ოუენ რიჩარდსონი

ოუენ ვილიანს რიჩარდსონი (ინგლ. Owen Willans Richardson; დ. 26 აპრილი, 1879 — გ. 15 თებერვალი, 1959) — ბრიტანელი ფიზიკოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკის დარგში თერმოელექტრონული ემისიის შესწავლისათვის და კანონის შექმნისთვის, რომელიც რიჩარდსონის კანონის სახელს ატარებს^{[12][13][14][15]}.

ოუენ რიჩარდსონი
დაბ. თარიღი	26 აპრილი, 1879(1879-04-26)[1] [2] [3] [4] [5] [6]
დაბ. ადგილი	დიუსბერი[7]
გარდ. თარიღი	15 თებერვალი, 1959(1959-02-15)[7] [1] [2] [3] [4] [5] [6] (79 წლის)
გარდ. ადგილი	ალტონი
დასაფლავებულია	ბრუკვუდის სასაფლაო[8]
მოქალაქეობა	გაერთიანებული სამეფო
საქმიანობა	ფიზიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი და ფიზიკოს-თეორეტიკოსი
მუშაობის ადგილი	პრინსტონის უნივერსიტეტი და ლონდონის სამეფო კოლეჯი
ალმა-მატერი	ტრინიტის კოლეჯი, Batley Grammar School და ლონდონის უნივერსიტეტი[9]
მეუღლე	Lilian Wilson და Henriette Rupp
ჯილდოები	სამეფო საზოგადოების წევრი, სამეფო მედალი, ნობელის პრემია ფიზიკაში[10] [11] , ჰიუზის მედალი, რაინდი-ბაკალავრი და Silliman Memorial Lectures
ხელმოწერა
ოუენ რიჩარდსონი ვიკისაწყობში

ბიოგრაფია

ოუენ ვილიანს რიჩარდსონი დაიბადა 1879 წლის 26 აპრილს დიდი ბრიტანეთის ქალაქ დიუსბერიში, ინდუსტრიული ხელსაწყოების კომისიონერის ოჯახში. საშუალო განათლება მიიღო მშობლიურ ქალაქში. მისი ფიზიკის მასწავლებელი იყო იმდროისთვის უკვე გამოჩენილი ფიზიკოსი ჯოზეფ ჯონ თომსონი. რიჩარდსონთან ერთად სწავლობდნენ ისეთი ადამიანები როგორებიც იყვნენ: რეზერფორდი, ვილსონი, ლანჟევენი. შემდეგ რიჩარდსონი გადავიდა კემბრიჯის უნივერსიტეტში და შევიდა ფიზიკა-მათემატიკურ ფაკულტეტზე. სწავლის უკანასკნელი ორი წელის რიჩარდსონმა ლონდონის უნივერსიტეტში გაატარა. 1900 წელს მან უკვე დაამთავრა ეს სასწავლებელი და მუშაობა დაიწყო ქავენდიშის ლაბორატორიაში.

მოღვწეობა

რიჩარდსონმა ქავენდაშის ლაბორატორიაში თერმოელექტრონული ემისიის შესწავლა დაიწყო. ერთი წლის შემდეგ მან საკუთარი დაკვირვებების საფუძველზე შექმნა კანონი. მისი პირველი ნაშრომი ამ დარგში სულ რამდენიმე სტრიქონს შეიცავდა: „თუ უარყოფითი რადიაცია განპირობებულია გავარვარებული ლითOნიდან ელექტრონების ამოფრქვევით, მაშინ ნაჯერობის დენი უნდა დაემორჩილოს კანონს: ${\displaystyle S=AT}$^1/2 ${\displaystyle e}$ ^{− b/t}. ეს კანონი თვითონ რიჩარდსონის მიერ შეისწავლებოდა 28 წლის განმავლობაში და სხვადასხვა სახე ეძლეოდა. მან საბოლოოს 1929 წელს ასეთი სახე მიიღო:

${\displaystyle i=AT}$²${\displaystyle e}$^{− w / kT}

სადაც:

• ${\displaystyle i}$ — თერმოელექტრული ემისიის დენის სიმკვრივეა;
• ${\displaystyle A}$ — უნივერსალური მუდმივა, რომელიც დამოკიდებულია ელექტრონის მასაზე, მის მუხტზე და პლანკისა და ბოლცმანის მუდმივებზე;
• ${\displaystyle T}$ — აბსოლუტური ტემპერატურა კელვინის გრადუსებში;
• ${\displaystyle w}$ — მოცემული ლითონიდან ელექტრონის ამოვარდნის მუშაობის მუდმივაა;
• ${\displaystyle k}$ — ბოლცმანის მუდმივა.

1906 წელს რიჩარდსონი აშშ-ში მიიწვიეს და აირჩიეს პრინტსონის უნივერსიტეტის პროფესორად. მან აშშ-შიც გააგრძელა საკუთავი კვლევები. 1911 წელს იგი აირჩიეს აშშ ფილოსოფიური საზოგადოების წევრად, ხოლო 1913 წელს დიდი ბრიტანეთის სამეფო საზოგადოების საბჭოს წევრად. 1909 წელს რიჩარდსონმა ფიზიკაში შემოიტანა ტერმინი „თერმოელექტრონული ემისია“. 1913 წელს იგი ბრუნდება სამშობლოში. ამავე წელს მან დაამტკიცა, რომ ვოლფრამში ელექტრული დენი ელექტრონების ნაკადს წარმოადგენს. ხოლო ერთი წლის შემდეგ მან შექმნა კლასიკური მონოგრაფია - „ნივთიერების ელექტრონული თეორია“.

რიჩარდსონის მეორე დიდებული ნაშრომი - „ელექტრონების ემისია გავარვარებული სხეულებიდან“ - გამოიცა 1916 წელს. ეს ნაშრომი გამოქვეყნდა მთელ ევროპაში, სსრკ კავშირში და აშშ-ში. რიჩაქრდოსნის ეფექტით ახსნეს სამელექტროდიანი ელექტრონული მილაკის, რენტგენის მილაკისა და კათოდურ-სხივური მილაკების მუშაობის პრინციპები.

რიჩარდსონი იყო დინჯი და აუჩქარებელი ექსპერიმენტატორი. 1920-1930 წლებში რიჩარდსონი დაძაბული მუშაობდა ფიზიკასა და ქიმიას შორის კავშირის გაგებაზე.

მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისთანავე რიჩარდსონი გადაიყვანეს თავდაცვითი ხასიათის სამუშაოებზე. 1944 წელს იგი გავიდა პენსიაზე და დაბრუნდა მშობლიურ კუთხეში. ცნობილია, რომ რიჩარდსონი იყო ნორვეგიის, შვეიცარიის, გერმანიის და ინდოეთის მეცნიერებათა აკადემიების წევრი.

იგი გარდაიცვალა 1959 წლის 15 თებერვალს ალსტონში (დიდი ბრიტანეთი).

ლიტერატურა

• პარკაძე ვ., ფიზიკოსების შესახებ, ტ. IV, გვ. 197-200, თბ., 1980.

სქოლიო

1. Encyclopædia Britannica

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. SNAC — 2010.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311'></a>
3. ბროკჰაუზის ენციკლოპედია

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
4. Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168'></a>
5. Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619'></a>
6. Munzinger Personen

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683'></a>
7. Ричардсон Оуэн Уилланс // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q649'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a>
8. Find a Grave — 1996.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056'></a>
9. Mathematics Genealogy Project — 1997.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984'></a>
10. The Nobel Prize in Physics 1928 — Nobel Foundation.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23684016'></a>
11. Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959'></a>
12. "Owen Willans Richardson: The Nobel Prize in Physics 1928" დაარქივებული 2004-08-04 საიტზე Wayback Machine. . Les Prix Nobel. Nobel Foundation. 1928. Retrieved 17 September 2007.
13. Richardson, OW (1921), "Problems of Physics", Science (published 30 September 1921), 54 (1396): 283–91, Bibcode: :1921Sci....54..283R doi :10.1126/science.54.1396.283, PMID 17818864
14. Richardson, OW (1913), "The Emission of Electrons From Tungsten at High Temperatures: An Experimental Proof That The Electric Current In Metals Is Carried By Electrons", Science (published 11 July 1913), 38 (967): 57–61, Bibcode :1913Sci....38...57R doi 10.1126/science.38.967.57, PMID 17830216
15. Owen Richardson's Nobel lecture on thermionics, December 12, 1929