes, Universidade Portucalense, 2008
3. Roman Adrian Cybriwsky, Capital Cities around the World: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture, ABC-CLIO, USA, 2013, p. 244
4. Centre historique de Praia, UNESCO
5. Journal of researches into the natural history and geology of the countries visited during the voyage of H.M.S. Beagle round the world – Chapter 1 at Wikisource, top part
6. Antigas residências senhoriais do Centro Histórico da Praia დაარქივებული 2019-07-12 საიტზე Wayback Machine. , Domingas Andrade Silva Barbosa de Pina, Universidade de Cabo Verde, 2009
7. Habbel, Josef (1925). Habbels Konversationslexikon, გვ. 1043.
8. {{{title}}}. New York.
9. Britannica, Praia, britannica.com, USA, accessed on 7 July 2019
10. "Contact დაარქივებული 2009-10-09 საიტზე Wayback Machine. ." TACV Cabo Verde. Retrieved on 23 October 2009.
11. Information about the port pt. ENAPOR. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 19 თებერვალი 2017. ციტირების თარიღი: 23 August 2018.
12. „Ecobus suspende rota Praia/Assomada/Praia“. Expresso das Ilhas. 7 November 2016.
13. J. Gordon Melton, Martin Baumann, ‘‘Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices’’, ABC-CLIO, USA, 2010, p. 505
14. Sister cities. City of Boston. ციტირების თარიღი: 19 February 2020.
15. Geminações pt. Faro. ციტირების თარიღი: 11 December 2019.
16. Geminações de Cidades e Vilas: Figueira da Foz pt. Associação Nacional de Municípios Portugueses. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 დეკემბერი 2021. ციტირების თარიღი: 10 December 2019.
17. Acordos de Geminação pt. Funchal. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 დეკემბერი 2021. ციტირების თარიღი: 10 December 2019.
18. Geminações pt. Gondomar. ციტირების თარიღი: 12 December 2019.
19. Sister Cities. Jinan. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 ივნისი 2020. ციტირების თარიღი: 19 February 2020.
20. Acordos de geminação pt. Lisboa. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 თებერვალი 2020. ციტირების თარიღი: 3 February 2020.
21. Exchange between IACM and other cities. Governo da Região Administrativa Special de Macau (2019). ციტირების თარიღი: 19 February 2020.
22. Geminações de Cidades e Vilas: Ponta Delgada pt. Associação Nacional de Municípios Portugueses. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 მაისი 2021. ციტირების თარიღი: 12 December 2019.