ბუკელართა თემი

ბუკელარიონის თემი (ბერძ. Βουκελλάριον θέμα) — ბიზანტიის იმპერიის სამხედრო პროვინცია. თემი მდებარეობდა მცირე აზიის ჩრდილოეთ ნაწილში, თანამედროვე თურქეთის ტერიტორიაზე. ის VIII საუკუნეში ჩამოყალიბდა და თითქმის მთელ ანტიკურ პაფლაგონიის რეგიონს მოიცავდა^[1].

ბიზანტიის თემები მცირე აზიაში, დაახლოებით 842 წელი.

ისტორია

თემი დაახლოებით 743-767 წლებში, ოფსიკიონის მმართველ არტაბასდოსის აჯანყების ჩახშობის შედეგად, იმპერატორ კონსტანტინე V-ის მიერ ჩამოყალიბდა. ახალი თემი, ოპტიმატონთან ერთად ჩამოაჭრეს ოფსიკიონის თემს, რომელიც იმპერატორის პირად მმართველობაში გადავიდა, იმისათვის რომ შემცირებულიყო ურჩი ფეოდალების ძალაუფლება^[2][3][4]. თემის სახელი მომდინარეობს ბუკელარიის, რომაული კავალერიისაგან, რომელიც შედგებოდა გუთებისა და რომაელებისაგან. VII საუკუნეში, მათ შექმნეს ოფსიკიონის სახმელეთო ძალა, მანამ სანამ რეგიონი თემის ტიტულს მიიღებდა, ის იმართებოდა დომესტიკოსების მიერ^[1][5]. პირველად ბუკელარიონის სტრატეგოსი 767 წელს დაინიშნა. თემის დედაქალაქი ანკირაში მდებარეობდა. არაბი გეოგრაფების მიხედვით, თემი ითვლიდა 8 000 სამხედროს^[1]. ბუკელარიონის თემი, როგორც შემდგომ პაფლაგონიის თემი,შავი ზვის სანაპიროზე მცირე სამხედრო ფლოტს ფლობდა. ბუკელარიონის და პაფლაგონიის კატეპანი, შავი ზღვის სამხედრო ფლოტის მმართველი იყო. X საუკუნის ისტორიული წყაროები, რეგიონში მხოლოდ სავაჭრო და სატრანსპორტო ფლოტის არსებობას მიუთითებს^[4][6].

თავდაპირველად, თემი შავი ზღვის სანაპიროდან, ანატოლიის პლატომდე აღწევდა. მას დასავლეთით ოფსიკიონის და ოპტიმატონის, სამხრეთით ანატოლიის, აღმოსავლეთით კი არმენიაკონის^[4] თემები ესაზღვრებოდა. IX საუკუნეში, ალბათ 820 წლისთვის, ბუკელარიონის თემს, ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილი ჩამოეჭრა და შეიქმნა პაფლაგონიის თემი. მისი ზომა კიდევ უფრო შემცირდა ლეონ VI-ის მმართველობის პერიოდში, როდესაც თემს რვა სამხრეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთის სამხედრო დანაყოფი ჩამოაჭრეს. იმისათვის, რომ შეექმნათ კაპადოკიისა და ხარსიანონის თემები. IX საუკუნეში, ის მოიცავდა ორ ქალაქსა და ცამეტ ციხესიმაგრეს. 1071 წელს^[7], მანასკერტის ბრძოლის შემდეგ, თემი თურქ-სელჩუკებმა დაიპყრეს.

რესურსები ინტერნეტში

• Gyftopoulou, Sofia; Velentzas, Georgios. Theme of Boukellarion (Βουκελλαρίων Θέμα). Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. Foundation of the Hellenic World (May 24, 2005). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 მარტი 2016. ციტირების თარიღი: 7 October 2009.
• (1991) The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
• Lounghis, T. C. (1996). „The Decline of the Opsikian Domesticates and the Rise of the Domesticate of the Scholae“. Byzantine Symmeikta (10): 27–36. ISSN 1105-1639. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-11-21. ციტირების თარიღი: 2016-01-03.CS1-ის მხარდაჭერა: ref=harv (link)
• Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (Italian). Rome, Italy: Biblioteca Apostolica Vaticana.
• Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3163-2.

სქოლიო

1. Kazhdan 1991, p. 316.
2. Lounghis 1996, p. 28–32.
3. Treadgold 1995, p. 29, 71.
4. Gyftopoulou და Velentzas 2005.
5. Lounghis 1996, p. 31–33.
6. Lounghis 1996, p. 29–30.
7. Kazhdan 1991, p. 317.

 ბიზანტიის პორტალი