ანა დიბო

ანა დიბო (რუს. А́нна Влади́мировна Дыбо́; დ. 4 ივნისი, 1959, მოსკოვი) —— საბჭოთა და რუსი ლინგვისტი, აღმოსავლეთმცოდნე, თურქოლოგი, კომპარატივისტი. შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერების ერთ-ერთი წამყვანი სპეციალისტი თურქულ ენათა მიმართულებით. ფილოლოფიურ მეცნიერებათა დოქტორი (1992 წ.), რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი 2008 წლის 29 მაისიდან ისტორიულ-ფილოლოგიური ფაკულტეტის განხრით (ენათმეცნიერება). ანა დიბო არის მოსკოვის კომპარატივისტიკული სკოლის წარმომადგენელი.

ანა დიბო
დაბ. თარიღი	4 ივნისი, 1959(1959-06-04) (65 წლის)
დაბ. ადგილი	მოსკოვი
მოქალაქეობა	რუსეთი
საქმიანობა	ენათმეცნიერი, თურქოლოგი და მკვლევარი
მუშაობის ადგილი	რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის კავკასიურ ენათა განყოფილება, Russian State University for the Humanities და Centre for Comparative Linguistics
ალმა-მატერი	მოსკოვის უნივერსიტეტის ფილოლოგიური ფაკულტეტი და მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები	კირილ ბაბაევი და Kirill Reshetnikov
სამეცნიერო ხარისხი	ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი და ფილოლოგიის მეცნიერებათა კანდიდატი
მამა	Vladimir Dybo

აკადემიური და კვლევითი გზა

ანა დიბომ 1981 წელს დაამთავრა მოსკოვის მ. ვ. ლომონოსოვის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიური ფაკულტეტის თეორიული და გამოყენებითი ლინგვისტიკის განყოფილება სადიპლომო ნაშრომით თემაზე „XIII-ХIV საუკუნეების ნოვგოროდის დიალექტებში არსებული დეკლინაციური განსხვავებები და წერილობითი ძეგლების ლოკალიზაციის პრობლემა“ (რუს. «Деклинационные различия в новгородских диалектах XIII-ХIV вв. и проблема локализации письменных памятников».) გაიარა ასპირანტურის დაუსწრებელი კურსი სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ვიქტორ ვლ. ვინოგრადოვის სახელობის რუსული ენის ინსტიტუტში.

რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ურალურ-ალთაური ენების განყოფილების უფროსი ხელმძღვანელი.

რუსეთის სახელმწიფო ჰუმანიტარული უნივერსიტეტის აღმოსავლურ კულტურათა ინსტიტუტის კომპარატივისტიკის ცენტრის წამყვანი მეცნიერ-თანამშრომელი. ანა დიბოს კალამს ეკუთვნის მნიშვნელოვანი შრომები პრაენის და პროკულტურის სემანტიკური რეკონსტრუქციის დარგში (ალათაურ მასალაზე დაყრდნობით).

ანა დიბოს ფილოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორის სახელი მიენიჭა 1991 წელს საკანდიდატო დისერტაციის წარმატებით დაცვის გამო თემაზე „სემანტიკური რეკონსტრუქცია ალთაურ ეტიმოლოგიაში“ (რუს. «Семантическая реконструкция в алтайской этимологии»).

2013—2018 წწ. იგი არის რუსეთის ფედერაციის უმაღლესი საატესტაციო კომისიის საექსპერტო საბჭოს წევრი ფილოლოგიისა და ხელოვნებათმცოდნეობის დარგებში, ხოლო 2019 წლიდან მოყოლებული კი უმაღლესი საატესტაციო კომისიის წევრი.

ანა დიბო არის თანაავტორი 1984—2006 მოსკოვში წლებში ექვსტომეული გამოცემის „თურქულ ენათა ისტორიულ-შედარებითი გრამატიკისა“ (რუს. «Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков») მნიშვნელოვანია ანა დიბოს წვლილი მრავალტომეულ გამოცემაში სახელწოდებით „თურქულ ენათა ეტიმოლოგიური ლექსიკონი“ (რუს. «Этимологический словарь тюркских языков»).

ანა დიბო მონაწილეობს ევროპის ლინგვისტურ ატლასზე მუშაობაში.

ანა დიბოს არის თურქულენოვანი პოეზიის თარგმანების საერთაშორისო კონკურსის „აკ ტორნა“-ს (რუს. «А́к Торна́»; რუს. „თეთრი წერო“ - (2012 წელი)) ჟიურის წევრი.

ანა დიბო შედის რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის უწყებანის ლიტერატურისა და ენის სერიის (რუს. «Известия РАН. Серия литературы и языка») სარედაქციო კოლეგიის შემადგენლობაში.

ანა დიბოს 2019 წლიდან რუსეთის ფედერაციის ხალხთა მშობლიური ენების შესწავლის და შენახვის ფონდში შედის.

საინტერესო ფაქტები მკვლევრის შესახებ

• ანა დიბო არის ცნობილი რუსი ლინგვისტების, ვლადიმირ დიბოსა (რუს. Влади́мир Анто́нович Дыбо́) და ვალერია ჩურგანოვას (რუს. Вале́рия Григо́рьевна Чурганова) ქალიშვილი.
• ანა დიბოს პირველი ქმარი — ლინგვისტი სერგეი კრილოვი (რუს. Серге́й Алекса́ндрович Крыло́в).
• ანა დიბოს ჰყავს ოჯახი და სამი შვილი.

მონოგრაფიები

• Семантическая реконструкция в алтайской этимологии. Соматические термины (плечевой пояс). М.: Гнозис, 1995. გვერდი 385.
• An Etymological dictionary of the Altaic languages (совм. со С. А. Старостиным и О. А. Мудраком). Vol. 1-3. Leiden, 2003. — 2096 p.
• Лингвистические контакты ранних тюрков: лексический фонд: пратюркский период. М., Вост. лит. 2007. გვერდი 223.

სტატიები

• Деклинационные различия новгородских диалектов XIII—XIV вв. и их локализация // Балтославянские исследования. 1986—1987. М., 1987—1988. ნაწილი 1-2.
• Инлаутные гуттуральные в тунгусо-маньчжурском и праалтайском // Сравнительно-историческое языкознание на современном этапе. М., 1990. გვერდები 51-53.
• Иранские названия пядей // Вопросы иранистики и алановедения. Владикавказ, 1990. გვერდები 13-15.
• Тюрк. *t-, *d- // Славистика. Индоевропеистика. Ностратика. М., 1991. გვერდები 50-65.
• Die Namen des Zeigefingers in den turk- und den altaischen Sprachen // Turkologica. 26. Laut- und Wortgeschichichte der Turksprachen. Wiesbaden, 1995. S. 17-41.
• Мир поздних пратюрков (Wörter und Sachen) // Гуманитарная наука в России: Соросовские лауреаты. (Т. 3): Филология. Литературоведение. Культурология. Лингвистика. Искусствознание: Материалы Всерос. конкурса науч.-исслед. проектов в области гуманит. наук 1994 г. М., 1996. გვერდები 196—204.
• К культурной лексике праалтайского языка // Балтославянские исследования, 1988—1996: Сб. науч. тр. М., 1997. გვერდები 164—177.
• Место сравнительно-исторического языкознания среди исторических наук. // Размышления о современной педагогике: Материалы семинара. М., 1997. გვერდები 79-98.
• Дентальные взрывные в пратюркском. // Аспекты компаративистики 1. М., РГГУ. 2005. გვერდები 49-82.

გამოსვლები სამეცნიერო კონფერენციებზე, საჯარო გამოსვლები

ანა დიბოს საჯარო გამოსვლებისა და სატელევიზიო ჩანაწერები თემების მიხედვით.

• „ალთაური ენათმეცნიერების საფუძვლები“ - (ნაწილი I)
• „ალთაური ენათმეცნიერების საფუძვლები“ - (ნაწილი II)
• „ალთაური ენათმეცნიერების საფუძვლები“ - (ნაწილი III)
• „რუსეთის ხალხთა ენები წარმოშობა და თანამედროვე მდგომარეობა“
• „რუსეთის ხალხთა ენების ნათესაური კავშირები“
• „კომპიუტერული მეთოდები შედარებით-ისტორიულ ენათმეცნიერებაში“
• „პრათურქული ნასესხობანი პრასამოდურსა და პრაენისეის ენებში“
• „ნოსტრატული ლინგვისტიკა“
• „პროტოთურქული ენების კონტაქტები“
• „ჰუნების ენის შესახებ“
• „სჲუნნა-ჰუნები“
• „ბულღარული ნასესხობანი სლავურ ენებში“
• „ბულღარული ნასესხობანი უნგრულ ენაში“
• „დიალექტები გენეალოგიური ხე თურქული დიალექტების z-ჯგუფის მასალაზე დაყრდნობით“
• „ჩუვაშებისა და სხვა ხალხთა ენების შესახებ“
• „ხაკასური ენა“
• „ტელეუტური ენები“
• „პირაჰა და არანტა: აღწერების ტიპოლოგია“
• „კავკასიური ენები“
• „მეცნიერების აწმყო და მომავალი რუსეთში. რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ადგილი და როლი.“
• „სიახლეები ხაკასურ-შორულ დიალექტოლოგიაში“
• ანა დიბო გავლილი სამეცნიერო გზის შესახებ

ლიტერატურა

• Кормушин, И. В.: Член-корреспондент РАН А. В. Дыбо (50 წლისთავთან დაკავშირებით) // Известия РАН. Серия литературы и языка. 2009 წელი. ტომი 68. № 3.

რესურსები ინტერნეტში

• რუსეთის მეცნიერებათა აკადემია
• ენათმეცნიერებათა ინსტიტუტი
• მოსკოვის უნივერსიტეტის მატიანე